Η κοινή επιστολή των 15 υπουργών Ενέργειας της Ε.Ε. με την οποία αξίωσαν στις 28 Σεπτεμβρίου να τεθεί επί τάπητος το ζήτημα επιβολής πλαφόν στη χονδρεμπορική αγορά φυσικού αερίου από την Επιτροπή, αποτελεί θετικό ορόσημο για πορεία αντιμετώπισης της ευρωπαϊκής ενεργειακής κρίσης. Η κοινή επιστολή που υπογράφεται από την πλειοψηφία των χωρών του Συμβουλίου αποτελεί σημαντική διπλωματική επιτυχία για τη χώρα μας που πρώτη έθεσε το ζήτημα αυτό με επιστολή του Ελληνα πρωθυπουργού ήδη από τον Μάρτιο του 2022.

Την αδυναμία του ιβηρικού μοντέλου έρχεται τώρα να θεραπεύσει σε πανευρωπαϊκό επίπεδο αφενός ο Κανονισμός υποχρεωτικής μείωσης της κατανάλωσης φυσικού αερίου που έχει ήδη φτάσει για τον Αύγουστο – Σεπτέμβριο του 2022 κοντά στον στόχο του 15%, συγκριτικά με την αρχή του χρόνου, και αφετέρου η υιοθέτηση μιας εκδοχής του ελληνικού μοντέλου σε ό,τι αφορά την αλίευση των οικονομικών πόρων που χρησιμοποιούνται για να χρηματοδοτείται από το κράτος είτε η επιδότηση του κόστους ρεύματος είτε –εν προκειμένω– και η διαφορά ανάμεσα στην τιμή εισαγωγής και στην τιμή εσωτερικής διάθεσης φυσικού αερίου (στην περίπτωση Ισπανίας και Πορτογαλίας).

Αυτό όμως δεν αρκεί όσο η τιμολόγηση των εισαγωγών φυσικού αερίου παραμένει σε πολύ υψηλά επίπεδα, επηρεαζόμενη από τη δευτερογενή αγορά των κερδοσκοπικών παραγώγων που αποτελούν την πλειοψηφία των συναλλαγών στο βασικό ενεργειακό χρηματιστήριο αγοράς φυσικού αερίου της Ε.Ε., το ολλανδικό TTF. Το ζήτημα είναι να τεθεί πλαφόν στο TTF και κάποια μορφή εμβέλειας ανώτατης και κατώτατης τιμής στη διακύμανση της αξίας των συμβολαίων παραγώγων του TTF ώστε να περιορίζεται η κερδοσκοπία, και η «φούσκα» αυτών των προϊόντων να μην επηρεάζει τις «πραγματικές» τιμές των συμβολαίων αγοραπωλησίας LNG που σε ορισμένα σημεία της Ε.Ε. αποκλίνουν από το TTF.

Από τη στιγμή που οι ρωσικές εξαγωγές μέσω αγωγών έχουν πέσει κατά 70% μετά τη διακοπή του συστήματος αγωγών Nord Stream 1, η συνεχής προσέλκυση υγροποιημένου φυσικού αερίου από τις διεθνείς αγορές –κυρίως τις ΗΠΑ και το Κατάρ– αποτελεί την πανάκριβη σωσίβια λέμβο που κρατάει ζωντανές τις ευρωπαϊκές οικονομίες. Οι αστρονομικές –κατά περίπτωση– ευρωπαϊκές τιμές και όχι η οποιαδήποτε (γεω)πολιτική ενθάρρυνση ήταν αυτές που κινητροδότησαν τους μεγάλους εξαγωγείς LNG να ανακατευθύνουν φορτία από την Ασία στην Ε.Ε., μέρος των οποίων ήταν ήδη δεσμευμένα στο πλαίσιο μακροπρόθεσμων συμβολαίων. Επειδή τα φορτία αυτά πωλούνται στη spot αγορά, τιμολογούνται και «χετζάρονται» κατά κύριο λόγο με βάση την κυρίαρχη τιμή αναφοράς spot συμβολαίων της Ε.Ε. δηλαδή το TTF.

Οι εισαγωγές LNG αποτελούν την πανάκριβη σωσίβια λέμβο που κρατάει ζωντανές τις ευρωπαϊκές οικονομίες.

Κατά τη γερμανική λογική, εάν η Ε.Ε. βάλει πλαφόν στο TTF το εμπορικό κίνητρο θα χαθεί, τα φορτία LNG θα ξαναπάνε στην Ασία και θα επικρατήσει πανικός, καθώς ο ανταγωνισμός με ασιατικούς εισαγωγείς και θα εκτινάξει τις τιμές και θα οδηγήσει σε απώλεια φορτίων. Αυτό που ωστόσο φαίνεται να αγνοεί η γερμανική πλευρά, που δεν έχει κάτι άλλο άμεσο να χάσει από την πλήρη διακοπή των ρωσικών εξαγωγών, είναι ότι ο ανταγωνισμός με τις ασιατικές αγορές μπορεί κάλλιστα να προκύψει εάν βγει από τον πανδημικό της ημι-λήθαργο η κινεζική οικονομία.

Ενδεχόμενη επιστροφή της Κίνας στην οικονομική κανονικότητα θα αυξήσει τις τιμές και τη ζήτηση στην Ασία οπότε το ερώτημα που τίθεται είναι πώς η Ε.Ε. θα παραμείνει ελκυστική ως προς την προσέλκυση αυτών των έκτακτων φορτίων υγροποιημένου φυσικού αερίου χωρίς να πληρώνει αστρονομικές τιμές. Μία από τις πιθανές απαντήσεις θα ήταν το TTF αφού μπει πλαφόν, ή μια εναλλακτική χρηματιστηριακή τιμή αναφοράς, να συνδεθούν με τη βασική τιμή της Ασίας, την JKM (Japan Korea Marker) κατά τρόπο που να διασφαλίζεται η ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής.

Την τελική λύση ωστόσο δεν θα τη δώσει κανένα πλαφόν από μόνο του, ούτε προφανώς μπορεί να προκύψει ως αποτέλεσμα κατά κύριο λόγο της μείωσης της κατανάλωσης που είναι ήδη στα όριά της. Τη λύση θα τη δώσει –πέρα από όσα έχουν ήδη υιοθετηθεί και θα αποδώσουν σωρευτικά– αφενός η επιβολή ενός πλαφόν στο TTF και αφετέρου μια μορφή ενεργειακού ομολόγου με εγγύηση της ΕΚΤ που θα μπορούσε να χρηματοδοτήσει κοινές ευρωπαϊκές αγορές LNG υπό την προϋπόθεση ότι θα δημιουργηθεί ένα υποτυπωδώς λειτουργικό ολιγοψώνιο μέσω της ευρωπαϊκής πλατφόρμας. Ως προς το τελευταίο δυστυχώς θα πρέπει να κρατάμε πολύ μικρό καλάθι.

Εν κατακλείδι, ένα είναι σαφές. Εάν πάλι δεν ληφθεί καμία απόφαση –και εάν αυτό γίνει θα είναι ξεκάθαρα λόγω Γερμανίας και Επιτροπής– όταν τελικά θα υποχρεωθούμε να το κάνουμε ως Ε.Ε. τότε και το κόστος που θα έχουμε έως τότε πληρώσει αλλά και το ρίσκο της εφαρμογής του πλαφόν θα είναι πολύ μεγαλύτερα.

* Ο δρ Θεόδωρος Τσακίρης είναι αναπληρωτής καθηγητής Γεωπολιτικής και Ενεργειακής Πολιτικής Πανεπιστημίου Λευκωσίας.

Καθημερινή