του Γαβριήλ Χαρίτου*
Το ψυχροπολεμικό κλίμα που καλλιεργείται τις τελευταίες εβδομάδες μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών και Ρωσίας με επίκεντρο την έκρυθμη κατάσταση στην Ουκρανία φαίνεται ότι προκαλεί απόηχο στην περιοχή της Μέσης Ανατολής.
Συγκεκριμένα, αίσθηση προκαλεί στο Ισραήλ η πληροφορία που μετέδωσε χθες (24/1) η τοπική κρατική τηλεόραση, σύμφωνα με την οποία το πρωί του περασμένου Σαββάτου (22/1), τα ραντάρ των ισραηλινών ενόπλων δυνάμεων εντόπισαν μία ασυνήθιστη εξέλιξη στον εναέριο χώρο των Υψωμάτων του Γκολάν, στην μεθόριο Ισραήλ-Συρίας. Συγκεκριμένα, για πρώτη φορά, ρωσικά και συριακά πολεμικά αεροσκάφη πραγματοποίησαν από κοινού πτήσεις επιτήρησης κατά μήκος του εναερίου χώρου ευθύνης του Ισραήλ στα Γκολάν. Όπως τονίσθηκε από ισραηλινής πλευράς, η κοινή αεροπορική παρουσίας Ρωσίας-Συρίας δεν παρέβη τον ισραηλινό εναέριο χώρο ευθύνης στα Υψώματα του Γκολάν. Στη συνέχεια, τα ρωσικά και τα συριακά πολεμικά αεροσκάφη συνέχισαν την κοινή πτητική τους δραστηριότητα επιτήρησης διασχίζοντας τον συριακό εναέριο χώρο, έως και τον ποταμό Ευφράτη, στα σύνορα Συρίας-Ιράκ.
Το ενδιαφέρον της ισραηλινής πλευράς επικεντρώνεται στο ότι δεν είχε προηγηθεί σχετική ενημέρωση εκ μέρους των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων που σταθμεύουν στη Συρία – παρά το γεγονός ότι ανάλογη ενημέρωση είθισται να πραγματοποιείται στα πλαίσια του γενικότερου συντονισμού που εφαρμόζεται τα τελευταία χρόνια μεταξύ Ισραήλ και Ρωσίας όσον αφορά την εναέρια στρατιωτική δράση στον συριακό εναέριο χώρο, στο πλαίσιο της προσπάθειας του Ισραήλ να θέσει υπό έλεγχο την ιρανική στρατιωτική παρουσία εντός της συριακής επικράτειας. Υπενθυμίζεται ότι το πλέγμα της ρωσοϊσραηλινής αλληλοενημέρωσης επί των τεκταινομένων στη Συρία είχε εγκαθιδρυθεί επί διακυβέρνησης Βενιαμίν Νετανιάχου κατόπιν επανειλημμένων κατ’ ιδίαν συναντήσεων μεταξύ του τέως ισραηλινού πρωθυπουργού και του Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν.
Τα ρωσοϊσραηλινά ειωθότα έτειναν να τίθενται υπό αμφισβήτηση εκ μέρους της Μόσχας από τον περασμένο Ιούνιο, όταν σχηματίσθηκε η νέα ισραηλινή κυβέρνηση συνεργασίας Μπένετ-Λαπίντ, με αποκορύφωμα η Ρωσία να δίνει το ‘πράσινο φως’ στο καθεστώς Άσαντ να ανταπαντήσει σε ισραηλινές επιδρομές κατά ιρανικών και συριακών στρατιωτικών στόχων εντός της συριακής επικράτειας τον περασμένο Σεπτέμβριο – γεγονός που ώθησε το νυν ισραηλινό πρωθυπουργό, Ναφτάλι Μπένετ, να αναλάβει την πρωτοβουλία να συναντηθεί με τον Ρώσο Πρόεδρο Πούτιν με σκοπό να επιβεβαιωθούν όσα ίσχυαν στις ρωσοϊσραηλινές σχέσεις και είχαν επιτευχθεί από την διακυβέρνηση Νετανιάχου κατά τα προηγούμενα χρόνια.
Έκτοτε, και κατά τη διάρκεια των μηνών που μεσολάβησαν από τον Οκτώβριο του 2021 και εντεύθεν, η ρωσοϊσραηλινή Entente στη Συρία να συνεχίζει να ισχύει. Ωστόσο, το συμβάν που παρατηρήθηκε τις πρωινές ώρες του περασμένου Σάββατο (22/1) φαίνεται πως προβληματίζει την ισραηλινή πλευρά. Είναι ενδεικτικό ότι το γεγονός διέρρευσε στα κρατικά ισραηλινά μέσα με χαρακτηριστική καθυστέρηση, προκειμένου η είδηση να συνοδευθεί χθες βράδυ (24/1) με σχετική διευκρίνηση δια στόματος ισραηλινού στρατιωτικού αξιωματούχου, σύμφωνα με την οποία “ο συντονισμός μεταξύ Ισραήλ και Ρωσίας όσον αφορά την κατάσταση στη Συρία συνεχίζεται” και ότι “δεν υπάρχει καμία απολύτως μεταβολή επί της τακτικής που ακολουθείται εκ μέρους του Ισραήλ ως προς την πρόθεση αποτροπής της παρουσίας του Ιράν εντός της συριακής επικράτειας”.
Όπως προκύπτει από τις πληροφορίες που μετέδωσαν τα ισραηλινά κρατικά μέσα, οι Ισραηλινοί ζήτησαν διευκρινήσεις από τη Ρωσία για την ασυνήθιστη αυτή εξέλιξη, πλην όμως απαντήσεις δεν έλαβαν. Στο Ισραήλ, η ρωσική αυτή σιγή ερμηνεύεται ως ‘μήνυμα’ της Μόσχας με πολλαπλούς αποδέκτες: Αφ’ ενός ερμηνεύεται ως ‘προειδοποίηση’ προς το Ισραήλ για τις πιθανές μελλοντικές αεροπορικές επιδρομές κατά στόχων εντός της συριακής επικράτειας. Αφ’ ετέρου, θεωρείται ότι με αυτήν την κίνηση, η Μόσχα αποστέλλει μηνύματα στις Ηνωμένες Πολιτείες ότι, πέραν της Ουκρανίας, υπάρχει ακόμα ένα ανοιχτό μέτωπο στην Μέση Ανατολή, το οποίο ανά πάσα στιγμή δύναται να ενεργοποιηθεί. Είναι αυτονόητο ότι η πρώτη ερμηνεία δεν αποκλείει την δεύτερη.
Αίσθηση, όμως, προκαλεί και μία δεύτερη είδηση που απασχόλησε χθες (24/1) την ισραηλινή επικαιρότητα και η οποία συνδέει άμεσα την κρίση της Ουκρανίας με την αμερικανική στρατιωτική παρουσία στη Μέση Ανατολή.
Συγκεκριμένα, το κρατικό ισραηλινό ραδιόφωνο ανέδειξε στην πρωινή ενημερωτική του εκπομπή που μεταδόθηκε χθες το πρωί (24/1) ότι κατά τις πρώτες πρωινές ώρες της Δευτέρας (24/1) στην εφαρμογή για κινητά τηλέφωνα FlightRadar24 κατεγράφη η πτήση αμερικανικού κατασκοπευτικού drone τύπου RQ4A-Global Hawk από τον τόπο στάθμευσής του στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα με τελικό προορισμό τον εναέριο χώρο της Ουκρανίας. Το αμερικανικό κατασκοπευτικό drone διέσχισε τον εναέριο χώρο του Ισραήλ και στη συνέχεια εισήλθε στον ελληνικό εναέριο χώρο πετώντας πάνω από την Κάρπαθο, τα νησιά του Κεντρικού Αιγαίου, την Λήμνο και την Δυτική Θράκη, την νοτιοανατολική Βουλγαρία, τον εναέριο χώρο της Ρουμανίας και της Μολδαβίας κατά μήκος των ακτών τους στον Εύξεινο Πόντο, καταλήγοντας σε σημεία ενδιαφέροντος εντός της ουκρανικής επικράτειας. Διευκρινίσθηκε επίσης, ότι πολλές παρόμοιες πτήσεις αμερικανικών κατασκοπευτικών drone, που απογειώνονταν από την βάση τους στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα προς την Ουκρανία, σημειώνονταν σε τακτά διαστήματα καθ’ όλη τη διάρκεια της περασμένης εβδομάδας, χωρίς ωστόσο να διευκρινίζονται περισσότερες πληροφορίες για την ακριβή διαδρομή που ακολουθούσαν, ποίων χωρών τους εναερίους χώρους διέσχιζαν ή την χρονική συχνότητα των εν λόγω πτήσεων. Ενδιαφέρον, ωστόσο, προκαλεί το γεγονός ότι οι ΗΠΑ δεν φρόντισαν να αποκρύψουν την διαδρομή των κατασκοπευτικών τους drone προς την Ουκρανία – καθιστώντας την ορατή από μία απλή εφαρμογή που προορίζεται για απλά κινητά τηλέφωνα ιδιωτικής χρήσης.
Το δεδομένο αυτό, προφανώς υπονοεί ότι η διαρροή τέτοιων πληροφοριών στα μέσα μαζικής ενημέρωσης εξυπηρετεί πτυχές του ψυχολογικού πολέμου που φαίνεται ότι αρχίζει να λαμβάνει διαστάσεις, ενόσω η ένταση Ρωσίας-ΗΠΑ με επίκεντρο την Ουκρανία βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη.
Στην φωτογραφία: Η γραφική απεικόνιση της πτήσης του αμερικανικού κατασκοπευτικού drone τύπου RQ4A-Global Hawk από τον ισραηλινό μεσογειακό εναέριο χώρο με κατεύθυνση την Ουκρανία (με φερόμενο τόπο απογείωσης τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα) κατά τις πρώτες πρωινές ώρες της 24/1, όπως είχε καταγραφεί από την ηλεκτρονική εφαρμογή κινητής τηλεφωνίας FlightRadar24. Η συγκεκριμένη φωτογραφία δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα της ισραηλινής κρατικής ραδιοτηλεόρασης.
*Ο Γαβριήλ Χαρίτος είναι διδάκτωρ διεθνών σχέσεων, ερευνητής του Ινστιτούτου Μπεν-Γκουριόν και διδάσκει Ιστορία Ελληνοϊσραηλινών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Μπεν-Γκουριόν, στο Πανεπιστήμιο Κύπρου και στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Κυκλοφορούν δύο βιβλία του : «Ο εκδημοκρατισμός των αραβικών χωρών ως προτεραιότητα της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής. Η περίπτωση της Ιορδανίας και της Τυνησίας», (Νομικές Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα και Ίδρυμα Διεθνών Νομικών Μελετών του καθ. Ηλία Κρίσπη και Δρος Αναστασίας Σαμαρά-Κρίσπη, 2008) «Κύπρος, το Γειτονικό Νησί – Το Κυπριακό μέσα από τα Κρατικά Αρχεία του Ισραήλ, 1946-1960», (Εκδόσεις Παπαζήση, Β! Έκδοση 2020). Τα τελευταία χρόνια ζει στην Ιερουσαλήμ.
