Η επιτιθέμενη δύναμη
-δώδεκα μήνες μετά-
έχει αρκετά μπούμερανγκ
να αντιμετωπίσει.
Πώς, όμως, καταφέρνει
να επιβιώσει
δίχως έντονους
τριγμούς και ρήγματα;
«Ποτέ δεν είχα φανταστεί ότι θα ευχόμουν να ηττηθεί η πατρίδα μου.
Απ’ ό,τι φαίνεται, είναι εύκολο».
Αυτά είναι μάλλον τα πιο σκληρά λόγια που ακούστηκαν από στόμα Ρώσου πολίτη έναν χρόνο μετά την εισβολή της χώρας του στην Ουκρανία.
Ενα μέρος της ρωσικής κοινωνίας έχει περιέλθει σε περιδίνηση, προσπαθώντας να ισορροπήσει μεταξύ όσων της παρουσιάζονται από τον ηγέτη της και εκείνων που βιώνει μέρα τη μέρα – μεταξύ της θεωρίας της «Μεγάλης Ρωσίας», που επανέρχεται, και μιας Ρωσίας… συρρικνούμενης, φοβισμένης, οργισμένης, απελπισμένης.
Υπάρχει όμως κι ένα άλλο, μεγάλο τμήμα της ίδιας κοινωνίας που εμφανίζεται σαρωτικά θετικό – τουλάχιστον σχετικά με τον πόλεμο της χώρας κατά της Ουκρανίας.
Εναν χρόνο μετά, το Κρεμλίνο επιμένει. Η πρόσφατη ετήσια ομιλία του Βλαντιμίρ Πούτιν για την κατάσταση του έθνους, ενώπιον της πολιτικής και στρατιωτικής ελίτ της χώρας του και εκατομμυρίων πολιτών σε όλο τον κόσμο, δεν άφησε καμία αμφιβολία ότι ο πόλεμος δεν θα τελειώσει σύντομα – εξάλλου, ήδη από την αντίστοιχη ομιλία του πέρυσι, αυτός ο πόλεμος ήταν ιερός. Αφορά την ανασύσταση της ρωσικής αυτοκρατορίας –κυρίως στη σοβιετική της βερσιόν–, αφορά τις αρχές και τις αξίες του μεγάλου ρωσικού ορθόδοξου έθνους, που η Δύση έχει βάλει σκοπό να νοθεύσει με τις ιδέες της.
Η μεταφυσική αχλύ που σκεπάζει τη ρωσική επιθετικότητα στην Ουκρανία –σε συνδυασμό με την περιώνυμη αποναζιστικοποίηση του Κιέβου– είναι το όχημα που χρησιμοποιεί το Κρεμλίνο για να δικαιολογήσει την «ειδική στρατιωτική επιχείρηση», επικαλούμενο την ορθόδοξη εσχατολογία και το μεγαλείο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Βλέποντας τους Ρώσους πολίτες να αρνούνται να συμμετάσχουν εκουσίως σε κάτι που δεν καταλαβαίνουν σε κανένα επίπεδο, η ανθρώπινη ολοκλήρωση διά του θανάτου στο καθήκον είναι ό,τι έχει απομείνει στο οπλοστάσιο του Κρεμλίνου. Ενα οπλοστάσιο που τροφοδοτούν με εσχατολογικό καύσιμο ο Πατριάρχης Μόσχας και πασών των Ρωσιών Κύριλλος και οι ιερείς του, που έχουν αναγάγει τον θάνατο σε θέωση. Οι πεσόντες του πολέμου είναι μάρτυρες και ήρωες.
Εναν χρόνο μετά, η Ρωσία είναι διαφορετική σε όλες τις εκφάνσεις του βίου της: πολιτική, κοινωνική, οικονομική, στρατιωτική, εντέλει υπαρξιακή. Δεν φταίει ασφαλώς μόνον η εισβολή στη γείτονα· η επιστροφή σε ένα λαμπερό, θεμελιακά συντηρητικό παρελθόν είναι μια διαδικασία εν εξελίξει, τουλάχιστον την τελευταία δεκαετία.
Τι συνέβη όμως στη δύναμη που τα ξεκίνησε όλα; Ποια είναι τα μπούμερανγκ που έχει αντιμετωπίσει η χώρα που εξαπολύει πυρά και θάνατο στον γείτονά της; Και πώς καταφέρνει να επιβιώσει δίχως έντονους τριγμούς και ρήγματα;
«Η οικονομία μας αντέχει»
Στην πολυαναμενόμενη ομιλία του για την κατάσταση του έθνους, την Τρίτη 21 Φεβρουαρίου, ο Βλαντιμίρ Πούτιν επέμεινε πολλάκις ότι η ρωσική οικονομία άντεξε τις κυρώσεις, που δεν ήταν και λίγες. Εννέα πακέτα κυρώσεων έχει μέσα σε έναν χρόνο επιβάλει μόνον η Ε.Ε., ενώ εξίσου πολυάριθμα είναι τα πακέτα των ΗΠΑ, της Βρετανίας, της Αυστραλίας και του Καναδά.
Οι αριθμοί, εντούτοις, μοιάζουν να είναι με το μέρος της ρωσικής οικονομίας. Το ΑΕΠ της χώρας μειώθηκε το 2022 μόνον κατά 2,1%, διαψεύδοντας τις προβλέψεις για συρρίκνωση κατά 10%, ενώ το ΔΝΤ υπολογίζει ότι το 2023 η Ρωσία θα σημειώσει, έστω και οριακή, ανάπτυξη 0,3%.
Καθοριστικός παράγων, όπως σημειώνει το Bloomberg, ήταν οι υψηλές τιμές των εμπορευμάτων και κατά κύριο λόγο της ενέργειας, που εξουδετέρωσαν σε μεγάλο βαθμό τον αντίκτυπο από τις κυρώσεις της Ε.Ε. και των ΗΠΑ. Το Bloomberg Economics εκτιμά, πάντως, πως η ρωσική οικονομία θα χάσει 190 δισ. δολάρια από το ΑΕΠ της μέχρι το 2026, ενώ τον Ιανουάριο σημείωσε έλλειμμα 25 δισ. δολαρίων λόγω μείωσης των εσόδων από τις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Η αύξηση, πάντως, των δημοσίων δαπανών της Ρωσίας κατά περίπου 59% εξαιτίας των αναγκαίων «καυσίμων» για τη στρατιωτική της μηχανή καταδεικνύει, αφενός, τις ανάγκες που δημιουργεί η επίθεσή της στην Ουκρανία και, αφετέρου, τους τριγμούς που θα δημιουργηθούν στα κρατικά ταμεία. Εξάλλου, όπως έχει γράψει το Bloomberg, o Ρώσος ηγέτης έχει υποσχεθεί ότι δεν θα υπάρξει «κανένας περιορισμός» στις στρατιωτικές δαπάνες για τον πόλεμο. Αντίθετα, εξετάζονται περικοπές στις δαπάνες για την εκπαίδευση και την ιατρική φροντίδα, κάτι που προσπάθησε να ανασκευάσει με τις υποσχέσεις του στην πρόσφατη επίσημη ομιλία του.
Αυτή είναι η μία πλευρά του νομίσματος. Η άλλη είναι η πραγματική οικονομία, η γνωστή τσέπη του καταναλωτή. «Ο Πούτιν μάς υφάρπαξε το μέλλον, τα όνειρά μας. Δεν μπορούμε να σχεδιάσουμε τίποτα πλέον», είναι μία ατάκα που καταγράφεται από Ρώσους πολίτες σε πολλαπλές παραλλαγές, όπως αναφέρει, μεταξύ άλλων, ρεπορτάζ του New Yorker. Η αγοραστική δύναμη μειώνεται, οι πολίτες κλείνονται στα σπίτια τους για να μηδενίσουν τα έξοδα, φάρμακα ελλείπουν, επιχειρήσεις κλείνουν, εμπορικά κέντρα χρεοκοπούν. Μοναδικοί επιζώντες όσοι επιχειρούν ή εργάζονται στον αγροτικό και τον βιομηχανικό τομέα και εκείνοι που ζουν στα μεγάλα αστικά και βιομηχανικά κέντρα. Και όσοι… δεν έχουν συγγενή ή φίλο στα μέτωπα της Ουκρανίας.
Οι υπόλοιποι;
Η… πολεμική πλειοψηφία
και ο νέος πατριωτισμός
Τον Μάρτιο του 2022, το 56% των Ρώσων ήταν υπέρ του πολέμου. Σε πρόσφατη δημοσκόπηση, οι θετικές ψήφοι ανήλθαν στο 75% των πολιτών. Είναι τόσο πολεμοχαρείς οι Ρώσοι ως κοινωνία;
Σε εκτενές ρεπορτάζ των New York Times, με τίτλο «Εναν χρόνο μετά τον πόλεμο, ο Πούτιν δημιουργεί τη Ρωσία που ποθεί», παρουσιάζεται η οικοδόμηση του νέου αξιακού συστήματος που προωθεί ο Ρώσος πρόεδρος στη χώρα του. Και αυτό οικοδομείται αργά και σταθερά διά της προπαγάνδας, της καταπίεσης των μέσων και της αντίθετης φωνής, της εξάλειψης όσων αδυνατούν να αντιληφθούν το όραμα της Μεγάλης Ρωσίας, της ηθικής όασης μέσα στο εσμό των ανήθικων και των αργυρώνητων.
Ο νέος πατριωτισμός ξεκινά φυσικά από τα σχολεία, όπου οι μαθητές διδάσκονται ότι ο ρωσικός στρατός ανέκαθεν απελευθερώνει την ανθρωπότητα από όσους προσβλέπουν στην παγκόσμια κυριαρχία. Και τα διδάσκονται αυτά την ώρα που ετοιμάζουν κεριά για τους στρατιώτες των ανήλιαγων χαρακωμάτων.
Τα σχολεία, γράφουν οι ΝΥΤ, κλήθηκαν, μάλιστα, να προσθέσουν τακτική έπαρση της σημαίας και «πατριωτική» εκπαίδευση. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και η πατριωτική κατήχηση που δέχονται τα λεγόμενα «ορφανά του πολέμου»· 14.000 παιδιά που λέγεται ότι αποσπάστηκαν -κυρίως διά της βίας- από την Ουκρανία και δόθηκαν για τεκνοθεσία σε ρωσικές οικογένειες, λαμβάνοντας νέα εκπαίδευση στις ρωσικές αξίες.
Και η αστυνομία κυνηγά πολίτες για αδικήματα, όπως αντιπολεμικές αναρτήσεις στα social media.
Την ίδια στιγμή, μεταδίδουν οι ΝΥΤ, τα μουσεία και τα θέατρα, άλλοτε οάσεις καλλιτεχνικής ελευθερίας, βιώνουν την εξαφάνιση των αντιφρονούντων καλλιτεχνών. Διοργανώνονται εκθέσεις με τίτλους όπως «ΝΑΤΟζισμός» και «Καθημερινός ναζισμός», ενώ οι τοίχοι της Μόσχας φιλοτεχνούνται με τα υπερήφανα και αγέρωχα μέλη του Κόκκινου Στρατού του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου.
«Εχει οικοδομηθεί ένα νέο σύστημα αξιών», είπε στους ΝΥΤ ο Αλεξάντρ Ντανιέλ, ειδικός στους Σοβιετικούς αντιφρονούντες. «Βάναυσες και αρχαϊκές εθνικές αξίες».
Τα εθνικής εμβέλειας ρωσικά ΜΜΕ έχουν εν πολλοίς ενορχηστρώσει τη διάχυση του νέου αξιακού συστήματος μειώνοντας τις ψυχαγωγικές και αυξάνοντας τις ενημερωτικές εκπομπές, με πρώτο και καλύτερο τον δημοσιογράφο Βλαντιμίρ Σολόβιοφ, αλλά και τη Μαργαρίτα Σιμονιάν, αρχισυντάκτρια του RT, που λειτουργούν ως τηλεβόες του Κρεμλίνου – με μια εσάνς υπερβολής που συνηθίζεται.
Την ίδια στιγμή, η καθημερινή ζωή, σύμφωνα με αναλυτές, έχει αλλάξει ελάχιστα για τους Ρώσους που δεν έχουν κάποιο μέλος της οικογένειας να πολεμά στην Ουκρανία, κάτι που ρίχνει έναν πέπλο ασάφειας για το ανθρώπινο κόστος του πολέμου.
Παράλληλα, η οικονομία έχει υποφέρει πολύ λιγότερο απ’ ό,τι προέβλεπαν οι αναλυτές, με τις δυτικές κυρώσεις να έχουν αποτύχει να μειώσουν δραστικά την ποιότητα ζωής του μέσου Ρώσου, ακόμα και όταν πολλές δυτικές εταιρείες εγκατέλειψαν τη χώρα.
Υπάρχουν όμως και εκείνοι που δίνουν τη ζωή τους για έναν λόγο που πιθανόν δεν έχουν καλοχωνέψει – και μαζί τους εκείνοι που τους θρηνούν.
Χιλιάδες σκοτώνονται, χιλιάδες αποδρούν
Ρώσοι νεοσύλλεκτοι επιβιβάζονται στο τρένο, στο Βόλγκογκραντ, Πέμπτη 29 Σεπτεμβρίου 2022. (©Associated Press)
Ενας επιθετικός πόλεμος που δεν δικαιολογείται εύκολα δεν μπορεί εύκολα να ξυπνήσει τα πατριωτικά αισθήματα και, συνεκδοχικά, τη γενναιότητα στο πεδίο της μάχης.
Οι Δυτικοί υπολογίζουν ότι μέχρι ώρας έχουν σκοτωθεί 200.000 Ρώσοι στρατιώτες στα ουκρανικά μέτωπα του πολέμου. Την ίδια στιγμή, 500.000 έως 1 εκατ. Ρώσοι πολίτες έχουν εγκαταλείψει τη χώρα εξαιτίας της οικονομικής ή και πολιτικής δυσμένειας στην οποία είχαν περιέλθει, αλλά και λόγω της επιστράτευσης.
Η περίφημη ρωσική πολεμική μηχανή μοιάζει να μην έχει καμία σχέση με τον Κόκκινο Στρατό της Σοβιετικής Ενωσης που ευαγγελίζεται να επανοικοδομήσει ο Βλαντιμίρ Πούτιν. Το φτωχό και «σκουριασμένο» οπλοστάσιο της Ρωσίας, οι απρόθυμοι στρατιώτες που δεν πείθονται από την επανάληψη του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου και η ουκρανική αντίσταση –αφ’ εαυτής ισχυρή και ταυτοχρόνως τροφοδοτημένη από δυτικά δισ. στρατιωτικής βοήθειας– κοστίζουν σε ζωές και ρούβλια.
Στρατιώτες ανάμεσα σε κατεστραμμένα ρωσικά τανκς στην Μπούτσα, στα περίχωρα του Κιέβου. (©AP Photo/Rodrigo Abd, File)
Στα… χαμένα ρούβλια εντάσσονται τουλάχιστον 4.500 τεθωρακισμένα οχήματα, 63 αεροσκάφη, 70 ελικόπτερα, 150 drones, 12 πολεμικά πλοία και περισσότερα από 600 συστήματα πυροβολικού, που, όπως δήλωσε ο Βρετανός υπουργός Αμυνας Μπεν Ουάλας τον Δεκέμβριο, έχει χάσει η Μόσχα στο πεδίο. Οι εκτιμήσεις της Ουκρανίας για τις απώλειες της Ρωσίας είναι ακόμα μεγαλύτερες, λένε οι Financial Times. Σε ένδειξη απόγνωσης, η Ρωσία, λέει η βρετανική εφημερίδα, έχει στραφεί στη χρήση του συστήματος αεράμυνας S-300 για επιδρομές μεγάλης εμβέλειας.
Εξάλλου, η επιστράτευση του περασμένου φθινοπώρου προκάλεσε ακραίες αντιδράσεις στους Ρώσους επίστρατους: αυτοτραυματισμούς και αυτοχειρίες, ακόμα και μέσα σε στρατιωτικά κέντρα, ενώ εκτοξεύτηκαν οι πωλήσεις αντικαταθλιπτικών. Εχουν δημοσιευτεί ρεπορτάζ διεθνών μέσων, όπως το BBC, το Insider και το Newsweek, που μιλούσαν για άντρες που έσπαγαν αυτοβούλως τον αγκώνα ή το πόδι τους για να μη στρατολογηθούν. Και γι’ άλλους που προτιμούσαν να αυτοκτονήσουν από το να αναγκαστούν να σκοτώσουν. Μάλιστα, η πιο συχνή διαδικτυακή αναζήτηση τον Σεπτέμβριο του 2022 στη Ρωσία ήταν «πώς να σπάσεις το χέρι σου στο σπίτι», ενώ τα σάιτ με αεροπορικά εισιτήρια είχαν δεχθεί μαζικές επισκέψεις, με τα ναύλα για την Κωνσταντινούπολη, την Τασκένδη ή το Μπακού να έχουν εκτοξευτεί στο δεκαπλάσιο.
Ρώσοι μετανάστες στον σιδηροδρομικό σταθμό του Ερεβάν της Αρμενίας. (©Daro Sulakauri/The New York Times)
Υπάρχουν όμως κι εκείνοι που εγκαταλείπουν τη χώρα, οι «προδότες του έθνους», για τους οποίους ο πρώην πρόεδρος Ντμίτρι Μεντβέντεφ, νυν αναπληρωτής επικεφαλής του Συμβουλίου Ασφαλείας του Κρεμλίνου, ζητεί δημιουργία «ταγμάτων θανάτου», ιδίως για όσους είναι ενεργοί πολιτικά εναντίον του ρωσικού καθεστώτος.
Είναι το μισό έως ένα εκατ. Ρώσοι πολίτες που βλέπουν τη χώρα τους να απομονώνεται από τον υπόλοιπο κόσμο, τους ηγέτες της να την πνίγουν με τις θεσμοθετημένες ανελευθερίες, την οικονομία να γίνεται βρόχος στον λαιμό – ένα παλιρροϊκό κύμα μετανάστευσης συγκρινόμενο με εκείνο της επανάστασης των Μπολσεβίκων του 1917 και της κατάρρευσης της Σοβιετικής Ενωσης το 1991.
Ο Μάθιου Ροτζάνσκι, πρόεδρος του U.S. Russia Foundation, μιας ομάδας με έδρα την Ουάσιγκτον, είπε στην Washington Post ότι οι Ρώσοι ομογενείς θα μπορούσαν να γίνουν «ένα αποθετήριο δεξιοτήτων για μια καλύτερη, πιο ελεύθερη, σύγχρονη Ρωσία». Προς το παρόν, ωστόσο, είπε ο Ροτζάνσκι, η εκροή στέλνει ένα σαφές μήνυμα.
«Είναι ιστορικές στιγμές», είπε. «Αυτοί οι άνθρωποι μιλούν διά της απουσίας τους. Φεύγουν εξαιτίας αυτού που κάνει το καθεστώς Πούτιν».
Φεύγουν για τη Γεωργία, την Αρμενία, το Καζακστάν, τις χώρες του Κόλπου, το Μαυροβούνιο, την Τουρκία, το Ισραήλ, την Ταϊλάνδη, την Αργεντινή. Αποδρούν από τον ασφυκτικό κλοιό που τους έχει καταργήσει τις προσδοκίες, την ελάχιστη έστω αισιοδοξία τους, ότι η μεγάλη τους πατρίδα θα είναι κάποτε μια… κανονική χώρα.
Η ίδια χώρα που τους στερεί τα διαβατήρια για να μην μπορούν να ζητήσουν άσυλο· που τους θεωρεί πλέον «αποβράσματα» που αρνούνται να συμμετάσχουν στον ιερό πόλεμο για την ανασύσταση της μεγάλης πατρίδας, της αγίας ρωσικής αυτοκρατορίας.
Μια αυτοκρατορία
που αναζητεί συμμάχους
Η Μεγάλη Ρωσία είναι απομονωμένη –πολιτικά, διπλωματικά και οικονομικά– και ακόμα και οι πρώην σοβιετικές χώρες, που αποτελούν το όραμα του Βλαντιμίρ Πούτιν για τη Σοβιετική Ενωση του μέλλοντος, εγκαταλείπουν το άρμα του Ρώσου ηγέτη.
Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του Καζακστάν, η πρώην σοβιετική δημοκρατία στην κεντρική Ασία που «σέβεται» τις δυτικές κυρώσεις, που αρνείται να αναγνωρίσει τις αυτοαποκαλούμενες «λαϊκές δημοκρατίες» του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ, που ζητεί να γίνει σεβαστή η εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας και που καλωσόρισε όσους Ρώσους καταφεύγουν εκεί προκειμένου να γλιτώσουν από την επιστράτευση.
Στο ίδιο μήκος κύματος, μεταξύ άλλων, το Ουζμπεκιστάν και το Αζερμπαϊτζάν, που διατηρούν στενή εταιρική σχέση με την Ε.Ε. και την υπόλοιπη Δύση, πάντοτε όμως με το βλέμμα στη διατήρηση της ισορροπίας με τη Μόσχα, καθότι απρόβλεπτη.
«Ο Πούτιν έχασε το μονοπώλιό του στην περιοχή του Καυκάσου», δήλωσε στο Bloomberg ο Γκριγκόρι Σβέντοφ, επικεφαλής της ερευνητικής υπηρεσίας Caucasian Knot, με έδρα τη Μόσχα.
Και στρέφεται όπου μπορεί: στην Κίνα φυσικά, στην Ινδία, στη Λατινική Αμερική και, βεβαίως, στην Αφρική, κυρίως τη γαλλόφωνη υποσαχάρια. Προσπαθεί να χτίσει οικονομικούς δεσμούς, να βρει ερείσματα εκτός της δικής της, αχανούς περιφέρειας, να οικοδομήσει συμμαχίες που θα του δίνουν «ενέσεις» για να επιβιώσει του ιού της πολυστρωματικής εσωστρέφειας και της ομφαλοσκόπησης.
Η Ρωσία αγκομαχά να συγκεντρώσει τις αντιδυτικές δυνάμεις και να γίνει ο πυλώνας του δεύτερου κέντρου βάρους του μετανεωτερικού ψυχρού πολέμου. Και να συνεχίσει να τροφοδοτεί την πολεμική της μηχανή.
Με ένα αντιαποικιακό δέρας, η Μόσχα θέλει να γίνει η νέα μεγάλη αποικιοκρατική δύναμη, της οποίας οι αρχές και οι αξίες βρίσκονται στη σωστή πλευρά της ιστορίας, όπου η Δύση έχει συμμαχήσει με τον Διάβολο.
Η σωστή πλευρά της ιστορίας
Αυτή η πλευρά φαίνεται ότι έχει πολλούς θανάτους, που γεννούν καχυποψία. Οπως έχει γράψει το Atlantic, «αυτή είναι η λίστα με τα άτομα που δεν πρέπει να θέλετε να είστε αυτή τη στιγμή: Ρώσος μεγιστάνας αλλαντικών, στέλεχος ρωσικής βιομηχανίας φυσικού αερίου, αρχισυντάκτης ρωσικής ταμπλόιντ, διευθυντής ρωσικού ναυπηγείου, επικεφαλής ρωσικού χιονοδρομικού κέντρου, Ρώσος αξιωματούχος της αεροπορίας, Ρώσος μεγιστάνας των σιδηροδρόμων. Οποιος ανταποκρίνεται σε μια τέτοια περιγραφή μάλλον δεν θα έπρεπε να στέκεται κοντά σε ανοιχτά παράθυρα, σχεδόν σε οποιαδήποτε χώρα, σχεδόν σε κάθε ήπειρο».
Με σκωπτικό τρόπο, το Atlantic απαριθμεί τους ανθρώπους που βρέθηκαν νεκροί εν μέσω πολέμου στην Ουκρανία και ο θάνατός τους οφείλεται σε ύποπτα αίτια. Η επιθεώρηση κάνει λόγο για το «ρωσικό σύνδρομο του ξαφνικού θανάτου», την ώρα που διεθνώς αφήνονται υπόνοιες για ξεκαθάρισμα λογαριασμών στο εσωτερικό της Ρωσίας.
Μόνο το 2023, οι ύποπτοι θάνατοι έχουν αγγίξει τους τέσσερις. Είναι ο Μάγκομεντ Αμπντουλάεφ, πρώην πρόεδρος της (ρωσικής) Δημοκρατίας του Νταγκεστάν που τον χτύπησε αυτοκίνητο. Ο Ντμίτρι Πάβοτσκα, πρώην επικεφαλής των Roscosmos, Sukhoi και Lukoil που κάηκε ζωντανός καθώς αποκοιμήθηκε με αναμμένο τσιγάρο. Ο Βλαντιμίρ Μακάροφ, πρώην στρατηγός της ρωσικής αστυνομίας, υπεύθυνος για την πάταξη των αντιπολεμικών διαμαρτυριών, που βρέθηκε νεκρός με μία καραμπίνα δίπλα του, λίγο μετά την απόλυσή του από τον Πούτιν. Και, τέλος, η Μαρίνα Γιάνκινα, επικεφαλής του οικονομικού γραφείου του υπουργείου Αμυνας, αρμόδια για τη δυτική στρατιωτική περιφέρεια, που φέρεται να έπεσε από τον 16ο όροφο κτιρίου στην Αγία Πετρούπολη.
Συνολικά, 30 άτομα έχουν βρεθεί νεκρά υπό μυστήριες συνθήκες από ενάρξεως του πολέμου κι εντεύθεν. Πολλοί εξ αυτών είχαν εκφράσει τις διαφωνίες τους με την εισβολή στην Ουκρανία, ενώ άλλες περιπτώσεις ήταν… απλώς ένα εσωτερικό ξεκαθάρισμα λογαριασμών μεταξύ ολιγαρχών.
Στρατηγοί αλλάζουν
σαν τα πουκάμισα
Οι ανώτατοι αξιωματικοί μπορεί να μη διαφωνούσαν με την εισβολή στη γειτονική χώρα, εντούτοις η στρατηγική τους ικανότητα, σε συνδυασμό με το περιορισμένο στρατιωτικό υλικό, φαίνεται ότι δεν ήταν διόλου επαρκής για την προέλαση των Ρώσων στην Ουκρανία. Και λίγο χειρότερα: απομυθοποιήθηκε η περίφημη πολεμική μηχανή που μπορεί να κατακτήσει μια χώρα εντός… τριημέρου.
Η πιο πρόσφατη περίπτωση –και αποκαλυπτική για το τι διαμείβεται πίσω από τις κλειστές πόρτες του Κρεμλίνου– είναι ο υποβιβασμός του «στρατηγού Αρμαγεδδώνα», του Σεργκέι Σουροβίκιν, που είχε διοριστεί τον περασμένο Οκτώβριο επικεφαλής των χερσαίων δυνάμεων στην Ουκρανία. Ο Σουροβίκιν έγινε αναπληρωτής του στρατηγού Βαλέρι Γκερασίμοφ, που ανέλαβε εκ νέου τα στρατεύματα στην Ουκρανία.
Αυτό που προκαλεί εντύπωση είναι ότι ο Γκερασίμοφ υπήρξε αρχικώς ο αρχιτέκτων της εισβολής, η οποία κατέληξε σε φιάσκο. Ωστόσο, σύμφωνα με διεθνή δημοσιεύματα, ο Βαλέρι Γκερασίμοφ είναι πιστός σύμμαχος του υπουργού Αμυνας Σεργκέι Σοϊγκού.
Τι σημαίνει αυτό; Οτι ο Σοϊγκού χρειάζεται δικούς του ανθρώπους γύρω του, καθώς όχι μόνον απειλείται από το Πούτιν αν δεν παραδώσει απτά αποτελέσματα στην Ουκρανία, αλλά νιώθει την ανάσα του Γιεβγκένι Πριγκόζιν, του επικεφαλής της μισθοφορικής ομάδας Wagner, στον σβέρκο του – ειδικά μετά την αυξημένη παρουσία των μισθοφόρων του, που προσπαθούν να σώσουν τις χαμένες παρτίδες του τακτικού στρατού στα μέτωπα.
Ο Πριγκόζιν, εδώ και καιρό, είναι στα μαχαίρια με τον Σεργκέι Σοϊγκού, καθώς ο Ρώσος υπουργός Αμυνας του έχει αφαιρέσει τις συμβάσεις τροφοδοσίας του ρωσικού στρατού και τον έχει κατηγορήσει ανοιχτά για ανοίκειες πρακτικές στη Συρία.
Ο επικεφαλής της Wagner, από πλευράς του, διαρκώς μιλάει για προδότες γραφειοκράτες, για δειλούς στρατηγούς και τα τοιαύτα, φωτογραφίζοντας τον Σοϊγκού, του οποίου τη θέση πιθανόν καλοβλέπει, όπως έχει γραφεί στον διεθνή Τύπο.
Οι αλλαγές στην ηγεσία του στρατεύματος, όπως όλα δείχνουν, είναι περισσότερο πολιτικές παρά στρατιωτικές. Ετσι, αποκαλύπτονται και οι κλίκες του Κρεμλίνου που διαγκωνίζονται για μια θέση στην αυλή του αυτοκράτορα.
Ο Βλαντιμίρ Πούτιν σφίγγει τα χέρια με τον πρώην πλέον διοικητή της ρωσικής στρατιωτικής επιχείρησης στην Ουκρανία, στρατηγό Σεργκέι Σουροβίκιν, βραβευμένο με το παράσημο του Αγίου Γεωργίου Τρίτης Τάξεως, κατά τη διάρκεια επίσκεψης στο αρχηγείο της Νότιας Στρατιωτικής Περιφέρειας, σε άγνωστη τοποθεσία, στη Ρωσία, Σάββατο 31 Δεκεμβρίου 2022. (©Mikhail Klimentyev, Sputnik, Κρεμλίνο Pool Photo via AP)
Ο Ρώσος πρόεδρος συνοδευόμενος από τον Ρώσο υπουργό Αμυνας Σεργκέι Σόιγκου, δεξιά, και τον διοικητή των στρατευμάτων στην Ουκρανία, στρατηγό Βαλέρι Γκερασίμοφ. Μια παράλληλη μάχη εκτυλίσσεται στα κορυφαία κλιμάκια της στρατιωτικής ισχύος στη Μόσχα, με τον Βλαντιμίρ Πούτιν να ανασχηματίζει τους κορυφαίους στρατηγούς του, ενώ τα αντίπαλα στρατόπεδα προσπαθούν να κερδίσουν την εύνοιά του. (©Mikhail Metzel, Sputnik, Kremlin Pool Photo via AP, File)
Εικονογράφηση: Lukia Katti/Καθημερινή
Οι κλίκες του Κρεμλίνου
Ενα καθεστώς που στηρίζεται στον φόβο και την ανασφάλεια δεν μπορεί παρά να ωθεί όσους συμμετέχουν σε αυτό σε αναγκαστικές συμμαχίες. Το Κρεμλίνο, προφανώς, δεν μπορεί να αποτελεί εξαίρεση.
Πολλοί καραδοκούν και προσβλέπουν στην επόμενη μέρα, ωστόσο ώς τότε οικοδομούν τη δική τους υπο-αυλή, προετοιμαζόμενοι διά παν ενδεχόμενον.
Σύμφωνα με ρεπορτάζ του Politico, 12 άνθρωποι προετοιμάζονται για την επόμενη ημέρα. Και είτε αναμένουν το δαχτυλίδι από τον Ρώσο πρόεδρο είτε θα προσέβλεπαν σε ένα –αιματηρό ή μη– πραξικόπημα.
Στην πρώτη κατηγορία, πουτινικότερος του Πούτιν, ο πρώην αρχηγός των μυστικών υπηρεσιών και νυν γραμματέας του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας Νικολάι Πατρούσεφ έχει βαρύνουσας σημασίας λόγο εντός του Κρεμλίνου. Ο Πατρούσεφ, μάλιστα, προωθεί και τη νέα γενιά – δηλαδή, τον γιο του Ντμίτρι, ο οποίος διορίστηκε υπουργός Γεωργίας το 2018, έχοντας νωρίτερα αποφοιτήσει από την ακαδημία της FSB (της διαδόχους της KGB), ενώ χρημάτισε και επικεφαλής της κρατικής ρωσικής Αγροτικής Τράπεζας.
Στο ίδιο μήκος κύματος και ο Ντμίτρι Μεντβέντεφ, με τον οποίο ο Πούτιν επί χρόνια ανταλλάσσουν θέσεις: πρόεδρος ο Πούτιν, πρωθυπουργός ο Μεντβέντεφ· πρωθυπουργός ο Πούτιν, πρόεδρος ο Μεντβέντεφ.
Οπως, επίσης, και ο υψηλόβαθμος βετεράνος της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Προστασίας της Ρωσίας (FSO) και σωματοφύλακας του Ρώσου προέδρου, Αλεξέι Ντιούμιν.
Το Politico θεωρεί ότι στην κατηγορία «πιθανοί συνωμότες» είναι ο νυν πρωθυπουργός Μιχαήλ Μισούστιν, ο δεύτερος τη τάξει Ρώσος αξιωματούχος και συνταγματικά διάδοχος του Πούτιν σε περίπτωση αδυναμίας εκτέλεσης των καθηκόντων του, και ο δήμαρχος της Μόσχας, Σεργκέι Σομπιάνιν, που εικάζεται ότι θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί την αντίδραση των Μοσχοβιτών στο καθεστώς.
Η αυλή του Κρεμλίνου διαθέτει και τον λεγόμενο «χασάπη της Μαριούπολης», στρατηγό Μιχαήλ Μιζίντσεφ, που έχει διοριστεί αναπληρωτής υπουργός Αμυνας, και ο ιστότοπος θεωρεί ότι θα μπορούσε να οδηγήσει ένα στρατιωτικό πραξικόπημα, που θα μπορούσε όμως να υποδαυλιστεί και από άλλους δύο ακραίους του στενού περιβάλλοντος του Πούτιν.
Οι δύο αυτοί δεν είναι άλλοι από τον αρχηγό των Τσετσένων, Ραμζάν Καντίροφ, που καλεί με ευκολία σε πυρηνικό πόλεμο και έχει οριστεί στρατηγός από το Κρεμλίνο. Και τον επικεφαλής της Wagner, Γιεβγκένι Πριγκόζιν, που επικαλείται θεούς και δαίμονες για την ατολμία των στρατηγών και των γραφειοκρατών του ρωσικού καθεστώτος, τους οποίους είναι έτοιμος να καθαιρέσει καθ’ οιονδήποτε τρόπο.
Ο Βλαντιμίρ Πούτιν όμως παραμένει ο ανυποχώρητος και μέχρι ώρας αδιαμφισβήτητος επικεφαλής του κράτους και παντός συστήματός του. Εξυπηρετείται από τις κλίκες και τους δελφίνους, καθώς το «διαίρει και βασίλευε», τουλάχιστον στην αυλή του, λειτουργεί υπέρ του.
Και δεν μοιάζει διατεθειμένος να τα παρατήσει έτσι εύκολα.
