Τι έχει απομείνει από την Αριστερά;

Print Friendly, PDF & Email
- Advertisement -
Οι ευρωεκλογές και η άνοδος των Πρασίνων
Ο υποψήφιος Raphaël Glucksmann του συνασπισμού Σοσιαλιστικό Κόμμα/Place Publique, σε μια συγκέντρωση στην Λυών, τον Μάιο του 2019. EMMANUEL FOUDROT / REUTERS.
Περίληψη:

Το κίνημα των πρασίνων δεν είναι καθόλου μια εναλλακτική αριστερά. Αυτή είναι η δύναμή του ως εκλογική δύναμη. Ωστόσο, οι στόχοι του είναι περιορισμένοι, και η Ευρώπη έχει απομείνει χωρίς εναλλακτική λύση απέναντι στη νικήτρια αγορά.

Ο MITCHELL ABIDOR είναι ο συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο May Made Me: An Oral History of the 1968 Uprising in France [1].

Τις τελευταίες 29 εβδομάδες, κάθε Σάββατο στην Γαλλία ήταν επικεντρωμένο στις διαδηλώσεις των κίτρινων γιλέκων [2]. Η αριστερά, η δεξιά και οι πολιτικά αταξινόμητοι και οι μη δυνάμενοι να ταξινομηθούν, έχουν συμμετάσχει σε αυτές τις διαδηλώσεις, οι οποίες κατά καιρούς διολίσθησαν στην βία είτε από τους διαδηλωτές είτε από τις υποτιθέμενες δυνάμεις της τάξης. Όποιες και αν ήταν οι πολιτικές [πεποιθήσεις] των συμμετεχόντων, υπήρξε ένας κοινός παρονομαστής: Το απύθμενο μίσος για τον Γάλλο πρόεδρο Εμμανουέλ Μακρόν [3].

04062019-1.jpg

Ο υποψήφιος Raphaël Glucksmann του συνασπισμού Σοσιαλιστικό Κόμμα/Place Publique, σε μια συγκέντρωση στην Λυών, τον Μάιο του 2019. EMMANUEL FOUDROT / REUTERS
—————————————————————

Η δεξιά πιστεύει ότι ο Macron παραδίδει την Γαλλία στους Ευρωπαίους γραφειοκράτες και ανοίγει τις πόρτες της στους μετανάστες˙ η αριστερά τον βλέπει ως πρόεδρο των πλουσίων. Για όσους διαμαρτύρονται, και όχι μόνο γι’ αυτούς, είναι κάποιος που δεν έχει κατανοήσει -ούτε ανησυχεί για- τον μέσο Γάλλο πολίτη. Και έτσι, κάθε εβδομάδα, με την τακτικότητα του ρολογιού, έχει καθυβρισθεί και προσβληθεί στις πορείες του Σαββατοκύριακου σε όλη την Γαλλία.

Οι ευρωπαϊκές εκλογές, που έλαβαν χώρα στις 23-26 Μαΐου, δεν θα μπορούσαν να έρθουν σε χειρότερη στιγμή για τον Macron. Οι εκλογές θα ήταν δημοψήφισμα για την διακυβέρνηση του Macron, και η αντιπολίτευση τις είδε ως μια χρυσή ευκαιρία για να τον ταπεινώσει. Η κατάσταση ήταν ώριμη για μια πολιτική στροφή, και η περαιτέρω ανάπτυξη της ακροδεξιάς φαινόταν βέβαιη. Ένας μετασχηματισμός της γαλλικής και της ευρωπαϊκής πολιτικής βρισκόταν σε εξέλιξη.

Όμως δεν έγινε έτσι. Το ακροδεξιό Rassemblement National [Εθνικός Συναγερμός] της Marine Le Pen, ήρθε στην πρώτη θέση, απέναντι από το La Republique en Marche [Η Δημοκρατία Μπροστά] του Macron, αλλά τα δύο κόμματα είχαν τελειώσει πρώτο και δεύτερο στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών του 2017 και τα μερίδιά τους στην ψηφοφορία μεταβλήθηκαν οριακά. Το κόμμα της Le Pen ανέβηκε από 21,2% το 2017 στο 24,52% το 2019, ενώ το κόμμα του Macron έπεσε από 24,01% σε 22,84%. Αυτό δύσκολα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί σεισμική μεταβολή -μετά από αρκετούς μήνες που έθεταν υπό αμφισβήτηση την ηγεσία του Macron, οι αντίπαλοι του προέδρου είχαν ελπίσει για κάτι πολύ περισσότερο. Υπάρχει ένα κλισέ που ισχύει εδώ, τουλάχιστον για την κορυφή: plus ça change, plus c’est la même chose (όσο πιο πολύ αλλάζει, τόσο πιο ίδιο είναι).

Οι πιο σημαντικές μετατοπίσεις, ωστόσο, σημειώθηκαν κάτω από την κορυφή. Το παραδοσιακό κεντροδεξιό κόμμα της Γαλλίας, Les Républicains, έπεσε από το 20% το 2017 στο 13,05%. Το αριστερό La France Insoumise είδε μια ακόμη πιο απότομη βουτιά, πέφτοντας από το 19,58% στο 7,94%. Το Σοσιαλιστικό Κόμμα, συνεργαζόμενο με το νέο κίνημα Place Publique, έμεινε σταθερό γύρω από ένα μίζερο 6%. Το ετοιμοθάνατο Κομμουνιστικό Κόμμα είχε ελπίδες να επιστρέψει στο προσκήνιο με τον δυναμικό νέο ηγέτη του, Ian Brossat, αλλά το κόμμα δεν κατάφερε να κερδίσει έστω και μια έδρα και έπεσε κάτω από το 3% των ψήφων που χρειάζεται από την κυβέρνηση ώστε να καλύψει τα εκλογικά έξοδά του. Ένα κόμμα ήδη στερημένο από μετρητά είναι τώρα πιο βαθιά στο πρόβλημα. Ωστόσο, οι Γάλλοι Πράσινοι, οι οποίοι το 2017 συμμάχησαν με τους Σοσιαλιστές, αρνήθηκαν να το πράξουν το 2019 και υπερδιπλασίασαν τα αποτελέσματα σε σύγκριση με τους πρώην συμμάχους τους, κερδίζοντας το 13,47% των ψήφων -μια αύξηση κατά 50% από το μερίδιό τους στις τελευταίες ευρωεκλογές, αν και εξακολουθεί να είναι χαμηλότερα από το καλύτερο αποτέλεσμά του, το 16,28% που έλαβαν στις ευρωεκλογές του 2009. Οι ίδιες τάσεις ήταν εμφανείς και σε άλλες περιοχές της Ευρώπης, με τους συντηρητικούς της παλιάς γραμμής να πέφτουν μπροστά στην σφοδρή επίθεση της ευρωσκεπτικιστικής δεξιάς, ενώ η ήδη αδύναμη αριστερά έχασε από τα πράσινα κόμματα, τους πραγματικούς νικητές στην Ευρώπη.

ΔΥΣΚΟΛΟΙ ΚΑΙΡΟΙ

Σε δύσκολες οικονομικές περιόδους, με τους μετανάστες και τη μετανάστευση να διακρίνονται μεταξύ των ανησυχιών τους, οι Γάλλοι και οι Ευρωπαίοι ψηφοφόροι ζήτησαν απαντήσεις σε τρεις κατευθύνσεις: Μια [δόση] περισσότερα από τα ίδια, μια περαιτέρω ολίσθηση προς τον δεξιό εθνικισμό, και τις ιδιοτροπίες των πράσινων κομμάτων. Λίγοι ενδιαφέρονται για τις λύσεις που προσφέρει η αριστερά. Η αριστερή ομάδα European United Left/Nordic Green στο Στρασβούργο, η οποία αποτελείται από κόμματα όπως ο ΣΥΡΙΖΑ από την Ελλάδα, το Podemos της Ισπανίας και το La France Insoumise, έχασαν 14 έδρες και τώρα είναι η μικρότερη ομάδα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Οι αναλύσεις για την παρακμή της αριστεράς τείνουν να εξετάζουν τις προσωπικότητες και τα μηνύματα των ηγετών των διαφόρων κομμάτων. Ο Robert Zaretsky, στην ανάλυσή του [4] για την γαλλική πολιτική σκηνή στο Foreign Affairs, εξέτασε κατά περίπτωση τις ιδέες που κινητροδότησαν την εκστρατεία του Raphaël Glucksmann, του αριστερού αρχηγού του Place Publique και κοινού υποψηφίου των Σοσιαλιστών/Place Publique. Ο Glucksmann αντιτάχθηκε στον νεοφιλελευθερισμό και στην αποδοχή από τον Macron της αχαλίνωτης βούλησης της αγοράς και επέμεινε ότι η Γαλλία πρέπει να «επανυφάνει τους δεσμούς που μας συγκρατούν», δεσμούς που έσπασαν από τις προόδους του καπιταλισμού του 21ου αιώνα.

Ο Zaretsky περιγράφει επίσης τις «κοινότυπες» δημόσιες εμφανίσεις του Glucksmann και την επίδρασή τους στην ικανότητά του να περνά το μήνυμά του. Γράφει ότι το «τσαλακωμένο στυλ ντυσίματός του -μαύρα τζιν, πουκάμισα ανοιχτά στον λαιμό- και αξύριστο πρόσωπο ταιριάζει με το τσαλακωμένο ύφος της ομιλίας του». Κανείς, γράφει ο Zaretsky, «δεν περίμενε ότι ο Glucksmann θα ανταγωνιστεί τον τιτάνιο [Jean] Jaurès», τον σπουδαιότερο αρχηγό του Σοσιαλιστικού Κόμματος, ο οποίος δολοφονήθηκε την 1η Αυγούστου 1914, καθώς ξεκινούσε ο Παγκόσμιος Πόλεμος.

Ωστόσο, τα προβλήματα με το στυλ και την ηγεσία έχουν διαδραματίσει μόνο έναν δευτερεύοντα ρόλο στην πτώση της αριστεράς. Η χρήση του Jaurès από τον Zaretsky ως σημείο σύγκρισης θέτει τον πήχη ψηλά, αλλά επίσης τον θέτει και σε έναν διαφορετικό κόσμο, έναν κόσμο ο οποίος δεν μοιάζει σχεδόν καθόλου με τον σημερινό κόσμο. Εάν η αριστερά στην Γαλλία, την Ευρώπη και όντως σε όλον τον κόσμο έχει περιπέσει στην έλλειψη σχετικότητας, οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο γεγονός ότι παρέμεινε συνδεδεμένη με ένα όραμα της πραγματικότητας που δεν επικρατεί πλέον. Η αριστερά έχει γίνει μια μάζα πωλητών γραφομηχανών: Πωλεί ένα προϊόν που, αν και ωραίο στην εποχή του, είναι ξεπερασμένο, και κανείς δεν το θέλει πια.

Ο Jaurès ήταν μια τιτάνια μορφή επειδή ήταν η σπουδαιότερη φωνή ενός ισχυρού κινήματος που εξέφραζε την βούληση μιας ανερχόμενης τάξης, του βιομηχανικού προλεταριάτου, με ένα μεγάλο μέλλον μπροστά του. Αυτός ο κόσμος είναι νεκρός και θαμμένος. Αν τα ρούχα του Glucksmann ήταν καλά σιδερωμένα και οι ομιλίες του δυναμικές, το μήνυμά του θα ενέπνεε τις μάζες να ψηφίσουν υπέρ του σοσιαλισμού όπως κάποτε; Πώς θα ήταν δυνατόν, όταν τα πάντα πάνω στα οποία βασίστηκε ιστορικά ο σοσιαλισμός, και που εξακολουθούν να χρησιμεύουν ως θεμέλιο της αριστερής πολιτικής σήμερα, υπήρξαν παρωχημένα επί δεκαετίες;

Στην δεκαετία του 1960, οι στοχαστές της Νέας Αριστεράς, όπως ο Herbert Marcuse και ο Κορνήλιος Καστοριάδης, θεωρητικολογούσαν ότι η εργατική τάξη δεν ήταν πλέον η κινητήρια δύναμη της κοινωνικής αλλαγής, ότι είχε συμπεριληφθεί στο σύστημα. Ο αρχικά πιο άγριος εχθρός του καπιταλισμού, η εργατική τάξη, είχε γίνει το ισχυρότερο στήριγμα. Και είχαν δίκιο: Από το Brexit μέχρι την Le Pen και τον πρόεδρο των ΗΠΑ Donald Trump, οι εργαζόμενοι αποτελούν πλέον ένα σημαντικό τμήμα της δεξιάς βάσης. Ωστόσο, η αριστερά -τα κόμματα των οποίων ο στόχος παραμένει μια ισότητα στην κοινωνία, ένας στόχος που το Σοσιαλιστικό Κόμμα εγκατέλειψε εδώ και πολύ καιρό- συνεχίζει να δρα σαν η βάση της να είναι ακόμα η εργατική τάξη. Μιλάει για μια φανταστική εργατική τάξη ιδεών και ιδανικών, όπως τα κοινά συμφέροντα των εργαζομένων πέραν των συνόρων, που είναι άξια και ευγενή και που οι άνδρες όπως ο Jaurès υποστήριζαν κάποτε, αλλά που τώρα πέφτουν σε ένα κενό.

Η συρρίκνωση της εργατικής τάξης και η στροφή της μακριά από την αριστερά υπέρ του πικρού εθνικισμού και της ξενοφοβίας, δεν είναι κάτι νέο. Το γιατί αυτή η στροφή έχει αγνοηθεί ή απορριφθεί από την αριστερά είναι ένα ερώτημα που ίσως απαντήθηκε καλύτερα από τον συγγραφέα και φιλόσοφο George Steiner, σε ένα δοκίμιο για το τεύχος του Χειμώνα του 1990, του [περιοδικού] Granta. Γράφοντας ακριβώς καθώς το Σοβιετικό μπλοκ άρχισε να καταρρέει, ο Στάινερ υποστήριξε ότι, αν και ο μαρξισμός είχε καταφέρει «απαράδεκτη κτηνωδία», το πιο θεμελιώδες λάθος του -αυτό που αποκάλεσε ως το «αποτρόπαιο σφάλμα του»- ήταν μια «τρομερή υπερτίμηση των ικανοτήτων του ανθρώπου για αλτρουισμό, για καθαρότητα, για πνευματική-φιλοσοφική τροφή». Συνέχισε λέγοντας ότι η κατάρρευση του δεσποτισμού ήταν« ο εκδικητικός τερματισμός μιας φιλοφρόνησης στον άνθρωπο».

Αυτό που είπε ο Steiner για την Ανατολική Ευρώπη ισχύει τρεις δεκαετίες αργότερα και στην Δύση. Η αριστερά, ωστόσο, δεν μπορεί να δεχτεί ότι το όραμά της για το προλεταριάτο βασίζεται σε μια εσφαλμένη αντίληψη -ότι τα υψηλότερα ιδεώδη του εργατικού κινήματος, του διεθνισμού, της αδελφοσύνης, και της αυτοθυσίας για το κοινό καλό, κινητοποιούν, μπορούν να, ή θα κινητοποιήσουν τη μάζα της κοινωνίας. Οι ιδέες, ή πιο συγκεκριμένα, τα αισθήματα που βρίσκονται επί του παρόντος στην ατμόσφαιρα, δεν έχουν καμία σχέση με την αλληλεγγύη και την συμμετοχικότητα και την οικοδόμηση ενός καλύτερου κόσμου. Οι αισιόδοξες ψευδαισθήσεις της αριστεράς αντικαταστάθηκαν από τις σκοτεινές φαντασιώσεις της εθνικιστικής δεξιάς. Ένας κόσμος στον οποίο έχει ειπωθεί ότι οι εργαζόμενοι δεν έχουν καμία χώρα, έχει αντικατασταθεί από έναν κόσμο στον οποίο κάθε έθνος τοποθετεί τον εαυτό του πάνω από όλα τα άλλα. Το [επαναστατικό γαλλικό τραγούδι του 19ου αιώνα] Internationale έδωσε την θέση του σε αυτό που ο Μελ Μπρουκς, στο χιουμοριστικό σκετς του «Ο Γέρος των 2000 ετών», είπε ότι ήταν τα λόγια του εθνικού ύμνου του σπηλαίου του: «Ας πάνε όλοι στην κόλαση εκτός από το σπήλαιο 76».

ΤΟ ΒΑΘΟΣ ΤΟΥ ΟΡΙΖΟΝΤΑ ΕΙΝΑΙ ΠΡΑΣΙΝΟ

Εάν η αριστερά βρίσκεται σε τελική παρακμή, τι θα βγει από την επιτυχία των πράσινων κομμάτων σε μεγάλο μέρος της Ευρώπης; Οι Γερμανοί Πράσινοι μετακινήθηκαν στην δεύτερη θέση, λαμβάνοντας 20,5% των ψήφων, και οι Γάλλοι Πράσινοι, οι οποίοι δεν κατέβασαν καν προεδρικό υποψήφιο το 2017, μετακινήθηκαν στην τρίτη θέση. Είναι αυτό ένα σημάδι της αναγέννησης της αριστεράς;

Στην πραγματικότητα, όχι. Το σχέδιο των Πρασίνων δεν είναι να αναβιώσουν την παραδοσιακή αριστερά αλλά, μάλλον, να επιφέρουν αλλαγές ενώ θα παρακάμπτουν την εργατική τάξη και την σοσιαλιστική ιδεολογία της οποίας ήταν το κέντρο. Έχοντας αρνηθεί οποιαδήποτε συμμαχία με τους Σοσιαλιστές, ο Γάλλος ηγέτης των Πρασίνων, Yannick Jadot, μίλησε στο γαλλικό ραδιόφωνο για το πως «οι ηγέτες μας παραμένουν κρατούμενοι του παλιού κόσμου».

Στην πραγματικότητα, παρόλο που οι Πράσινοι χτυπούν δυνατά τον συναγερμό για την ασφάλεια του πλανήτη, υπάρχει κάτι ασφαλές και μη απειλητικό για την υπάρχουσα τάξη στο πρόγραμμά τους. Όταν ο Jadot μίλησε για τα ζητήματα που τα υπάρχοντα κόμματα δεν κατορθώνουν να αντιμετωπίσουν με συνέπεια, μίλησε για «βασανισμό των ζώων, φυτοφάρμακα, κλιματική αλλαγή, ενεργειακή μετάβαση και ατμοσφαιρική ρύπανση». Η ανισότητα και η κοινωνική αδικία δεν βρίσκονται πουθενά σε αυτόν τον κατάλογο. Οι κίνδυνοι της κλιματικής αλλαγής είναι αναμφισβήτητοι και πρέπει να αντιμετωπίσουν. Κάτι τέτοιο, ωστόσο, μπορεί να είναι ευκολότερο από το την ενασχόληση με τις ανεξέλεγκτες διαιρέσεις εντός της κοινωνίας -ανάμεσα στους πλούσιους και τους φτωχούς, τους έχοντες και τους μη έχοντες.

Τον Απρίλιο, ο Jadot κατέστησε σαφές ότι το κίνημά του δεν ήταν ένα [κίνημα] της αριστεράς, λέγοντας ωμά ότι «η οικολογία δεν είναι η αριστερά» και ότι είναι «οικολόγος, όχι σοσιαλδημοκράτης». Το ότι δεν υπάρχει τίποτα αναγκαστικά αριστερό στα πράσινα κόμματα και στο περιβαλλοντικό κίνημα γενικότερα, αποδείχθηκε ευρέως από τον Mark Lilla στο δοκίμιό του [5] τον Δεκέμβριο του 2018 για την γαλλική Νέα Δεξιά στο [περιοδικό] The New York Review of Books. Ο Lilla περιέγραψε πώς η γαλλική δεξιά έχει υιοθετήσει τον περιβαλλοντισμό, εμπνευσμένη από την παπική εγκύκλιο Laudato si του 2015, «μια ολοκληρωμένη δήλωση της καθολικής κοινωνικής διδασκαλίας για το περιβάλλον και την κοινωνική δικαιοσύνη». Η επιστροφή στην γη είναι τώρα τόσο δεξιά όσο είναι και αριστερή.

04062019-2.jpg

Ο Εμμανουέλ Μακρόν φτάνει σε μια σύνοδο κορυφής στις Βρυξέλλες μετά τις ευρωεκλογές, τον Μάιο του 2019. YVES HERMAN / REUTERS
———————————————————————

Για να μην ξεχνιόμαστε, ένα πράσινο μέτρο του Macron –ένας φόρος στην βενζίνη που αποσκοπούσε στη μετατόπιση της Γαλλίας προς την καθαρότερη ενέργεια- πυροδότησε το κίνημα των κίτρινων γιλέκων εξ αρχής. Το να σκεφτεί κανείς ότι άλλα μέτρα που αποσκοπούν στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής αλλά που επηρεάζουν τις θέσεις εργασίας και τα πορτοφόλια των απλών ανθρώπων, θα αντιμετωπιστούν με μια πιο θετική υποδοχή, θα ήταν αφελές. Όπως έλεγε ένα από τα συνθήματα των κίτρινων γιλέκων, «Ο Macron ανησυχεί για το τέλος του κόσμου˙ εμείς ανησυχούμε για το τέλος του μήνα».

Το κίνημα των πρασίνων δεν είναι καθόλου μια εναλλακτική αριστερά. Αυτή είναι η δύναμή του ως εκλογική δύναμη. Ωστόσο, οι στόχοι του είναι περιορισμένοι, και η Ευρώπη έχει απομείνει χωρίς εναλλακτική λύση απέναντι στη νικήτρια αγορά. Οι ευρωπαϊκές εκλογές δείχνουν ότι οι ελπίδες εκείνων, όπως ο Glucksmann και αυτοί των κίτρινων γιλέκων που πίστευαν ότι οι πορείες τους και τα αιτήματά τους θα είχαν ως αποτέλεσμα την αναδιάταξη της κοινωνίας και της οικονομίας, θα παραμείνουν ανεκπλήρωτες για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Copyright © 2019 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/europe/2019-06-03/whats-left-left

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.amazon.com/May-Made-Me-History-Uprising/dp/1849353107
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/france/2018-12-12/yellow-vest-pr…
[3] https://www.foreignaffairs.com/articles/europe/2017-12-12/macrons-world
[4] https://www.foreignaffairs.com/articles/france/2019-05-24/france-faces-i…
[5] https://www.nybooks.com/articles/2018/12/20/two-roads-for-the-new-french…

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition

spot_img

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Διαβάστε ακόμα

Stay Connected

2,900ΥποστηρικτέςΚάντε Like
2,767ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
29,900ΣυνδρομητέςΓίνετε συνδρομητής
- Advertisement -

Τελευταία Άρθρα