Πρόσφατα σε μια συζήτηση με ερευνητές της ιστορίας του Ολοκαυτώματος μου περιέγραψαν τις τραγικές στιγμές που ζούσαν οι Εβραίοι στους χώρους των αερίων, οι ζωές τελείωναν το αργότερο σε 20 λεπτά μετά την ρίψη του αερίου. Οι άνθρωποι φώναζαν «Adonai!» δηλαδή «Θεέ μου» στα εβραϊκά. Οι μαρτυρίες συγκινητικές και ιδιαίτερα αυτών που μας ανέφεραν πως ο Θεός δεν έσωσε πολλούς και όσοι επέζησαν από το Ολοκαύτωμα άλλοι αναγεννήθηκαν με πείσμα και άλλοι πέθαναν και σώπασαν μέσα τους για πάντα. Κάθε χρόνο 27 Ιανουαρίου είναι η μνήμη του Ολοκαυτώματος, φέτος το 2023 ανήμερα της ημέρας μνήμης έγινε έφοδος από Ισλαμικές Οργανώσεις σε συναγωγή στην Ιερουσαλήμ και σκοτώθηκαν 7 άνθρωποι. Τις προηγούμενες μέρες το Ισραήλ επενέβη αιματηρά στην Δυτική όχθη, ένας τίτλος των New York Times μας υπενθυμίζει ότι με την ανάληψη των καθηκόντων του Νετανιάχου οι εχθροπραξίες και οι στρατιωτικές επεμβάσεις ξεκίνησαν ξανά από το Ισραήλ.

Το αν είναι δίκαιο η ύπαρξη του κράτους του Ισραήλ δεν είναι συζήτηση που να ενδέχεται να τεκμηριωθεί, το γεγονός είναι ότι το Ισραήλ υπάρχει ως κράτος διεθνώς αναγνωρισμένο από το 1948, ένα κράτος εβραϊκό όπως μας διδάσκει ο εθνικός του ύμνος, η σημαία του, ο νόμος της επιστροφής που αφορά κυρίως Εβραίους, αυτό δηλώνουν και οι αποφάσεις της Κνέσσετ από το 2009 και μετέπειτα. Αν όλα αυτά κατοχυρώνουν ένα κράτος νομιμότητας και ένα κράτος δικαίου ακόμη και οι ίδιοι οι Ισραηλινοί ακαδημαϊκοί και νομομαθείς καθημερινά θέτουν τις ανησυχίες τους πως το κράτος του Ισραήλ τελικά δεν δημιουργήθηκε για να απευθυνθεί σε όλους τους κατοίκους της Παλαιστίνης αλλά κυρίως στους Εβραίους που μετοίκησαν οικειοθελώς ή λόγω του ΒΠΠ ως επιζήσαντες του πολέμου, της αιχμαλωσίας και της εξολόθρευσης.

Το κύμα βίας όμως στην περιοχή δεν φαίνεται να έχει τέλος, ήδη ο πρώτος Αραβο-ισραηλινός πόλεμος του 1948 που κατά τους Εβραίους ονομάζεται «αγώνας για την ανεξαρτησία» ενώ για τους Παλαιστίνιους και τους Άραβες «Καταστροφή» (NAKBA) μας αφηγείται την εκ διαμέτρου άποψη για την φύση και της ζωής αλλά και των δικαιωμάτων του Ισραήλ στην περιοχή.  Το Ισραήλ λοιπόν δημιουργήθηκε το 1947 με το σχετικό Ψήφισμα του ΟΗΕ υπ’ αριθμόν 181 που αφορούσε την δημιουργία μιας «μερικής Παλαιστίνης» όπου εδαφικώς θα χωριζόταν η Παλαιστίνη σε Εβραίους και Παλαιστινίους σε διάσπαρτες γεωγραφικές περιοχές χωρίς κάποια πάντα ιστορική συνέπεια, αλλά ώστε να καλύψει τις ζώνες και τα νέα κιμπούτς και οικισμούς που θα δημιουργούνταν. Το ψήφισμα δε παρείχε ένα ειδικό καθεστώς για την Ιερουσαλήμ που όμως σε καμία περίπτωση, όπως φαίνεται και σήμερα δεν μπορούσε να δημιουργήσει ένα κλίμα ειρήνης.

Υπήρξαν τρείς Αραβο-ισραηλινοί πόλεμοι (1948, 1967 και 1973) που όμως την κατάσταση στην περιοχή καθόρισε ο πρώτος του 1948 που αύξησε την επικράτεια του Ισραήλ σε σχέση με το Ψήφισμα 181 και επέφερε τις πιο σημαντικές δημογραφικές αλλαγές. Σύμφωνα με καταγραφές ο πόλεμος του 1948 εκτόπισε 800.000 Παλαιστινίους από 500 χωριά και συνοικίες σε μεγάλες πόλεις όπου τα κατοίκησαν Εβραίοι ή έχτισαν νέα χωριά και πόλεις. Η νομική έκταση του πολέμου αυτού επέφερε μετέπειτα ρατσιστικές διακυμάνσεις για τους μη Εβραίους εντός Ισραήλ έτσι οι Παλαιστίνιοι που βρίσκονται στην Παλαιστίνη πριν το 1948 αναφέρονται ως «Παλαιστίνιοι», όσοι κατακτήθηκαν με τον δεύτερο  Αραβο-ισραηλινό πόλεμο το 1967 αναφέρονταν και νομικά στο Ισραήλ ως «υποκείμενα υπό κατάκτηση» και οι υπόλοιποι Παλαιστίνιοι γύρω στις 160.000 που ζουν εντός του Ισραήλ αναφέρονται ως Ισραηλινοί Άραβες με κοινότητες όπως οι Δρούζοι που εντάχθηκαν σχεδόν πλήρως εντός του Ισραηλινού κράτους και μάλιστα εθελοντικά υπηρετούν και στον στρατό.

Η φύση του πολέμου δεν ήταν μόνο διατακτική ώστε να αφορά το πεδίο της μάχης, υπήρξε και υπάρχει μέχρι σήμερα ένας αποκλεισμός των Παλαιστινίων από όποια πολιτική φωνή, ποινικοποίηση σε ιστορικές αναφορές όπως «ο νόμος της Nakba» όπου και όποια αναφορά στην καταστροφή της Παλαιστίνης το 1948 να θεωρείται ως τρομοκρατική, το δικαίωμα της επιστροφής «Laws of return” αφορά κυρίως Εβραίους, ενώ Παλαιστίνιοι 2ης και 3ης γενιάς δεν δύνανται να επιστρέψουν στην γη των παππούδων τους. Έρευνες που διενεργήθηκαν επί σειρά ετών από τον Εβραίο κοινωνιολόγο Sami Smooha  στο Πανεπιστήμιο της Χάιφα έδειξαν πως η πλειοψηφία των Αράβων αρνούνται να δεχθούν την ύπαρξη του Ισραήλ ως ενός καθαρά Εβραϊκού κράτους, ενώ το κουρασμένο και καταματωμένο Εβραϊκό στοιχείο του Ισραήλ σε έρευνα του Reut Institute στο Τελ Αβίβ το 2010, ένα χρόνο μετά την ανάληψη καθηκόντων από τον Νετανιάχου, ζητούσε να σταματήσει η διάκριση απέναντι στους Άραβες και τους Παλαιστινίους και να τους ενταχθούν κοινωνικά και νόμιμα στο Ισραήλ.

Το αν μπορεί να συνυπάρξουν Παλαιστίνιοι και Εβραίοι είναι ένα ερώτημα που απαντήθηκε με γνώμονα την πολιτική πραγματικότητα και φάνηκε όχι μόνο από την στάση και των δύο πλευρών απέναντι στο  Ψήφισμα 181 αλλά και στην Αραβική Πρωτοβουλία Ειρήνης που επικυρώθηκε από τον Αραβικό Σύνδεσμο το 2002 στην Σύνοδο Κορυφής της Βηρυτού και επανεγκρίθηκε στις συνόδους κορυφής του 2007 και του 2017 του Αραβικού Συνδέσμου. Η πρωτοβουλία προσπάθησε για μια εξομάλυνση των σχέσεων του αραβικού κόσμου με το Ισραήλ, με αντάλλαγμα την πλήρη αποχώρηση του Ισραήλ από τα κατεχόμενα εδάφη (συμπεριλαμβανομένης της Δυτικής Όχθης, της Γάζας, των Υψιπέδων του Γκολάν και του Λίβανου), μια «δίκαιη διευθέτηση» για τον εκτοπισμό του Παλαιστινίου πρόσφυγα που στηρίχθηκε στο ψήφισμα 194 του ΟΗΕ που λήφθηκε κατά την διάρκεια του πρώτου Αραβο-Ισραηλινού πολέμου τον Δεκέμβριο 1948 για την επιστροφή των εκτοπισμένων Παλαιστινίων προσφύγων. Η κυβέρνηση Σααρόν απέρριψε αυτή την πρωτοβουλία που αξίζει να σημειωθεί η Σαουδική Αραβία ακόμη και σήμερα την προτείνει και μάλιστα αν και υπήρξε κινητήριος δύναμη πολλάκις για την εξομάλυνση των σχέσεων με το Ισραήλ το 2021 μετά τον τραγικό Μάιο λίγο πριν την αποχώρηση Νετανιάχου ανέφερε πως όποια εξομάλυνση και αν υπάρξει αν δεν επιτευχθεί συμφωνία για την Παλαιστίνη δεν πρόκειται να αναγνωρίσει το Ισραήλ.

Το πιο πάνω ιστορικό περιεχόμενο του προβλήματος επιχειρήθηκε να αμβλυνθεί με τις Συμφωνίες του Αβραάμ τον Αύγουστο του 2020 μεταξύ Ισραήλ, ΗΑΕ και Μπαχρέιν που αναγνώρισαν επίσημα το Ισραήλ. Συμφωνίες που καθιέρωσαν επιχειρηματικά τις σχέσεις μεταξύ των τριών αυτών χωρών, οδήγησαν την μοναρχία του Μαρόκου στο να εξομαλύνει τις σχέσεις με το Ισραήλ με αντάλλαγμα τον έλεγχο επί της Δυτικής Σαχάρας καθώς και την σύμπραξη του Σουδάν ώστε να πατάξει τον ισλαμικό εξτρεμισμό. Οι Συμφωνίες κινήθηκαν αρκετά θετικά από την συγκυβέρνηση Μπένετ στο Ισραήλ στην οποία συμμετείχε και για πρώτη φορά ένα αραβικό κόμμα το Ρααμ που αν και έμεινε στην εξουσία για κάποιους μήνες επέφερε μια κάποια τάξη πολιτειακά στο Ισραήλ. Σχετική έρευνα ανέφερε χαρακτηριστικά ότι αν όλα τα αραβικά κράτη ενταχθούν στις Συμφωνίες του Αβραάμ το κέρδος από τις επιχειρήσεις και την επιχειρηματικότητα θα ανέρχεται στα $100 δις. Παρόλα ταύτα σύμφωνα με το “2019- 2020 Arab Opinion Index” του Doha Arab Center μόνο το 5% των Αράβων έχει θετική άποψη για τις Συμφωνίες του Αβραάμ ενώ το 81% έχει αρνητική άποψη και το 8% εξαιρετικά αρνητική άποψη για την προσέγγιση με το Ισραήλ. Το δε Ιράν χαρακτήρισε «άπιστους» τους Άραβες ηγέτες που υπέγραψαν τις  Συμφωνίες του Αβραάμ αφού ας μην ξεχνάμε το Μπαχρέιν μέχρι το 1971 ήταν επαρχία του Ιράν της οποίας δόθηκε από τον τελευταίο Σάχη ανεξαρτησία, η πλειοψηφία του πληθυσμού είναι Σιήτες και φοβούμενο μια εμπλοκή του Ιράν στα εσωτερικά του ζήτησε ως αντάλλαγμα για την υπογραφή των Συμφωνιών του Αβραάμ να δημιουργηθεί βάση του 5ου Αμερικάνικου Στόλου στο Μπαχρέιν για προστασία.

Τον προηγούμενο μήνα είχαμε μια από τις πιο αιματηρές επιθέσεις του Ισραηλινού στρατού στην Δυτική Όχθη, στις 27/1/2023 σκοτώθηκαν από ένοπλους 7 Εβραίοι σε συναγωγή στην Ιερουσαλήμ ανήμερα της μνήμης του Ολοκαυτώματος και ένας ανήλικος Παλαιστίνιος επιτέθηκε σε Εβραίους στην πόλη του Δαβίδ. Σκληρές εικόνες που μας παραπέμπουν στον Μάιο του 2021 όπου οι ρουκέτες της Χαμάς έφτασαν στο Τελ Αβίβ και έδειξαν πως το Ισραήλ είναι τρωτό, θύματα και θύτες της ίδιας γειτονιάς και πολύ περισσότερο εμπλεκόμενοι σε μια μεγάλη λίστα νεκρών που δεν έχει ακριβή αριθμό θυμάτων και θυτών. Και γιατί το αναφέρω όλο αυτό; Γιατί είναι πολύ σημαντικό να αντιληφθούμε τελικά τι επιζητεί το επίσημο κράτος του Ισραήλ στην εσωτερική και εξωτερική του πολιτική.

Το Ισραήλ είναι η πρώτη χώρα σε εκλογές και σε πολιτική αστάθεια στον κόσμο από το 1996 σύμφωνα με την έρευνα του Israel Democracy Institute think tank που δημοσιεύθηκε σε ισραηλινά μέσα τον Μάρτιο 2021. Η έρευνα ανέφερε πως οι Εκλογές στην Κνέσετ (Ισραηλινό Κοινοβούλιο) διεξάγονται κάθε 2,3 χρόνια κατά μέσο όρο και είναι το πιο σύντομο χρονικό διάστημα επανειλημμένων εκλογών μεταξύ 20 δημοκρατικών χωρών που εξετάστηκαν. Ως εκ τούτου η στάση του Ισραήλ στην περιοχή μπορεί να εξασφαλίζεται με μια στρατιωτική συνοχή όμως παρουσιάζει συμπτώματα μη συνεπούς συνέχειας στους στόχους του. Θα μπορούσε κανείς να πει πως το Ισραήλ ως ένα νέο κράτος που προσπαθεί να δημιουργήσει ένα έθνος στο οποίο να ανήκουν όλοι οι Εβραίοι που έφτασαν στην χώρα ειδικά μετά το 1990 και την πτώση της ΕΣΣΔ και αντιμετωπίζει δυσκολίες στο να προσδιορίσει ποιο είναι το βαθύτερο νόημα της ύπαρξης του.

Ο πρώτος πρόεδρος της χώρας ο Μπέν Γκιουριόν μιλούσε για ένα έθνος πολύ ξεχωριστό από τα υπόλοιπα το οποίο υπέφερε, εθνικιστές και στρατιωτικοί στο Ισραήλ επεσήμαναν κατά καιρούς πως οι Άραβες θέλουν να τους ρίξουν στην θάλασσα. Η σημαντική δεκαετία του 1960 στο Ισραήλ συνοδευόταν από τα ονόματα που διαβάζονταν στο κρατικό ράδιο κάθε απόγευμα στις 7.00 μ.μ. των επιζώντων του Ολοκαυτώματος που ακόμη βρίσκονταν σε χωριά ή σε νοσοκομεία ή τελικά βρίσκονταν και νεκροί, η δεκαετία του 1960 συνοδεύτηκε επίσης από την εκτέλεση του Άιχμαν ενός από τους δημιουργούς του Ολοκαυτώματος δημόσια στο Ισραήλ, ήταν όμως και μια δεκαετία που μόλις 15 χρόνια μετά την ίδρυση του Ισραήλ άνοιξαν και επίσημα οι πρώτες ψυχιατρικές κλινικές στην χώρα που δεχόντουσαν όσους επέζησαν από τα στρατόπεδα συγκεντρώσεως στην Ευρώπη και είχαν κατάθλιψη, είχαν χάσει από τα βασανιστήρια τα λογικά τους ενώ παράλληλα πολλοί εντάχθηκαν και στην Χαγκάνα το ένοπλο σώμα που κυνηγούσε τους Ναζί για να αποδώσει δικαιοσύνη με την σύλληψη τους.

Κανείς δεν διερωτήθηκε ως τότε πώς κατάφερε ένα νεοσύστατο κράτος να επιβιώσει και μάλιστα πια σε τρείς πολέμους με τους Άραβες; Το Ισραήλ κατάφερε εν μέρει λόγω του δόγματος της Περιφέρειας με το Ιράν του Σάχη και με την Τουρκία να ξεπεράσει οικονομικές και ενεργειακές κρίσεις με πετρέλαιο από το Ιράν και γεωστρατηγικούς αγωγούς στο Ειλάτ και στο Ασκελότ που σήμερα θα μεταφέρουν το πετρέλαιο των ΗΑΕ παρακάμπτοντας το Σουέζ αλλά και τον Περσικό Κόλπο. Σε αυτή την πορεία όμως το Ισραήλ έχασε την αίγλη του και επίσης έδειξε ότι έχασε και τον προσανατολισμό του. Αν η δεκαετία του 1960 ήταν μια δεκαετία που εγκαθίδρυσε το Ισραήλ μετά την νίκη στον πρώτο Αραβο-ισραηλινό πόλεμο, η δεκαετία του 1990 άλλαξε δημογραφικά το Ισραήλ. Από το 1989 ως το 2018 1,1 εκατ. Εβραίοι της πρώην ΕΣΣΔ μετακόμισαν στο Ισραήλ όπου το 70% μιλά Ρωσικά και είναι στην πλειοψηφία τους μη ιδιαιτέρως θρησκευόμενοι (Hiloni). Για να αντιληφθεί κανείς την άγνοια του Ισραήλ ως προς την επενέργεια αυτής της μετοίκισης των Εβραίων της ΕΣΣΔ στην χώρα ο μετέπειτα πρωθυπουργός Ehud Barak τον Σεπτέμβριο του 1991 που ήταν τότε ο αρχηγός των Ειδικών Δυνάμεων (IDF) της χώρας δήλωσε πως δεν αναμένει καμία προσφορά αυτού του 1.1 εκατ Εβραίων μακροχρόνια στην χώρα. Ο ίδιος διαψεύσθηκε ένα χρόνο μετά όταν οι ΗΠΑ χρησιμοποίησαν τους Ρωσοεβραίους και τους Εβραίους της ΕΣΣΔ να προβούν σε επενδύσεις στις χώρες τους και δη στο Καζακστάν και Ουζμπεκιστάν ώστε να ενεργοποιηθεί η Ισραηλινή και Αμερικάνικη εξωτερική πολιτική γύρω από την Ρωσία. Το συγκεκριμένο παράδειγμα είναι ανάλογου ύφους ώστε να αντιληφθούμε πως το Ισραήλ εκτός από το να πολεμά για να επιβιώσει δεν έχει καμία συνεπή βλέψη ως προς την εξωτερική του πολιτική ακόμη και σήμερα.

Ως εκ τούτου όταν το Ισραήλ που είναι αναγνωριζόμενο κράτος από την διεθνή κοινότητα δεν έχει την δύναμη και την δυνατότητα να επιβάλει στον εαυτό του μια στρατηγική στην εξωτερική του πολιτική μήπως τελικά η εσωτερική αναμέτρηση είναι με τον εαυτό του μιας και όχι το Παλαιστινιακό καθαυτό αλλά η ροή της πολιτικής του ζωής, η ύπαρξη πληθυσμών από όλα τα μήκη του κόσμου και η αντίληψη τελικά τι πρέπει να είναι το Ισραήλ δεν είναι κοινή για όλους;

Η προβληματική της πορείας του Ισραήλ δυστυχώς μας γεμίζει ανασφάλεια γενικότερα στην περιοχή, το κλίμα τρόμου και οι ένοπλες συγκρούσεις ωθούν χιλιάδες Ισραηλινούς εκτός Ισραήλ για ένα καλύτερο μέλλον, οι εβραϊκές κοινότητες της διασποράς εκτός και αν βρίσκονται υπό διωγμό δεν επιθυμούν την μετοίκιση (Aliyah) στο Ισραήλ, ενώ οι ορθόδοξοι Εβραίοι (Haredi) οι πλείστοι στην Ιερουσαλήμ μεγαλώνουν στα πλαίσια του Εβραϊκού Νόμου (halakha) μιλώντας για ειρήνη και ένα άοπλο Ισραήλ μακριά από το Eretz Israel (γη του Ισραήλ) και τον εθνικισμό. Η τακτική του Ισραήλ να γκρεμίζει σπίτια «μαρτύρων» του Ισλάμ που τους αναφέρει ως τρομοκράτες, η πολιτική από-αραβοποίησης και στενού μαρκαρίσματος του Ισλάμ γεννά πολλές ανησυχίες τελικά κατά πόσο το Ισραήλ αποτελεί ένα ορόσημο και φράκτη για την Δύση απέναντι στον εξτρεμισμό, ή αν η όλη στάση του με την έλλειψη πολιτικής σταθερότητας και οράματος για το που θέλει να φτάσει την εξωτερική πολιτική και τα σύνορα του πυροδοτεί ακόμη περισσότερο την ένοπλο δράση στην Μέση Ανατολή.

Η συνεχιζόμενη ρητορική εναντίον των Αράβων, οι απειλές κατά του Ιράν, το γεγονός ότι το Ισραήλ είναι το δεύτερο κράτος σε εξοπλισμούς στην περιοχή μετά την Σαουδική Αραβία με ένα πληθυσμό 6 εκατ. και η άρνηση ενός κράτους στους Παλαιστινίους εκτροχιάζει τις πιθανότητες ειρήνης αλλά και μακροχρόνιων σχεδιασμών στην περιοχή. Οι ένοπλες οργανώσεις παραμένουν σε επαγρύπνηση εκ φύσεως αναμένοντας δράση, τα μέλη των ισλαμικών οργανώσεων είναι αναλώσιμα και οι πλείστοι μεγαλώνουν για να γίνουν «μάρτυρες» από μικρή ηλικία, ο ρόλος των ενόπλων είναι η μεταφορά της αντίστασης απέναντι στο Ισραήλ και εκτός Ισραήλ όπου υπάρχουν Ισραηλινοί στόχοι και άλλωστε οι συλλήψεις στην Κύπρο το 2021 μας το αποδεικνύουν.

Τι αναμένει πια το Ισραήλ από το να καθορίσει τον ζωτικό του χώρο με ρεαλιστικά ή θρησκευτικά κίνητρα και μέχρι που μπορεί να φτάσει το μακρύ χέρι μιας επιθετικής άμυνας που τελικά προσωποποιεί τον πόλεμο: οι ισραηλινοί κτυπούν αόπλους, οι ισλαμικές οργανώσεις στοχοποιούν πολίτες! Η προσωποποίηση της νίκης και της ήττας με εκατόμβες νεκρών δεν έχει καμία διπλωματική διέξοδο, και αν κάποιος πρέπει να αποφασίσει για την λήξη της πληγής του αίματος πρέπει να είναι το κράτος που είναι επίσημα αναγνωρισμένο και έχει την δυνατότητα και να «πουλήσει» και να «αγοράσει» την ειρήνη στην πολιτική, όπως έπραξε με την Ιορδανία και την Αίγυπτο που σήμερα οι επενδύσεις, οι ακαδημαϊκές δραστηριότητες και οι σχέσεις παραμένουν σε επίπεδα ανεκτά παρόλη την μη πρόοδο στο Παλαιστινιακό.  Προσωπικά κάθε που ακούω ένα “Allah” και ένα “Adonai” μου έρχονται μνήμες πολλές εξιστορήσεων που ήταν ο λόγος η Παλαιστίνη και το Ισραήλ να θεμελιώσουν την ειρήνη μετά τον ΒΠΠ!

Ακούστε την ανάλυση της κας. Άνιφτου στην Εκπομπή Πρωινοί Τύποι του Ράδιο Πρώτο 53:37.