Γράφει ο Νικόλαος Σαριδάκης Υποστράτηγος ε. α. Διπλωματούχος (ΕΜΠ) Ηλεκτρολόγος Μηχανικός και Μηχανικός Υπολογιστών, Εργάζεται ως Project Manager στο NATO NCIA, Μέλος Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών (ΕΛΙΣΜΕ)*
Σύσσωμος ο Ελληνισμός (Ελλάδα, Κύπρος, Βόρεια Ήπειρος, Κωνσταντινούπολη, Ίμβρος, Τένεδος και η Ελληνική Διασπορά) γιορτάζει εφέτος τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση εναντίον των Τούρκων και τη δημιουργία του σύγχρονου Ελληνικού κράτους. Στις επίσημες εορταστικές εκδηλώσεις συμμετέχουν πολλά κράτη που τιμούν την Ελλάδα και φωτίζονται από τα ιδεώδη της Ελληνικής Επανάστασης και των Ελλήνων.
Σημαντική συνεισφορά στον αγώνα των Ελλήνων είχαν οι Φιλέλληνες το μήνυμα των οποίων εξακολουθεί να είναι και σήμερα επίκαιρο. Η Εταιρεία για τον Ελληνισμό και τον Φιλελληνισμό (ΕΕΦ) έχει καταγράψει συνολικά 1500 σημαντικούς Φιλέλληνες, τους οποίους παραθέτει με σύντομα βιογραφικά στην ιστοσελίδα της (https://www.eefshp.org).
Από τους 1500 καταγεγραμμένους Φιλέλληνες οι περισσότεροι γνωστοί είναι ο Λόρδος Βύρωνας, ο Τζώρτζ Κάνινγκ, ο Βίκτωρ Ουγκό και ο Αλεξάντρ Πόυσκιν. Εφέτος είναι ευκαιρία για ευρύτερη αναζήτηση του Φιλελληνισμού, γι’ αυτό το άρθρο παρουσιάζει έναν λιγότερο γνωστό αλλά σημαντικό Φιλέλληνα, μέγα υποστηρικτή της Ελληνικής Επανάστασης και Ευεργέτη της Ελλάδος, τον Ιωάννη – Γαβριήλ Εϋνάρδο.
Ο Φιλελληνισμός εκδηλώθηκε κυρίως στην Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Ελβετία, Αγγλία, και στην Αμερική με δύο μορφές: 1) Τα Φιλελληνικά κομιτάτα που διοργάνωναν εράνους σε πολλές πόλεις της Ευρώπης και της Αμερικής και συγκέντρωναν χρήματα, τρόφιμα, ρούχα και πολεμικό υλικό αφενός για να ανακουφίσουν τη δυστυχία του Ελληνικού λαού και αφετέρου να βοηθήσουν τους πολεμιστές. 2) Οι άνθρωποι του πνεύματος οι οποίοι δημιούργησαν με τα έργα τους μια πραγματική «φιλελληνική φιλολογία και τέχνη» που επηρέασε έντονα την κοινή γνώμη υπέρ της Ελληνικής επανάστασης.
Ο Εϋνάρδος ανήκει στην πρώτη όψη (υλική) του Φιλελληνισμού, δρούσε από την Ελβετία, και αποτελούσε ένα είδος Γενικού Επιτελείου που συντόνιζε όλη την Ευρωπαϊκή Φιλελληνική κίνηση. Γεννήθηκε το 1775 στη Λυών και καταγόταν από ισχυρή οικογένεια ευγενών, φιλελεύθερων αρχών, αυστηρού καλβινικού περιβάλλοντος. Λόγω κατάληψης της Λυών από τα Γαλλικά μοναρχικά στρατεύματα, μετακόμισε στην Γενεύη το 1793 σε ηλικία 18 ετών. Ανέπτυξε από νωρίς επιχειρηματική δραστηριότητα, αλλά λόγω κατάληψης της Γενεύης από τους Αυστριακούς μετακόμισε στο Μιλάνο της Ιταλίας το 1800. Στην Ιταλία αναδείχθηκε σε σπουδαίο έμπορο, τραπεζίτη και διπλωμάτη με δραστηριότητες στην Τοσκάνη, στη Φλωρεντία και στο Λιβόρνο. Στην Τοσκάνη επί σειρά ετών έλαβε υψηλά δημόσια αξιώματα.
Το 1808 επέστρεψε στην Γενεύη και αγωνίζεται πλέον για τη δημιουργία της Ελβετικής ομοσπονδίας. Το 1813 συνδέεται φιλικά με τον Ιωάννη Καποδίστρια, ο οποίος ανέλαβε ως απεσταλμένος του ΥΠΕΞ της Ρωσίας την ενοποίηση της Ελβετίας. Το 1815 έλαβε μέρος στο συνέδριο της Βιέννης, το οποίο αναγνώρισε την ανεξαρτησία της Ελβετίας. Το 1816 έκτισε το οικογενειακό του μέγαρο στη Γενεύη με έντονη ελληνική κλασσική αρχιτεκτονική. Το σπίτι του Εϋνάρδου θα αναδειχθεί στο «στρατηγείο» του ευρωπαϊκού Φιλελληνισμού, όπου γίνονταν όλες οι ιστορικές συγκεντρώσεις και παίρνονταν οι αποφάσεις τόσο για την άμεση βοήθεια της Ελλάδος όσο και την υποστήριξη του Φιλελληνικού κινήματος σε όλη την Ευρώπη.
Με την έκρηξη της επανάστασης είναι από τους πρώτους Ευρωπαίους που αναμειγνύεται ζωηρά στο κίνημα συμπαράστασης των αγωνιζομένων Ελλήνων. Τον Αύγουστο του 1821 ίδρυσε την πρώτη Φιλελληνική επιτροπή της Γενεύης και ήταν ο οργανωτής, η ψυχή και ο στυλοβάτης όλων των Φιλελληνικών κομιτάτων της Ευρώπης (Γενεύη, Παρίσι, Βέρνη, Ζυρίχη, Λοζάνη, Βερολίνο, Μόναχο, Δρέσδη, κ.α.). Από το φθινόπωρο του 1822 συνεργάζεται πλέον στενά με τον Ιωάννη Καποδίστρια, ο οποίος μετά την παραίτησή του από το ΥΠΕΞ της Ρωσίας μένει μόνιμα στη Γενεύη. Την περίοδο 1825-1827, προσπάθησε να εξασφαλίσει δάνειο τη διαχείριση του οποίου θα αναλάμβανε η Φιλελληνική επιτροπή του Παρισιού. Τελικά προτιμήθηκαν τα γνωστά δάνεια στο Λονδίνο. Τον Σεπτέμβριο του 1825 με ενέργειές του συγκεντρώθηκαν
- φράγκα από την επιτροπή της Γενεύης τα οποία ενίσχυσε ο ίδιος με 40.000 φράγκα, πολεμικό υλικό και εφόδια.
Μόλις πληροφορήθηκε την πολιορκία του Μεσολογγίου έστειλε δική του εισφορά
- φράγκα και εξασφάλισε άλλα 60.000 από Φιλέλληνες. Η φόρτωση των πλοίων με εφόδια έγινε με προσωπική του επίβλεψη στην Αγκόνα. Συγκλονίστηκε από τη θυσία του Μεσολογγίου τον Απρίλιο του 1826 και έστειλε αμέσως 51.000 φράγκα για την εξαγορά των γυναικόπαιδων από τα σκλαβοπάζαρα της Μεσογείου. Μετά την πτώση συγκέντρωσε τρόφιμα βάρους 7,4 εκ. λιβρών και 2,5 εκ. φράγκα. Για την καλύτερη διαχείριση της βοήθειας έστειλε στην Ελλάδα αρχές του 1827 τον Ελβετό Φιλέλληνα γιατρό Μεσολάβησε για να έρθει στην Ελλάδα τον Φεβρουάριο του 1827 ο διάσημος διεθνώς Άγγλος ναύαρχος Thomas Cochrane. Με την ανακοίνωσή της άφιξης μειώθηκε 15% το επιτόκιο του Ελληνικού δανείου. Στο πλαίσιο της ναυτικής ενίσχυσης του αγώνα συμμετείχε με 150.000 φράγκα στα έξοδα ναυπήγησης και εξοπλισμού της «Καρτερίας», του πρώτου πολεμικού πλοίου.
Ο Ιωάννης Καποδίστριας βρήκε στο πρόσωπό του τον σοφό σύμβουλο και τον σταθερό συμπαραστάτη σε οποιαδήποτε οικονομική δυσκολία αντιμετώπιζε η νεοσύστατη Ελληνική Πολιτεία. Στον Εϋνάρδο η Ελλάδα οφείλει: 1) Την γεωργική ανάπτυξη και την ίδρυση της Γεωπονικής σχολής Τίρυνθας 2) Την αποστολή σπόρων, πατάτας, εργαλείων και φαρμάκων 3) Την συμβολή στην ανοικοδόμηση των χωριών 4) Την οργάνωση της παιδείας και του Στρατού 5) Τη δημιουργία της Εθνικής Χρηματιστικής Τράπεζας την οποία ο ίδιος ενίσχυσε με 100.000 φράγκα 6) Τη χορήγηση κρατικών δανείων που είχαν αρνηθεί οι Δυνάμεις. Εξασφάλισε δάνειο
- φράγκων το 1829 για να πληρωθεί ο στρατός και παταχθεί η ληστεία. Η δολοφονία του Καποδίστρια (9 Οκτωβρίου 1831) του προκάλεσε συντριβή. Δείχνοντας όμως μεγαλείο ψυχής, για να τιμήσει τον Καποδίστρια και υπερασπιστεί την υπόληψη της Ελλάδος, δημοσίευσε στις 31 Οκτωβρίου 1831 μία συλλογή δημοσίων και ιδιωτικών εγγράφων σχετικά με τα θλιβερά γεγονότα.
Συνεχίζοντας τις ευεργεσίες του έστειλε στην Ελλάδα τα έτη 1831-1836 τον Γάλλο οικονομολόγο Regny^ αποστολή να οργανώσει τα οικονομικά. Το 1834 ο Regny ιδρύει και γίνεται ο πρώτος πρόεδρος του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Την περίοδο 18371840 συμμετείχε ενεργά στις προσπάθειες ίδρυσης τράπεζας στο νεοελληνικό κράτος.
Το 1838 παραχώρησε κεφάλαια 300.000 φράγκων για προεξόφληση εμπορικών γραμματίων στην Αθήνα, με σκοπό την πάταξη της φοροδιαφυγής. Το 1841 κηρύσσει νέο συναγερμό φιλελλήνων και αναλαμβάνει προσπάθειες υπέρ της κρητικής επανάστασης. Η συνεισφορά του κορυφώνεται με την αποφασιστική του συμβολή για την ίδρυση της Εθνικής Τράπεζα της Ελλάδος τον Μάρτιο 1941.
Το 1843, έτος της οικονομικής κρίσης, όταν η Ελληνική κυβέρνηση κατήργησε τις πρεσβείες, ανέλαβε την διπλωματική εκπροσώπηση της Ελλάδος στο εξωτερικό. Το 1847 χορήγησε δάνειο 500.000 φράγκων στην Ελληνική κυβέρνηση για την πληρωμή της εξαμηνιαίας δόσης του εθνικού δανείου των 60.000.000 φράγκων του 1832. Μετά τη λήξη του Κριμαϊκού πολέμου το 1856 μεσολάβησε, μετά από έκκληση του Όθωνα, για ευνοϊκές λύσεις υπέρ της Ελλάδος στο Συνέδριο ειρήνης στο Παρίσι. Ο Όθων τον επισκέφτηκε στην Γαλλία το 1862 για να του παραδώσει ιδιοχείρως το ανώτατο Ελληνικό παράσημο, το Μεγαλόσταυρο του Σωτήρος. Απεβίωσε στις 5 Φεβρουαρίου 1863 στη Γενεύη.
Η Ελλάδα διαχρονικά τίμησε τον Εϋνάρδο, με σπουδαιότερες εκδηλώσεις τιμής:
- Τον Μάιο 1827, η Γ’ Εθνοσυνέλευση στην Τροιζήνα του απένειμε την Ελληνική ιθαγένεια «πολιτογραφούσα αυτόν αληθή Έλληνα και πολίτην της Ελλάδος» 2) Το 1830 η Θήβα έδωσε το όνομά του στη μεγαλύτερη πλατεία της, ενώ το 1837 το δημοτικό συμβούλιο αποφάσισε την ανέγερση μνημείου στην πλατεία, «εις τιμήν του ευκλεούς τούτου ανδρός και ευεργέτου της πατρίδας» 3) Το 1830 με απόφαση του Καποδίστρια το πρώτο δημόσιο νεοκλασικό σχολικό κτήριο της Νεότερης Ελλάδος στην Αίγινα, ονομάστηκε «Εϋνάρδειο», στο οποίο εκπαιδεύονταν οι πρώτοι Έλληνες δάσκαλοι. Η ανέγερσή του έγινε με δωρεάν του Εϋνάρδου 4) Το 1876, η Εθνική Τράπεζα ονόμασε «Μέγαρον Εϋνάρδου» το κτήριο όπου στεγάζει το Μορφωτικό της ίδρυμα, στη συμβολή των οδών Αγ. Κωνσταντίνου και Μενάρδου στην Αθήνα 6) Το 1975, η Εθνική Τράπεζα εξέδωσε Μετάλλιο προς τιμήν του. Ανάλογο μετάλλιο εκδόθηκε και από την Εταιρεία για τον Ελληνισμό και Φιλελληνισμό 7) Το 2014 τα Ελληνικά ταχυδρομεία με πρωτοβουλία του ΥΠΕΞ εξέδωσαν μία πολυτελή φιλοτελική έκδοση με τίτλο «Μία Ελληνο-ελβετική Φιλία: Ιωάννης Καποδίστριας – Jean Gabriel Eynard» 8) Στον Εθνικό κήπο έχει ανεγερθεί προτομή προς τιμή του 9) Οι δήμοι Αθηναίων, Χαλανδρίου και Φιλοθέης έχουν δώσει το όνομά του σε οδούς των πόλεων.
- 2014 Φιλοτελική έκδοση με τίτλο «Μία Ελληνο-Ελβετική Φιλία:
Ιωάννης Καποδίστριας – Jean Gabriel Eynard»
Προτομή Ιωάννη – Γαβριήλ Εϋνάρδου στον Εθνικό κήπο
Ως συμπέρασμα αναφέρεται ότι κατ’ αρχήν τα κίνητρα του φιλελευθερισμού και του φιλανθρωπισμού παρακίνησαν τον Εϋνάρδο ως Φιλέλληνα. Το μεγαλύτερο όμως κίνητρο ήταν η ανταπόδοση της φιλίας και ευγνωμοσύνης στον Καποδίστρια, ο οποίος συνέβαλλε τα μέγιστα στην δημιουργία της Ελβετίας. Η Ελλάδα τίμησε και θα τιμά την μνήμη του σημαίνοντα και ευγενούς Φιλέλληνα, ο οποίος ανιδιοτελώς και χωρίς φειδώ, προσέφερε μέχρι την τελευταία του πνοή, συμβάλλοντας τόσο για την ευόδωση της Ελληνικής Ανεξαρτησίας όσο και της οργάνωσης του νέου κράτους. Δικαίως απέκτησε τον τίτλο του «Πρύτανη των Φιλελλήνων».
Η Ελλάδα σήμερα, 200 χρόνια μετά την έναρξη της Ελληνικής επανάστασης, θα έχει πολλά και σημαντικά οφέλη αν δημιουργήσει ένα νέο κίνημα Φιλελληνισμού. Σημαντικοί άνθρωποι ανά τον κόσμο επιθυμούν να βοηθήσουν την Ελλάδα ανιδιοτελώς και χωρίς φειδώ. Αρκεί η Ελλάδα να τους ανακαλύψει, να τους αγκαλιάσει και να δεχθεί την προσφορά τους.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Εταιρεία για τον Ελληνισμό και Φιλελληνισμό (ΕΕΦ): Jan Gabriel Eynard, Ελβετός τραπεζίτης και διπλωμάτης, μέγας Φιλέλληνας και εθνικός ευεργέτης της Ελλάδος, Σεπτέμβριος 2020.
- Κούκκου Ελένη, «Ο Ιωάννης Καποδίστριας και το Ελβετικό φιλελληνικό κίνημα κατά την Ελληνική Επανάσταση, Πάντειο Πανεπιστήμιο 1991
- Γεώργιος Θεοχαρίδης, «Το Μεσολόγγι και ο Φιλελληνισμός», Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων 1971.
* Σημείωση: Το άρθρο παρουσιάστηκε στο πλαίσιο των εκδηλώσεων του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών (ΕΛΙΣΜΕ) για τα 200 χρόνια από την επανάσταση του 1821.
