SAMUEL HUNTINGTON: Προφήτης των συγκρούσεων του 21ου αιώνος

της Eugénie Bastié      LE FIGARO

Samuel Huntington: «1.400 χρόνια ιστορίας των σχέσεων Χριστιανών με Ισλάμ καταδεικνύουν μια σημαντική μετανάστευση μπορεί να δημιουργήσει μόνο χώρες χωρισμένες μεταξύ χριστιανών και μουσουλμάνων».

ΧΡΟΝΙΚΟ – Από τον πόλεμο στην Ουκρανία μέχρι την Ισραηλινο-Παλαιστινιακή σύγκρουση, καθημερινά, η επικαιρότητα δικαιώνει τον θεωρητικό της «Σύγκρουσης των πολιτισμών» [κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗ]. Το προφητικό του έργο, γραμμένο το 1996, φωτίζει με μαεστρία το έτος 2023.

Τι κοινό έχουν η ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση, ένας πίνακας γυμνών που σοκάρει τους μουσουλμάνους μαθητές, ο πόλεμος στην Ουκρανία, η αποτυχία της συμφωνίας μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Mercosur, η προσέγγιση μεταξύ Τουρκία και Ελλάδα και η συνολική ηγεμονία των ασιατικών χωρών στην κατάταξη της Πίζας ; Όλα αυτά τα γεγονότα μπορούν να βρουν εξήγηση στο πλέγμα ανάγνωσης της Σύγκρουσης των πολιτισμών. Κάθε μέρα, η επικαιρότητα αποδεικνύει τη θέση που διατύπωσε ο Samuel Huntington το 1996.

Αυτή παραχρησιμοποιήθηκε, παραποιήθηκε, γελοιοποιήθηκε, και είναι επείγον να ξαναδιαβαστεί αυτό το σημαντικό, προφητικό και εξαιρετικά ευφυές βιβλίο. Επειδή σε αυτό το πρώτο τέταρτο του 21ου αιώνα η σύγκρουση των πολιτισμών έχει παραμερίσει την ευτυχισμένη παγκοσμιοποίηση.

Τι μας λέει στην πραγματικότητα ο Samuel Huntington; Ότι ο πολιτισμικός παράγοντας είναι ο καθοριστικός στην παγκόσμια πολιτική. Ότι η παγκοσμιοποίηση του εμπορίου, όχι μόνο δεν σβήνει τις διαφορές μεταξύ των πολιτισμών, αλλά τις έχει επιδεινώσει. Η ερώτηση “σε ποια πλευρά είσαι;” » του 20ου αιώνα και του Ψυχρού Πολέμου, έχει αντικατασταθεί από μια πολύ πιο θεμελιώδη ερώτηση: «Ποιος είσαι; » Αυτή η αλλαγή είναι ξεκάθαρα ορατή στην περίπτωση της ισραηλινο-παλαιστινιακής σύγκρουσης, όπου η ενσυναίσθηση δεν υπαγορεύεται πλέον από ορθολογικές ή ιδεολογικές επιλογές αλλά από θρησκευτικές και ταυτότητες.

Ας εξετάσουμε τρεις προβλέψεις του Huntington που έχουν επαληθευτεί επαρκώς από τα γεγονότα.

Πρώτα ο πόλεμος στην Ουκρανία. Με την πρώτη ματιά – και αυτό είπαν πολλοί παρατηρητές στην αρχή της σύγκρουσης – αυτός ο πόλεμος δεν επαληθεύει τη θέση της σύγκρουσης των πολιτισμών, δεδομένου ότι είναι ένας πόλεμος μεταξύ γειτόνων ή μεταξύ αξιών. Η Ουκρανία αντιπροσωπεύει τη δημοκρατία εναντίον της Ρωσίας που αντιπροσωπεύει τον αυταρχισμό. Όμως, στο βιβλίο του, ο Huntington σημειώνει ότι τα “ πολιτισμικά σύνορα μεταξύ της Δύσης και της Ορθοδοξίας διατρέχουν ακριβώς την καρδιά της Ουκρανίας, εδώ και αιώνες». Η σύγκρουση δεν είναι μια μανιχαϊστική και απλοϊκή σύγκρουση μεταξύ «του ελεύθερου κόσμου» και ενός τυράννου, αλλά μεταξύ μιας φιλοδυτικής Ουκρανίας και μιας Ρωσίας που “ δεν έχει σχεδόν εκτεθεί στα ιστορικά φαινόμενα που καθόρισαν τον δυτικό πολιτισμό:

τον Ρωμαιοκαθολικισμό, τη φεουδαρχία, την Αναγέννηση, τη Μεταρρύθμιση, τη θαλάσσια επέκταση και την αποικιοκρατία, το Διαφωτισμό και την εμφάνιση του έθνους-κράτους».

Ανάμεσα σε μια δυτική Ουκρανία στραμμένη προς τη Δύση και μια ρωσόφωνη ανατολική Ουκρανία, ο Χάντινγκτον προέβλεπε τρία σενάρια:

-μια ενωμένη φιλοευρωπαϊκή Ουκρανία,

-τη διχοτόμηση, με μια ανατολική Ουκρανία προσαρτημένη στη Ρωσία,

-και μια ενωμένη Ουκρανία στραμμένη προς τη Ρωσία.

Γνωρίζουμε πλέον ότι κινούμαστε λίγο πολύ προς το δεύτερο σενάριο, το πιο κοντινό στο παράδειγμα της σύγκρουσης των πολιτισμών».

Η ολόθερμη συμπαράσταση των Δυτικών σ’ αυτόν τον πόλεμο Ρωσίας – Ουκρανίας, που εύστοχα αποκλήθηκε ότι διεξάγει η Δύση δι’ αντιπροσώπου, εξηγείται επειδή “τα πολιτισμικά σύνορα Δύσης – Ορθοδοξίας διατρέχουν ακριβώς την καρδιά της Ουκρανίας, εδώ και αιώνες».

Δεύτερη πρόβλεψη: το Ισλάμ. Ακόμη και πριν από τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, ο Huntington προέβλεψε την αναζωπύρωση της μακραίωνης σύγκρουσης μεταξύ Ισλάμ και Δύσης.

“ Κάποιοι Δυτικοί, όπως ο Πρόεδρος Μπιλ Κλίντον, υποστηρίζουν ότι η Δύση δεν έχει πρόβλημα με το Ισλάμ, παρά μόνο με τους βίαιους ισλαμιστές εξτρεμιστές. Χίλια τετρακόσια χρόνια ιστορίας καταδεικνύουν το αντίθετο », γράφει ο Huntington, προσθέτοντας:

“ Τον 20ο αιώνα, η σύγκρουση μεταξύ της φιλελεύθερης δημοκρατίας και του μαρξισμού-λενινισμού δεν είναι παρά ένα επιφανειακό ιστορικό φαινόμενο σε σύγκριση με τις διαρκώς τεταμένες σχέσεις μεταξύ του Ισλάμ και του Χριστιανισμού.» Προέβλεπε ότι αυτές θα γίνουν πιο έντονες τον 21ο αιώνα, λόγω της μετααποικιακής επιθυμίας για εκδίκηση των μουσουλμανικών χωρών και των αλαζονικών οικουμενιστικών αξιώσεων της Δύσης.

Τρίτη πρόβλεψη: μετανάστευση. “ Η δημογραφία υπαγορεύει το πεπρωμένο της ιστορίας, οι μετακινήσεις πληθυσμών είναι η μηχανή της, γράφει ο Χάντινγκτον.

Το ερώτημα δεν είναι αν η Ευρώπη θα εξισλαμιστεί ή η Αμερική θα ισπανοποιηθεί. Το ερώτημα είναι αν η Ευρώπη και η Αμερική θα γίνουν κοινωνίες διχασμένες ανάμεσα σε δύο ξεχωριστές και σε μεγάλο βαθμό αντίθετες κοινότητες, που ανήκουν σε δύο πολιτισμούς.

(…) Μια σημαντική μετανάστευση μπορεί να δημιουργήσει μόνο χώρες χωρισμένες μεταξύ χριστιανών και μουσουλμάνων. »

Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, σημειώνει ο Huntington, οι δυτικοί ηγέτες γνωρίζουν την αυξανόμενη σημασία του μεταναστευτικού ζητήματος και προσπαθούν να ανταποκριθούν σε αυτό (αναφέρει ιδιαίτερα τον Ζακ Σιράκ και τις γαλλικές βουλευτικές εκλογές του 1993).

Σημειώστε ότι η αισιοδοξία τον παρασύρει, αφού πιστεύει ότι “ συνολικά, στα μέσα της δεκαετίας του 1990, οι χώρες της Δυτικής Ευρώπης κινούνταν αναπόφευκτα προς μια σημαντική μείωση ή ακόμη και την πλήρη εξάλειψη της μετανάστευσης από μη ευρωπαϊκές πηγές ».

Ψυχρός και ορθολογιστής ρεαλιστής, είχε αναμφίβολα υποτιμήσει τη δύναμη του ιδεολογικού εκφοβισμού της ηθικής αριστεράς που για είκοσι χρόνια δαιμονοποιούσε κάθε προσπάθεια περιορισμού των μεταναστευτικών ροών, σε σημείο που σήμερα βρισκόμαστε σε μια κατάσταση πολύ χειρότερη από αυτή που σκιαγραφήθηκε στη δεκαετία του 1990.

Υποψιαζόμαστε τι θα σκεφτόταν ο Samuel Huntington, ο οποίος δίδαξε για πενήντα οκτώ χρόνια στο Χάρβαρντ και πέθανε το 2008, για τον παραληρηματικό γουοκισμό στα αμερικανικά πανεπιστήμια. Είχε επίγνωση της επισφάλειας της Αμερικής στην εποχή των ταυτοτήτων. «Σε μια εποχή όπου όλοι οι άνθρωποι αυτοπροσδιορίζονται με βάση την πολιτιστική τους σχέση, ποια θέση μπορεί να κατέχει μια κοινωνία χωρίς κοινό πολιτιστικό υπόβαθρο και καθορισμένη αποκλειστικά από πολιτικές αρχές; », αναρωτήθηκε.

Η διχόνοια είναι το πεπρωμένο των πολυπολιτισμικών κοινωνιών, γι’ αυτό κάλεσε τις Ηνωμένες Πολιτείες ειδικότερα, και τη Δύση γενικότερα, να εγκαταλείψουν την πολυπολιτισμικότητα και να πιστέψουν στη δυτική πολιτισμική ταυτότητα

με βάση τον Χριστιανισμό, τον διαχωρισμό του πνευματικού από το κοσμικό και την ισχύ από το νόμο.

Ο Samuel Huntington θεωρείται συχνά ο υποκινητής των νεοσυντηρητικών θεωριών και του πολέμου κατά της τρομοκρατίας. Ωστόσο, ο συγγραφέας, που αντιτάχθηκε στον πόλεμο στο Ιράκ, αντίθετα επικρίνει τον αμερικανικό πολιτισμικό μεσσιανισμό. Κατηγορεί αυστηρά τις οικουμενιστικές αξιώσεις της Δύσης:

«Η δυτική πίστη ότι ο πολιτισμός της καλείται να φωτίσει όλο τον κόσμο έχει τρία μεγάλα ελαττώματα: είναι ψευδής, είναι ανήθικη και είναι επικίνδυνη».

Ο Huntington όριζε πάντα τον εαυτό του ως συντηρητικό μάλλον και όχι ως νεοσυντηρητικό. Συντηρητικός, δηλαδή οπαδός μιας ρεαλιστικής και τραγικής ανθρωπολογίας. Η σύγκρουση είναι εγγενής σε όλη την ανθρώπινη κοινωνία. Η ουτοπία μιας συμφιλιωμένης και ειρηνευμένης ανθρωπότητας είναι ψευδής και επικίνδυνη. Η ανθρωπιστική αφαίρεση ενός ξεριζωμένου και εναλλασσόμενου ατόμου είναι ψευδής. Οι ανάγκες του ανθρώπου δεν είναι μόνο υλικές αλλά και πνευματικές: « Ούτε ο Άνταμ Σμιθ ούτε ο Τόμας Τζέφερσον θα ικανοποιήσουν τις ψυχολογικές, συναισθηματικές, ηθικές και κοινωνικές ανάγκες των μεταναστών που συγκεντρώνονται στις πόλεις . »

Η διαφορετικότητα είναι καλή σε παγκόσμιο επίπεδο, θανατηφόρα σε εθνικό επίπεδο.

Η παγκοσμιότητα είναι εξωτερικός κίνδυνος, η πολυπολιτισμικότητα είναι εσωτερική απειλή. Για να αποτρέψουμε η σύγκρουση των πολιτισμών να προκαλέσει στον κόσμο εκτεταμένο εμφύλιο πόλεμο χωρίς νικητές ή ηττημένους, είναι επείγουσα ανάγκη οι προειδοποιήσεις του επειγόντως να ληφθούν σοβαρά υπόψη.

Μετάφραση: Ευάγγελος Δ. Νιάνιος

Immigration, islam, multiculturalisme : relire les prédictions de Samuel Huntington