του Παντελή Σαββίδη
Μόλις τελείωσα σήμερα το πρωί ένα απο τα καλύτερα βιβλία που έχω διαβάσει. Το Quantun του Manjit Kumar. Περιγράφει την μεγάλη περιπέτεια της κβαντικής φυσικής, καλύτερα της κβαντικής μηχανικής. Επίκεντρο δύο μεγάλες διαμάχες. Του Νιλς Μπόρ με τον Σρέντιγκερ, αρχικά, και κυρίως με τον Αϊνστάιν.
Ο Νιλς Μπορ υπήρξε ο δημιουργός, και η ψυχή, της Σχολής της Κοπεγχάγης, η ερμηνεία της οποίας θεωρείται η επικρατέστερη για την κβαντική μηχανική.
Με δύο λόγια λέει ότι δεν υπάρχει κβαντική πραγματικότητα πέραν αυτής που αποκαλύπτεται μέσω ενός πειράματος, μιας πράξης παρατήρησης. Δηλαδή, ο κβαντικός κόσμος υπάρχει επειδή τον παρατηρούμε. Αλλά η παρατήρηση τον επηρεάζει. Επηρεάζει την μέτρηση. Γι αυτό και η απροσδιοριστία του Χάιζεμπεργκ που λέει ότι δεν μπορούμε να γνωρίζουμε ταυτόχρονα την ορμή και την θέση ενός π.χ. ηλεκτρονίου ή την ενέργεια και τον χρόνο.
Δεν ξέρω αν το καταλάβατε. Κβαντικός κόσμος υπάρχει μόνο αν τον παρατηρήσουμε. Αν δεν τον παρατηρήσουμε δεν υπάρχει.
Αλλά και ο μεγάκοσμος, ο υποτίθεται πραγματικός κόσμος που ζούμε, αποτελείται απο πολλούς μικρόκοσμους. Η ύλη που βλέπουμε, αποτελείται απο άτομα και τα άτομα περιέχουν ηλεκτρόνια. Ποιο είναι το όριο μεταξύ μη πραγατικού μικρόκοσμου και πραγματικού, αν υποθέσουμε, μεγάκοσμου; Άδιευκρίνιστο.
Ο Αινστάιν δεν διαφωνούσε με την θεωρία αυτή αφού όσες αντιρρήσεις έφερε τις ανέτρεψε ο Μπόρ. Έλεγε, όμως ο Αινστάιν, βασιζόμενος στο ένστικτο και την διαίσθησή του (αυτά τα στοιχεία αν δεν τα έχει ένας θεωρητικός φυσικός καλύτερα να αλλάξει επάγγελμα), ότι η κβαντική μηχανική δεν είναι μια πλήρης θεωρία. Ισχύει αλλά είναι μέρος μιας νέας φυσικής θεωρίας πεδίου η οποία δεν αμφισβητεί τον πραγματικό κόσμο. Δεν αμφισβητεί, δηλαδή, ότι το ηλεκτρόνιο υπάρχει ανεξαρτήτως του αν το μετρούμε ή όχι, ανεξαρτήτως του αν το παρατηρούμε.
Ουσιαστικά, απο την αβεβαιότητα περνάμε στην αιτιοκρατία.
Είναι εδώ που ο Αινστάιν είπε “ο Θεός δεν παίζει ζάρια”. Ο κόσμος, δηλαδή, δεν είναι πιθανοκρατούμενος. Αλλά πραγματικός και αιτιοκρατικός.
Ο Μπόρ και η Σχολή της Κοπεγχάγης επικράτησαν κατά κράτος. Σε τέτοιο βαθμό που προς το τέλος της ζωής του θεωρούσαν τον Αινστάιν ως έναν παράξενο γέροντα που δεν ήθελε να μεταβάλλει τις αιτιοκρατικές του απόψεις και επέμενε.
Έλα, όμως, που καθώς περνούν τα χρόνια οι απόψεις του Αινστάιν, ξανατίθενται στο τραπέζι;
Σήμερα είναι γνωστό ότι βασικός στόχος της θεωρητικής φυσικής είναι η ενοποίηση των τεσσάρων δυνάμεων (ασθενούς, ισχυρής, ηλεκτρομαγνητικής και βαρυτικής). Με κάποιον τρόπο έχουν πετύχει την ενοποίηση των τριών. Δεν μπορούν να πετύχουν την ενοποίηση της βαρυτικής με τις άλλες τρείς. Η βαρυτική περιγράφεται απο την Γενική Σχετικότητα του Αινστάιν.
Στις μέρες μας, η σημαντική ανακάλυψη που επετεύχθη ήταν το Σωματίδιο Χίγκς.
Στο βιβλίο που σας προανέφερα, οι δεκάδες θεωρητικοί φυσικοί που παρελαύνουν στις σελίδες του εφευρίσκουν διάφορα νοητικά πειράματα. Αυτό κάνουν οι θεωρητικοί φυσικοί. Φτιάχνουν πειράματα με το μυαλό τους. Αλλά για να αποδειχθεί αν είναι σωστή η θεωρία τους πρέπει τα πειράματα αυτά να γίνουν πράξη στο εργαστήριο.
Ο Χίγκς, ανακάλυψε θεωρητικά το ομώνυμο σωματίδιο αρχές του 60. Και μόλις πριν δέκα χρόνια, το 2012, έγινε κατορθωτή η πειραματική ανακάλυψή του στο CERN αφού κατασκευάσθηκαν τεράστιοι επιταχυντές.
Θεωρητικά, ανακαλύφθηκε, επιταχυντές κατασκευάσθηκαν αλλά το πρόβλημα του πως γίνεται το πείραμα δεν είχε λυθεί.
Στις σχετικές προτάσεις για το πως έπρεπε να προσπαθήσουν στο CERN να κάνουν το πείραμα καθοριστικό ρόλο έπαιξε ο ημέτερος Δημήτρης Νανόπουλος.
Με αφορμή τα δέκα χρόνια απο την ανακάλυψη του σωματιδίου στο CERN (4 Ιουλίου) παρακάλεσα τον κ. Νανόπουλο και θα ειναι μαζί μας στην τελευταία εκπομπή αυτής της τηλεοπτικής περιόδου που θα κάνω την Τρίτη στην Δημοτική Τηλεόραση TV-100. Στις 7μμ.
Αξίζει να την παρακολουθήσετε.
Καθώς, λοιπόν, τελείωσα το βιβλίο του Kumar για το οποίο σας μίλησα, έπιασα να διαβάζω το βιβλίο του πατέρα Νικόλαου Λουδοβίκου “Αφανής Αρμονία” Μεταφυσική Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας.
Ο π. Νικόλαος Λουδοβίκος μας λέει ρητά ότι στο βιβλίο του οι όροι μεταφυσική και θεολογία χρησιμοποιούνται εναλλάξ, ως συνώνυμοι.
Και εκεί που είχα χαθεί με το προηγούμενο βιβλίο γα τα κβάντα, στην σχετικότητα και την ανυπαρξία χωρίς παρατήρηση, διαβάζω στον πρόλογο του βιβλίου του π. Νικόλαου: “Η περιδιάβαση στην αρχαία μεταφυσική (και τον συναφή μεταφυσικό Μονοθεϊσμό της) είναι διάβημα ιδιαζόντως μεταφυσικό και πολλαπλώς ωφέλιμο, καθώς, αυτή συγκλονιστικά περιγράφει τα όρια της δίψας του απόλυτου ως θεμελιώδους, μάλιστα, χαρακτηριστικού της ανθρώπινης δομής…”
Απο το κρύο ντούζ της σχετικότητας και ανυπαρξίας του κβαντικού κόσμου, στο ζεστό της θεολογικής απολυτότητας.
ΥΓ1: Σε μια εκπομπή των Ανιχνεύσεων της ΕΡΤ3 είχα προσκεκλημένο έναν απο τους καλύτερους σύγχρονους Έλληνες φιλόσοφους, τον οποίο εκτιμώ πολύ. Ήθελα να του θέσω το ζήτημα της διεύρυνσης της φυσικής προς τον μεταφυσικό χώρο, όπως προσλαμβάνεται απο την φυσική επιστήμη. Της προόδου, δηλαδή, της κβαντικής μηχανικής.
Καταλάβαινε την θεολογική προσέγγιση που υπονοεί και ο π. Λουδοβίκος. Της θεολογίας.
Η φιλοσοφία χρειάζεται, πλέον, γνώση μαθηματικών και φυσικής. Ο συγγραφέας του βιβλίου που μόλις τελείωσα, Manjit Kumar είναι και φυσικός και φιλόσοφος. Τα καταφέρνει θαυμάσια. Το βιβλίο του θα γίνει κλασικό.
ΥΓ2:Απο την ανάγνωση της κβαντικής περιπέτειας, προκύπτει ότι οι θεωρητικοί φυσικοί είναι άνθρωποι ευφυείς, με οξυμένη διαίσθηση και ένστικτο. Συνελάμβαναν καταστάσεις που ήταν αδύνατο να συλληφθούν. Για να μπορέσουν να δικαιολογήσουν τις συλλήψεις τους και να γίνουν αυτές αποδεκτές, έπρεπε να τις διατυπώσουν μαθηματικά. Οι λίγοι που μπορούσαν το έκαναν. Οι άλλοι, όπως ο Χάιζεμπεργκ που στην αρχή δεν τα γνώριζε, κατέφευγαν, τότε, στον Πάουλι, ο οποίος θεωρείτο αυθεντία. Ο Χάιζεμπεργκ είχε κάνει την ανακάλυψή του, κατέληξε σε πίνακες αλλά δεν είχε ιδέα απο θεωρία πινάκων. Θεωρούσε ότι αν Α και Β είναι δύο πίνακες, ΑΧΒ =ΒΧΑ. Έλα, όμως, που δεν ισχύει. Γι αυτό, ενώ είχε καταλήξει σε σωστά συμπεράσματα ταλαιπωρείτο διότι δεν μπορούσε να τα διαβάσει μαθηματικά. Μετά τον Πάουλι μαθηματική αυθεντία θεωρείτο ο Φον Νόϋμαν.
Βεβαίως, την ίδια περίδο υπήρχαν και άλλοι μαθηματικοί όπως ο Χίλμπερτ αλλά το βιβλίο εστιάζει, κυρίως, σ αυτούς.
Το συμπέρασμα είναι για να μπορέσετε να σταθείτε, οπουδήποτε, μάθετε μαθηματικά. Ο βασιλιάς των επιστημών. Χωρίς μαθηματικά δεν υπάρχει τίποτε. Μην βγαίνετε απο το σπίτι. Θα σας δουλέψει ακόμη και ο μπακάλης.
ΥΓ3: Όλοι, σχεδόν, οι πρωταγωνιστές της κβαντικής περιπέτειας, είχαν και μια ρίζα εβραϊκή. Γι αυτό οι Ναζί μιλούσαν για Εβραϊκή Φυσική. Την οποία, προσπάθησαν να αξιοποιήσουν στην κούρσα για την ατομική βόμβα. Τους πρόλαβαν, όμως, οι αμερικανοί. Οι Ναζί, μιλούσαν επίσης για Γερμανική Φυσική. Για να καταλάβετε που μπορεί να φθάσει ο φανατισμός. Ακόμη και η φυσική εθνικοποιήθηκε. Ο επιφανέστερος γερμανός φυσικός που τυχαία, ανακάλυψε το κβάντο ήταν ο Μαξ Πλάνκ. Του οποίου ο ένας γιός σκοτώθηκε στον πόλεμο και τον άλλο τον κρέμασαν οι ναζί επειδή θεωρούσαν ότι συμμετείχε σε απόπειρα δολοφονίας του Χίτλερ. Προσπάθησε ο Πλάνκ, παρακαλώντας, να τον σώσει αλλά δεν τα κατάφερε. Και ας ήταν απολύτως αξιοσέβαστος σε όλον τον κόσμο. Τα ίδια και οι αμερικανοί. Κυνήγησαν και φυλάκισαν τον πατέρα της ατομικής βόβας Οπενχάιμερ. Τον δε Αινστάιν δεν του επέτρεπαν να έχει πρόσβαση στα μυστικά της κατασκευής της. Ήταν η εποχή του μακαρθισμού. Κάτι ελάχιστο, μας θυμίζουν και σημερινές εκδηλώσεις.
