Κρίσιμα Ερωτήματα Μετά την Επίσκεψη Πελόζι στην Ταϊβάν

Πλάμεν Τόντσεφ*
Η πολυσυζητημένη επίσκεψη της Νάνσι Πελόζι στην Ταϊβάν προκάλεσε παγκόσμια ανησυχία για ανάφλεξη
στην Ανατολική Ασία, όπως και πλήθος ερωτημάτων για την σκοπιμότητα αυτής της αμφιλεγόμενης απόφασης
της προέδρου της αμερικανικής Βουλής των Αντιπροσώπων. Η Κίνα, ως ανεμένετο, αντέδρασε με στρατιωτικές
ασκήσεις και αεροναυτικό αποκλεισμό της Ταϊβάν, αλλά αποφεύχθηκε το επαπειλούμενο “ατύχημα” ως
έναυσμα μιας σινο-αμερικανικής σύρραξης. Η συζήτηση στρέφεται τώρα στην επόμενη μέρα της αυτόνομης
νήσου, όπως και σε ευρύτερες εξελίξεις στο διεθνές στερέωμα.
Τίθενται εκ των πραγμάτων τέσσερα κρίσιμα ερωτήματα:
1. Μετά την προφανή ακύρωση του δόγματος “μία χώρα, δύο συστήματα” στο Χονγκ Κονγκ και την
καθυπόταξη του μέχρι πρότινος φιλελεύθερου θύλακα στο Πεκίνο, φαίνεται πως η ειρηνική επανένωση της
Ταϊβάν με την Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας (ΛΔΚ) είναι πλέον ανέφικτη και η βίαιη προσάρτηση της νήσου
καθίσταται μονόδρομος για το Πεκίνο. Το μόνο ερώτημα είναι πότε ακριβώς θα επιχειρηθεί η απόβαση στην
Ταϊβάν, δεδομένου ότι η αποφασιστικότητα της Κίνας δεν αμφισβητείται. Με άλλα λόγια, πότε θα κρίνουν οι
Κινέζοι στρατιωτικοί πως οι ένοπλες δυνάμεις της ΛΔΚ έχουν αποκτήσει τις επιχειρησιακές ικανότητες για ένα
τόσο σημαντικό εγχείρημα; Οι εκτιμήσεις των δυτικών αναλυτών ποικίλλουν και παραπέμπουν σε διάστημα
λίγων ετών (το 2025;) έως και πέραν της δεκαετίας (το 2035;), ενώ αυτή τη στιγμή μια απόβαση στην Ταϊβάν
δεν θεωρείται πολύ πιθανό ενδεχόμενο, παρά τους βρυχηθμούς του Πεκίνου.
2. Ποιές θα ήταν οι παγκόσμιες επιπτώσεις μιας κινεζικής επίθεσης στην de facto αυτόνομη νήσο; Η τεράστια
σημασία της Ταϊβάν, μιας πολύ δυναμικής και προηγμένης οικονομίας, σχετίζεται κυρίως με τους ημιαγωγούς
που είναι βασικά συστατικά σε πολλές τεχνολογίες αιχμής και αποτελούν την “καρδιά” της 4ης βιομηχανικής
επανάστασης. Αλλά και σε πολιτικό επίπεδο, η απόπειρα και μόνο κατάληψης της Ταϊβάν θα προκαλέσει
τεκτονικές αλλαγές στην παγκόσμια τάξη πραγμάτων, καθώς θα φέρει αντιμέτωπες τις ΗΠΑ και την ΛΔΚ – και
στη συνέχεια θα συμπαρασύρει και τους συμμάχους τους.
3. Μέσοπρόθεσμα, το ερώτημα είναι ποιός διαφεντεύει την Ανατολική Ασία; Η άνοδος της Κίνας τις τελευταίες
δεκαετίες μεταφράζεται σε ολοένα και περισσότερες τριβές με γειτονικά κράτη, όπως πιστοποιείται από την
κατασκευή τεχνητών νησιών στη Νοτιοσινική Θάλασσα, την διένεξη με τις Φιλιππίνες και το Βιετνάμ, τον
αδυσώπητο ανταγωνισμό με την Ιαπωνία, τις στρατιωτικές συμπλοκές με την Ινδία, την αντιπαράθεση με την
Αυστραλία (που υπέγραψε πέρυσι τη συμφωνία AUKUS με τις ΗΠΑ και τη Μεγάλη Βρετανία), κ.λπ. Οι ΗΠΑ
έχουν χάσει το ειδικό βάρος που είχαν στην Ασία ως μοναδική υπερδύναμη στην μεταψυχροπολεμική εποχή
και ιδιαίτερα μετά την αποχώρησή τους από την Κεντρική Ασία και το Αφγανιστάν, αλλά διατηρούν συγκριτική
στρατιωτική υπεροχή έναντι της Κίνας και βλέπουν τον Ειρηνικό Ωκεανό ως προνομιακό τους πεδίο.
4. Μακροπρόθεσμα, μια ανομολόγητη προς το παρόν επιδίωξη του Πεκίνου είναι η επιβολή ενός κινεζικού
δόγματος Μονρόε. Εάν το 1823 ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ διατύπωσε το ομώνυμο δόγμα και κατοχύρωσε το
δυτικό ημισφαίριο ως ζώνη αποκλειστικής αμερικανικής επιρροής, φαίνεται πως η ΛΔΚ επιθυμεί κάτι
αντίστοιχο για το ανατολικό ημισφαίριο, δηλ. μια τεράστια περιοχή που περιλαμβάνει την Ωκεανία, την
Ευρασία και την Αφρική. Οι ιστορικοί του μέλλοντος θα κρίνουν κατά πόσο ο στόχος αυτός του Πεκίνου είναι
ρεαλιστικός, αλλά το βέβαιον είναι πως ο ανταγωνισμός στον Ινδο-Ειρηνικό – με ό,τι αντιπαραθέσεις και
συγκρούσεις αυτό συνεπάγεται – μόνο θα εντείνεται τις επόμενες δεκαετίες.
* Ερευνητής, Ινστιτούτο Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων (ΙΔΟΣ)