Εάν κάτι ανέδειξε η πρόσφατη ημερίδα του ΙΕΝΕ για την Ελληνική ΑΟΖ (εδώ), είναι η αυξανόμενη σημασία του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού στην Ευρώπη και η αποτύπωση του μέσα από ελεύθερα προσβάσιμους χάρτες. Έτσι ώστε όλα τα κράτη να γνωρίζουν τις θαλάσσιες ζώνες που η κάθε χώρα θεωρεί δικές της, δηλαδή ότι εξασκεί νόμιμα κυριαρχικά δικαιώματα. Το πόσο σοβαρό θεωρεί η ΕΕ το θέμα του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού το αντιληφθήκαμε πρόσφατα με την παραπομπή της Ελλάδας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο τον περασμένο Νοέμβριο για την μη συμμόρφωση της χώρας μας στην εκπόνηση και υποβολή θαλάσσιου χωροταξικού σχεδίου ως όφειλε
Μια θεσμική υποχρέωση μας στην ΕΕ, η οποία βασίζεται στην Οδηγία 2014/89 της 23ης Ιουλίου 2014 για τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό.
Στο προοίμιο της Οδηγίας 2014/89 αναφέρεται επί λέξει, «ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός στηρίζει και διευκολύνει την εφαρμογή της στρατηγικής “Ευρώπη 2020” για έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη (στρατηγική «Ευρώπη 2020»). Ο παράκτιος και ο θαλάσσιος τομέας έχουν σημαντικές δυνατότητες βιώσιμης ανάπτυξης και είναι καίριας σημασίας για την υλοποίηση της στρατηγικής “Ευρώπη 2020”, όπως και της Γαλάζιας Ανάπτυξης, οι οποίες θα μπορούσαν να υποστηριχθούν επαρκώς από την αυξημένη εμπιστοσύνη και ασφάλεια των επενδυτών που επιτυγχάνεται μέσω του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού».
Η εν λόγω Κοινοτική Οδηγία είναι απόλυτα σαφής ως προς την ανάγκη να καθοριστεί, μέσω της υποβολής χαρτών, το γεωγραφικό πεδίο του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία της Ένωσης και το διεθνές ναυτικό δίκαιο, ιδίως το Νέο Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας (NCLOS). Επιπλέον, η Οδηγία ξεκαθαρίζει ότι οι αρμοδιότητες των κρατών μελών σε σχέση με τα θαλάσσια σύνορα και την δικαιοδοσία (επ’ αυτών) δεν μεταβάλλονται με την παρούσα Οδηγία. Ως γνωστόν, οι χώρες-μέλη της ΕΕ είχαν περιθώριο μέχρι τα τέλη του 2022 να ενσωματώσουν και εφαρμόσουν την Οδηγία 2014/89/ΕΕ, πράγμα που έπραξαν όλα τα κράτη συμπεριλαμβανομένης και της Κύπρου, ο θαλάσσιος χώρος της οποίας ευρίσκεται υπό την διαρκή απειλή της Τουρκίας και με πολλά επεισόδια προσβολής της ΑΟΖ της από Τουρκικά πολεμικά πλοία τα τελευταία χρόνια. Με την Κυπριακή κυβέρνηση να καταθέτει το θαλάσσιο χωροταξικό της σχεδιασμό, δηλαδή την ΑΟΖ της, και τις εντός αυτής οικονομικές δραστηριότητες.
Η κατά τα αλλά ισχυρή Ελλάδα, διαθέτουσα αξιόλογες ναυτικές δυνάμεις και αεροπορική υπεροπλία στο Αιγαίο, προτίμησε να παραπεμφθεί στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο στις 21/12/2023) και να πληρώνει πρόστιμα εκατομμυρίων ευρώ, παρά να υποβάλει τον σχεδιασμό των θαλάσσιων περιοχών της, δηλαδή τον χάρτη με την δυνητική ΑΟΖ της. Γιατί, όπως υποστηρίζουν κυβερνητικές πηγές, κάτι τέτοιο θα εξόργιζε την Άγκυρα, αφού μια τέτοια κίνηση θα εκλαμβάνετο ως απειλή, σύμφωνα με την φιλοτουρκική «Διακήρυξη των Αθηνών». Μόνο που η Ελληνική κυβέρνηση είχε όλο τον χρόνο να υποβάλει τους χάρτες με τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό πολύ πριν υπογράψει την άκρως περιοριστική Διακήρυξη. Και όμως, η Οδηγία 2014/89/ΕΕ προσέφερε (και εξακολουθεί να προσφέρει) στην Ελλάδα το τέλειο πολιτικό άλλοθι για την δημοσίευση χάρτη όπου θα εμφανίζεται η ΑΟΖ της.
Όπως πολύ εύστοχα παρατηρεί ο Καθηγ. Θεόδωρος Καρυώτης, οι χάρτες για την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) είναι ιδιαίτερα σημαντικοί για πολλαπλούς λόγους:
1. Καθορισμός Συνόρων: Οι χάρτες καθορίζουν τα θαλάσσια σύνορα της ΑΟΖ μιας χώρας. Αυτό είναι σημαντικό για να γνωρίζουμε πού αρχίζει και πού τελειώνει η επικράτεια μας στη θάλασσα.
2. Διαχείριση Θαλάσσιων Πόρων: Η ΑΟΖ περιλαμβάνει τα θαλάσσια ύδατα και τον υποκείμενο υποθαλάσσιο χώρο. Οι χάρτες μας βοηθούν να γνωρίζουμε ποιες περιοχές ανήκουν σε εμάς και πώς μπορούμε να διαχειριστούμε τους πόρους αυτούς (όπως τα ψάρια, τα ορυκτά, τους υδρογονάνθρακες κ.λπ.).
3. Διεθνής Αναγνώριση: Οι χάρτες μας χρησιμεύουν για να αποδείξουμε σε διεθνές επίπεδο ποιες περιοχές ανήκουν στην ΑΟΖ μας. Αυτό είναι σημαντικό για την αναγνώριση των θαλασσίων δικαιωμάτων μας από άλλες χώρες και τους διεθνείς οργανισμούς.
4. Προστασία του Περιβάλλοντος: Οι χάρτες μας βοηθούν να προστατεύουμε το θαλάσσιο περιβάλλον και τα οικοσυστήματα στην ΑΟΖ. Μπορούμε να καθορίσουμε περιοχές που πρέπει να προστατεύονται από ρύπανση, υπεραλίευση και άλλες ανθρώπινες δραστηριότητες.
Σε παλαιότερο κείμενο μας (βλέπε Κ. Ν. Σταμπολή, «Σε αχαρτογράφητα ύδατα- Η παράξενη ολιγωρία της Ελλάδας για την αποτύπωση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της στην Ανατ. Μεσόγειο», Foreign Affairs, The Hellenic Edition”, Δεκέμβριος 2020- Ιανουάριος 2021), έχουμε αναφερθεί εκτενώς στην αναγκαιότητα δημοσίευσης χαρτών που να δείχνουν το εξωτερικά όρια του θαλάσσιου χώρου που η Ελλάδα θεωρεί δικό της, και ορίζει ΑΟΖ, βάσει του ΝΔΔΘ.
Τώρα, με την παραπομπή της Ελλάδας στο ΔΕΕ έχουν δημιουργηθεί νέα δεδομένα εις βάρος μας τα οποία με την πάροδο του χρόνου θα δυσχεραίνουν ολοένα και περισσότερο την γεωστρατηγική θέση της χώρας στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Άμεση επίπτωση θα είναι οι σημαντικές δυσκολίες που θα συναντήσουμε στην χάραξη, πόσω μάλλον στην κατασκευή, των δυο βασικών ενεργειακών αρτηριών που σχεδιάζονται αυτή την στιγμή, και έχουν εισέλθει στην τελευταία τους φάση πριν την υλοποίηση. Αναφερόμαστε ασφαλώς στην ηλεκτρική διασύνδεση του Great Sea Interconnector, που θα συνδέει την Κρήτη με την Κύπρο και το Ισραήλ, και στον αγωγό αερίου East Med, πουν θα συνδέει τα κοιτάσματα αερίου Κύπρου-Ισραήλ με την νότιο Ιταλία, μέσω Ελλάδας. Με το έργο του East Med να έχει εισέλθει στην πλέον κρίσιμη φάση με την διενέργεια market test εντός του 2024.
Το γνωστό φοβικό σύνδρομο των Αθηνών, που επέβαλε την μη συμμόρφωση μας με την Ευρωπαϊκή Οδηγία και την μη δημοσίευση χαρτών, δρα τώρα ανατρεπτικά στην προώθηση δυο σημαντικών ενεργειακών έργων από τα οποία εξαρτάται η ενεργειακή ασφάλεια της Κύπρου, της Ελλάδας αλλά και της Ευρώπης. Κατά τα αλλά, η λαλίστατη κυβέρνηση μας επαίρεται για την γεωπολιτική αναβάθμιση της χώρας. Και μη χειρότερα…
Η Ελλάδα υφίσταται ως κράτος μόνον τυπικώς. Ουσιαστικά είναι δορυφόρος τής Τουρκίας. Τούτου λεχθέντος, όλα τ’ άλλα περιττεύουν.