Η περίπτωση της Λιβύης και οι επιπτώσεις της στις ελληνοτουρκικές σχέσεις

Print Friendly, PDF & Email
- Advertisement -

Του Δρ. Άρεφ Αλομπέιντ*

Ο γεωγραφικός χώρος της Λιβύης για να διαμορφωθεί ως το σημερινό κράτος πέρασε διάφορα στάδια σε διάφορες περιόδους. Η πρώτη ήταν η Οθωμανική περίοδος μεταξύ 1552-1911, και έπειτα κατέλαβαν οι Ιταλοί τη χώρα από το 1911 μέχρι το 1951. Το 1952 και μέχρι το 1969 η χώρα αυτή πήρε την ανεξαρτησία της και κηρύχθηκε Βασίλειο υπό την ηγεσία του Βασιλιά Αλ Σανούσι. Ο τελευταίος ανατράπηκε από τον Καντάφι που κατάργησε το βασίλειο και ανέλαβε τη διακυβέρνηση της χώρας χωρίς σύνταγμα και βουλή μέχρι το 2011.

Κατά την περίοδο (2011-2013) ο Λίβυος δικτάτορας ανατράπηκε με τη βοήθεια του ΝΑΤΟ και για πρώτη φορά διεξήχθησαν εθνικές εκλογές στις οποίες η νίκη των κοσμικών ήταν συντριπτική. Ωστόσο η ήττα των ισλαμικών παρατάξεων και η απόρριψή τους όπως κατέδειξαν τα αποτελέσματα των εκλογών άνοιξαν τον ασκό του Αιόλου. Επιπλέον, οι παρεμβάσεις της Σαουδικής Αραβίας, των Αραβικών Εμιράτων και της Αιγύπτου στις εσωτερικές υποθέσεις της Λιβύης επιδείνωσαν την πολιτική κατάσταση.

Σημαντικές εξελίξεις πραγματοποιήθηκαν το 2014 όπως η απόρριψη από το Ανώτατο Δικαστήριο των συνταγματικών τροποποιήσεων, που θεσπίστηκαν από τη νομοθετική εξουσία, γεγονός που  έχει ως επακόλουθο τη διάλυση της βουλής της Βεγγάζης. Στην πορεία, η έκρυθμη πολιτική κατάσταση οδήγησε στην υπογραφή του γνωστού Σύμφωνου Σχιράτ (Skhiraτ) στο Μαρόκο το 2015, υπό την αιγίδα του ΟΗΕ και της ΕΕ. Από το εν λόγω σύμφωνο προέκυψε η σημερινή αναγνωρισμένη, διεθνώς, Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας της Λιβύης.

Οι σχέσεις Τουρκίας – Λιβύης

Ο Καντάφι διατηρούσε ισορροπημένες σχέσεις με την Άγκυρα και θεωρούσε τους Τούρκους, σωτήρες στην Κύπρο το 1974. Ωστόσο, κήρυξε βέτο στην ένταξη του ψευδοκράτους στον Οργανισμό της Ισλαμικής Συνδιάσκεψης (Ο.Ι.Σ). το 1983. Είναι γεγονός ότι η Τουρκία ήταν από τις πρώτες χώρες του κόσμου που αναγνώρισε το Εθνικό Λιβυκό Μεταβατικό Συμβούλιο το 2011 μετά την πτώση του Λίβυου δικτάτορα, επίσης δεν δίστασε να αναγνωρίσει Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας της Τρίπολης το 2016 του Αλ Σαράτζ.

Σήμερα, η Λιβύη αποτελεί πεδίο σύγκρουσης μεταξύ Τουρκίας και χωρών που στήριξαν το πραξικόπημα του 2016 κατά του πολιτικού πολιτεύματος του προέδρου Ερντογάν. Επιπρόσθετα, το ενδιαφέρον της Τουρκίας για τη Λιβύη δεν παύει και το ενδιαφέρον αυτό κορυφώθηκε με την υπογραφή του μνημονίου μεταξύ Τρίπολης-Άγκυρας τον Δεκέμβριο του 2019.

Η πολιτική της Ελλάδας στη Λιβύη

Το 2011 η Ελλάδα συμμορφώθηκε με την πολιτική της ΕΕ και του ΝΑΤΟ και τα μαχητικά αεροσκάφη απογειώνονταν από τη Κρήτη κατά του καθεστώτος Καντάφι. Επίσης έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη θεραπεία Λίβυων τραυματιών του πολέμου. Η Νέα κατάσταση που διαμορφώθηκε στην αραβοαφρικανική αυτή χώρα έσπρωξε την ελληνική κυβέρνηση στην τοποθέτηση του Κυριάκου Αμοιρίδη ως πρέσβη της Ελλάδας στην Τρίπολη κατά την περίοδο (2012-2013).

Κυριάκος Αμοιρίδης. Ο τελευταίος πρέσβης της Ελλάδας στη Λιβύη. Βρήκε τραγικό θάνατο στη Βραζιλία.

Ο εν λόγω πρέσβης ήταν γνώστης του θέματος και προσπάθησε σκληρά για σύσφιξη των σχέσεων μεταξύ των δυο χώρων. Όμως οι διενέξεις που προέκυψαν οδήγησαν στην ανάκληση του Αμοιρίδη από την Αθήνα. Αν και η Ελλάδα αναγνώρισε επίσημα το 2016 την κυβέρνηση εθνικής ενότητας του Αλ Σαράτζ, ωστόσο, θα μπορούσε κανείς να χαρακτηρίσει την περίοδο (2014-2018) ως αδράνεια – αδιαφορία για τις εξελίξεις στη Λιβύη εκ μέρους των Ελλήνων. Το γεγονός αυτό ή το κενό που δημιουργήθηκε έδωσε στην Τουρκία έδαφος να εισχωρεί στις υποθέσεις της Λιβύης καταλήγοντας στην υπογραφή του αμφισβητούμενου μνημονίου. Από τις συνέπειες του οποίου ήταν η απέλαση του Λίβυου πρέσβη από την Ελλάδα τέλος του 2019. Ο Λίβυος υπουργός των εξωτερικών Μοχάμεντ Σιγιάλα (ήταν υφυπουργός των εξωτερικών του καθεστώτος Καντάφι) χαρακτήρισε απαράδεκτη την απέλαση του πρέσβη και έτσι ξεκίνησε ένας νέος φάκελος στις σχέσεις Ελλάδας – Λιβύης. Η Αθήνα που θεωρεί το μνημόνιο ως απειλή για τα εθνικά της συμφέροντα στη Μεσόγειο προχώρησε στην εντατικοποίηση των σχέσεων της με τη Βεγγάζη και επένδυσε στην πτώση της κυβέρνησης της Τρίπολης από τις δυνάμεις του Χάφταρ ως λύση !!

Ποιος είναι ο Χάφταρ;

Ο Χάφταρ αρχικά ανήκε στην κοντινή ομάδα του Καντάφι, συνελήφθη από τις δυνάμεις του Τσάντ, λίγο αργότερα, αφού συνάντησε το πρόεδρο του Τσάντ, προσπάθησε να δημιουργήσει στρατιωτικό μέτωπο με άλλες δυνάμεις της αντιπολίτευσης με σκοπό την εισβολή στη Λιβύη αλλά απέτυχε και κατέληξε στις ΗΠΑ. Σήμερα, πολεμάνε δίπλα του αρκετές ξένες μισθοφορικές ομάδες όπως, Κίνημα για τη Δημοκρατία και Δικαιοσύνη του Τσάντ (MDJT), Το Μέτωπο Συμφωνίας για την Αλλαγή (Τσάντ), το Στρατιωτικό Συμβούλιο για τη Σωτηρία της Δημοκρατίας του Τσάντ (CCMSR), η Συγκέντρωση των δυνάμεων για την Αλλαγή στο Τσάντ (RFC), το κίνημα Δικαιοσύνης και Ισότητας (Σουδάν) του οποίου οι μαχητές κυμαίνονται μεταξύ 5000 και 6000 Σουδανών, οι Επαναστατικές Δυνάμεις για την Έρημο – FARS, (Νίγηρας), κάποιοι Σύριοι μισθοφόροι υπέρ Χάφταρ, οι ρωσικές παραστρατιωτικές ομάδες (Wagner) και τέλος πολεμάνε δίπλα στο Χάφταρ η παραστρατιωτική ομάδα της Σαλαφιστικής Ενοποίησης (ακραίων μουσουλμάνων).

Το μνημόνιο Άγκυρας –Τρίπολης οι επιπτώσεις του

Στις 27.11.2019 υπογράφηκε το μνημόνιο μεταξύ του προέδρου Ερντογάν και του Αλ Σαράτζ, το οποίο συμπεριλαμβάνει δύο σκέλη. Το πρώτο αναφέρεται στην οριοθέτηση των θαλάσσιων συνόρων μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης και το δεύτερο περιλαμβάνει σαφή στρατιωτική συνεργασία. Η κυβέρνηση της Τρίπολης ισχυρίζεται ότι στο πλαίσιο του μνημονίου αυτού θα διαθέτει νόμιμη στήριξη από τρίτες χώρες όπως η Τουρκία για την αντιμετώπιση των δυνάμεων του Χαφταρ για να προστατέψει την πρωτεύουσα.

Eίναι γεγονός ότι το μνημόνιο αυτό τοποθετεί την αιγυπτιακή κυβέρνηση και συγκεκριμένα το στρατηγό Αλ Σίσι σε δύσκολη θέση γιατί παρέχει στη Αίγυπτο 15.000 τ.χ. από την ελληνική ΑΟΖ & 11.500 τ.χ. από την Κυπριακή.

Επίσης, μπορεί ο Χάφταρ, σε μια υποτιθέμενη επικράτησή του, να ακυρώσει και τα δύο σκέλη του εν λόγω μνημονίου; Δεν θα υπάρξουν συνέπειες; Αν καταργήσει ειδικά το πρώτο σκέλος δεν είναι πολύ πιθανό να κατηγορηθεί για προδοσία;

Το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας

Στην Ελλάδα θα πρέπει να προσδιορίσουμε ποια έννοια θέλουμε να υιοθετούμε στις συναλλαγές ή διαπραγματεύσεις με τις τρίτες χώρες της Μεσογείου της Υφαλοκρηπίδας ή της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ). Σύμφωνα με το άρθρο 56 το μήκος της ΑΟΖ δεν υπερβαίνει τα 200 μίλια όπου απολαμβάνει το κάθε παράκτιο κράτος κυριαρχικά οικονομικά δικαιώματα. Ενώ, το Άρθρο 121 αναφέρει με σαφή τρόπο τα δικαιώματα των νησιών στη απόκτηση ΑΟΖ. (το πρώτο νομικό έρεισμα υπέρ της Ελλάδας)

Επίσης, ζητήματα οριοθέτησης ηπειρωτικών και θαλάσσιων συνόρων δεν γίνεται να διεξαχθούν από ένα μέλος που πάσχει από πολέμους ή εσωτερική ένοπλη σύγκρουση ή άλλες έκτακτες εσωτερικές συνθήκες, όπως στην περίπτωση της Λιβύης (το δεύτερο νομικό έρεισμα υπέρ της Ελλάδας)

Οι θέσεις των κρατών για τη περίπτωση της Λιβύης

Οι ΗΠΑ, αν και έχουν υπογράψει πρωτόκολλο αμυντικής συνεργασίας όπως και η Μ. Βρετανία, Ιταλία, Αλγερία και Τουρκία, συμβουλεύουν την Ελλάδα να προχωρήσει σε διαπραγμάτευση με την Τουρκία. Επιπλέον, επιδιώκουν την ενοποίηση όλων των δυνάμεων ασφάλειας και άμυνας της Λιβύης σε θεσμικό πλαίσιο και όχι στα χέρια του Χάφταρ. Ο πρώην πρέσβης των ΗΠΑ στην Αθήνα Νικόλαος Μπερνς είπε χαρακτηριστικά: «λυπάμαι που το λέω, αλλά αν η Ελλάδα χρειαστεί την στήριξη των ΗΠΑ σε ένα θερμό επεισόδιο με Τουρκία, δεν νομίζω ότι θα την έχει από τον πρόεδρο Τραμπ. Επίσης τι θα γινόταν αν ο ΗΠΑ αποδέχονταν την πρόταση της κυβέρνησης της Τρίπολης για τη δημιουργία στρατιωτικής βάσης σε λιβυκό έδαφος; Ενώ, η δήλωση του ισραηλινού πρέσβη στην Αθήνα Γιόσι Αμράνι ήταν σαφής «η Ελλάδα πρέπει να στηριχθεί στις δικές της δυνατότητες»

Από τη Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) δεν υπάρχει αποτελεσματική υποστήριξη προς την Ελλάδα, για το Μνημόνιο Τουρκίας – Λιβύης, πλην Γαλλίας.

Η Ρωσία θεωρεί τον αγωγό East Med μια απειλή για τα ζωτικά της συμφέροντα διότι θα αντικαταστήσει το ρωσικό φυσικό αέριο στην ευρωπαϊκή αγορά, συνεπώς δεν αποκλείεται να είναι πιο κοντά στην Τουρκία για να εξυπηρετήσει τα δικά της συμφέροντα. Ωστόσο, η Τουρκία δεν έχει φυσικό αέριο ή πετρέλαιο για εξαγωγή.

Η τουρκική κοινή γνώμη είναι υπέρ της οριοθέτησης των θαλάσσιων συνόρων σύμφωνα με το μνημόνιο αλλά είναι κατά της αμυντικής συνεργασίας και αποστολής τουρκικών στρατευμάτων στη Λιβύη.

Θα πρέπει να ληφθούν υπόψη από την Αθήνα οι θέσεις της Τυνησίας και Αλγερίας που θεωρούν κόκκινη γραμμή την Τρίπολη που σημαίνει δεν θα επιτρέψουν την πτώση της από το Χαφταρ, που τους απείλησε με εισβολή μετά την κατάληψη της πρωτεύουσας από τις δυνάμεις του.

Η δήλωση του Αιγύπτου υπουργού των εξωτερικών «το μνημόνιο δεν θίγει τα εθνικά συμφέροντα της Αιγύπτου αλλά άλλων χωρών της Μεσογείου» αποδεικνύει ότι μπορεί να υπάρχουν πολλές ανατροπές στη στάση του Καΐρου.

Συμπεράσματα -Προτάσεις

Είναι γεγονός ότι οι δυο πλευρές της σύγκρουσης στη Λιβύη είναι διεφθαρμένες, και ενδιαφέρονται περισσότερο για την εξουσία παρά για τα προβλήματα της χώρας. Πρόκειται για επίσημη συμφωνία μεταξύ Τουρκία και Λιβύης και όχι μνημόνιο. Η συμφωνία αυτή είναι προϊόν των περιφερειακών εξελίξεων και σκληρού ανταγωνισμού για τον πλούτο της Μεσογείου (οικονομική διάσταση). Στη μάχη για την εξουδετέρωση της συμφωνίας του μνημονίου διαπιστώνουμε την αναποτελεσματική στήριξη του «στρατηγικού σύμμαχου» της Ελλάδας (Ισραήλ).

Είναι γεγονός ότι η συμφωνία αυτή ανατρέπει το συσχετισμό δυνάμεων στο λιβυκό πεδίο και ταρακουνάει τα νερά της Ανατολικής Μεσόγειου. Επιπρόσθετα, θα μπορούσε να αυξήσει την ένταση στην περιοχή που χρειάζεται ειρήνη και ασφάλεια για την εξόρυξη των φυσικών πόρων από τα ενδιαφερόμενα κράτη. Επίσης, σε περίπτωση εφαρμογής του μνημονίου ενδέχεται να χρειαστεί η έγκριση της Τουρκίας για να περάσει ο αγωγός East Med προς την Ευρώπη. Έτσι τα ελληνοτουρκικά κρίνονται σήμερα και στη Λιβύη.

Η πολιτική των συμμαχιών απέδειξε, διαχρονικά, ότι δεν αποδίδει στην Μέση Ανατολή, για αυτό η περιοχή έχει ανάγκη από Διεθνές Συνέδριο με τη συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων μελών για τη διευθέτηση όλων των ζητημάτων. Όλες οι χώρες πρέπει να κάνουν υποχωρήσεις για να βρεθεί μια διπλωματική ικανοποιητική λύση.

Η κυβέρνηση της Τρίπολης επιθυμεί τη δικαιοδοσία της Χάγης και την εφαρμογή των άρθρων 56 και 121 του διεθνούς δικαίου της θάλασσας. Έτσι, μια πιθανή θετική απόφαση του δικαστηρίου της Χάγης υπέρ της Ελλάδας θα μπορούσε να οδηγήσει στη κατάρρευση της συμφωνίας Λιβύης-Τουρκίας και στην χάραξη νέων θαλάσσιων συνόρων μεταξύ των δυο χωρών

Τέλος, η Ελλάδα πρέπει να παίξει αποτελεσματικό ρόλο στην ειρήνη και την ασφάλεια της Λιβύης και να παραμένει σύμβολο υπεράσπισης της δημοκρατίας και ελευθερίας των λαών.

  • Ο Άρεφ Αλομπέιντ είναι Διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης και ιστορίας , ειδικός σε θέματα Μέσης Ανατολής

Πηγή: “Μακεδονία” 29.02.20

 

spot_img

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Διαβάστε ακόμα

Stay Connected

2,900ΥποστηρικτέςΚάντε Like
2,767ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
29,900ΣυνδρομητέςΓίνετε συνδρομητής
- Advertisement -

Τελευταία Άρθρα