Γράφει ο Δημήτρης Σταυρόπουλος

Φανατικοί γερμανόφιλοι, επεδίωκαν το αδιανόητο…

Η υπόθεση και οι συνομωσίες που ακολούθησαν είχαν όλα τα στοιχεία ενός πολιτικοστρατιωτικού θρίλερ.

ΟΙ ΣΧΕΣΕΙΣ ΕΛΛΑΔΑΣ-ΓΕΡΜΑΝΙΑΣ

Η ιδεολογική συγγένεια των δύο καθεστώτων, τα εξωτερικά φασιστικά γνωρίσματα της 4ης Αυγούστου (φασιστικοί χαιρετισμοί, οργάνωση νεολαίας, εργατών κτλ) αλλά και το Γερμανόφιλο παρελθόν του Ιωάννη Μεταξά, δημιουργούσαν προϋποθέσεις σύσφιξης των διμερών σχέσεων και συνεργασίας.

Κατά την τριετία 1936-1939 αυξήθηκαν κατακόρυφα οι Ελληνικές εξαγωγές στην Γερμανία ιδιαίτερα στα καπνά τόσο, ώστε στα τέλη του 1938 η Γερμανία να είναι πλέον ο πρώτος εμπορικός εταίρος της Ελλάδας εκτοπίζοντας την Αγγλία από την θέση αυτή.

Όλες οι Γερμανικές προσπάθειες ωστοσο, να τεθεί η Ελλάδα στην σφαίρα επιρροής του άξονα έπεσαν στο κενό.

 Και αυτό γιατί η Αγγλία δέσποζε στην εσωτερική Ελληνική σκηνή χάρις την παρουσία του Βασιλιά Γεωργίου Β΄. 

Ο Γεώργιος κατά την διάρκεια της παραμονής του στην Αγγλία είχε μεταβληθεί σε φανατικό οπαδό του μεγαλείου της Αγγλίας και κατά την διάρκεια της δεύτερης βασιλείας του ποτέ δεν αμφιταλαντεύτηκε.

Οι πιέσεις είχαν κυρίως διπλωματικό χαρακτήρα και εξέφραζαν τον προβληματισμό των δύο δυνάμεων για τον ολοφάνερο δυισμό της Ελληνικής εξωτερικής πολιτικής (φαινομενική φιλία με τον Άξονα, μυστική ισχυρή συμμαχία με την Αγγλία.

 Ο Μεταξάς αν και «φασίστας» είχε εξελιχθεί σταδιακά στον σημαντικότερο πολιτικό αντίπαλο του Άξονα στην Ελλάδα, οπότε μια ανατροπή του καθεστώτος του, θεωρητικά ευνοούσε την Ιταλία και την Γερμανία.

Στο πλαίσιο αυτό δρούσαν κάποιες μικρές σκόρπιες ομάδες πολιτικών προσωπικοτήτων που είχαν ξεκάθαρο προσανατολισμό υπέρ της Γερμανίας και προσπαθούσαν να ανατρέψουν την 4η Αυγούστου ώστε η χώρα να στραφεί προς τον Άξονα. 

Ο βασικός τους πυρήνας αποτελούταν από παλαιούς Γερμανόφιλους από την εποχή του Α΄ παγκοσμίου πολέμου, οι περισσότεροι εκ των οποίων ήταν και υποστηρικτές του Μεταξά. 

Ο ισχυρότερος όλων ήταν ο απόστρατος αξιωματικός Θεόδωρος Σκυλακάκης, στενός συνεργάτης του Μεταξά από την εποχή του κινήματος Γαργαλίδη – Λεοναρδόπουλου και φανατικός αντιβενιζελικός.

 Ο Σκυλακάκης υπήρξε ηγετικό στέλεχος των “Ελευθεροφρόνων”, υπουργοποιήθηκε την 4η Αυγούστου αλλά αποπέμφθηκε τον Δεκέμβριο του 1936 ως μέλος συνωμοσίας κατά του καθεστώτος.

 Έκτοτε βρισκόταν σε συνεχή επαφή με την Γερμανική πρεσβεία, αλλά και υπό την στενή της Ελληνικής μυστικής αστυνομίας.

Δραστήρια υπέρ της Γερμανίας κινούνταν παλαιοί αντιβενιζελικοί πολιτευτές όπως ο Πέτρος Ράλλης, ο Περικλής Ράλλης και ο Σωτήρης Γκοτζαμάνης που θα διοριστεί από τους Γερμανούς υπουργός επισιτισμού κατά την διάρκεια της Κατοχής.

ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΟΙ ΕΠΑΦΕΣ ΚΑΙ Ο ΜΑΝΙΑΔΑΚΗΣ

Η κίνηση δεν θα είχε ελπίδα επιτυχίας αν δεν είχε εν ενεργεία αξιωματικούς μυημένους.

 Ο βασικός υποστηρικτής της ενέργειας ήταν ο υποστράτηγος Κωνσταντίνος Πλατής, ο οποίος προσχώρησε, καθώς θεωρούσε μεγάλο σφάλμα την εναντίωση της Ελλάδας στον Άξονα.

 Η συνωμοσία εντάθηκε μετά την έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου και χρηματοδοτήθηκε από την Γερμανία μέσω του επιχειρηματία Έγκον Κοντουμάς. 

Το πλέον ανησυχητικό για τον Μεταξά ήταν η πληροφορία ότι η όλη συνωμοσία ήταν γνωστή τόσο στον Γενικό διοικητή Θράκης Περικλή Κάβδα, όσο και στον στενότερο συνεργάτη του Κώστα Κοτζιά που φάνηκε ότι δελεάστηκε από την πιθανότητα να διαδεχθεί τον Μεταξά και να οδηγήσει την Ελλάδα στο πλευρό του Άξονα.

Όλη η δραστηριότητα και οι συζητήσεις των εμπλεκομένων στην συνωμοσία γνωστοποιούνταν αμέσως στον Μεταξά από τον Κωνσταντίνο Μανιαδάκη, υφυπουργό δημόσιας τάξης και άγρυπνο φρουρό της ασφάλειας του καθεστώτος. 

Ο Μανιαδάκης δεν ήταν μια τυχαία προσωπικότητα της 4ης Αυγούστου.

Πληροφορούσε σχεδόν καθημερινά τον Μεταξά για τις δραστηριότητες των Γερμανόφιλων, χάρις ένα ευρύ δίκτυο πληροφοριοδοτών που είχε αναπτύξει στην Αθήνα αλλά και σε όλη την Ελλάδα.

 Όλοι οι Γερμανόφιλοι παρακολουθούνταν στενά από την ασφάλεια και καταγράφονταν όλες οι κινήσεις και επισκέψεις τους στην Γερμανική πρεσβεία, αλλά ο Μεταξάς δεν αναλάμβανε δράση εναντίον τους, καθώς η όλη υπόθεση έμοιαζε χωρίς δυναμική, οι συνωμότες δεν είχαν προχωρήσει σε κάποια δράση, ενώ δεν ήθελε να δυσαρεστήσει και την Γερμανία σε μια πολύ κρίσιμη συγκυρία.

 Πάντως σε πολλές εγγραφές του ημερολογίου, φαίνεται ότι ο Μεταξάς υπολόγιζε σοβαρά τους Γερμανόφιλους και του δημιουργούσε ανασφάλεια η δραστηριότητα τους.

ΤΟ ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑ

Η εκδήλωση της συνομωσίας των Γερμανόφιλων εκδηλώθηκε στις 3 Ιουνίου 1940, όταν ο υπαρχηγός Γ.Ε.Σ. υποστράτηγος Κωνσταντίνος Πλατής ζήτησε επισήμως την αντικατάσταση του Παπάγου στην ηγεσία του στρατού, καθώς δήθεν είχε ενημερωθεί από διπλωματικούς κύκλους ότι δεν ήταν αρεστός στην Γερμανία. 

Ο Παπάγος ενημέρωσε σχετικά τον Μεταξά, προσθέτοντας ότι θεωρούσε απίθανο η Γερμανία να εξέφραζε τέτοιου είδους απόψεις χωρίς να χρησιμοποιήσουν την επίσημη διπλωματική οδό. 

Αυτή ήταν η αφορμή που επιζητούσε ο Μεταξάς για να εκκαθαρίσει τους Γερμανόφιλους μια και καλή. 

Με μια σκληρή κίνηση μέσω των μηχανισμών του Μανιαδάκη, σάρωσε μέσα σε λίγες ώρες όλους τους συνωμότες. 

Ο Πλατής τέθηκε σε διαθεσιμότητα υποβλήθηκε σε συνεχείς ανακρίσεις και εκτοπίστηκε, ενώ όλοι οι συνωμότες συνελήφθησαν εντός μιας ημέρας και εξορίστηκαν.

Ο Κοντουμάς εξαναγκάστηκε από την ασφάλεια να εγκαταλείψει την Ελλάδα ώστε να μην συλληφθεί και γίνει διπλωματικό επεισόδιο, ενώ ο Μεταξάς έκλεισε και τα γραφεία Γερμανόφωνης εφημερίδας στην Αθήνα καθώς εκεί διεξάγονταν οι συζητήσεις για την συνωμοσία. 

Εκτοπίστηκαν ακόμη και στελέχη της νεολαίας της ΕΟΝ, ενώ σύμφωνα με τον Αμερικανό πρέσβη Μακ Βη μυημένος ήταν ο Στέφανος Στεφανόπουλος και ο απόστρατος συνταγματάρχης Δημήτρης Πολύζος.

 Ο Κοτζιάς παρουσιάστηκε στον Μεταξά και προέβη σε δηλώσεις απόλυτης αφοσίωσης στον ίδιο, αλλά ο Κεφαλλονίτης τις δέχθηκε με πικρία καθώς πλέον το γυαλί για τον παλαιό στενό του συνεργάτη είχε πλέον ραγίσει.

 Η κοινή γνώμη της εποχή δεν ενημερώθηκε ποτέ για την συνωμοσία, καθώς κάτι τέτοιο θα είχε αναμφίβολα διεθνείς περιπλοκές.

 Στο διάγγελμα του για την επέτειο της 4ης Αυγούστου ένα μήνα μετά, ο Μεταξάς θα κάνει μια νύξη για “παραπατήματα μερικών επιπόλαιων και ανόητων ανθρώπων” που προσπαθούσαν να αναδειχθούν προσφέροντας “τας αηδείς αυτών υπηρεσίας” σε ξένους, εξαναγκάζοντας τον να τους καταστήσει «αβλαβείς δια των πλέον επιεικών αστυνομικών μέτρων».

Οι Γερμανόφιλοι -πλην Κοτζιά και κάποιων άλλων κρατικών αξιωματούχων- παρέμειναν εξόριστοι μέχρι την είσοδο των Γερμανών στην Αθήνα όταν και απελευθερώθηκαν. Μετά τον θάνατο του Μεταξά επί πρωθυπουργίας Κορυζή, ο Πλατής επανήλθε στο στράτευμα και ορίστηκε επιτελάρχης στον τομέα της Ηπείρου με την σύμφωνη γνώμη του Παπάγου. 

Οι υπόλοιποι Γερμανόφιλοι είτε έγιναν υπουργοί κατοχικών κυβερνήσεων (Κοτζαμάνης, Πολύζος) είτε έλαβαν αξιώματα στην κρατική μηχανή (Τουρκοβασίλης).

Πληροφορίες

Δημοσθένης Κουκουνας, Ιστορία της Κατοχής (τόμος Α΄), εκδόσεις “Αντώνη Λιβάνη”

Σπυρίδων Μαρκεζίνης, Σύγχρονη πολιτική Ιστορία της Ελλάδος, εκδόσεις Πάπυρος

Δημήτρης Κιτσίκης, Η Ελλάς της 4ης Αυγούστου και αι μεγάλαι δυνάμεις, εκδόσεις Ίκαρος

Δαφνής Γρηγόριος, Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων (τόμος Β΄), εκδόσεις “Κάκτος”

Θέματα Ελληνικής Ιστορίας

Φιλίστωρ Ι. Β. Δ.

https://www.militaire.gr/i-synomosia-ton-axiomatikon-kata-toy-metaxa-gia-na-proschorisei-i-ellada-ston-axona/