Andrei Kolesnikov: ΠΩΣ ΝΟΙΩΘΟΥΝ ΟΙ ΡΩΣΟΙ ΣΕ ΕΝΑΝ ΠΟΛΕΜΟ ΜΕ ΤΗΝ ΟΥΚΡΑΝΙΑ;

Print Friendly, PDF & Email
- Advertisement -

 

Χτυπώντας με ένα βαρύ σύστημα φλογοβόλων TOS-1A “Solntsepek” στις στρατηγικές ασκήσεις “West-2021”. Φωτογραφία: Sergey Savostyanov / TASS

Andrei Kolesnikov

Η στρατιωτικοποίηση έπαψε να είναι ένας τρόπος κινητοποίησης των Ρώσων για υποστήριξη της κυβέρνησης το 2018. Οι Ρώσοι —ιδιαίτερα οι νέοι— δεν θέλουν πόλεμο.

Ένα από τα ερωτήματα που τέθηκαν τις τελευταίες εβδομάδες ήταν εάν η Ρωσία θα επιτεθεί στην Ουκρανία, παρά την ελαφρά μείωση της έντασης στον απόηχο της βιντεοσυνομιλίας της περασμένης εβδομάδας μεταξύ των προέδρων της Ρωσίας και των ΗΠΑ. Αλλά πώς θα αντιδρούσαν οι απλοί Ρώσοι σε έναν πόλεμο με τη γειτονική Ουκρανία;

Η έρευνά μας του 2015—«Θέλουν οι Ρώσοι πόλεμο;»—έδειξε ότι υπάρχει ελάχιστος ενθουσιασμός για έναν «πραγματικό» πόλεμο μεγάλης κλίμακας μεταξύ των μελών της σύγχρονης, αστικής κοινωνίας της Ρωσίας (οι στρατιωτικές επιχειρήσεις της χώρας στη Συρία και την ανατολική Ουκρανία τα τελευταία χρόνια δεν θεωρούνται πραγματικοί πόλεμοι).

Η στρατιωτική δράση στο Ντονμπάς το 2014, η οποία έλαβε χώρα με φόντο τη θριαμβευτική κατάληψη της Κριμαίας, θεωρήθηκε πολύ θετική από το ρωσικό κοινό. Μόλις έγινε σαφές ότι το Ντονμπάς ήταν μια διαφορετική μορφή επιχείρησης από την Κριμαία, ωστόσο (πολύ πιο αιματηρή και καταστροφική), η κοινή γνώμη στάθηκε αμυντικά: «Η Ρωσία δεν έχει καμία σχέση με αυτό, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ουκρανία φταίνε για όλες τις απώλειες ζωών, και σε καμία περίπτωση δεν υπάρχει πραγματικός πόλεμος».

Ένα πολύ παρόμοιο συναίσθημα κυριαρχεί σήμερα: μια πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι το 50 τοις εκατό των ερωτηθέντων κατηγορεί τις Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ για την επιδείνωση της κατάστασης στην Ουκρανία (16 τοις εκατό κατηγορεί την ίδια την Ουκρανία). Μόνο το 4% θεωρεί ότι η Ρωσία ευθύνεται για την κλιμάκωση της έντασης.

Για λίγα χρόνια, το πρωτοφανές πατριωτικό κύμα του 2014 λειτούργησε ως συμβολική αντιστάθμιση  στα κοινωνικοοικονομικά προβλήματα που είχαν ήδη ξεκινήσει. Οι Ρώσοι χρησιμοποίησαν τις πραγματικές και φανταστικές απειλές που τους τροφοδοτούσαν και γενικά αξιολόγησαν τη στρατιωτική δράση ως δικαιολογημένη, αμυντική ή/και προληπτική.

Αυτοί οι πόλεμοι έλαβαν χώρα στο παρασκήνιο: τα τηλεοπτικά ρεπορτάζ δεν ασχολήθηκαν με τη βάναυση και αιματηρή πραγματικότητα των ένοπλων συγκρούσεων. Ταυτόχρονα, η στρατιωτικοποίηση της επίσημης ρητορικής και η αυξανόμενη εξουσία του στρατού -που ξεπέρασε την προεδρία σε μια λίστα με τους πιο αξιόπιστους θεσμούς το 2020- ενίσχυσαν τη λεγόμενη «συναίνεση της Κριμαίας».

Οι κοινωνιολογικές παράμετροι άρχισαν να αλλάζουν το 2018 με τη διάχυση του φαινομένου της συγκέντρωσης γύρω από τη σημαία. Εάν το 2014 το 26% των ερωτηθέντων δήλωναν ότι «η Ρωσία ήταν περικυκλωμένη από εχθρούς από όλες τις πλευρές», αυτή την άποψη συμμερίζεται μόλις το 16% το 2020. Ο αριθμός των Ρώσων που πίστευαν ότι ήταν μάταιο να αναζητούν εχθρούς επειδή «η ρίζα του κακού ήταν τα λάθη της ίδιας της Ρωσίας» αυξήθηκε από 17% σε 25% την ίδια περίοδο.

Η συναίνεση της Κριμαίας και η συμβολική δύναμη των κρατικών θεσμών παρέμειναν, αλλά έχασαν τη δύναμή τους να κινητοποιούν. Ο πόλεμος άρχισε να φοβίζει τους ανθρώπους.

Ο μέσος Ρώσος έχει βαρεθεί να εξαπατά και να πείθει τον εαυτό του ότι εάν συμβεί ένας πόλεμος, δεν θα επηρεάσει τη ζωή του ή των μελών της οικογένειάς του. Οι Ρώσοι κομφορμιστές είναι, φυσικά, παραδοσιακά πολεμοχαρείς άνθρωποι, αλλά δική τους είναι η επιθετικότητα των προπαγανδιστικών τηλεοπτικών talk show ή η γλώσσα του διαδικτυακού μίσους. Κανένας κομφορμιστής δεν θέλει έναν πόλεμο μεγάλης κλίμακας: η στράτευση δεν αποτελεί μέρος του κοινωνικού συμβολαίου, ιδιαίτερα σε μια εποχή επιταχυνόμενου πληθωρισμού και οικονομικής στασιμότητας.

Η κρατική προπαγάνδα έχει υπερχρησιμοποιήσει τις δυνάμεις της για κινητοποίηση. Αντί για κινητοποίηση, έχει δημιουργήσει φόβο για παγκόσμιο πόλεμο. Στα τέλη του 2018, το 56% των ερωτηθέντων σε έρευνα του Levada Center δήλωσε ότι υπήρχε σημαντική στρατιωτική απειλή από άλλες χώρες. Φέτος, ο φόβος ενός παγκόσμιου πολέμου έχει αυξηθεί δραματικά, φτάνοντας στη δεύτερη θέση στη λίστα του Levada Center με τα κορυφαία ζητήματα που προκαλούν ανησυχία στους Ρώσους. Οι άλλοι φόβοι που έχουν αυξηθεί παράλληλα με αυτόν του πολέμου είναι εκείνοι ενός ολοένα πιο σκληρού πολιτικού καθεστώτος, της μαζικής καταστολής και της αυθαίρετης διακυβέρνησης: ο αυταρχισμός του ρωσικού πολιτικού καθεστώτος δεν πέρασε απαρατήρητος.

Είναι συμπτωματικό ότι η επιδείνωση της δημόσιας διάθεσης έχει συμβαδίσει με την πτώση ή τη στασιμότητα στα ποσοστά αποδοχής του προέδρου και των αρχών συνολικά. Το έτος 2018 ήταν μια κομβική στιγμή σε αυτή τη διαδικασία. Σε μεγάλο βαθμό, ήταν η κίνηση για την αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης που κατέστρεψε το κλασικό κοινωνικό συμβόλαιο της εποχής του Πούτιν: «Προνοείτε για μας και αφήνετε ήσυχες τις κοινωνικές δωρεές σοβιετικού τύπου, και θα σας ψηφίσουμε χωρίς να ενδιαφερθούμε για την κλοπή και τη δωροδοκία σας». Ένα υψηλό επίπεδο υποστήριξης προς τον Πούτιν στις προεδρικές εκλογές του 2018 ερμηνεύτηκε εσφαλμένα από τις αρχές ως πραγματική πολιτική πίστη, παρά ως αδιαφορία και ως επί το πλείστον συμβολική εμπιστοσύνη.

Η πανδημία έχει επιβεβαιώσει αυτή τη διχοτόμηση στη στάση απέναντι στις αρχές: υποστηρίζουμε τα σύμβολα – τη σημαία, τον εθνικό ύμνο και τον Πούτιν ως αναπαράσταση της γεωπολιτικής μας δύναμης – αλλά δεν εμπιστευόμαστε συγκεκριμένες πρωτοβουλίες και τις ενέργειες της κυβέρνησης σε διάφορα πολιτικά επίπεδα. Αυτό το είδος βουβής δυσαρέσκειας ήταν ορατή κατά τις κοινοβουλευτικές εκλογές του 2021, όταν οι άνθρωποι ψήφισαν για το Κομμουνιστικό Κόμμα ως μια αφηρημένη εναλλακτική λύση στις σημερινές αρχές.

Υπάρχει μια τελευταία πτυχή σε αυτό το πρόβλημα. Όταν οι άνθρωποι μιλούν για έναν πόλεμο, εννοούν κυρίως μια σύγκρουση με την Ουκρανία (ακόμα κι αν εμπλέκονται το ΝΑΤΟ, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Δύση). Φυσικά, αν ξεσπάσει πόλεμος, η κρατική προπαγάνδα θα πείσει τους περισσότερους Ρώσους ότι είναι απαραίτητος και ότι στην πραγματικότητα «απελευθερώνουμε» τους Ουκρανούς αδελφούς μας από μια εξωγήινη κυβέρνηση (ακόμα κι αν οι Ουκρανοί επέλεξαν οι ίδιοι αυτή την κυβέρνηση σε ελεύθερες εκλογές). Όλα αυτά θα πραγματοποιηθούν παρά το γεγονός ότι το 2021, το 23% των Ρώσων πίστευε ότι η Ρωσία και η Ουκρανία πρέπει να είναι φιλικοί γείτονες, αλλά εξακολουθούν να έχουν τα δικά τους σύνορα: μόνο το 17% των ερωτηθέντων υποστήριξε την ένωση των δύο κρατών.

Ο πόλεμος είναι υπόθεση νέων και στρατευσίμων. Αλλά το 66 τοις εκατό των Ρώσων ηλικίας μεταξύ 18 και 24 ετών έχουν θετική ή πολύ θετική στάση απέναντι στην Ουκρανία. Αυτό συμβαίνει παρά το αδιάκοπο παρασκήνιο που στρέφεται προς την Ουκρανία στην κρατική τηλεόραση και την επίμονη, συχνά επαναλαμβανόμενη ιδέα ότι οι εξωτερικές επιθέσεις είναι αυτές που απαιτούν από τη Ρωσία να λάβει αμυντικά μέτρα.

Για να το θέσω απλά, πριν ξεκινήσετε μια επίθεση, αξίζει να σκεφτείτε ποιος θα πολεμήσει σε αυτήν την επίθεση και πόσο πρόθυμα, και σε ποιο βαθμό μια ενεργή σύγκρουση θα ωθήσει τους ανθρώπους να συσπειρωθούν γύρω από τον Πούτιν. Τα στοιχεία δείχνουν ότι ακόμη και στο καλύτερο σενάριο, το αποτέλεσμα της κινητοποίησης θα είναι ανύπαρκτο.

Αντρέι Κολέσνικοφ

Το Carnegie δεν παίρνει θέσεις σε θέματα δημόσιας πολιτικής. Οι απόψεις που εκπροσωπούνται εδώ είναι του συγγραφέα ή των συγγραφέων και δεν αντικατοπτρίζουν απαραίτητα τις απόψεις του Carnegie, του προσωπικού του ή των διαχειριστών του.

Μετάφραση: “Ανιχνεύσεις”.

carnegiemoscow.org

spot_img

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Διαβάστε ακόμα

Stay Connected

2,900ΥποστηρικτέςΚάντε Like
2,767ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
29,900ΣυνδρομητέςΓίνετε συνδρομητής
- Advertisement -

Τελευταία Άρθρα