του Παντελή Σαββίδη
Εμβριθής μελετητής της ελληνικής αριστεράς ο Νίκος Μαραντζίδης έγραψε ένα ακόμη βιβλίο με τίτλο «Στη σκιά του Στάλιν». Αναφέρεται στην ιστορία του ΚΚΕ, από την εποχή του ΣΕΚΕ μέχρι την διάσπασή του στο πλαίσιο της συμμετοχής του στην Κομμουνιστική Διεθνή (Κομιντερν) και στην Βαλκανική Κομμουνιστική Ομοσπονδία.
Βλέπει, ουσιαστικά, την εξέλιξη του Κομμουνιστικού Κόμματος σε ένα διεθνές και ένα περιφερειακό πλαίσιο και προβάλει την επιρροή που είχε στην ελληνική ιστορία από το μεσοπόλεμο ως το 1960.
Ο Μαραντζίδης νοιώθει την ανάγκη να εξηγήσει γιατί τόση επιμονή με την αριστερά- σε
μια εποχή, μάλιστα, που κανείς δεν ασχολείται ιδιαίτερα με αυτήν- και επικαλείται την καθηγήτριά του Ανί Κριζέλ η οποία έλεγε πως «η ενασχόληση με τον κομμουνισμό προϋποθέτει συνήθως κάποιους ανοιχτούς λογαριασμούς μαζί του.
Δεν μπορείς να μελετήσεις τον κομμουνισμό με την ίδια ψυχραιμία που οι βιολόγοι μελετούν τις πεταλούδες».
Η ίδια, μαχητική κομμουνίστρια στη νιότη της κι αργότερα φλογερή αντικομμουνίστρια που αρθρογραφούσε τακτικά στη συντηρητική εφημερίδα Le Figaro, (φαινόμενο σύνηθες) αναγνωρίστηκε διεθνώς ως μια από τις σημαντικότερες ιστορικούς του γαλλικού κομμουνισμού και συγγραφέας από τις εμβριθέστερες στο αντικείμενο.
Ο Μαραντζίδης ομολογεί πως και ο ίδιος έκλεισε τελείως τους συναισθηματικούς του λογαριασμούς με τον κομμουνισμό. «Μπορεί να ξαφνιάζω, λέει, αλλά ομολογώ πως ποτέ δεν έπαψε να ασκεί κάποια γοητεία πάνω μου, και αυτό όχι τόσο γιατί ένα κομμάτι του εαυτού μου παρέμεινε «αιώνια εφηβικό»- και άμυαλο- όσο κυρίως επειδή με συγκινεί η ιδέα ενός κόσμου χωρίς φτώχεια και ανισότητες”.
Ήταν, όμως, αυτή η υπέρβαση του κομμουνισμού;
Το πίστευε και ο Όσκαρ Ουάιλντ όταν έγραφε το 1891 πως «ένας παγκόσμιος χάρτης που δεν περιλαμβάνει την ουτοπία δεν αξίζει ούτε ματιά» και πως «είναι σίγουρο πως ο κομμουνισμός θα κάλυπτε μεγάλο μέρος ενός χάρτη που θα περιλάμβανε την ουτοπία».
Πολλά από τα θύματα των σταλινικών εκκαθαρίσεων την περίοδο 1937-39 θα διαφωνούσαν και με τους δύο.
Η υλοποίηση του κομμουνιστικού οράματος δεν έχει καμιά σχέση με την θεωρία του.
Αυτήν την κοινή διαπίστωση οι μηχανισμοί των κομμουνιστικών κομμάτων κατάφεραν να την αντιμετωπίσουν με μια λέξη: Αντικομμουνισμός. Όποιος το λέει είναι αντικομμουνιστής.
Στη δική μου προσωπική πολιτική εμπειρία συνάντησα αρκετούς φίλους και γνωστούς που μου έκαναν αυτήν την επίθεση όταν εξέφραζα τις επιφυλάξεις μου. Μετά από μερικά χρόνια τους εντόπισα σε άλλους πολιτικούς χώρους. Με την ίδια διαπίστωση που τους έκανα και εγώ. Έλεγαν, δηλαδή, τα ίδια.
Πολλοί που θήτευσαν μεταπολιτευτικά στον κομμουνιστικό χώρο ως φοιτητές και νεολαίοι, αποχώρησαν στη συνέχεια και στελέχωσαν όλα τα κόμματα. Από τη δεξιά ως την Συριζαία αριστερά.
Μπορεί άλλους να τους ενόχλησε ο δογματισμός και η μονολιθικότητα, άλλοι να το εγκατέλειψαν διότι επιθυμούσαν κάτι πιο ρεαλιστικό που να επιδιώκει την εξουσία αλλά όλοι τους είναι σε κάποιον βαθμό επηρεασμένοι από την νοοτροπία που τους εμφύσησε. Και η νοοτροπία αυτή είναι αντεθνική.
Ο κομμουνισμός, όπως επικράτησε ως λενινισμός και κυρίως, σταλινισμός είναι αντεθνικός. Δεν υπάρχουν έθνη. Υπάρχουν εργαζόμενοι, προλετάριοι οι οποίοι θα κάνουν την παγκόσμια επανάσταση. Η επανάσταση ξεκίνησε από τη Ρωσία με τους μπολσεβίκους και επεκτάθηκε στον καλούμενο, αργότερα, σοβιετικό χώρο. Δεν θα σταματούσε εκεί. Και αυτό το υποσχόταν ο Λένιν όσο ζούσε. Αυτή η θέση προκάλεσε ανησυχία στη δύση αλλά διατηρήθηκε μέχρι που ανήλθε στην σοβιετική εξουσία ο αψύς Γεωργιανός Ιωσήφ Στάλιν.
Ο Στάλιν είχε διαφορετική θέση από τον Λένιν, ίσως, διότι διαπίστωσε ότι η επανάσταση δεν προχωρούσε όπως την φαντάζονταν οι μπολσεβίκοι. Ο Στάλιν πίστευε πως δεν είναι ανάγκη να πολεμάμε για τον σοσιαλισμό σε όλον τον κόσμο αλλά μπορούσε να οικοδομηθεί σε μια μόνο χώρα. Η πρώτη σοσιαλιστική χώρα ήταν η Σοβιετική Ένωση άρα όλα τα κομμουνιστικά κόμματα, μέχρι να το επιτρέψουν οι συνθήκες για δική τους επανάσταση, έπρεπε να υποστηρίξουν την εξωτερική πολιτική της Σοβιετικής Ένωσης.
Και στην πρώτη και στην δεύτερη περίπτωση, και στην λενινιστική, δηλαδή, και στην σταλινική εκδοχή τα κομμουνιστικά κόμματα των διαφόρων χωρών στο πλαίσιο της Γ! Διεθνούς εξυπηρέτησαν τον πολιτική της ΕΣΣΔ.
Αυτό για τα ΚΚ δεν ήταν καθόλου παράξενο. Ήταν ενταγμένα σε μια κομμουνιστική διεθνή η οποία είχε σαφή ιεραρχία-και ήταν και συγκεντρωτική- και όφειλαν να συντονίζουν την πολιτική τους με εντολές από το καθοδηγητικό κέντρο.
Αυτό που για την αστική προσέγγιση ήταν επικίνδυνη εξάρτηση, για τα ΚΚ ήταν επαναστατική αναγκαιότητα.
Το ΚΚΕ δεν είχε πρόβλημα με αυτήν την εξάρτηση. Άλλωστε, την επεδίωκε όχι μόνο για ιδεολογικούς και επαναστατικούς λόγους αλλά και διότι βοηθούνταν και οικονομικά.
Εκεί που άρχισαν να αναδύονται τα πρώτα προβλήματα ήταν στην θέση που η Βαλκανική Κομμουνιστική Ομοσπονδία επέβαλε στο ΚΚΕ για ανεξαρτησία της Μακεδονίας και της Θράκης.
Η Βαλκανική Κομμουνιστική Ομοσπονδία ήταν παρακλάδι της Κομμουνιστικής Διεθνούς. Από την Κομιντέρν έπαιρνε εντολές αλλά συντόνιζε τα Βαλκανικά ΚΚ με την προοπτική μιας Κομμουνιστικής Ομοσπονδίας μεταξύ τους.
Η θέση αυτή ταλάνισε σε όλο του το βίο και εξακολουθεί να επηρεάζει και σήμερα το ΚΚΕ. Η αποδοχή της δεν ήταν εύκολη διότι ένα μεγάλο μέρος της χώρας θα έπρεπε, σε περίπτωση κομμουνιστικής επικράτησης, να αποσχιστεί. Τα εδάφη που θα αποσχίζονταν κατακτήθηκαν πριν μια δεκαετία με πολύ αίμα και στα εδάφη αυτά εγκαταστάθηκαν μετά το 1922 οι πρόσφυγες από την Μικρά Ασία και τον Πόντο.
Γύρω από την επιβολή της θέσης αυτής δόθηκαν σκληρές μάχες και διαγράφηκαν αρκετοί γραμματείς του ΚΚΕ– όσοι διαφωνούσαν ή δεν την αποδέχονταν με ενθουσιασμό- μεταξύ των οποίων και ο Κορδάτος.
Βεβαίως, η θέση αυτή βρήκε αντίθετα τα στελέχη του ΣΕΚΕ, ακόμη και του ΣΕΚΕ(Κ) , την οργάνωση πριν την ίδρυση του ΚΚΕ η οποία ανήκε στην Β! Διεθνή, στην Σοσιαλδημοκρατική Διεθνή, δηλαδή. Το ΣΕΚΕ για να ενταχθεί στην Γ! Διεθνή (την κομμουνιστική) έπρεπε να περιλαμβάνει στον τίτλο του κόμματος το Κομμουνιστικό και η πρόσθεση του (Κ) εντός παρενθέσεως στο όνομα του κόμματος δεν αρκούσε.
Στην επιβολή αυτής της θέσης για το μακεδονικό στο ΚΚΕ από την Κομμουνιστική Διεθνή υπάρχει μια αντίφαση. Ενώ τα έθνη και τα κράτη τους είναι έξω από την κομμουνιστική λογική, επιβάλλεται στο ΚΚΕ η αποδοχή μιας εθνότητας, της μακεδονικής, και η δημιουργία μιας κρατικής οντότητάς της.
Ο Μαραντζίδης θεωρεί πως το καθοδηγητικό κέντρο στη Μόσχα πίστευε ότι με την ενθάρρυνση των μειονοτήτων ή των «σκλαβωμένων» εθνοτήτων θα άναβε η φλόγα της επανάστασης η οποία θα εξαπλωνόταν αλλά, νομίζω, πως υπάρχει κάτι ουσιωδέστερο. Την ρωσική ιστορία, με οποιοδήποτε καθεστώς, είτε τσαρικό, είτε κομμουνιστικό, είτε μετακομμουνιστικό, διατρέχει η ιδεολογία του πανσλαβισμού.
Οι κομμουνιστές της Ρωσίας συνήψαν στενότατους δεσμούς με την Βουλγαρία και ο λόγος δεν ήταν, μόνο οι σχέσεις τους με τον εμβληματικό Βούλγαρο κομμουνιστή ηγέτη Γκεόργκι Δημητρώφ αλλά βάραινε και η σλαβική διασύνδεση. Βεβαίως, το ΚΚ Βουλγαρίας ήταν ισχυρό αλλά ισχυρό ήταν και το Γιουγκοσλαβικό. Ιδιαιτέρως, στη Γιουγκοσλαβία πήρε δυναμική μορφή με τον Τίτο αλλά ο Στάλιν, επι των ημερών του οποίου διαμορφώθηκε η ιεραρχία μεταξύ των ΚΚ είχε, πάντα, μια καχυποψία απέναντι στους Γιουγκοσλάβους και αργότερα, τον Τίτο, των οποίων το κράτος, θεωρούσε, ότι καταπίεζε εθνότητες, όπως των Κροατών και των Σλοβένων.
Στο Μακεδονικό οι Γιουγκοσλάβοι είχαν την θέση της Κομμουνιστικής Διεθνούς (ενιαία Μακεδονία με απόσχιση των εδαφών από Ελλάδα) αλλά όταν μετά τον πόλεμο συγκρότησαν κομμουνιστικό κράτος, δεν την ανεξαρτητοποίησαν. Αντιθέτως, την κατέστησαν Ομόσπονδη Δημοκρατία αλλά στα όρια της κρατικής τους οντότητας.
Το Μακεδονικό ταλαιπώρησε-και ταλαιπωρεί- το ΚΚΕ σε όλη την ιστορική διαδρομή του και δεν είναι ξεκάθαρο αν οι επιφυλάξεις μελών και στελεχών του έχουν εθνική βάση ή προέρχονται από αυτό που είπε ο Ανδρέας Τζήμας, για μερικές χιλιάδες Μακεδόνων θα χάσουμε τον ελληνικό λαό.
Πάντως, όταν το 1957 η 7η Πλατιά Ολομέλεια διέγραφε τον θρυλικό αρχηγό Νίκο Ζαχαριάδη ο αντικαταστάτης του Κώστας Κολιγιάννης φρόντισε να υπενθυμίσει πως ανάμεσα στις «αμαρτίες» του πρώην Γενικού Γραμματέα ήταν και οι αποφάσεις του πάνω στο Μακεδονικό Ζήτημα:
«Η πρώην καθοδήγηση άλλαξε τη σωστή θέση της ισοτιμίας και την αντικατέστησε με το σύνθημα της εθνικής και κρατικής αποκατάστασης του μακεδονικού λαού και η 5η ολομέλεια επικύρωσε την αλλαγή αυτή στο Μακεδονικό Ζήτημα δικαιολογώντας την με την ανάγκη να διευκολυνθεί η συμμετοχή του μακεδονικού λαού στον αγώνα του Δημοκρατικού Στρατού […]. Αλλάζοντας τη σωστή θέση μας στο Μακεδονικό ο Ζαχαριάδης διευκόλυνε μόνο την εθνική συκοφαντική προπαγάνδα ενάντια στο κόμμα μας».
Και εδώ τελείωσε το Μακεδονικό Ζήτημα για το ΚΚΕ. Βεβαίως, ο Κολιγιάννης λησμονεί σκόπιμα ότι η θέση της Κομιντερν το 1923 για ανεξάρτητη Μακεδονία και Θράκη έγινε αποδεκτή από το κόμμα με την αντικατάσταση του, μέχρι τότε, γραμματέα από τον Παντελή Πουλιόπουλο ο οποίος την αποδέχθηκε.
Στο 5ο Συνέδριό της, τον Ιούλιο του 1924 και ενώ από τον Ιανουάριο ο Λένιν δεν υπήρχε στη ζωή, η ηγεσία της Κομιντερν δεν άφησε καμιά αμφιβολία σχετικά με την πρόθεσή της να υποχρεώσει τα απείθαρχα βαλκανικά κόμματα να ευθυγραμμιστούν μαζί της.
Ο Σεραφείμ Μάξιμος, ένας από τους δύο Έλληνες απεσταλμένους ( ο άλλος ήταν ο Παντελής Πουλιόπουλος), υποστήριξε, όπως γράφει στο βιβλίο του ο Μαραντζίδης, πως το ΣΕΚΕ(Κ) δεν αντιτασσόταν στην απόφαση για το Μακεδονικό Ζήτημα. Δεν λέμε ελληνική Μακεδονία, υποστήριξε, αλλά αντιθέτως, λέμε Μακεδονία καταληφθείσα από τους Έλληνες.
Το 1924 είναι η χρονιά της επίσημης ίδρυσης του ΚΚΕ και ο Παντελής Πουλιόπουλος, ένθερμος οπαδός της γραμμής της «Ανεξάρτητης Μακεδονίας» βοήθησε πολύ στην μπολσεβικοποίηση του κόμματος και ανέλαβε και γραμματέας του. Το 1922 στο μικρασιατικό μέτωπο συνέβαλε στην υπονόμευση των προσπαθειών του ελληνικού στρατού. Αργότερα, είχε και αυτός την τύχη και άλλων γραμματέων του κόμματος. Διαγράφηκε.
Στο πλαίσιο μπολσεβικοποίησης του κόμματος μια γενιά στελεχών που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν σε χώρες της Σοβιετικής Ένωσης πέρασαν από την κομματική σχολή των κούτβιδων και ανέλαβαν τα ηνία στην ταραχώδη περίοδο του μεσοπολέμου.
Μέχρι που μια παρέμβαση της Κομιντερν το 1931 έθεσε τέρμα στα εναπομείναντα στοιχεία αυτονομίας και εσωτερικής δημοκρατίας και επέβαλε τον Ζαχαριάδη, ένα υπόδικο στέλεχος του ΚΚΕ, ως γραμματέα. Ο Ζαχαριάδης, μεταξύ 1926-1929 συνελήφθη πέντε φορές. Την μια για τον φόνο του Αρχειομαρξιστή Ηλία Γεωργοπαπαδάτου. Την ημέρα τις δίκης του, το 1928, κατάφερε να αποδράσει και να διαφύγει στη Ρωσία. Παρέμεινε υπόδικος μέχρι το 1936- γράφει ο Μαραντζίδης- κινούνταν πάντα μυστικά και κρυφά, και για τον ίδιο λόγο, προφανώς, δεν εκλέχτηκε βουλευτής του ΚΚΕ. Το ότι η Κομιντερν επέλεξε τον Ζαχαριάδη, που είχε ανοικτές υποθέσεις με τη δικαιοσύνη κατηγορούμενος για φόνο είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον, λέει ο Μαραντζίδης, όχι μόνο γι την πολιτική κουλτούρα αλλά και για τα κριτήρια επιλογών της Μόσχας εκείνη την εποχή.
Κατά τον Μαραντζίδη, πάντα, «όπως φανερώνει η κομματική διαδρομή του, ο Ζαχαριάδης ενσάρκωνε συγκεκριμένο τύπο κομμουνιστή του μεσοπολέμου ήταν από αυτούς του «Κόκκινους Ιησουίτες» αποκομμένος από οικογενειακές ρίζες χωρίς δεσμούς με συγκεκριμένο τόπο, διψασμένος για περιπέτειες, ανελέητος με τους αντιπάλους, με πάθος για την επανάσταση και τον μπολσεβικισμό, στον οποιο εντάχθηκε σε πολύ νεαρή ηλικία. Το ύφος της ηγεσίας του εγκαινίασε ένα ολότελα νέο ύφος, ταιριαστό με το σταλινικό μοντέλο της δεκαετίας του 1930»
Ο Ζαχαριάδης, ο οποίος όπως και ο Στάλιν, επέβαλε την προσωπολατρεία στο κόμμα, ευθύνεται για δύο μεγάλες τραγωδίες. Η μια για την Ελλάδα και τον ελληνισμό, με την απόφασή του να μην λάβει το κόμμα μέρος στις εκλογές του 1936 και να οδηγηθεί στον Εμφύλιο και η άλλη για το ίδιο το κόμμα που το οδήγησε στην ήττα. Όταν διαφώνησε με τον Μάρκο Βαφειάδη για το είδος του πολέμου με τον εθνικό στρατό. Ο Ζαχαριάδης ήθελε στατική αντιπαράθεση, εν είδει τακτικού στρατού, και ο Βαφειάδης επέμενε στο αντάρτικο. Για πολλούς λόγους αλλά και γι αυτόν ο Δημοκρατικός Στρατός έχασε.
Αξίζει να σημειωθεί ότι κατά την παρουσίαση του βιβλίου στην αίθουσα της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών την Παρασκευή 31 Μαρτίου, ο Ευάγγελος Βενιζέλος θεώρησε παρεξηγημένη προσωπικότητα τον Ζαχαριάδη και στο επίμαχο σημείο της έναρξης του Εμφυλίου, ο πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, υποστήριξε πως υπήρξε ενθάρρυνση από τη Μόσχα. Αντιθέτως, ο συγγραφέας του βιβλίου Νίκος Μαραντζίδης θεωρεί πως η ενθάρρυνση ήταν πολύ αχνή και τείνει, μάλλον, στο ότι δεν υπήρξε.
Εκεί που ο συγγραφέας είναι πολύ κατηγορηματικός είναι στην προτροπή των σοβιετικών να πάρει το κόμμα μέρος στις εκλογές της 31ης Μαρτίου 1946. Ο Ζαχαριάδης δεν τους άκουσε και οι σοβιετικοί το κρατούσαν. Το επικαλέστηκαν ως έναν από τους λόγους καθαίρεσής του.
Η πολιτική του Στάλιν στον μεσοπόλεμο που κορυφώθηκε κατά την κρίση του 1929 ήταν τάξη εναντίον τάξης και χαρακτήριζε σοσιαλφασισμό οποιαδήποτε προσπάθεια συνεργασίας με κόμματα. Η πολιτική αυτή άλλαξε όταν άρχισε να ανεβαίνει ο Χίτλερ και η αλλαγή οδήγησε στην πρόταση για Λαϊκά Μέτωπα.
Στο πλαίσιο αυτής της αλλαγής το ΚΚΕ δέχθηκε το 1936 να συνεργαστεί με τους Φιλελεύθερους του Σοφούλη παρέχοντας ψήφο εμπιστοσύνης αλλά η προσπάθεια δεν ευοδώθηκε. Είναι το καλούμενο Σύμφωνο Σοφούλη -Σκλάβαινα. Η αποτυχία συνεργασίας οδήγησε στην Δικτατορία Μεταξά.
Όλα αυτά τελείωσαν όταν το 1939 (23 Αυγούστου) υπεγράφη το Σύμφωνο Μολότωφ- Ρίμπεντροπ, των υπουργών εξωτερικών Ρωσίας και Γερμανίας για μη επίθεση, αλλά και διαμελισμό ορισμένων χωρών, όπως η Πολωνία, και η προσάρτηση από την ΕΣΣΔ των βαλτικών χωρών.
Η ΕΣΣΔ χαρακτήρισε τον πόλεμο που είχε ήδη ξεσπάσει πόλεμο δύο ιμπεριαλισμών, κράτησε ουδετερότητα και εγκατέλειψε το αντιφασιστικό μέτωπο.
Αυτά δεν τα γνώριζε ο φυλακισμένος από την Δικτατορία Μεταξά στις φυλακές της Κέρκυρας Νίκος Ζαχαριάδης και στις 31 Οκτωβρίου 1940, ενώ είχε αρχίσει ο πόλεμος με την Ιταλία, απέστειλε επιστολή στον Μεταξά με την οποία δήλωνε απερίφραστα την άνευ όρων στήριξή του στον αγώνα της κυβέρνησης Μεταξά κατά του Μουσολίνι.
Η Κομιντερν και το ΚΚΕ εξέφρασαν την δυσαρέσκειά τους, θεώρησαν την επιστολή πλαστή και υποστήριξαν πως ο γραμματέας του Κόμματος είχε υποκύψει στους εκβιασμούς που δέχθηκε. Σε άλλες τρείς επιστολές ο Ζαχαριάδης άλλαζε γραμμή. Προσαρμοζόταν στην γραμμή της Κομιντερν. Η διαφορά είναι ότι την πρώτη επιστολή, ο Μεταξάς επέβαλε στον τύπο να την δημοσιεύσει ενώ οι επόμενες δεν είδαν το φως της δημοσιότητας.
Η κατοχή βρήκε τον ηγέτη του ΚΚΕ στο Νταχάου, όπου συνυπήρξε με τον Παπάγο, όπως εύστοχα επισήμανε κατά την παρουσίαση ο Ευάγγελος Βενιζέλος. Τον αντικαθιστούσε κατά τη διάρκεια της κατοχής ο Σιάντος. Η σχέση με τους σοβιετικούς στο χρονικό διάστημα μέχρι την απελευθέρωση διακόπηκαν εντελώς και η ερμηνεία βρίσκεται στην γνωστή θεωρία των ποσοστών.
Η ηγεσία του ΚΚΕ ενθαρρύνθηκε απο τους σοβιετικούς να συμμετάσχει στην κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου στο Κάϊρο και αργότερα, να παραδώσει τα όπλα και να συνεργαστεί με την ελληνική κυβέρνηση συμμετέχοντας στην συγκρότησή της.
Απούσα από κάθε υποστήριξη ήταν η ΕΣΣΔ και κατά τα Δεκεμβριανά. Ο “Κόκκινος Στρατός” έφθασε στη Βουλγαρία αλλά δεν εισήθε στην Ελλάδα, όπως ανέμεναν στο ΚΚΕ. Μετά την έναρξη του Εμφυλίου ο Στάλιν επέτρεψε τη δημιουργία κάποιων επαφών και υποστήριξης του ελληνικού αντάρτικου. Περισσότερο ως πίεση στους άλλους δύο συνεργάτες της Μεγάλης Συμμαχίας και λιγότερο γιατί πίστευε ότι θα επικρατούσε.
Οι σοσιαλιστικές χώρες βοήθησαν πολύ το ελληνικό αντάρτικο αλλά, κυρίως, βοήθησε ο Τίτο λόγω και γειτνίασης και του ρόλου που ήθελε να διαραματίσει. Η ρήξη Στάλιν- Τίτο και η τοποθέτηση του ΚΚΕ με τον Στάλιν είχε δραματικές επιπτώσεις στην εξέλιξη του αντάρτικου και, τελικά, στην αποτυχία του.
Το επόμενο διάστημα οι άνθρωποι που βρέθηκαν στο βουνό βιώνουν μια δραματικά τραγική εμπειρία στην προσφυγιά την οποία το βιβλίο περιγράφει με πολύ ενδιαφέροντα τρόπο ως μια εμπειρία Ελληνικής Λαϊκής Δημοκρατίας.
Μετά από πολλές περιπέτειες και εξευτελισμούς τις οποίες επιδείνωσε η αλλαγή στην ηγεσία του ΚΚΣΕ με την αντικατάσταση του Στάλιν από τον Χρουτσώφ, ο Ζαχαριάδης καθαιρείται από την ηγεσία το 1956 και αναλαμβάνει ο Κολιγιάννης.
Ο Ζαχαριάδης περιπλανιέται στην ΕΣΣΔ αναζητώντας επαφή και υποστήριξη από το ΚΚΣΕ αλλά ο κύκλος του έχει τελειώσει. Εξορίζεται στο Σοργκούτ της Σιβηρίας όπου το 1973 αυτοκτονεί.
Κατά την παρουσίαση του βιβλίου δόθηκε έμφαση στον θεολογικό-και εκκλησιολογικό χαρακτήρα που είχαν τα κομμουνιστικά κόμματα, φυσικά, και το ελληνικό. Και στο είδος της αντικοινωνίας που δημιούργησαν.
Το ΚΚΕ θα περνούσε απαρατήρητο ως ένα μικρό κόμμα αν δεν έπαιζε τον καθοριστικό ρόλο που διαδραμάτισε στην ελληνική ιστορία τη δεκαετία του 1940.
Έναν ρόλο που ευτυχώς δεν μπόρεσε να τον ολοκληρώσει, όπως δήλωσαν εξέχουσες μορφές της ελληνικής αριστεράς.
Μέλη και στελέχη του διαχύθηκαν σε όλο το πολιτικό φάσμα. Με την παρουσία τους έχουν επηρεάσει την γραμμή των κομμάτων στα οποία, μερικές φορές, πρωταγωνιστούν.
Η αριστερά, είτε με την δογματική είτε με την αναθεωρητική, είτε με την φιλελεύθερη μορφή της έχει αφήσει το αποτύπωμά της στις μεταπολιτευτικές εξελίξεις.
Βρισκόμαστε στην κρίσιμη στιγμή να περάσει στην ιστορία. Η μορφή με την οποία απασχόλησε τον ελληνικό δημόσιο βίο πήρε κυρίαρχες διαστάσεις με την διακυβέρνηση του Συριζα αλλά η πολιτική εμπειρία από την διακυβέρνησή του δεν ήταν ικανοποιητική.
Αν αποδεχθούμε πως το όνειρο της ουτοπίας απαιτεί ένα αριστερό όραμα, μια νέα αριστερά είναι αναγκαία. Μια αριστερά, όμως, που θα λαμβάνει υπόψη πως βρισκόμαστε, ήδη, στην εποχή της τεχνητής Νοημοσύνης. Από αυτήν θα βγάλει συμπεράσματα και θα διαμορφώσει πολιτικές. Προϋποθέσεις για μια τέτοια αριστερά στην Ελλάδα δεν συντρέχουν.
Οπότε, ας συνειδητοποιήσει πως θα βαδίσει με το παλιό αριστερό ημερολόγιο. Και με τους παλιούς αγίους.
ΥΓ:Το ίδιο θέμα αναπτύχθηκε στην εκπομπή Πρίσμα της Δημοτικής Τηλεόρασης Θεσσαλονίκης την Τρίτη 28 Μαρτίου. Μπορείτε να δείτε την εκπομπή στο βίντεο που ακολουθεί:
Η ΑΝΑΦΟΡΑ ΤΟΥ “ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ”
Κριτική στο βιβλίο έκανε και η εφημερίδα του ΚΚΕ “Ριζοσπάστης”.
Στη σκιά του καπιταλισμού, η αιώνια σκοτεινιά των απολογητών του
|
Ο Μαραντζίδης που χρηματοδοτήθηκε από την ΕΕ και το αμερικανικό Πανεπιστήμιο Yale πάει πολύ να διαρρηγνύει τα ιμάτιά του επειδή η εργατική τάξη που είναι διεθνής δύναμη επιχειρεί να συνενωθεί σε διεθνή κλίμακα, με ενιαία επαναστατική στρατηγική απέναντι στα διεθνή ιμπεριαλιστικά κέντρα (φωτ. Το προεδρείο του 1ου Συνεδρίου της Γ’ Διεθνούς)
|
Κάθε βιβλίο Ιστορίας δεν αποτελεί ένα άθροισμα ιστορικών πηγών, ούτε οι εκτιμήσεις του μια απλή προέκταση των ιστορικών ντοκουμέντων. Την επιλογή της θεματολογίας και των αντίστοιχων ντοκουμέντων, τη μέθοδο της ιστορικής μελέτης και πολύ περισσότερο τα πορίσματα της ιστορικής έρευνας τα επηρεάζει η πολιτική και ταξική τοποθέτηση του ιστορικού – συγγραφέα του.Αυτό πρέπει να θεωρείται δεδομένο σε μια κοινωνία ταξικής εκμετάλλευσης, αφού όσοι όρκοι επιστημονικής αντικειμενικότητας κι αν δοθούν, δεν είναι ικανοί να υπερβούν το ταξικό χάσμα ανάμεσα στους εκμεταλλευτές και στους υπό εκμετάλλευση. Με αυτήν την έννοια, κάθε βιβλίο κάθε ιστορικού που υπερασπίζεται την καπιταλιστική εκμετάλλευση δεν είναι δυνατόν να αντικρίζει την Ιστορία από τη σκοπιά των συμφερόντων και των πόθων των εργατικών – λαϊκών δυνάμεων.
Ωστόσο, στην περίπτωση του Ν. Μαραντζίδη δεν μπορούμε να μιλήσουμε απλά για έναν αστό ιστορικό που αντιμετωπίζει τα ιστορικά τεκταινόμενα μέσα από τα «ταξικά γυαλιά» του. Και αυτό γιατί προχωρά παραπέρα, αφού σκόπιμα επιχειρεί να «προσαρμόσει» τα ιστορικά γεγονότα στην προκρούστεια κλίνη των απαιτήσεων ενός προκατασκευασμένου αντικομμουνιστικού αφηγήματος – ιδεολογήματος.
Επομένως, κάθε βιβλίο του Μαραντζίδη δημιουργεί σε κάθε επίδοξο κριτικό του το ίδιο πρόβλημα: Από πού να αρχίσει την κριτική του; Διότι δίπλα στις αρχειακές πηγές, το περιεχόμενο των οποίων αποδίδεται συχνά παραπλανητικά, συνυπάρχουν συνειδητές στρεβλώσεις, εσκεμμένες παραλείψεις, μισές αλήθειες (χειρότερες κι από ψέματα), επιλεκτικές (και συμβατές με το αντικομμουνιστικό αφήγημα) προσωπικές μαρτυρίες, προβληματικές εκτιμήσεις και μια επιλεκτικά διφορούμενη γλώσσα. Ολα μαζί επιδιώκουν να προωθήσουν τις πολιτικές και ταξικές στοχεύσεις του συγγραφέα.
Από αυτήν τη σκοπιά, το πρόσφατο βιβλίο του Ν. Μαραντζίδη «Στη σκιά του Στάλιν» (εκδ. «Μεταίχμιο», Αθήνα, 2023) κινείται στις ράγες των προηγούμενων, παρά τις όποιες διαφοροποιήσεις.
Βέβαια, ο Μαραντζίδης επιχειρεί να μεταφέρει το επίκεντρο της ιστορικής τεκμηρίωσης των θέσεών του, από τον χαοτικό και αντιφατικό κόσμο των προσωπικών μαρτυριών, στον επιστημονικά «στιβαρότερο» κόσμο των ιστορικών αρχείων. Παράλληλα, φροντίζει να λειάνει παλιότερες εξόφθαλμα λαθεμένες και αντιδημοφιλείς τοποθετήσεις του. Για παράδειγμα, δεν αποδίδει την τεράστια ανάπτυξη και επιρροή του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ στην Ελλάδα της τριπλής φασιστικής Κατοχής στην οικονομική στήριξη που του παρείχαν οι Βρετανοί ή στη βία που ασκούσε, όπως υποστήριζε παλιότερα1. Ούτε επιχειρεί να δικαιολογήσει τη δράση των Ταγμάτων Ασφαλείας.
RIZOSPASTIS |
|
Αποσιωπά ότι όλες οι αποφάσεις του ΚΚΕ δοκιμάστηκαν και κρίθηκαν όχι στο πλαίσιο θεολογικών αναζητήσεων, αλλά σε συνθήκες σκληρών ταξικών αναμετρήσεων. Ετσι διαμορφώθηκαν οι ισχυροί δεσμοί των κομμουνιστών με τις εργατικές – λαϊκές δυνάμεις
|
Ομως, η όποια μεθοδολογική και ερμηνευτική αναδίπλωσή του δεν είναι αποτέλεσμα μιας κάποιας επιστημονικής ανέλιξής του. Αντίθετα, αποτελεί συνέπεια της πολεμικής που του ασκήθηκε και της θέλησής του να παρουσιαστεί ως περισσότερο αντικειμενικός. Με αυτόν τον τρόπο, επιχειρεί να καταστήσει τις αντικομμουνιστικές θέσεις του πιο ευκολοχώνευτες και επομένως αποδεκτές από ένα ευρύτερο αναγνωστικό κοινό, έτσι ώστε το βιβλίο του να αποτελέσει βιβλίο αναφοράς για την Ιστορία του ΚΚΕ2. Ετσι κι αλλιώς, ο πιο εκλεπτυσμένος αντικομμουνισμός διευκολύνει και διευκολύνεται από την πρόσφατη πολιτική του σύγκλιση με τον ΣΥΡΙΖΑ.
Η έρευνά του, που σημειώνουμε ότι χρηματοδοτήθηκε από την ΕΕ και το αμερικανικό Πανεπιστήμιο του Yale, είναι συμβολή στην προσπάθεια για αποδυνάμωση του ΚΚΕ και του κομμουνιστικού κινήματος.
Η εκτίμηση αυτή φανερώνεται ξεκάθαρα στον επίλογο του έργου του, όπου αναφέρει:
«…από τις πρώτες ημέρες της ύπαρξής του ένα ανθεκτικό, χαρακτηριστικό και πολύ διακριτό γνώρισμα του ελληνικού κομμουνιστικού κινήματος ήταν ο διττός χαρακτήρας του: το σεχταριστικό και νομιμόφρον προς το διεθνές κομμουνιστικό κέντρο κόμμα συνυπήρχε και ανταγωνιζόταν με τις “λικβινταριστικές” τάσεις – με άλλα λόγια με την προθυμία σύναψης συμμαχιών με τους σοσιαλδημοκράτες – οι οποίες αναπόφευκτα ταυτίζονταν με την επιθυμία για ορισμένη ανεξαρτησία από το κέντρο και για κάποια χαλάρωση των κομμουνιστικών οργανωτικών πειθαρχιών (συμπεριλαμβανομένης της κατά καιρούς επιθυμίας απαλλαγής από το “Κ”, δηλαδή το κομμουνιστικό στον τίτλο του κόμματος). Ωστόσο, σε αντίθεση με ό,τι συνέβη σε άλλα κομμουνιστικά κόμματα, στην ελληνική περίπτωση η στρατηγική της ιδεολογικής και οργανωτικής αγκύλωσης και νομιμοφροσύνης προς τη Μόσχα υπερίσχυε ανελλιπώς της στρατηγικής του “λικβινταρισμού” μέχρι το 2012, όταν ο ΣΥΡΙΖΑ, ένα μη κομμουνιστικό κόμμα, αν και ανήκον στη ριζοσπαστική Αριστερά, απέκτησε ηγεμονική θέση στους κόλπους της ελληνικής Αριστεράς. Αλλά τότε υπήρξε μια ουσιώδης διαφορά: δεν υπήρχε πλέον η ΕΣΣΔ να επηρεάσει τις εξελίξεις ή έστω να αποτελέσει ένα μοντέλο αναφοράς»3.
Δεν θα ασχοληθούμε με διάφορες προβληματικές διατυπώσεις και εκτιμήσεις του παραπάνω αποσπάσματος. Σε αυτό αναφερόμαστε μόνο γιατί, εμμέσως αλλά σαφώς, ο Μαραντζίδης ανακοινώνει ότι διαχρονικά υπερασπίζεται εκείνες τις δυνάμεις που ήθελαν να αλώσουν το ΚΚΕ από τα μέσα, να το μετατρέψουν σε έναν ακίνδυνο σοσιαλδημοκρατικό φορέα. Γι’ αυτό και μνημόνευσε στη διάρκεια της βιβλιοπαρουσίασης τον Γρηγόρη Φαράκο ως τον σημαντικότερο κομμουνιστή ηγέτη μεταπολεμικά. Επιπλέον, εκτιμά ότι αυτές οι προσπάθειες βρήκαν δικαίωση το 2012, με την εκλογική άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ.
Δεν θα επικεντρώσουμε στην ανάδειξη ιστορικών λαθροχειριών και διαστρεβλώσεων του Μαραντζίδη 4, κάτι που άλλωστε δεν μπορεί να γίνει στο πλαίσιο του παρόντος άρθρου. Γι’ αυτό και θα μείνουμε, προς το παρόν, στο αντικομμουνιστικό αφήγημα που προβάλλει. Το βασικό επιχείρημα του Μαραντζίδη είναι ότι οι κομμουνιστές πίστευαν μεταφυσικά στη σοσιαλιστική επανάσταση και στην πάλη για μια κοινωνία χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο:
«Ο κομμουνιστής έπαιρνε δύναμη από τον παγκόσμιο χαρακτήρα της ιδεολογίας του και διαμόρφωνε βεβαιότητες, τις βεβαιότητες μιας τελεολογίας, μιας πίστης σχεδόν θρησκευτικού χαρακτήρα…»5.
Η απόπειρα παραλληλισμού του κομμουνιστικού κινήματος με τη θρησκευτική πίστη υπενθυμίζεται διαρκώς στον αναγνώστη μέσα από τον χαρακτηρισμό κομμουνιστών ως «χιλιαστών», «ιησουιτών» κ.λπ. Η προσπάθεια αυτή δεν είναι καθόλου τυχαία, ούτε και καινοτόμα. Ωστόσο, επιτρέπει στον συγγραφέα να πραγματεύεται το εργατικό κίνημα και κατά προέκταση τη συνειδητή του πρωτοπορία, τους κομμουνιστές, όχι ως γέννημα της υπαρκτής υλικά ταξικής πάλης, αλλά ως μια πίστη, μια δοξασία προερχόμενη από τον νεφελώδη κόσμο των ιδεών. Μια δοξασία ανίκανη να εφαρμοστεί, αλλά ικανή να κατανοηθεί ψυχολογικά.
Ετσι, ξεμπλέκει εύκολα με την αιτιολόγηση της κίνησης εκατομμυρίων μαζών εργατικών – λαϊκών δυνάμεων διεθνώς, παρουσιάζοντάς τη, λίγο έως πολύ, ως ψευδαίσθηση ή ως συλλογική παράνοια. Παράλληλα, αποκρύπτει τη δική του στράτευση υπέρ της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης, που παρουσιάζεται έντεχνα ως φυσική και ορθολογική.
Η παρουσίαση της πάλης για την επαναστατική ανατροπή του καπιταλισμού και για την οικοδόμηση του σοσιαλισμού – κομμουνισμού ως απόρροιας θρησκευτικής πίστης δίνει στη συνέχεια τη δυνατότητα στον Μαραντζίδη να ερμηνεύσει με εξίσου ανορθολογικούς όρους τη στήριξη των κομμουνιστών στην ΕΣΣΔ και στην Κομμουνιστική Διεθνή:
«Αυτό το διεθνές κέντρο δεν ήταν απλώς συμβολικό ούτε θεωρητικό. Ούτε ήταν απλώς δύναμη, όπως κάποιοι νομίζουν. Ηταν ένα εκπληκτικό σύνολο ανθρώπων και δικτύων, που έχοντας ενθουσιασμό, αυταπάρνηση και πόρους υπηρετούσαν τον ίδιο σκοπό: την υπεράσπιση της ΕΣΣΔ και, μέσω αυτής, την παγκόσμια επανάσταση, όπως πίστευαν. Αν κάτι θέλω να αναδείξω στο βιβλίο ετούτο, είναι ακριβώς η εντυπωσιακά πολύπλοκη παγκόσμια διάσταση ενός κινήματος που ξεπέρασε τα σύνορα με τέτοιον τρόπο που, μέχρι σήμερα, μόνο οι μεγάλες μονοθεϊστικές θρησκείες μπορούν να υπερηφανευτούν ότι το έχουν κάνει».
«Οι αντισοβιετικοί κομμουνισμοί (πρωτίστως οι τροτσκιστές στην αρχή, σταδιακά και οι άλλοι) αποτέλεσαν σέχτες ή αιρέσεις στο πλαίσιο μιας παγκόσμιας θρησκείας που το δικό της Βατικανό ήταν η Μόσχα»6.
Για τον Μαραντζίδη , λοιπόν, η συγκρότηση των Κομμουνιστικών Κομμάτων και της Κομμουνιστικής Διεθνούς σχετίζεται αποκλειστικά με αυτήν τη «μεταφυσική», «θρησκευτική πίστη» στην παγκόσμια σοσιαλιστική επανάσταση. Καμία σημασία δεν δίνει στην προηγούμενη ανάπτυξη του εργατικού και σοσιαλιστικού κινήματος, στα εργατικά κινήματα που εμφανίστηκαν ήδη από την εποχή των αστικών επαναστάσεων, στη συγκρότηση των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων στη διάρκεια του 19ου αιώνα.
Καμία σημασία δεν αποδίδει στην εργατική – λαϊκή αντίδραση στον Α’ Παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό Πόλεμο, στην επίδραση της νικηφόρας Οκτωβριανής Σοσιαλιστικής Επανάστασης, στο ξέσπασμα άλλων σοσιαλιστικών επαναστάσεων και εξεγέρσεων μετά το τέλος του πολέμου. Ειδικά για την Οκτωβριανή Επανάσταση, θέλοντας να σβήσει τη διεθνή σημασία της κοινωνικής – πολιτικής σοσιαλιστικής επανάστασης, την εξομοιώνει με την επίδραση μονοθεϊστικών θρησκειών.
Ανάλογα, στην περίπτωση της Ελλάδας, «ξεχνά» τη δοκιμαζόμενη εργατική τάξη στις αρχές του 20ού αιώνα, τα θύματα των πολεμικών αναμετρήσεων και τους πρόσφυγες, τους αγώνες όλων των προηγούμενων και την ανάγκη ανάδειξης μιας πολιτικής πρωτοπορίας σε αυτούς τους αγώνες. Εξίσου αποσιωπά ότι όλες οι αποφάσεις του ΣΕΚΕ και μετέπειτα του ΚΚΕ δοκιμάστηκαν και κρίθηκαν όχι στο πλαίσιο θεολογικών αναζητήσεων, αλλά σε συνθήκες σκληρών ταξικών αναμετρήσεων, όπως ενάντια στην πείνα και την επιστράτευση την περίοδο της τριπλής φασιστικής Κατοχής. Ετσι διαμορφώθηκαν οι ισχυροί δεσμοί των κομμουνιστών με τις εργατικές – λαϊκές δυνάμεις.
Στόχος του Μαραντζίδη είναι να αποκρύψει τον διεθνή χαρακτήρα της ταξικής πάλης, ο οποίος αποτελεί το υπόβαθρο της διεθνούς οργάνωσης της εργατικής τάξης. Γι’ αυτό παρουσιάζεται ακόμα και να «ξεχνά» ότι πολύ πριν από τους μπολσεβίκους, την Οκτωβριανή Επανάσταση και την Κομμουνιστική Διεθνή, οι Μαρξ και Ενγκελς πρωτοστάτησαν στη συγκρότηση της Α’ Διεθνούς των Εργατών. Η τελευταία ξεπέρασε τα εθνικά σύνορα και παρήκμασε έπειτα από την ήττα της Παρισινής Κομμούνας, αφού πρώτα επιχείρησε να συντονίσει την κοινή δράση των εργατών στις δύο όχθες του Ρήνου και μάλιστα εν μέσω πολέμου.
«Ξεχνά» ακόμα τη συγκρότηση της Β’ Σοσιαλδημοκρατικής Διεθνούς, καθώς και ότι όταν η πλειοψηφία των κομμάτων – μελών της αθέτησαν την κοινή τους υπόσχεση να μετατρέψουν τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο σε σοσιαλιστική επανάσταση, μια σειρά από κόμματα (όπως αυτό των μπολσεβίκων), οι επαναστατικές πτέρυγες άλλων και συνδικαλιστικές οργανώσεις επιχείρησαν να συντονίσουν την αντιπολεμική τους δράση. Φυσικά, αυτό προϋπέθετε τη συνειδητοποίηση των κοινών συμφερόντων εθνικά διαφορετικών τμημάτων της εργατικής τάξης ενάντια στους κοινούς τους ταξικούς εχθρούς, την αποδοχή δηλαδή του προλεταριακού διεθνισμού και της διεθνικής οργάνωσης των επαναστατών σοσιαλιστών.
Με άλλα λόγια, η διεθνής οργάνωση του κομμουνιστικού κινήματος δεν αποτέλεσε ένα κάποιο σοβιετικό εφεύρημα – όπως θέλει να μας πει ο Μαραντζίδης – αλλά συνέχεια της συνολικής πορείας του εργατικού συνδικαλιστικού και σοσιαλιστικού κινήματος, που ανδρώθηκε και ωρίμασε στο πλαίσιο των ταξικών αντιθέσεων της καπιταλιστικής κοινωνίας.
Εξάλλου, ο Μαραντζίδης που τάσσεται αναφανδόν υπέρ των διακρατικών καπιταλιστικών ενώσεων (ΕΕ, ΝΑΤΟ κ.λπ.) και των διαφόρων διεθνών καπιταλιστικών οργανισμών (Παγκόσμια Τράπεζα, ΔΝΤ κ.λπ.), που φτιάχτηκαν για να υπηρετούν και να θωρακίζουν την καπιταλιστική εξουσία, ο Μαραντζίδης που χρηματοδοτήθηκε από την ΕΕ και το αμερικανικό Πανεπιστήμιο Yale για να εκπονήσει αυτήν την έρευνα, πάει πολύ να διαρρηγνύει τα ιμάτιά του επειδή η εργατική τάξη που είναι διεθνής δύναμη επιχειρεί να συνενωθεί σε διεθνή κλίμακα, με ενιαία επαναστατική στρατηγική απέναντι στα διεθνή ιμπεριαλιστικά κέντρα. Αυτό που θέλει είναι η εργατική τάξη κάθε χώρας να παραμένει «εθνική», να σέρνεται δηλαδή πίσω από το άρμα της εγχώριας αστικής τάξης και των διεθνών συμμάχων της.
Γι’ αυτό και κατηγορεί το ΚΚΕ – που διαφύλαξε ως κόρη οφθαλμού τον προλεταριακό διεθνισμό σε όλη του την ιστορική διαδρομή και με κάθε τίμημα – ως υπαγόμενο ουσιαστικά σε ξένο κέντρο. Επαναφέρει τις διατυπώσεις των έκτακτων στρατοδικείων του μετεμφυλιακού κράτους, απλά σημειώνοντας ότι οι κομμουνιστές δεν ήταν ξένοι πράκτορες από συμφέρον, αλλά από αντίληψη, ή, για να το πούμε με όρους Μαραντζίδη , από «πίστη». Το συμπέρασμα δεν αλλάζει, αν και γίνεται πιο ευκολοχώνευτο σε πλατύτερο κοινό, καθιστώντας την αντικομμουνιστική προπαγάνδα αποδοτικότερη.
Φυσικά, τα προηγούμενα δεν αρκούν για να απαντηθεί ένα ερώτημα που του τέθηκε στη διάρκεια της βιβλιοπαρουσίασής του (Μέγαρο Μουσικής, 24 Μάρτη 2023): Γιατί το ΚΚΕ, αν και βρισκόταν στη σκιά της ΕΣΣΔ, συνεχίζει να υπάρχει 32 χρόνια μετά τη διάλυσή της;
Δεν μπόρεσε να απαντήσει, ακριβώς γιατί το κομμουνιστικό κίνημα και το ΚΚΕ αποτελούν αντανάκλαση και καρπό της ταξικής πάλης, που συνεχίζεται και κινεί την Ιστορία, και όχι μια δοξασία.
Ωστόσο, στην προπαγάνδα του υπέρ του καπιταλισμού ο Μαραντζίδης επιχειρεί να αξιοποιήσει αδυναμίες και προβλήματα στη σοβιετική εξωτερική πολιτική , καθώς και την ιδεολογικοποίησή της από το Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα. Αυτές δεν συνδέονται, όπως υποστηρίζει ο Μαραντζίδης , με τη θεωρία της επικράτησης του «σοσιαλισμού σε μία χώρα», που αποδίδει λαθεμένα στον Στάλιν7, για να επιβεβαιώσει το αφήγημά του και τον τίτλο του βιβλίου. Σχετίζονται πρώτιστα με τις επεξεργασίες που επικράτησαν στο ΚΚΣΕ και στο Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα, ιδιαίτερα λίγο πριν από τον Β’ Παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό Πόλεμο και στη διάρκειά του.
Οπως έχει σημειωθεί προ τριετίας σε σχετικό άρθρο του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ:
«Οι μάχες στο Στάλινγκραντ ήταν το σημείο αναφοράς στην έκβαση του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ακόμα και από μη κομμουνιστικές δυνάμεις, ανεξάρτητα από τον βαθμό ταξικής πολιτικής συνειδητοποίησής τους. Στη συνέχεια, η απελευθέρωση από τον Κόκκινο Στρατό χωρών κατεχόμενων από τις δυνάμεις του Αξονα πολιτικά ενίσχυσε τις εγχώριες εργατικές και λαϊκές δυνάμεις.
Δηλαδή, πλησιάζοντας προς το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ήδη από το φθινόπωρο του 1944 υπάρχει μια σημαντική αλλαγή στον διεθνή συσχετισμό δυνάμεων: Το ένα μπλοκ του διασπασμένου διεθνούς ιμπεριαλιστικού συστήματος έχει σχεδόν ηττηθεί, η Σοβιετική Ενωση δεν είναι απομονωμένη κι έχει μεγάλη απήχηση τουλάχιστον στη διεθνή εργατική τάξη, ενώ το άλλο μπλοκ των καπιταλιστικών κρατών, με αιχμή του δόρατος ΗΠΑ – Ην. Βασίλειο, εμφανίζεται ως “δημοκρατικό” – σύμμαχο της ΕΣΣΔ, αλλά μεθοδικά εργάζεται για τη νέα αποδυνάμωσή της.
Σε αυτές τις νέες συνθήκες, η Σοβιετική Ενωση επιδίωξε έναν νέο, ευνοϊκότερο συσχετισμό δυνάμεων, κυρίως προς τα δυτικά σύνορά της.
Ετσι, οι συζητήσεις – διαπραγματεύσεις μεταξύ των ταξικά διαφορετικών σύμμαχων κρατών (ΕΣΣΔ – ΗΠΑ – Ην. Βασίλειο) δεν αφορούσαν μόνο την αντιμετώπιση των εχθρικών δυνάμεων, αλλά και την προοπτική ανακωχής με τις εμπόλεμες δυνάμεις (ποιες δυνάμεις των κρατών του Αξονα θα υπέγραφαν τις συμφωνίες, με τι όρους κ.λπ.). Εκ των πραγμάτων η Αντιφασιστική Συμμαχία άγγιζε και το μεταπολεμικό πολιτικό καθεστώς αυτών των χωρών.
Το βέβαιο είναι ότι η ταξική πάλη διέτρεχε την αντιπαράθεση μεταξύ της ΕΣΣΔ και των καπιταλιστικών κρατών ΗΠΑ και Ην. Βασιλείου και κατά τις διαπραγματεύσεις. Η Σοβιετική Ενωση ενδιαφερόταν οι γειτονικές της χώρες να μπουν σε διαδικασία μιας πιο σταθερής συμμαχίας μαζί της, στην κατεύθυνση της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, ενώ οι ΗΠΑ και το Ην. Βασίλειο ενδιαφέρονταν να εξασφαλίσουν την καπιταλιστική κυριαρχία στην Ευρώπη, σε όσο το δυνατόν περισσότερες χώρες, οπωσδήποτε στη Μεσόγειο, στα Βαλκάνια και ειδικότερα στην Ελλάδα.
Οπως αποδεικνύουν όλα τα μετέπειτα στοιχεία, προερχόμενα από αρχεία καπιταλιστικών κρατών, αλλά και της ΕΣΣΔ, οι ηγεσίες και οι υπηρεσίες των “συμμάχων” καπιταλιστικών κρατών, ήδη μεσούντος του πολέμου, εργάζονταν πυρετωδώς για την “επόμενη μέρα” με καθαρό ταξικό προσανατολισμό, την ισχυροποίηση του καπιταλισμού. Αυτό αφορούσε και τις στοχεύσεις τους για την ΕΣΣΔ, με σχέδια και πρακτικές διάβρωσης του σοσιαλισμού από τα μέσα, αξιοποιώντας την προσέγγιση της ΕΣΣΔ, μέσω των πολυποίκιλων διπλωματικών, στρατιωτικών, οικονομικών αντιπροσωπειών και μηχανισμών τους. Ταυτόχρονα, έθεταν τα θεμέλια νέων ιμπεριαλιστικών ενώσεων, οικονομικοπολιτικών (Παγκόσμια Τράπεζα, ΔΝΤ), διακρατικών ενώσεων, όπως ΟΟΣΑ, ΟΗΕ, μέσω των οποίων θα εγκλώβιζαν τη σοβιετική εξωτερική πολιτική , ταξικά θα την απονεύρωναν. Επίσης, προετοιμάζονταν και για νέους ιμπεριαλιστικούς πολέμους με νέα όπλα, όπως η ατομική βόμβα, την οποία άλλωστε δοκίμασαν στην Ιαπωνία χωρίς να υπάρχει στρατιωτικός επιχειρησιακός λόγος, μόνο ως απειλή προς την ΕΣΣΔ. Αλλά και μετά από τη λήξη του πολέμου, γρήγορα πέρασαν σε πιο φανερές επιθετικές ενέργειες, π.χ. το Δόγμα Τρούμαν που ουσιαστικά σηματοδοτούσε τον “Ψυχρό Πόλεμο”, το Σχέδιο Μάρσαλ για την καπιταλιστική οικονομική ανόρθωση της Ευρώπης και ειδικότερα της ΟΔΓ, ενώ στη συνέχεια ιδρύθηκε η στρατιωτικοπολιτική συμμαχία του ΝΑΤΟ. Εκμεταλλεύτηκαν τη σύγχυση ή και τον πλήρη αποπροσανατολισμό που δημιουργούσε η Αντιφασιστική Συμμαχία στη στρατηγική του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος, σε δεκάδες ΚΚ των χωρών που με τον έναν ή άλλο τρόπο γνώρισαν τον πόλεμο (Ελλάδα, Ιταλία, Γαλλία, Βέλγιο, Αυστρία κ.λπ.), κέρδισαν χρόνο, κυρίως στην κρίσιμη για την αποσταθεροποίηση της αστικής εξουσίας περίοδο 1944 – 1945.
Ομως και ο οπορτουνιστικός εγκλωβισμός του κομμουνιστικού κινήματος σε κράτη όπως οι ΗΠΑ και το Ην. Βασίλειο έγινε αιτία το κομμουνιστικό κίνημα να στερηθεί την αναγκαία προλεταριακή διεθνιστική αλληλεγγύη σε κράτη με συνθήκες επαναστατικής κατάστασης, όπως στην Ελλάδα και την Ιταλία. Αντίθετα, τα ΚΚ των ΗΠΑ, του Ην. Βασιλείου, της Γαλλίας έγιναν φορείς καλλιέργειας της καταστροφικής για το εργατικό κίνημα αντίληψης περί στήριξης δημοκρατικών αντιφασιστικών ή αντιμονοπωλιακών αστικών κυβερνήσεων.
Το βέβαιο είναι ότι το επαναστατικό εργατικό κίνημα βρέθηκε χωρίς επαναστατική στρατηγική κατά την έκβαση και λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Σε αυτό συνέβαλε και η ιδεολογικοποίηση της εξωτερικής πολιτικής της ΕΣΣΔ, ακόμη και των τακτικών ελιγμών της, για την οποία ευθύνεται και το ίδιο το ΚΚΣΕ»8.
Μόνο που ο Μαραντζίδης δεν ενδιαφέρεται για τα προηγούμενα. Και λογικό είναι… Προσανατολισμένος στην υπεράσπιση της καπιταλιστικής εξουσίας, χρησιμοποιεί τις αδυναμίες στις επεξεργασίες του ΚΚΕ και του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος για να προάγει και πάλι το κεντρικό του αντικομμουνιστικό αφήγημα – ιδεολόγημα.
Στην πραγματικότητα, όμως, η έλλειψη επαναστατικής στρατηγικής δεν απειλούσε μόνο το ΚΚΕ, αλλά και την ίδια την ΕΣΣΔ, στον βαθμό που συνέτεινε τόσο στην αποδυνάμωσή της στον διεθνή συσχετισμό δυνάμεων όσο και στην εσωτερική διάβρωσή της. Αντίθετα, η υιοθέτηση μιας επαναστατικής στρατηγικής θα τροποποιούσε τον διεθνή συσχετισμό δυνάμεων, μειώνοντας τους κινδύνους για την ίδια την ΕΣΣΔ και ανοίγοντας τον δρόμο ανατροπής της καπιταλιστικής εξουσίας σε άλλες χώρες.
Η προηγούμενη δυνατότητα αποδείχθηκε από την Κινεζική Επανάσταση, κι αυτό δεν αναιρείται από τη μετέπειτα πορεία της ΛΔ Κίνας.
Η πρόσφατη σύμπλευση του Μαραντζίδη με τον ΣΥΡΙΖΑ, δηλαδή ενός συγγραφέα με οργανική σχέση με ιμπεριαλιστικά κέντρα, είναι το άλλο πρόσωπο της ολοκλήρωσης της μετεξέλιξης του ΣΥΡΙΖΑ από οπορτουνιστικό (ως ΣΥΝ αρχικά) σε αστικό κόμμα. Γεγονός που στην ιστοριογραφική του προέκταση σηματοδοτείται από την ταύτισή του με τις αντιλήψεις της αστικής ιστοριογραφίας.
Αυτό φανερώνει η προσπάθεια αποστασιοποίησης του ΣΥΡΙΖΑ από ιστορικούς και αντίστοιχες επεξεργασίες που, αν και προέρχονται από τις γραμμές ή από τη θεωρητική παράδοσή του, τώρα λογίζονται ως ξένο σώμα. Ετσι κι αλλιώς, δεν θέλει πλέον να παρουσιάζεται ως συνέχεια του εργατικού και κομμουνιστικού κινήματος, όπως λάθρα επιχειρούσε κάποτε, αλλά ως η αριστερά του αστικού πολιτικού συστήματος.
Το ίδιο φανερώνει η πρόσκληση του Μαραντζίδη στο φεστιβάλ της Νεολαίας του ΣΥΡΙΖΑ, η παρουσίασή του ως μεγαλύτερου ιστορικού για τη δεκαετία του 1940 από τον Κωστή Καρπόζηλο, δηλαδή τον αρμόδιο για τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (που στο μεγαλύτερό τους μέρος αποτελούν το κλεμμένο Αρχείο του ΚΚΕ και στεγάζονται στα γραφεία του ΣΥΡΙΖΑ).
Το ίδιο φανερώνουν η παρουσία του Γιάννη Ραγκούση στη βιβλιοπαρουσίαση και στη διάρκειά της η ρητή διαβεβαίωση του Καρπόζηλου ότι «η υπόθεση του κομμουνισμού τελείωσε οριστικά το 1991». Αυτό, πέρα από τον Μαραντζίδη , φαίνεται να ευχαρίστησε τους άλλους σοσιαλδημοκράτες συνδαιτυμόνες του στο πάνελ (Γιώργο Καμίνη, Μαριλένα Κοππά). Σίγουρα θα ευχαριστούσε και τον υφυπουργό Παιδείας Αγγελο Συρίγο, που ήταν προγραμματισμένο να συμμετέχει στην αρχική βιβλιοπαρουσίαση αλλά η τελευταία ακυρώθηκε, έπειτα από το έγκλημα στα Τέμπη.
Εμείς θα τον λυπήσουμε! Η Ιστορία του εργατικού και του κομμουνιστικού κινήματος είναι γεμάτη από αποτυχημένους προφήτες που προέβλεψαν ή και θέλησαν να επιβάλουν με νόμους και όπλα το τέλος του κομμουνισμού. Οι περισσότεροι ήταν πολύ ικανότεροι ή πολύ δυνατότεροι από τους σύγχρονους μιμητές τους, αλλά όλοι τους ανίσχυροι μπροστά στην ίδια την ιστορική εξέλιξη, στην ίδια την ταξική πάλη.
Παραπομπές:
1. Στάθης Ν. Καλύβας – Ν. Μαραντζίδης , «Τα εμφύλια πάθη. 23 ερωτήσεις και απαντήσεις για τον Εμφύλιο», σελ. 363 και 135 – 145 αντίστοιχα.
2. Οπως ομολογεί στο οπισθόφυλλο του βιβλίου ο «έτερος Καππαδόκης» Στ. Καλύβας.
3. Νίκος Μαραντζίδης , ό.π., 356 – 357.
4. Για του λόγου το αληθές, επιλέγουμε ορισμένες από τις «χτυπητές» ιστορικές ανακρίβειες και τις εμφανείς στρεψοδικίες που περιλαμβάνονται στο νέο βιβλίο .
Ο Μαραντζίδης υποστηρίζει αρχικά ότι και μόνο η ονομασία ΚΚΕ και όχι Ελληνικό ΚΚ είναι ενδεικτική της αντίληψης της Κομμουνιστικής Διεθνούς περί του χαρακτήρα του ελληνικού έθνους – κράτους (ό.π. σελ 115-116)
Ωστόσο, όπως είναι ευρύτερα γνωστό, ένας από τους 21 όρους για την προσχώρηση στην Κομμουνιστική Διεθνή – τον οποίο λειψό αναφέρει σε προηγούμενες σελίδες και ο Μαραντζίδης – προέβλεπε: «… όλα τα κόμματα που ανήκουν στην Κομμουνιστική Διεθνή πρέπει ν’ αλλάξουν όνομα. Κάθε κόμμα που θέλει να προσχωρήσει στην Κομμουνιστική Διεθνή πρέπει να πάρει τον τίτλο: Κομμουνιστικό Κόμμα της τάδε χώρας (Τμήμα της Γ’ Κομμουνιστικής Διεθνούς)».
Στη συνέχεια, θα σημειώσει για την εκλογή του Νίκου Ζαχαριάδη στη θέση του Γραμματέα της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ:
«Ετσι, η ανάδειξη του Ζαχαριάδη αποτέλεσε μια πρωτοφανή και μοναδική εμπειρία για το ΚΚΕ, που συνδέθηκε με το φαινόμενο της προσωπολατρίας, το οποίο στιγματίστηκε αργότερα, μετά τον θάνατο του Στάλιν. Υπό την ηγεσία του, γράφτηκαν αναρίθμητα άρθρα στον κομματικό τύπο και σε άλλα έντυπα του κόμματος, που εκθείαζαν τις αρετές του» (ό.π. σελ 163).
Ωστόσο δεν υπάρχουν «αναρίθμητα άρθρα» με τέτοιο περιεχόμενο αλλά ένα συγκεκριμένο άρθρο που δημοσιεύτηκε στην «Κομμουνιστική Επιθεώρηση» στις 6 Νοέμβρη 1942, δηλαδή όταν ο Ζαχαριάδης διατηρούσε τυπικά τον τίτλο του Γενικού Γραμματέα («υπό την ηγεσία του») αλλά βρισκόταν φυλακισμένος στο ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης του Νταχάου.
Οι παρόμοιες παραποιήσεις, διαστρεβλώσεις και αντιφάσεις του Μαραντζίδη επεκτείνονται σε όλη την περίοδο της Ιστορίας του ΚΚΕ.
5. Νίκος Μαραντζίδης , ό.π., σελ. 39.
6. Νίκος Μαραντζίδης , ό.π., σελ.17.
7. Οταν η επαναστατική θύελλα που ξεσήκωσε η Οκτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση άρχισε να κοπάζει, ο Λένιν ήταν αυτός που πρώτος μίλησε για τη δράση των κομμουνιστών σε συνθήκες επικράτησης του σοσιαλισμού σε μία χώρα (Β. Ι. Λένιν, «Λόγος της 21ης Νοέμβρη 1920 στη Συνδιάσκεψη του ΚΚΡ (μπ.) του κυβερνείου της Μόσχας» στο Β. Ι. Λένιν, «Απαντα», τόμ. 42, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 2021, σελ. 20 – 24.
8. ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, «Συμπεράσματα για το πέρασμα από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό», «Κομμουνιστική Επιθεώρηση», τεύχ. 3/2020.
Κώστα ΣΚΟΛΑΡΙΚΟΥ*
*Ο Κ. Σκολαρίκος είναι μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ, υπεύθυνος του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ
.
Σας ευχαριστούμε πολύ κύριε Σαββίδη ΓΙΑ την επιτομή των περιεχομένων του βιβλίου του κ. Μαραντζίδη -η παρουσίαση του οποίου προεκλογικά δικαίως θα παρεξηγηθεί από το ΚΚΕ και τους οπαδούς του-και ΓΙΑ το πρωτοσέλιδο της ΑΥΓΗΣ της 7 Μαρτίου 1953 -τότε επίσημου κομματικού φύλλου της ”καμουφλαρισμένης” ΕΔΑ και του ΤσιπροΣύριζα σήμερα -για την προσωπολατρεία της στον ”πατερούλη” Στάλιν , καθώς και για την υλοποίηση του καθιερωμένου από του 1923 Πανσλαβιστικού σκοπού για το ”Μακεδονικό” ζήτημα , που τον υλοποίησε πλήρως με τις ανύπαρκτες ”μακεδονική” εθνότητα και γλώσσα , τις οποίες περιέλαβε στην Συμφωνία των Πρεσπών το 2018 ο ΤσιπροΣύριζα με τον επίσης αριστερό κ. Κοτζιά -που υπέγραψε αυτήν την Συμφωνία- και την ανοχή του εξουσιομανή κ. Καμμένου..
ΟΥΤΟΠΙΑ ΟΛΟ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΕΓΧΕΡΗΜΑ ΑΛΛΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΜΑΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΕ ”ΜΟΥΤΖΑΧΕΝΤΙΝ” , ΠΟΥ ΜΑΣ ΑΙΜΑΤΟΚΥΛΙΣΑΝ ΤΟ 1946-49 ΚΑΙ ΘΑΜΠΩΣΑΝ ΤΟ ΘΑΥΜΑ ΤΩΝ ΑΙΩΝΩΝ ΤΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ, ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΖΗΤΗΣΟΥΝ ΚΑΙ ΝΑ ΖΗΤΟΥΝ ΣΥΓΓΝΩΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΓΕΝΟΣ ΜΑΣ ΕΝΩ ΑΝΤΙΘΕΤΩΣ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΥΠΕΡΗΦΑΝΟΙ.
ΑΘΕΛΑ ΤΟΥ ΙΣΩΣ Ο ΦΙΛΟΣ ΤΟΥ Κ. ΤΣΙΠΡΑ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΚΥΡΙΟΣ ΜΑΡΑΝΤΖΙΔΗΣ , ΥΠΕΣΚΑΨΕ ΚΑΙ ΤΟ ΚΥΡΟΣ ΤΟΥ ΣΥΡΙΖΑ ΩΣ ΠΑΤΡΙΩΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΔΥΝΑΜΗΣ ΚΑΙ ΔΕΝ ΑΠΟΚΛΕΙΕΤΑΙ ΝΑ ΕΙΣΑΚΟΥΣΤΕΙ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ ΨΗΦΟΦΟΡΟΥΣ ΣΤΙΣ ΠΡΟΣΕΧΕΙΣ ΕΚΛΟΓΕΣ .
Υ.Γ Η παρουσίαση του βιβλίου από τον πολιτικό κ. Βενιζέλο νομίζω πως δεν είναι ανυστερόβουλη.
ΚΑΛΟΤΑΞΙΔΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ .
Αναμένονται οπωσδήποτε οι απαντήσεις του κ. Βενιζέλου και ιδίως του κ.Μαραντζίδη στην εμπεριστατωμένη απάντηση του κ.Σκολαρίκου μέλους του ΚΚΕ.