dw.com
Ήταν η κινητήρια δύναμη για το μεταπολεμικό οικονομικό θαύμα της Γερμανίας. Πριν από ακριβώς 60 χρόνια οι πρώτοι «γκασταρμπάιτερ» άρχισαν να δουλεύουν στα εργοστάσια και στα χωράφια της χώρας.
Η ιστορία γράφει το έτος 1960. Η Δυτική Γερμανία αφήνει πίσω της τα ερείπια του πολέμου. Οι μεγάλες βιομηχανικές μονάδες έχουν πάρει μπροστά, οι ισοπεδωμένες πόλεις της χώρας πρέπει να ανοικοδομηθούν, μία αχτίδα αισιοδοξίας προβάλλει στον ορίζοντα. Μπαίνουν πλέον τα θεμέλια για την επιστροφή στις διεθνείς αγορές, για το οικονομικό θαύμα της μεταπολεμικής Γερμανίας. Μόνο που υπάρχει ένα τεράστιο πρόβλημα: έλλειψη εργατικών χεριών, ακόμη και για εργασίες που δεν προϋποθέτουν υψηλή επαγγελματική κατάρτιση.
Τη λύση δίνουν δύο διμερείς συμφωνίες της Δυτικής Γερμανίας με την Ισπανία και την Ελλάδα, οι οποίες υπογράφονται στις 29 και στις 30 Μαρτίου αντιστοίχως. Η συμφωνία «περί απασχολήσεως Ελλήνων εργατών στη Γερμανία» ανταποκρινόταν άλλωστε και στα συμφέροντα της τότε ελληνικής κυβέρνησης, καθώς προσέφερε ευκαιρίες απασχόλησης. Μία διαφορετική πολιτική διάσταση είχε η συμφωνία με την Ισπανία, καθώς το φασιστικό καθεστώς του Φράνκο έβρισκε την αφορμή που αναζητούσε για να απαλλαγεί από ανειδίκευτο και ίσως πολιτικά ανεπιθύμητο εργατικό δυναμικό. Σε κάθε περίπτωση οι διμερείς συμφωνίες με Ελλάδα και Ισπανία κρίθηκαν επιτυχείς. Ακολούθησαν αντίστοιχες διαπραγματεύσεις και συμφωνίες με την Τουρκία (1961), την Πορτογαλία (1961), αλλά και τη Γιουγκοσλαβία (1968).
Ένα εκατομμύριο «γκασταρμπάιτερ» μέχρι το 1964
Φωτογραφίες Ελλήνων εργαζομένων στο εργοστάσιο της BMW (1960-2018)
Είχε προηγηθεί βέβαια η συμφωνία με την Ιταλία στη δεκαετία του ’50. Μέσα σε λίγα χρόνια ο αριθμός των «γκασταρμπάιτερ» στη Γερμανία αυξήθηκε με αλματώδεις ρυθμούς, από τους 85.000 το 1959 στους 260.000 το 1960. Όλοι ταξίδευαν με το τρένο.Πολλοί Έλληνες θυμούνται το περιπετειώδες ταξίδι από την πατρίδα για τον σταθμό του Μονάχου με το «Ακρόπολις Εξπρές», το οποίο αναγκάστηκε να τερματίσει τα δρομολόγιά του στις αρχές της δεκαετίας του ’90 λόγω της έκρυθμης κατάστασης στη Γιουγκοσλαβία. Το 1964 κατέφθασε στον σιδηροδρομικό σταθμό Deutz της Κολωνίας ο «εκατομμυριοστός» γκασταρμπάιτερ, ένας ανειδίκευτος εργάτης από την Πορτογαλία που έτυχε πανηγυρικής υποδοχής από τις τοπικές αρχές, λαμβάνοντας μάλιστα ως δώρο ένα… μοτοποδήλατο.
Τα δώρα εξέλειπαν στις αρχές της δεκαετίας του ’70, καθώς η Γερμανία έμπαινε σε περίοδο οικονομικής στασιμότητας. Το 1973 η γερμανική κυβέρνηση αποφάσισε να βάλει και επισήμως φρένο στις αφίξεις εργατικού δυναμικού από το εξωτερικό. Κάποιοι «γκασταρμπάιτερ» αποφάσισαν να γυρίσουν στην πατρίδα τους, άλλοι προτίμησαν να παραμείνουν. Πολλοί έφεραν στη Γερμανία και την οικογένειά τους, η οποία είχε παραμείνει στην πατρίδα με την ελπίδα ότι θα ήταν σύντομη και προσωρινή η ξενιτιά.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα στοιχεία για την Ελλάδα: στα 13 χρόνια που μεσολάβησαν από τη συμφωνία του 1960 μέχρι το «φρένο» του 1973 ήρθαν για να εργαστούν στη Γερμανία 615.000 άνδρες και γυναίκες, αριθμός μεγαλύτερος από τον αντίστοιχο των Ισπανών εργαζομένων! Ωστόσο, σχεδόν ένας στους δύο αποφάσισε να επιστρέψει κάποια στιγμή στην Ελλάδα. Η αλήθεια είναι βέβαια ότι αυτό ήθελαν οι περισσότεροι από τους Έλληνες που ήρθαν για δουλειά στη Γερμανία, αυτό άλλωστε υποδηλώνει και η λέξη «γκασταρμπάιτερ». Όμως πολλές φορές η ζωή φέρνει αλλιώς τα πράγματα. Το 1973 παρέμειναν στη Γερμανία 407.600 Έλληνες και 287.000 Ισπανοί.
Νέο κύμα μετανάστευσης λόγω κρίσης
Διαδήλωση Ισπανών εργαζομένων το 1962 στο Ανόβερο ζητώνρας «κοινωνική δικαιοσύνη για όλους»
Στις αρχές της νέας χιλιετίας ελάχιστοι Έλληνες έρχονταν πλέον στη Γερμανία για δουλειά. Με την οικονομική κρίση η κατάσταση άλλαξε άρδην. Σε αντίθεση όμως με τους παλαιούς «γκασταρμπάιτερ» οι περισσότεροι από τους νεοαφιχθέντες διαθέτουν υψηλή επαγγελματική κατάρτιση. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία μόνο το 2018 εγκαταστάθηκαν στη Γερμανία 25.631 Έλληνες, ενώ σήμερα ο αριθμός τους ξεπερνά τους 467.000.
Οι Ισπανοί είναι πολύ λιγότεροι, μόλις 215.000. Αλλά και αυτοί διαθέτουν υψηλό επίπεδο μόρφωσης. Ο ένας στους δύο Ισπανούς που διαμένουν στη Γερμανία έχει όλα τα τυπικά προσόντα για να συνεχίσει τις σπουδές του στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, ενώ στους Γερμανούς το αντίστοιχο ποσοστό είναι αισθητά χαμηλότερο.
Σύμφωνα με τους ειδικούς, βασικός λόγος γι αυτή την εξέλιξη είναι η ενεργός ανάμειξη της οικογένειας, που ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του ’60 παρότρυνε τα παιδιά να απορροφηθούν από το γερμανικό εκπαιδευτικό σύστημα. Όσο για την οικονομική κρίση, δεν άφησε αλώβητη ούτε την Ισπανία. Το 2010 η χώρα αυτή κατέγραψε την υψηλότερη νεανική ανεργία σε όλη την Ευρώπη. Στη Γερμανία οι έρευνες δείχνουν ότι ένας εργαζόμενος από την Ισπανία που διαμένει μόνιμα στη χώρα έχει καθαρό μηναίο εισόδημα, κατά μέσο όρο, 2.218 ευρώ. Για τους Έλληνες το αντίστοιχο εισόδημα δεν ξεπερνά τα 1.775 ευρώ μηνιαίως.
ΚΝΑ
Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου
Που να δεις πόσο πιο περιπετειώδες ‘ευχάριστο’ ήταν το ‘ταξίδι’ (14 Ιουλίου 1962), με το σαπιοκάραβο ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ από Πειραιά μέσω Ισθμού μέχρι το Πρίντεζι κι από εκεί στοιβαγμένοι σαν παστές σαρδέλες με τον καρβουνιάρη μέχρι το Μόναχο και στη συνέχεια μέχρι την Φρανκφούρτη, (ως συστημένο δέμα με την ένδειξη Gastarbeiter 22 ετών, για την K. G. ROTH METALFABRIK, Leiziger Strasse 46) με ‘δωρεάν’ εφόδια, από την ‘Γερμανοελληνική Επιτροπή’, για τρεις μέρες ‘ταξίδι’, ένα μικρό καρπούζι, ένα καρβέλι ψωμί και τρεις μικροσκοπικές κονσέρβες σαρδελάκια σ’ ένα δίχτυ, ‘δώρο’ κι αυτό.
Α ξέχασα. Και 53 δανεικές, (από τον Θεσσαλονικιό φίλο, συγκάτοικο και συνάδελφο στην ΙΖΟΛΑ Ασημάκη), δραχμές στην τσέπη που τελείωσαν με μια σκέτη μακαρονάδα και μια πορτοκαλάδα μέχρι τον Ισθμό της Κορίνθου. Κι όλα αυτά για το γερμανικό θαύμα και την ησυχία της λευκής δεξιάς τρομοκρατίας που έδιωχνε το ‘εύλεκτο υλικό’, εισπράττοντας μάλιστα και κεφαλική προμήθεια.
Παρ’ όλα αυτά, και παρά τα εξήντα χρόνια, ούτε η Γερμανία ξεπέρασε τον ναζιστικό εαυτό της, αλλά ούτε και το ελληνικό γκουβέρνο έβαλε μυαλό.
Μήπως είναι καιρός να βάλλει μυαλό η εργαζόμενη ελληνική κοινωνία;
Λέω, μήπως ??????????
Μαυτά και μαυτά κ.Λάμπο θα είστε πολύ ευχαριστημένος που ”καζαντίσατε” μάρκα ,διαμερίσματα-όπως όλοι σχεδόν οι ”γκασταρμπάιτερς”- στην Ελλάδα και εξασφαλίσατε σύνταξη καλύτερη της Ελληνικής όταν συνταξιοδοτηθήκατε.
Ώρες να πείτε ότι σας επιστράτευσαν ,ή, σας έστειλαν με το ζόρι οι τρομοκράτες της λευκής λαικής Δεξιά της κυβερνήσεως Καραμανλή ,που την μιμήθηκαν όλες μέχρι και το 1981 ,που αποκτήσαμε λόγω της εισόδου μας στην ΕΟΚ από το πείσμα αυτού του Καραμανλή την ελευθερία κινήσεως και εργασίας μας σε όλα τα υπόλοιπα εννέα κράτη της τότε ΕΟΚ.
Ξέρετε τι θα σας έλεγαν σήμερα όσοι δεν ήθελαν τότε τα πολλά μάρκα της Δυτικής Γερμανίας ”κλαίγονται οι χήρες,κλαίγονται και οι παντρεμένες”.
Και τέλος θα γνωρίζετε πόσοι ”αγωνιστές” για να πάνε τότε στην Γερμανία ”αλλαξοπίστησαν” και υπέγραψαν ”δηλώσεις μετανοίας” ,γιατί μέχρι το 1974 ήταν απαραίτητο και το πιστοποιητικό των κοινωνικών φρονημάτων τους;;;.
Όσο για την σημερινή εργαζόμενη ελληνική κοινωνία έκανε και θα κάνει ”κρά” ,μετά το 2009 και θα ξανακάνει από εδώ και στο εξής να πάει να εργασθεί στην Γερμανία.
Αλλά εσείς μείνατε στο 1962 και δεν είστε ο μόνος.
Κουκολοφόρε, «Σ.Α.Ν. says:» (http://isites1.blogspot.com/2014/01/blog-post_20.html ) κανονικά θα αρκούσε να αδιαφορήσω και να σε αφήσω να βράζεις στο δηλητηριώδες ζουμί σου, γιατί δεν συνηθίζω να μιλώ με υποκείμενα που κρύβονται πίσω από ψευδώνυμα, επειδή είναι θρασύδειλοι που φοβούνται μην μάθουν γονείς, παιδιά και φίλοι τους τις ανοησίες που γράφουν και τα συμβόλαια ηθικής εξόντωσης που αναλαμβάνουν. Θα κάνω μια εξαίρεση και θα σου προτείνω:
Να ανταλλάξουμε τα υλικά περιουσιακά μας στοιχεία, γιατί τα δικά μου είναι μηδενικά, αφού ο σκοπός της επιλογής μου να πάω Γκάσταρμπάιτερ, ήταν να σπουδάσω, γιατί τότε πρόσβαση στα πανεπιστήμια είχαν μόνο όσοι ζούσαν από τον ιδρώτα των άλλων. Είμαι βέβαιος ότι με το μυαλό που σου επέτρεψαν να φοράς ποτέ δεν θα καταλάβεις ότι η οικονομική μετανάστευση είναι αποτέλεσμα τις πιο απάνθρωπης βίας που σχετίζεται με την πείνα και την χυδαία προσπάθεια αποδομής της προσωπικότητας των ‘υπηκόων’.
Με πολλά εμπόδια, τεράστιες δυσκολίες και θυσίες κατάφερα όχι απλά να πάρω ένα πτυχίο, αλλά να φτάσω στην κορυφή της εκπαιδευτικής πυραμίδας και από επιλογή μου δεν ‘καζάντισα’ υλικά, αλλά, δουλεύοντας σκληρά και παράλληλα με τις σπουδές μου, άνοιξαν τα μάτια μου, τόσο, όσο για να βλέπω πέρα από τη μύτη μου, πράγμα που δεν το κατάφερες εσύ. Κι αυτό είναι που μας χωρίζει και που σε ενοχλεί αφάνταστα και σε κάνει να περιμένεις πότε θα φιλοξενηθεί κάποιο κείμενό μου στις φιλόξενες ‘ανιχνεύσεις’ για να στάξεις, συχνά παρέα με κάποιον άλλον συνψευδώνυμό σου, το βρωμοδηλητήριό σου, θλιβερέ φασιστάκο.
Μάρτυς μου για τον χαρακτηρισμό που σου αποδίδω η χαιρεκακία σου για το γεγονός ότι κάποιοι αναγκάστηκαν τότε από το ημιφασιστικό κράτος της καραμανλικής Δεξιάς να ‘αλαξοπιστήσουν’, (εξαιτίας του ‘πιστοποιητικού κοινωνικών φρονημάτων’, με το οποίο ξεχώριζαν τα δικά σας παιδιά που έπαιρναν τις δουλειές και τις θέσεις στα πανεπιστήμια), προκειμένου να εξασφαλίσουν ένα κομμάτι ψωμί στην ξενιτιά και που τώρα κάποιοι άλλοι, και μάλιστα οι πιο ικανοί και χρήσιμοι, αναγκάζονται, από τους προσκυνημένους να ξενιτευτούν και πάλι προς την ιδεολογική σου πατρίδα και στις άλλες καπιταλιστικές μητροπόλεις.
Τρέμε λοιπόν στη ν ιδέα ότι η ελληνική κοινωνία αλλάζει και μακάρι να αλλάξει τόσο ώστε να μπορεί να αυτοκυβερνηθεί και να μην χρειάζεται νταβαντζήδες του δικού σου φυράματος.
Α, κι αν θέλεις να συνεχίσεις μαζί μου τον διάλογο να βγάλεις την κουκούλα, να δούμε όλοι το φρικτό φασιστικό σου προσωπείο και για να ξέρουν όλοι οι επισκέπτες των ανιχνεύσεων με ποιον έχουν να κάνουν.
Δρ Οικονομικών Επιστημών, Κώστας Λάμπος
Αγαπητέ κ.Λάμπο .Δεν είμαι ο πρώτος συνανιχνευτής με ψευδώνυμο (και ο αρθρογράφος με το ψευδώνυμο Κ.Ν.Α το υπογράφει).Αυτό όμως δεν σας δίνει το δικαίωμα γραμματισμένος-καθώς τώρα το δηλώσατε- άνθρωπος και όχι μορφωμένος (γιατί κανένας μορφωμένος δεν είναι αγενής) ,να γράφετε αυτά που γράψατε για μένα ,που μπορεί να είμαι περισσότερο γραμματισμένος από εσάς και σίγουρα πιο μορφωμένος γιατί δεν εξέφρασα προσωπικές ύβρεις για εσάς .
Μας αποκρύψατε ότι πηγαίνατε στην Γερμανία το 1962 για να σπουδάσετε και όχι ως ”γκασταρμπάιερ” και αυτό σίγουρα διαφέρει και πιο σίγουρα δεν σας ”νομιμοποιεί” να γράψετε το στόρυ για τους υπερήφανους και τίμιους Έλληνες -τότε και τώρα- εργάζομένους που σώθηκαν από τότε που πήγαν στην Γερμανία .
Και συγγενείς και συγχωριανούς είχα εκεί και μάλιστα τους επισκέφθηκα και συνεχίζω την επαφή με αυτούς.
Τέλος σε κάθε περίπτωση δεν μπορώ να σας φαντασθώ ανώτερο εκπαιδευτικό στην Ελληνική εκπαίδευση. Να είστε καλά.
Υ.Γ Θα συνεχίσω -όπως και πολλοί άλλοι-να έχω και να εκφράζω την γνώμη μου ,τις εμπειρίες και τις γνώσεις μου,παρ’ότι γνωρίζω πολύ καλά ότι ενοχλούνται ,ιδίως εκείνοι, που δεν έχουν γνώμη και είναι ”κολλημένοι” σε ιδεοληψίες της προ της καταρρεύσεως το 1989 Σοβιετικής Ενώσεως και ονειρεύονται την δευτέρα παρουσία της.
Δεν θα αντιπαρατεθώ με εκπαιδευτικό για την άγνωστη μου λέξη ”νταβατζής΄’,που ήταν περιττή.
ΚΟΥΚΟΥΛΟΦΟΡΕ, ΕΜΠΟΡΑΚΟ ΕΝΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΧΥΔΑΙΟΥ ΚΑΙ ΧΡΕΟΚΟΠΗΜΕΝΟΥ ΑΝΤΙΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΥ ΔΕΝ ΣΕ ΕΝΟΧΛΗΣΕ, ΕΣΕΝΑ ΚΑΙ ΤΑ ΑΦΕΝΤΙΚΑ ΣΟΥ, Η ΑΠΟΛΥΤΑ ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΜΕΝΗ ΜΟΥ ΟΡΓΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΣΥΚΟΦΑΝΤΙΕΣ ΣΟΥ, ΑΛΛΑ ΤΑ ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΠΟΥ ΔΕΙΧΝΟΥΝ ΟΤΙ ΔΕΝ ΞΕΡΕΙΣ ΓΙΑ ΠΟΙΟΝ ΚΑΙ ΓΙΑ ΠΟΙΟ ΠΡΑΓΜΑ ΜΙΛΑΣ:
1. Unterentwicklung, Akkumulationskanäle und Kapitalbildungsmöglischkeiten in den unterentwickelten Agrarländern, F. U. Berlin, Oktober 1974.
2. Ιμπεριαλισμός και Υπανάπτυξη, Βερολίνο 1975.
3. Μετανάστευση. ‘Ευλογία’ ή Κατάρα;, Βερολίνο 1978.
4. Abhängigkeit und fortgeschrittene Unterentwicklung dargestellt am Beispiel der Landwirtschaft Griechenlands: Ein Beitrag zum Studium des (griechischen) Peripheren Kapitalismus und der alternativen Entwicklungsstrategien, R. G. Fischer Verlag, F/M 1981.
5. Εξάρτηση, προχωρημένη υπανάπτυξη και αγροτική οικονομία της Ελλάδας. Μια συμβολή στη μελέτη του (ελληνικού) περιφερειακού καπιταλισμού και των εναλλακτικών στρατηγικών ανάπτυξης, Αιχμή, Αθήνα 1983.
6. Συνεταιρισμοί και Ανάπτυξη, εκδόσεις Κοχλίας, Αθήνα 1986, εκδόσεις Ηλίανθος, Αθήνα 1996 και εκδόσεις Τυπωθήτω- Δαρδανός, Αθήνα 1999.
7. Από την κρίση στην υπέρβαση του Ελληνικού Περιφερειακού Καπιταλισμού, Αιχμή, Αθήνα 1988.
8. Συντεταγμένες Εθνικής Αγροτικής Ανασυγκρότησης. Δοκίμια για μια Νέα Αγροτική Πολιτική, εκδόσεις Ηλίανθος, Αθήνα 1991.
9. Η Ζεύξη Ρίου-Αντιρρίου και οι εχθροί της ανάπτυξης, Αθήνα 1992 και 1993.
10. Εισαγωγή στον Οικονομικό Προγραμματισμό, εκδόσεις Ηλίανθος, Αθήνα 1996.
11. Αμερικανισμός και Παγκοσμιοποίηση. Οικονομία του Φόβου και της Παρακμής, ΠΑΠΑΖΗΣΗΣ, Αθήνα 2009.
12. Άμεση Δημοκρατία και Αταξική Κοινωνία. Η Μεγάλη Πορεία της Ανθρωπότητας προς την Κοινωνική Ισότητα και τον Ουμανισμό, ΝΗΣΙΔΕΣ, Θεσσαλονίκη 2012.
13. Ποιος φοβάται το υδρογόνο; (Η επανάσταση του υδρογόνου, η ελεύθερη ενέργεια και η απελευθέρωση της ανθρωπότητας από τα ορυκτά καύσιμα και την καπιταλιστική βαρβαρότητα), ΝΗΣΙΔΕΣ, Θεσσαλονίκη 2013.
14. Η άμεση Δημοκρατία στον 21ο αιώνα. Αναζητώντας την ουσία πέρα από ιδεολογίες και μύθους. (Επιμέλεια και συμμετοχή), ΝΗΣΙΔΕΣ, Θεσσαλονίκη 2013.
15. Θεός και Κεφάλαιο. Δοκίμιο για τη σχέση μεταξύ θρησκείας και εξουσίας, ΚΟΥΚΚΙΔΑ, Αθήνα 2015.
16. Η γέννηση και ο θάνατος της ατομικής ιδιοκτησίας. Η ατομική ιδιοκτησία ως μήτρα βίας, εξουσίας, ανισότητας, εγκληματικότητας, σκοταδισμού και ανηθικότητας, ΚΟΥΚΚΙΔΑ, Αθήνα 2017.
17. http://keimenakostalampou.blogspot.com/,
Συγχαρητήρια για ό,τι γράψατε ,αλλά δεν γνωρίζουμε την τύχη της κυκλοφορίας των βιβλίων σας .Συγγνώμη που ,παρ’ότι βιβλιόφιλος ,δεν έχω κανένα από τα βιβλία σας.Και άλλους τέτοιους γνωρίσαμε ,αλλά ήταν τουλάχιστον ευγενείς και ψύχραιμοι. ΤΕΛΟΣ ως αδελφή χριστιανική ψυχή ,σας εύχομαι τα καλύτερα.Καληνύχτα.