Του ΜΑΡΙΟΥ ΕΥΡΥΒΙΑΔΗ
US President Donald J. Trump (R) waves beside Prime Minister of Israel Benjamin Netanyahu (L) and US Vice President Mike Pence at the South Portico of the White House in Washington, DC, USA. EPA, MICHAEL REYNOLDS MAY 5, 2019
Η διαφαινόμενη ρήξη στις σχέσεις Ουάσινγκτον και Άγκυρας έχει δημιουργήσει μια επιφυλακτική αισιοδοξία στην Κύπρο (και Ελλάδα) πως, επιτέλους, η μεγάλη ατλαντική δύναμη θα εγκαταλείψει την μεταπολεμικά καταγραμμένη και απόλυτα τεκμηριωμένη τουρκολαγνεία της και πως θα ακολουθήσει μια αντικειμενική και εξισορροπημένη πολιτική σε ζητήματα που αφορούν στην ειρήνη και ασφάλεια στην Ανατολική Μεσόγειο.
Εδώ αναφέρομαι σε μια πολιτική που δεν θα βασίζεται σε σκοπιμότητες αλλά στις θεμελειώδεις αρχές που διέπουν το διακρατικό σύστημα: σεβασμό στα κυριαρχικά δικαιώματα των κρατών, σεβασμό στην ανεξαρτησία τους και σεβασμό στις δημοκρατικές αρχές και τα συναφή πολιτικά και ανθρώπινα δικαιώματα. Μπορεί κάτι τέτοιο να ακούγεται σαν ευχολόγιο. Όμως τα πράγματα αλλάζουν και τίποτα δεν μπορεί να αποκλειστεί. Μπορεί τελικά η Ουάσιγκτον, προβληματιζόμενη επιτέλους από την διαχρονική αγνωμοσύνη των Τούρκων, να αναθεωρήσει το πρίσμα μέσω του οποίου προκύπτει η πολιτική των ΗΠΑ στην Ανατολική Μεσόγειο: πως δηλαδή η Τουρκία αποτελούσε “αναντικατάστατο” γωνιακό οικόπεδο για τις στρατηγικές της επιδιώξεις στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, αλλά και μεταψυχροπολεμικά.
Η θέση αυτή παρήγαγε και την αντίστοιχη Τουρκική αντίληψη- στη ουσία ήταν η άλλη όψη του ιδίου νομίσματος. Αυτή η τουρκική αντίληψη εκφράσθηκε με μια καθόλα ανατολίτικη και εκβιαστική τοποθέτηση ενός Τούρκου πρωθυπουργού- πιθανότατα του Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ- σε αμερικανό και καθόλα φιλότουρκο πρώην αξιωματούχο, τον Dankward A. Rustow.
Ήταν το έτος 1979 – παραμονές της χούντας του Εβρέν- όταν ο Rustow επισκέφτηκε την Τουρκία για τη συγγραφή φιλοτουρκικού, όπως απεδείχθει κειμένου στη γνωστή επιθεώρηση του αμερικανικού κατεστημένου, Foreign Affairs. Τότε η Τουρκία βρίσκονταν σε μια από τις διαδοχικές της οικονομικές κρίσεις, με την Ατλαντική Δύση να της προσφέρει-για πολλοστή φορά- σανίδα προστασίας με δις. δολάρια, δανεικά και αγύριστα.
Η θέση του Ντεμιρέλ προς τον Rustow ήταν ξεκάθαρη: “you must pay our bills because you need us”-“πρέπει να πληρώνετε τους λογαριασμούς μας γιατί μας έχετε ανάγκη”. Ήταν μια “άτυχη” κατά τον Rustow τοποθέτηση που δεν έπρεπε να γίνει γιατί θα μπορούσε – άκουσον, άκουσον- να ερμηνευθεί ως “εκβιασμός”! (Πηγή: “Τurkey’s Travails”, Foreign Affairs, Fall 1979, σελ.102).
Εγώ δεν θα σταθώ στα όποια θετικά αποτελέσματα που πιθανόν προκύψουν από μια ριζική αλλαγή της αμερικανικής πολιτικής στη Ανατολική Μεσόγειο. Αν έρθουν θα είναι καλοδεχούμενα. Αν όμως δεν έλθουν δεν θα χαθεί ο κόσμος, δεν πρέπει, και δεν θα φορέσουμε μαύρα. Παρά το γεγονός πως υφίστανται κάποια θετικά για μας στοιχεία αναφορικά με το δυσοίωνο των αμερικανοτουρκικών σχέσεων, υπάρχει διάχυτη η ανησυχία στο ερώτημα “τι θα γίνει αν τα βρούν αμερικανοί και Τούρκοι”. (Και το συναφές, “τι θα γίνει αν τα ξαναβρούν Ισραηλινοί και Τούρκοι”).
Ως προς τα ελληνοτουρκικά έχω επανειλημμένα καταθέσει την εκτίμηση πως η Ελλάδα διαθέτει αποτρεπτική ικανότητα έναντι της Τουρκίας. Το ζητούμενο δεν είναι η απόλυτη αλλά η σχετική εξισορρόπηση του αντιπάλου ώστε να δημιουργούνται συνθήκες αποτροπής. Η Ελλάδα έχει μια καλά οργανωμένη (νατοϊκή) πολεμική μηχανή την οποία η Τουρκία αναγνωρίζει ως τέτοια. Οι τουρκικές προκλήσεις δεν πρόκειται να τερματιστούν και υπάρχει πάντοτε ο κίνδυνος θερμού επεισοδίου. Αλλά στη Άγκυρα κατανοούν πως η Ελλάδα δεν είναι ούτε Ιράκ ούτε Συρία. Διαθέτει αποτρεπτική ικανότητα αλλά και ικανότητα για προληπτικό κτύπημα – που ενυπάρχει σε κάθε αποτρεπτική στρατηγική- εφόσον στην Άγκυρα παρανοήσουν και ανοίξουν τη πόρτα του φρενοκομείου.
Κάτι τέτοιο εκτιμώ πως δεν θα πράξουν, όσο και να πιστεύουν πως ο (σουνίτης) Αλλάχ έχει προδιαγραμμένη την νίκη των πιστών επί των απίστων. Η Κύπρος έχει περάσει πολύ χειρότερες καταστάσεις, με Αμερικανούς, Τούρκους και Ισραηλινούς σε αγαστή συνεργασία δεκαετιών.
Η οικονομία του χώρου δεν μου επιτρέπει να αναφερθώ σε συγκεκριμένα περιστατικά πέραν του προδοτικού πραξικοπήματος και της Τουρκονατοϊκής εισβολής. Οι δεκαετίες μετά το 1974 καταγράφουν μια ηράκλεια προσπάθεια επιβίωσης του κυπριακού κράτους ενάντια στη βουλιμικότητα της Άγκυρας και των νεροκουβαλητών της, ξένων και ντόπιων.
Το ζητούμενο για όλους αυτούς υπήρξε και παραμένει η κατάλυση του κυπριακού κράτους και η αντικατάσταση του από ένα τουρκικά ενεργούμενο μόρφωμα ρατσιστικά δομημένο : ένα πολιτικό Φρανκενστάιν. Όμως το κυπριακό κράτος επιβίωσε. Και καμία δύναμη δεν μπορεί να το καταλύσει. Θα συνεχίζει να παραμένει θεσμός ασφαλείας και ελευθερίας των πολιτών του. Τώρα αν έρθουν τα πάνω κάτω στα αμερικανοτουρκικά, καλώς να ορίσουν.
Αυτά που συμβαίνουν στις σχέσεις Ουάσιγκτον και Άγκυρας είναι πρωτοφανή με βάση το ιστορικό των σχέσεων τους. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με τις σχέσεις Ισραήλ και Τουρκίας. Αλλά γενικότερα το διακρατικό σύστημα αλλάζει άρδην. Αυτό που θεωρείται σημαντικό και αναντικατάστατο σήμερα μπορεί να μην έχει την ίδια αξία αύριο και αντίστροφα. Αυτό που δεν αλλάζει είναι η κρατική υπόσταση των δρώντων του διακρατικού συστήματος. Η Λευκωσία δεν έχει επιλογές πολυτελείας. Με ευρηματικότητα και σύνεση οφείλει να εκμεταλλεύεται την κάθε ευκαιρία που της παρουσιάζεται. Και όποτε μπορεί να δημιουργεί, ως υποκείμενο του διακρατικού συστήματος, τις δικές της ευκαιρίες.
Πηγή: Και αν ο Ερντογάν “τα βρει” με τον Τράμπ και τον Νετανιάχου; Ε, δεν θα τα βάψουμε και μαύρα… https://hellasjournal.com/2019/05/kai-an-o-erntogan-quot-ta-vrei-quot-me-ton-tramp-kai-ton-netaniachoy-e-den-tha-ta-vapsoyme-kai-mayra/
