ΨΗΦΙΑΚΗ ΕΠΙΤΗΡΗΣΗ: Με τη συναίνεσή μας!!!

του Boris Beaude, καθ. Ψηφιακών ανθρωπιστικών σπουδών στο Παν. Λωζάνης

[Χωρίς περίσκεψιν, χωρίς λύπην, χωρίς αιδώ

μεγάλα κ’ υψηλά τριγύρω μου έκτισαν τείχη.

………………………………………………

A όταν έκτιζαν τα τείχη πώς να μην προσέξω.

Aλλά δεν άκουσα ποτέ κρότον κτιστών ή ήχον.

Aνεπαισθήτως μ’ έκλεισαν από τον κόσμον έξω.

                                      Κωνσταντίνος Καβάφης ]

Διέξοδος στην αναγνώριση προσώπου. Ρεν (Γαλλία) 2019. Φωτογραφία του Maxime Matthys

Κατά τη διάρκεια της ισπανικής γρίπης, ασχολούμασταν υπερβολικά με τον πόλεμο για να συζητήσουμε γι’ αυτή την ασθένεια, η οποία όμως σκότωνε εκατομμύρια ανθρώπους. Σήμερα αντιμετωπίζουμε μια ριζικά αντίθετη κατάσταση. Τα σώματα μας είναι σε κατ’ οίκον περιορισμό και διεξάγουμε “πόλεμο” κατά ενός ιού, του οποίου υπολογίζουμε καθημερινά τα θύματα. Τελικά, καταγράψαμε την μεταδοτικότητα με την οποία ο ιός εξαπλωνόταν από σώμα σε σώμα, με μια σχετική διάκριση. Οντας φοβερά απροετοίμαστοι γι ‘αυτό, με αξιοσημείωτη άρνηση, πρέπει τώρα να απωθήσουμε το δράμα και να περιμένουμε μέχρι να είμαστε σε θέση να αντιμετωπίσουμε αυτό το μικροσκοπικό και όχι λιγότερο τρομερό κακό.

Ενώ οι κυβερνήσεις μας, η μία μετά την άλλη, εκώφευσαν σε όσους προειδοποιούσαν για την ερειπωμένη κατάσταση των νοσοκομειακών δομών, ενώ τα έκτακτα μέτρα που εφαρμόζει η Κίνα αποδόθηκαν στο αυταρχικό καθεστώς της, ενώ υποτίθεται ότι η δραματική κατάσταση στην Ιταλία πρέπει οφείλεται σε μια ιδιαίτερη ευπάθεια, εμείς είμαστε εκτεθειμένοι και σχετικά χωρίς πολλές δυνατότητες.

Ως εκ τούτου, ψάχνουμε κάθε πληροφορία ικανή να μας διαφωτίσει και έχουμε μεγάλο πειρασμό να κινητοποιήσουμε όλα τα διαθέσιμα μέσα για να απαλλαγούμε από αυτόν τον ιό και να συγκρατήσουμε την απειλή που γίνεται καθημερινά όλο και βαρύτερη. Χωρίς επαρκείς μάσκες και διαγνωστικά τεστ, πρέπει να παρακολουθούμε τον καθένα. Ο καθένας μας έχει γίνει ύποπτος, πιθανός φορέας του Sars-Cov-2.

Όταν ο επικεφαλής της Orange [η μεγαλύτερη εταιρία παροχής επικοινωνιακών υπηρεσιών στη Γαλλία] δηλώνει ότι περίπου το 17% των κατοίκων του Παρισιού έφυγε για την επαρχία μέσα σε μια εβδομάδα, έχουμε καθαρά ζήτημα κινούμενων ατόμων, μαζί με τους ιούς τους και τα τηλέφωνά τους, και αρκούσε να ακολουθήσουμε τα ίχνη τους. Μέσα σε λίγες ημέρες, η ΕΕ, η Ελβετία, η Βρετανία και οι ΗΠΑ εκδήλωσαν διαδοχικά την πρόθεσή τους να χρησιμοποιήσουν τέτοια δεδομένα. Ξαφνικά, στον φόβο της εξάπλωσης του ιού, προστέθηκε και ο φόβος ότι μας παρακολουθούν μαζικά. Τα κράτη είναι ύποπτα ότι εκμεταλλεύονται την κατάσταση για να αναπτύξουν απαράδεκτες, σε φυσιολογικές συνθήκες, μεθόδους, με κίνδυνο να τις γενικεύσουν και να απειλήσουν τις θεμελιώδεις ελευθερίες μας.

Ωστόσο, οι ελευθερίες μας περιορίστηκαν ήδη. Η ελευθερία μετακίνησης ή αγοράς μέσα σε λίγες μέρες μπήκε σε αυστηρό πλαίσιο. Επίσης, μετά τις αποκαλύψεις του Eντουαρντ Σνόουντεν ή τις πρακτικές του Καίμπριτζ Αναλύτικα, μπορούμε να πιστεύουμε ότι η κατάσταση ξεκαθάρισε: επιτηρούμαστε μαζικά! Ας ξεκαθαρίσουμε λοιπόν το πλαίσιο: τα δεδομένα των κινητών τηλεφώνων από την Orange ή την Swisscom χρησιμοποιούνται ήδη στον πολεοδομία, για να προβλέψουν  κυκλοφοριακή συμφόρηση, στο πλαίσιο ποινικών ερευνών ή ανεύρεσης εξαφανισμένων προσώπων. Η Orange, όπως και η ΕΕ, λέει ότι για την ώρα χρησιμοποιεί μόνο συγκεντρωτικά δεδομένα, τα οποία δεν παραπέμπουν σε ένα άτομο. Αν θέλουμε τους πιστεύουμε, και να θυμίσουμε ότι τα συγκεντρωτικά  δεδομένα εξάγονται από την ανάγνωση των ατομικών. Θα μπορούσαμε να αμφιβάλουμε για τις προθέσεις τους, να προβλέψουμε ότι αυτή η κατάσταση δεν θα παραταθεί και να τονίσουμε ότι ο πειρασμός να παρακολουθούν όλα τα άτομα, ένα προς ένα, είναι μεγάλος. Θα μπορούσαμε επίσης να υπενθυμίσουμε την επιτακτική ανάγκη της συγκατάθεσης, της νομιμότητας και της αναλογικότητας της επιτήρησης. Αλλά δεν θα έπρεπε να αναρωτηθούμε, ευρύτερα, εάν συναινέσαμε σε αυτό που ζούμε τώρα; Δεν πρέπει να αναρωτηθούμε με άλλα λόγια: από τι φοβόμαστε;

Γιατί θα αποδεχόμαστε να μας παρακολουθούν μαζικά και ατομικά σε κανονικές περιόδους, ακόμη και πριν μας θέσουν σε κατ’ οίκον περιορισμό, όταν αμφιβάλλουμε για τη χρησιμότητα λιγότερο παρεμβαλλόμενων δεδομένων στο πλαίσιο μιας πανδημίας; Όταν η Google μας ενημερώνει για την επισκεψιμότητα ενός καταστήματος σε πραγματικό χρόνο ή όταν το Facebook αναλύει την επισκεψιμότητά μας στα ράφια των αντίπαλων καταστημάτων, τα κίνητρά τους και τα οφέλη που αποκομίζουμε από τις ενέργειές τους είναι πιο σημαντικά; Ενώ είμαστε περιορισμένοι και οι ψηφιακές μας πρακτικές έχουν εντατικοποιηθεί ακόμα περισσότερο, γιατί δεν ανησυχούμε περισσότερο για την παρακολούθηση και της πιο παραμικρής επικοινωνίας μας, των ανθρώπων με τους οποίους επικοινωνούμε, του καταλόγου των ιστότοπων που επισκεπτόμαστε, των ταινιών που βλέπουμε, των βιβλίων που διαβάζουμε και της μουσικής που ακούμε; Είναι επειδή συναινούμε; Είναι επειδή δεν είμαστε αναγκασμένοι να χρησιμοποιούμε αυτές τις υπηρεσίες, επειδή είναι ιδιωτικές εταιρείες; Επίσης, όταν το Facebook συλλέγει πληροφορίες από άτομα που δεν έχουν καν λογαριασμό στο Facebook, σε τι συναινούμε πραγματικά;

Η επίβλεψη της ζωής μας, της κινητικότητας των σωμάτων μας μέχρι τις πιο εχέμυθες επικοινωνίες μας, αποτελούν ήδη κανόνα στη ζωή μας. Είναι κυρίως το Google και το Facebook που έχουν τον έλεγχο, και πολύ πιο οριακά το Amazon, η Microsoft, η Apple, η Visa και η Mastercard, ακολουθούμενες τοπικά από λίγες τράπεζες και φορείς τηλεπικοινωνιών. Εάν δεχόμαστε να μας παρακολουθούν ατομικά αυτές οι εταιρείες χωρίς πραγματική συναίνεση και αρνούμαστε να μας παρακολουθούν οι κυβερνήσεις μας, είναι καιρός να καταλάβουμε ότι δεν έχουμε πρόβλημα με την ψηφιακή τεχνολογία, αλλά με την πολιτική. Όταν δεχόμαστε αυτές οι εταιρείες να συλλέγουν τις παραμικρές λεπτομέρειες από τη ζωή μας για λογαριασμό των πελατών τους και να αμφιβάλλουμε παράλληλα για τα πολιτικά καθεστώτα που μας κυβερνούν, ας συνειδητοποιήσουμε τότε ότι οι επιπτώσεις της εξάπλωσης του Sars–Cov-2 είναι μόνο μια ένδειξη της έκτασης της ευπάθειας μας. Κατά βάθος, αυτό που τίθεται υπό αμφισβήτηση είναι η εμπιστοσύνη σε ό,τι αποτελεί τον κοινό μας Κόσμο, αυτό που διακυβεύεται είναι ό,τι αφορά στο «εμείς» και, τέλος, αυτό που πρέπει να μας απασχολεί τώρα είναι ο πλουραλισμός, ο ορίζοντας και τα μέσα της συνύπαρξής μας, χωρίς να περιμένουμε το τέλος αυτής της μείζονος ανθρωπολογικής εμπειρίας.

*Σύμφωνα με δημοσκοπική έρευνα, το 75% των Γάλλων δέχεται να χρησιμοποιούνται τα προσωπικά τους στοιχεία γεωγραφικού εντοπισμού για να γίνουν γνωστοί οι άνθρωποι με τους οποίους ήρθαν σε επαφή. Δεν νομίζω ότι το αντίστοιχο ποσοστό στην Ελλάδα είναι, σήμερα, μικρότερο.

Μετάφραση: Ευάγγελος Δ. Νιάνιος

Πηγή: https://www.liberation.fr/debats/2020/04/07/avec-votre-consentement_1784504