M. Desmet*: “Η ψυχολογία του ολοκληρωτισμού» ή με αφορμή τη διαχείριση του κορωνοϊού…

«Στα τέλη Φεβρουαρίου 2020, το παγκόσμιο χωριό άρχισε να τρέμει εκ θεμελίων. Ο κόσμος αντιμετώπιζε μια τρομερή κρίση, οι συνέπειες της οποίας ήταν ανυπολόγιστες. Μέσα σε λίγες εβδομάδες, όλοι καταπιάστηκαν με την ιστορία ενός ιού, μια ιστορία που βασίστηκε αναμφίβολα σε γεγονότα. Αλλά ποια ήταν αυτά; Η πρώτη μας ιδέα για «γεγονότα» ήταν στιγμιότυπα από την Κίνα. Ένας ιός ανάγκασε την κινεζική κυβέρνηση να λάβει τα πιο δρακόντεια μέτρα. Ολόκληρες πόλεις μπήκαν σε εγκλεισμό, νέα νοσοκομεία χτίστηκαν βιαστικά και άτομα με λευκές φόρμες απολύμαναν τους δημόσιους χώρους. Εδώ και εκεί, φήμες υποστήριζαν ότι η ολοκληρωτική κυβέρνηση της Κίνας αντιδρά υπερβολικά και ότι ο νέος ιός δεν είναι χειρότερος από τη γρίπη. Κυκλοφόρησαν και αντίθετες απόψεις: η κατάσταση πρέπει να είναι πολύ χειρότερη απ’ όσο φαίνεται, διαφορετικά καμία κυβέρνηση δεν θα έπαιρνε τόσο δραστικά μέτρα. Τότε, όλα έμοιαζαν ακόμα πολύ μακριά από τις ακτές μας και υποθέσαμε ότι δεν επιτρεπόταν να λάβουμε ακριβή εικόνα των δεδομένων.

Μέχρι που ο ιός έφτασε στην Ευρώπη. Στη συνέχεια αρχίσαμε να καταγράφουμε μόνοι μας τις μολύνσεις και τους θανάτους. Έχουμε δει εικόνες από υπερπλήρεις θάλαμους ΜΕΘ στην Ιταλία, συνοδείες στρατιωτικών οχημάτων που μετέφεραν πτώματα, νεκροτομεία γεμάτα φέρετρα. Οι διάσημοι επιστήμονες του Imperial College προέβλεψαν με βεβαιότητα ότι, χωρίς πιο δραστικά μέτρα, ο ιός θα σκότωνε δεκάδες εκατομμύρια. Στο Μπέργκαμο, οι σειρήνες ούρλιαζαν μέρα και νύχτα, φιμώνοντας κάθε φωνή που, δημόσια, τολμούσε να αμφισβητήσει την αναδυόμενη αφήγηση. Από τότε, η ιστορία και τα γεγονότα έμοιαζαν να συγχωνεύονται και η αβεβαιότητα έδωσε τη θέση της στη βεβαιότητα.

Το αδιανόητο έγινε πραγματικότητα: γίναμε μάρτυρες της απότομης αναστροφής σχεδόν κάθε χώρας στον κόσμο, οι οποίες ακολούθησαν την Κίνα βάζοντας de facto ολόκληρους πληθυσμούς σε κατ’ οίκον περιορισμό, μια κατάσταση για την οποία έχει επινοηθεί ο όρος «lockdown». Επικράτησε μια απόκοσμη σιωπή, τόσο απόκοσμη όσο και απελευθερωτική: ουρανοί χωρίς αεροπλάνα, λεωφόροι χωρίς οχήματα, σκόνη να κατακάθεται στις παραλυμένες επιθυμίες και πράξεις δισεκατομμυρίων ανθρώπων. Στην Ινδία, ο αέρας έγινε τόσο καθαρός που, για πρώτη φορά μετά από τριάντα χρόνια, κατά τόπους, τα Ιμαλάια ήταν ξανά ορατά στον ορίζοντα.

Οι λοιμωξιολόγοι και ο… Οργουελ

Και δεν σταμάτησε εκεί. Γίναμε επίσης μάρτυρες μιας αξιοσημείωτης μεταβίβασης εξουσίας. Οι ειδικοί λοιμωξιολόγοι κλήθηκαν, όπως τα γουρούνια στον μύθο του Όργουελ – τα πιο έξυπνα ζώα στη φάρμα – να αντικαταστήσουν τους αναξιόπιστους πολιτικούς. Θα κατεύθυναν όλα τα ζώα με ακριβείς («επιστημονικές») πληροφορίες. Αλλά αυτοί οι ειδικοί σύντομα αποδείχτηκε ότι είχαν κάποια κοινά ανθρώπινα ελαττώματα. Στα στατιστικά και στους πίνακές τους έκαναν λάθη που δεν θα έκαναν εύκολα ούτε οι «κοινοί» άνθρωποι. Υπερέβαλαν τόσο που κάποια στιγμή υπολόγισαν όλους τους θανάτους ως θανάτους από κορωνοϊό, ακόμα και ανθρώπους που πέθαιναν, παράδειγμα, από καρδιακή προσβολή.

Επίσης δεν κράτησαν τις υποσχέσεις τους. Αυτοί οι ειδικοί υποσχέθηκαν ότι οι Πύλες της Ελευθερίας θα άνοιγαν ξανά μετά από δύο δόσεις του εμβολίου, αλλά στη συνέχεια επινόησαν την ανάγκη για μια τρίτη δόση**. Όπως τα γουρούνια του Όργουελ, άλλαζαν τους κανόνες από τη μια μέρα στην άλλη. Πρώτον, τα ζώα έπρεπε να συμμορφωθούν με τα μέτρα, γιατί ο αριθμός των ασθενών δεν μπορούσε να υπερβεί τη χωρητικότητα του συστήματος υγείας (ισοπέδωση της καμπύλης). Αλλά μια μέρα όλοι ξύπνησαν και βρήκαν αφίσες στους τοίχους που έλεγαν ότι τα μέτρα παρατάθηκαν επειδή ο ιός έπρεπε να εξαλειφθεί (συντρίβοντας την καμπύλη). Τελικά, οι κανόνες άλλαζαν τόσο συχνά που μόνο τα γουρούνια φαινόταν να τους γνωρίζουν. Ακόμη και τα γουρούνια δεν ήταν τόσο σίγουρα.
Κάποιοι άρχισαν να υποψιάζονται. Πώς είναι δυνατόν αυτοί οι ειδικοί να κάνουν λάθη που ακόμη και οι άσχετοι  δεν θα έκαναν; Δεν είναι επιστήμονες, οι άνθρωποι που μας πήγαν στο φεγγάρι και μας έδωσαν το διαδίκτυο; Δεν μπορεί να είναι τόσο ανόητοι, έτσι δεν είναι; Ποιος είναι ο τελικός τους στόχος; Οι συστάσεις τους μας κινούν προς την ίδια κατεύθυνση: με κάθε νέο βήμα, χάνουμε περισσότερες από τις ελευθερίες μας, μέχρι να φτάσουμε σε έναν τελικό προορισμό όπου τα ανθρώπινα όντα περιορίζονται σε κωδικούς QR σε ένα μεγάλο τεχνοκρατικό ιατρικό πείραμα.

Έτσι οι περισσότεροι άνθρωποι κατέληξαν σε βεβαιότητες από μόνοι τους. Υπερβέβαιοι. Αλλά για εκ διαμέτρου αντίθετα γεγονότα και απόψεις. Κάποιοι κατέληξαν σίγουροι ότι είχαμε να κάνουμε με έναν θανατηφόρο ιό, που θα σκότωνε εκατομμύρια ανθρώπους. Άλλοι, ότι ήταν μια εποχική γρίπη και τίποτα άλλο. Άλλοι πάλι, ότι ο ιός δεν υπήρχε καν και ότι ήταν μια παγκόσμια συνωμοσία. Και υπήρξαν και κάποιοι που έμειναν με την αβεβαιότητα και την ερώτηση: πώς μπορούμε να καταλάβουμε ακριβώς τι συμβαίνει;

…Όταν ξεκίνησε η κρίση, αποφάσισα διαισθητικά να μιλήσω δημόσια, αυτή τη φορά όχι απευθυνόμενος στον ακαδημαϊκό κόσμο, αλλά στην κοινωνία γενικότερα. Πήρα τον λόγο για να προσπαθήσω να επιστήσω την προσοχή του κόσμου στο γεγονός ότι υπήρχε κάτι επικίνδυνο, όχι ο ίδιος ο «ιός», αλλά ο φόβος και η τεχνοκρατική και ολοκληρωτική κοινωνική δυναμική που προκαλούσε.

…Την πρώτη κιόλας εβδομάδα της κρίσης, τον Μάρτιο του 2020, δημοσίευσα ένα άρθρο γνώμης με τίτλο «Ο φόβος για τον ιό είναι πιο επικίνδυνος από τον ίδιο τον ιό». Είχα αναλύσει τα στατιστικά και τα μαθηματικά μοντέλα στα οποία βασιζόταν η αφήγηση του κορωνοϊού και αμέσως είδα ότι όλα υπερεκτιμούσαν δραματικά την επικινδυνότητα του ιού. Λίγους μήνες αργότερα, στα τέλη Μαΐου 2020, αυτή η εντύπωση μου επιβεβαιώθηκε πέρα από κάθε αμφιβολία. Σε καμία χώρα, ακόμα και εκείνων που δεν είχαν επιβάλει εγκλεισμό, ο ιός δεν είχε στοιχίσει τόσες ζωές, όπως προέβλεπαν τα μοντέλα. Η Σουηδία είναι ίσως το καλύτερο παράδειγμα. Σύμφωνα με μοντέλα, τουλάχιστον 60.000 άνθρωποι θα είχαν πεθάνει αν η χώρα δεν είχε μπει σε εγκλεισμό. Αυτό δεν έγινε, και μόνο 6.000 πέθαναν***.

Μάταιη ήταν η προσπάθειά μου (μαζί με άλλους) να επιστήσω την προσοχή της κοινωνίας σ’αυτό το θέμα. Ο κόσμος συνέχισε να ακολουθεί την αφήγηση. Τότε ήταν που αποφάσισα να επικεντρωθώ σε κάτι άλλο, δηλαδή στις ψυχολογικές διεργασίες της κοινωνίας που θα μπορούσαν να εξηγήσουν πώς οι άνθρωποι μπορούσαν να γίνουν τόσο δραστικά τυφλοί και να συνεχίσουν να προσδένονται σε μια τόσο εντελώς παράλογη αφήγηση. Μου πήρε μερικούς μήνες για να καταλάβω ότι αυτό που συνέβαινε στην κοινωνία ήταν μια παγκόσμια διαδικασία  διαμόρφωσης μάζας.

Εξατομίκευση και μάζα

…Τι είναι πράγματι η διαμόρφωση μάζας; Πρόκειται για έναν συγκεκριμένο τύπο  διαμόρφωσης ομάδας που κάνει τους ανθρώπους ριζικά τυφλούς σε οποιονδήποτε αντίκειται στα πιστεύω της ομάδας. Ως εκ τούτου, θεωρούν δεδομένες τις πιο παράλογες πεποιθήσεις. Παράδειγμα, κατά τη διάρκεια της Ιρανικής Επανάστασης του 1979, εμφανίστηκε μια διαμόρφωση μάζας και οι άνθρωποι άρχισαν να πιστεύουν ότι η προσωπογραφία του ηγέτη τους – του Αγιατολάχ Χομεϊνί – ήταν ορατή στην επιφάνεια του φεγγαριού. Κάθε φορά που υπήρχε πανσέληνος, οι απλοί άνθρωποι στρέφονταν προς αυτήν, δείχνοντας με το δάχτυλο ο ένας τον άλλον πού ακριβώς ήταν το πρόσωπο του Χομεϊνί.

Ένα δεύτερο χαρακτηριστικό ενός ατόμου υπό την επίδραση της διαμόρφωσης μάζας είναι ότι γίνεται έτοιμο να θυσιάσει ριζικά το ατομικό του συμφέρον προς όφελος της συλλογικότητας. Οι κομμουνιστές ηγέτες που καταδικάστηκαν σε θάνατο από τον Στάλιν -συνήθως αθώοι για τις κατηγορίες εναντίον τους- αποδέχονταν τις ποινές τους, λέγοντας μερικές φορές: «Θα κάνω με χαρά ό,τι μπορώ να κάνω για το Κομμουνιστικό Κόμμα».

Τρίτον, τα άτομα σε διαμόρφωση μάζας γίνονται ριζικά δυσανεκτικά σε αντικρουόμενες φωνές. Στο τελικό στάδιο της διαμόρφωσης μάζας, θα διαπράξουν τυπικά φρικαλεότητες εναντίον εκείνων που δεν συμβαδίζουν με τις μάζες. Και το ακόμη πιο χαρακτηριστικό: θα το κάνουν ως ηθικό τους καθήκον. Ας αναφερθούμε ξανά στην επανάσταση στο Ιράν. Μίλησα με μια Ιρανή που είχε δει με τα μάτια της πώς μια μητέρα είχε καταγγείλει τον γιο της στο κράτος και του είχε βάλει με τα ίδια της τα χέρια τη θηλιά γύρω από το λαιμό, όταν ήταν στο ικρίωμα. Και αφού πέθανε, ισχυρίστηκε ότι ήταν ηρωίδα για αυτό που έκανε.

Προσηλυτισμός και προπαγάνδα

Αυτά είναι τα αποτελέσματα της διαμόρφωσης μαζών. Τέτοιες διαδικασίες μπορούν να προκύψουν με διαφορετικούς τρόπους. Μπορούν να εμφανιστούν αυθόρμητα (όπως συνέβη στη ναζιστική Γερμανία), ή να προκληθούν σκόπιμα μέσω προσηλυτισμού και προπαγάνδας (όπως συνέβη στη Σοβιετική Ένωση). Αλλά αν δεν υποστηρίζεται συνεχώς με προσηλυτισμό και προπαγάνδα που διαχέουν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, θα είναι γενικά βραχύβια και δεν θα μετατραπεί σε ένα πλήρες ολοκληρωτικό κράτος. Είτε προέκυψε αρχικά αυθόρμητα είτε προκλήθηκε σκόπιμα από την αρχή, ωστόσο, κανένας μαζικός σχηματισμός δεν μπορεί να συνεχίσει να υπάρχει για μεγάλο χρονικό διάστημα εκτός εάν τροφοδοτείται συνεχώς από προσηλυτισμό και προπαγάνδα που διαδίδεται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Σε αυτή την περίπτωση, η διαμόρφωση μάζας γίνεται η βάση για έναν εντελώς νέο τύπο κράτους που πρωτοεμφανίστηκε στις αρχές του 20ου αιώνα: το ολοκληρωτικό κράτος. Αυτό το είδος κράτους έχει εξαιρετικά καταστροφικές επιπτώσεις στον πληθυσμό γιατί δεν ελέγχει μόνο τον δημόσιο και πολιτικό χώρο -όπως κάνουν οι κλασικές δικτατορίες- αλλά και τον ιδιωτικό χώρο. Μπορεί να το κάνει γιατί έχει μια τεράστια μυστική αστυνομία: εκείνο το τμήμα του πληθυσμού που βρίσκεται υπό την κυριαρχία της διαμόρφωσης μάζας και πιστεύει φανατικά στις αφηγήσεις που διανέμονται από την ελίτ μέσω των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Έτσι, ο ολοκληρωτισμός βασίζεται πάντα σε «μια διαβολική συμφωνία μεταξύ των μαζών και της ελίτ» (βλ. Arendt, ‘’Οι πηγές του Ολοκληρωτισμού”. Το τρίτο μέρος του έργου, Το ολοκληρωτικό σύστημα, εκδόθηκε από τις εκδόσεις  Ευρύαλος, 1988).

Επικυρώνω μια διαίσθηση που διατύπωσε η Hannah Arendt το 1951: ένας νέος ολοκληρωτισμός αναδύεται στην κοινωνία μας. Όχι  κομμουνιστικός ή φασιστικός, αλλά τεχνοκρατικός ολοκληρωτισμός. Ένας τύπος ολοκληρωτισμού που δεν διευθύνεται από «έναν αρχηγό της συμμορίας» όπως ο Στάλιν ή ο Χίτλερ, αλλά από ασήμαντους γραφειοκράτες και τεχνοκράτες. Όπως πάντα, μια ορισμένη μερίδα του πληθυσμού θα αντισταθεί και δεν θα ενταχθεί στη μάζα. Εάν αυτό το μέρος του πληθυσμού κάνει τις σωστές επιλογές, θα είναι τελικά νικητής. Αν κάνει λάθος επιλογές, θα χαθεί. Για να δούμε ποιες είναι οι σωστές επιλογές, πρέπει να κάνουμε μια βαθιά και ακριβή ανάλυση της φύσης του μαζικού φαινομένου. Θα δούμε τότε ξεκάθαρα ποιες είναι οι σωστές επιλογές, τόσο οι στρατηγικές όσο και οι ηθικές. Το βιβλίο μου «Η ψυχολογία του ολοκληρωτισμού» είναι μια ιστορικο-ψυχολογική ανάλυση της ανόδου των μαζών τους τελευταίους αιώνες, καθώς οδήγησε στην εμφάνιση του ολοκληρωτισμού.

Η κρίση του κορωνοϊού δεν έπεσε από τον ουρανό. Είναι μέρος μιας σειράς όλο και πιο απελπισμένων και αυτοκαταστροφικών κοινωνικών απαντήσεων σε αντικείμενα φόβου: τρομοκρατία, υπερθέρμανση του πλανήτη, κορωνοϊός. Κάθε φορά που εμφανίζεται ένα νέο αντικείμενο φόβου στην κοινωνία, υπάρχει μόνο μία απάντηση: αυξημένος έλεγχος. Ωστόσο, τα ανθρώπινα όντα μπορούν να ανεχθούν μόνο έναν ορισμένο βαθμό ελέγχου. Ο καταναγκαστικός έλεγχος γεννά φόβο και ο φόβος γεννά περισσότερο καταναγκαστικό έλεγχο. Με αυτόν τον τρόπο, η κοινωνία πέφτει θύμα ενός φαύλου κύκλου που αναπόφευκτα οδηγεί στον ολοκληρωτισμό (δηλαδή τον ακραίο κυβερνητικό έλεγχο) και καταλήγει στη ριζική καταστροφή της ψυχολογικής και σωματικής ακεραιότητας των ανθρώπων.

Πρέπει να θεωρήσουμε τον σημερινό φόβο και την ψυχολογική δυσφορία ως πρόβλημα από μόνο του, ένα πρόβλημα που δεν μπορεί να αναχθεί σε ιό ή οποιοδήποτε άλλο «αντικείμενο απειλής». Ο φόβος μας προέρχεται από ένα εντελώς άλλο επίπεδο, αυτό της αποτυχίας της Μεγάλης Αφήγησης της κοινωνίας μας. Πρόκειται για την αφήγηση της μηχανιστικής επιστήμης, στην οποία ο άνθρωπος ανάγεται σε βιολογικό οργανισμό. Μια αφήγηση που αγνοεί τις ψυχολογικές, πνευματικές και ηθικές διαστάσεις των ανθρώπων και ως εκ τούτου έχει καταστροφικές επιπτώσεις στις ανθρώπινες σχέσεις. Κάτι σε αυτή την αφήγηση κάνει τον άνθρωπο να απομονώνεται από τους συνανθρώπους του και από τη φύση. Κάτι σε αυτή την αφήγηση κάνει τον άνθρωπο να πάψει να έχει απήχηση στον κόσμο γύρω του. Κάτι σε αυτή την αφήγηση μετατρέπει τα ανθρώπινα όντα σε εξατομικευμένα υποκείμενα. Είναι ακριβώς αυτό το εξατομικευμένο υποκείμενο που, σύμφωνα με τη Hannah Arendt, είναι η βασική συνιστώσα του ολοκληρωτικού κράτους.

Σε επίπεδο πληθυσμού, η μηχανιστική ιδεολογία δημιούργησε τις συνθήκες που καθιστούν τους ανθρώπους ευάλωτους στη διαμόρφωση μάζας. Αποσύνδεσε τους ανθρώπους από το φυσικό και κοινωνικό τους περιβάλλον, δημιούργησε εμπειρίες ριζικής έλλειψης νοήματος και σκοπού στη ζωή και οδήγησε σε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα το λεγόμενο «αιωρούμενο» άγχος, «αιωρούμενη» απογοήτευση και επιθετικότητα που δεν συνδέονται με μια νοητική αναπαράσταση. Εκείνα τα συναισθήματα στα οποία οι άνθρωποι δεν ξέρουν γιατί νιώθουν άγχος, απογοήτευση και επιθετικότητα. Σε αυτή την κατάσταση οι άνθρωποι γίνονται ευεπίφοροι στο σχηματισμό μάζας.

Η μηχανιστική ιδεολογία είχε επίσης μια ειδική επίδραση σε επίπεδο «ελίτ» – άλλαξε τα ψυχολογικά της χαρακτηριστικά. Πριν από την Εποχή του Διαφωτισμού, η κοινωνία διευθυνόταν από ευγενείς και κληρικούς (το «παλιό καθεστώς»). Αυτή η ελίτ επέβαλε τη θέλησή της στις μάζες απροκάλυπτα μέσω της εξουσίας της, η οποία στηριζόταν στις μεγάλες θρησκευτικές αφηγήσεις που είχαν ισχυρή επιρροή στους ανθρώπους. Όταν οι θρησκευτικές αφηγήσεις έχασαν την ισχύ τους και εμφανίστηκε η σύγχρονη δημοκρατική ιδεολογία, η κατάσταση άλλαξε. Οι ηγέτες έπρεπε πλέον να εκλέγονται από τις μάζες. Και για να εκλεγούν από τις μάζες, έπρεπε να βρουν τι ήθελαν οι μάζες και να τους το δώσουν λίγο πολύ. Έτσι, οι ηγέτες έγιναν οπαδοί.

Αυτό το πρόβλημα λύθηκε με έναν μάλλον προβλέψιμο αλλά ολέθριο τρόπο. Εάν δεν μπορούμε να ελέγχουμε τις μάζες, πρέπει να τις χειραγωγούμε. Ετσι γεννήθηκε ο σύγχρονος προσηλυτισμός και προπαγάνδα, όπως περιγράφεται στα έργα ανθρώπων όπως ο Lippman, ο Trotter και ο Bernays. Θα εξετάσουμε το έργο των ιδρυτών της προπαγάνδας για να κατανοήσουμε πλήρως την κοινωνική λειτουργία και τον αντίκτυπο της προπαγάνδας στην κοινωνία. Ο προσηλυτισμός και η προπαγάνδα συνδέονται συνήθως με ολοκληρωτικά κράτη όπως η Σοβιετική Ένωση, η ναζιστική Γερμανία ή η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας. Αλλά είναι εύκολο να δείξουμε ότι, από τις αρχές του 20ού αιώνα, ο προσηλυτισμός και η προπαγάνδα είναι εν χρήσει  επίσης συνεχώς σχεδόν σε όλα τα «δημοκρατικά» κράτη του κόσμου. Εκτός από αυτές τις δύο μεθόδους, θα περιγράψουμε και άλλες τεχνικές μαζικής χειραγώγησης, όπως η πλύση εγκεφάλου και ο ψυχολογικός πόλεμος.

Στη σύγχρονη εποχή, η εκρηκτική εξάπλωση των τεχνολογιών μαζικής παρακολούθησης έχει οδηγήσει σε νέους και μέχρι πρότινος αδιανόητους τρόπους χειραγώγησης των μαζών. Και οι νέες τεχνολογικές εξελίξεις υπόσχονται ένα εντελώς νέο σύνολο τεχνικών χειραγώγησης, όπου το μυαλό χειρίζεται υλικά από τεχνολογικές συσκευές που εισάγονται στο ανθρώπινο σώμα και τον εγκέφαλο. Τουλάχιστον αυτό είναι το αναμενόμενο. Δεν είναι ακόμη γνωστό σε ποιο βαθμό το μυαλό θα συνεργαστεί.

Στο «φυτώριο» του Διαφωτισμού

Ο ολοκληρωτισμός δεν είναι ιστορική σύμπτωση. Είναι η λογική συνέπεια της μηχανιστικής σκέψης και της απατηλής πίστης στην παντοδυναμία του ανθρώπινου ορθολογισμού. Ως εκ τούτου, ο ολοκληρωτισμός είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα της παράδοσης του Διαφωτισμού. Αρκετοί συγγραφείς ασχολήθηκαν με αυτόν, αλλά λείπει η ψυχολογική του ανάλυση. Αυτό το βιβλίο είναι καρπός τηςαπόφασής μου να καλύψω αυτό το κενό. Σ’ αυτό αναλύω την ψυχολογία του ολοκληρωτισμού, εντάσσοντάς τον στο ευρύτερο πλαίσιο των κοινωνικών φαινομένων στα οποία ανήκει.

Ο στόχος αυτού του βιβλίου δεν είναι να επικεντρωθεί σε ό,τι συνήθως συνδέεται με τον ολοκληρωτισμό – στρατόπεδα συγκέντρωσης, προσηλυτισμός, προπαγάνδα – αλλά μάλλον στις ευρύτερες πολιτιστικές και ιστορικές διαδικασίες από τις οποίες αναδύεται ο ολοκληρωτισμός. Αυτή η προσέγγιση μας επιτρέπει να εστιάσουμε σε αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία: τις συνθήκες γύρω μας στην καθημερινή μας ζωή, στις οποίες ο ολοκληρωτισμός ριζώνει, αναπτύσσεται και ευδοκιμεί.

Τελικά, το βιβλίο μου διερευνά τις δυνατότητες εξεύρεσης διεξόδου από το σημερινό πολιτιστικό αδιέξοδο στο οποίο φαίνεται να έχουμε κολλήσει. Οι κλιμακούμενες κοινωνικές κρίσεις των αρχών του 21ου αιώνα είναι εκδήλωση μιας υποβόσκουσας ψυχολογικής και ιδεολογικής ανατροπής – μια μετατόπιση των τεκτονικών πλακών στις οποίες στηρίζεται μια κοσμοθεωρία. Ζούμε τις τελευταίες στιγμές της κυριαρχούσας ιδεολογίας, πριν καταρρεύσει. Οποιαδήποτε προσπάθεια να διορθωθούν τα τρέχοντα κοινωνικά προβλήματα στη βάση της παλιάς ιδεολογίας θα κάνει τα πράγματα χειρότερα. Δεν μπορούμε να λύσουμε ένα πρόβλημα με την ίδια νοοτροπία που το δημιούργησε. Η λύση απέναντι στο φόβο και την αβεβαιότητά μας δεν βρίσκεται στον αυξανόμενο (τεχνολογικό) έλεγχο. Το καθήκον μας ως άτομα και ως κοινωνία είναι ένα νέο όραμα για την ανθρώπινη φύση και τον κόσμο, μια νέα βάση για την ταυτότητά μας, νέες αρχές για τη συμβίωση με άλλους και η ανάκτηση μιας δέουσας ανθρώπινης ικανότητας – του λόγου της αλήθειας».

*Ο Mattias Desmet είναι Βέλγος κλινικός ψυχολόγος και καθηγητής κλινικής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Γάνδης. Είναι Διδάκτωρ Φιλοσοφικών Ψυχολογικών Επιστημών και έχει μεταπτυχιακό στη στατιστική.

**Ωσπου μόλις πριν είκοσι μέρες, η εκπρόσωπος της Pfeizer, ενώπιον της ειδικής επιτροπής του Ευρωκοινοβουλίου, ομολόγησε ότι το περίφημο εμβόλιο δεν είχε δοκιμαστεί αν σταματάει τη διάδοση του κορωνοϊού, δηλ. oι εμβολιασμένοι έγιναν πειραματόζωα…

***Σήμερα (29 Οκτ.) είναι 20.628 δηλ. 2.013 θάνατοι ανά ένα εκατομμύριο κατοίκους. Οι αντίστοιχοι αριθμοί για μια ισοδύναμη χώρα, π.χ. την Ελλάδα, που ακολούθησε πιστά τα μέτρα του ΠΟΥ, είναι 33.574 και 3.258, δηλ. αυξημένοι θάνατοι 60% και πλέον!!!

Πηγή: https://mattiasdesmet.substack.com/p/the-psychology-of-totalitarianism