Οι γραπτές πηγές από τα ιστορικά αρχεία, ειδικά όταν αποτελούν διοικητικές πράξεις ή αλληλογραφία αρχών παρουσιάζουν πάντοτε σπουδαία σημασία.
Ισχύει ιδιαίτερα τούτο για κρατικές οντότητες που διαμορφώνονται και στα πρώτα τους βήματα δόμησης και διάρθρωσης – περίπτωση του κράτους της Αλβανίας.
Απ’ το Κεντρικό Κρατικό Αρχείο των Τιράνων φέρνουμε στο φως αλληλογραφία του τότε Δημάρχου Αργυροκάστρου με Γραφείο Πρωθυπουργού που αφορά σε διώξεις Τουρκικής Διοίκησης εις βάρος των Ελλήνων στην Κωνσταντινούπολη, που ως γνωστό όμως δεν εξαιρεί Ορθόδοξους υπηκόους της Αλβανίας.
Στην ουσία πρόκειται για βίαιη καταστολή κάθε διαφορετικής καταγωγής, γλώσσας, θρησκεύματος, για την επιβολή της Τουρκικής ταυτότητας σύμφωνα με τις ολοκληρωτικές αντιλήψεις του Κεμαλικού καθεστώτος που εγκαθιδρύονταν.
Το Τηλεγράφημα του Δημάρχου Αργυροκάστρου έχει περιεκτικό κείμενο. Η σημασία του είναι ακόμη πιο μεγάλη εάν ληφθεί υπόψη ότι ο Γιαβέρ Χουρσίτ (Javer Hurshit) που το υπογράφει δεν είναι καν αλβανικής καταγωγής. Πρόκειται για τέκνο Οθωμανού ανώτερου αξιωματικού που γεννήθηκε το 1883 στην Αφκαζία του Καυκάσου. Υιοθετήθηκε σε ηλικία 6 ετών από Τουρκαλβανό προύχοντα ονόματι Μαλίκ Πασά Λιμποχόβα, αφού πήρε βασική παιδεία στο Μεντρεσέ του Αργυροκάστρου συμπλήρωσε την εκπαίδευση του στην Κωνσταντινούπολη.
Επέστρεψε στα πλαίσια πολιτικών επιλογών των Τούρκων να επανδρώσουν διοίκηση κράτους των Αλβανών. Υπήρξε Δήμαρχος Αργυροκάστρου 1920-25, Νομάρχης, βουλευτής της περιοχής, Νομάρχης Σκόδρας 1936, Υπουργός σε κυβερνήσεις της Γερμανικής Διοίκησης κ.α.
100 χρόνια απ’ τη Γενοκτονία των Τούρκων κατά του Ελληνισμού της Μικράς Ασίας, των διωγμών στην Κωνσταντινούπολη και άλλες περιοχές που επαναλήφθεικαν στο διάβα του χρόνου, το τηλεγράφημα αυτό του Χουρσίτ μας ενημερώνει πως οι διώξεις αυτές άγγιξαν και τον Ελληνισμό στη Βόρεια Ήπειρο. Όχι συναισθηματικά καθώς το ένα μέλος του σώματος του Ελληνισμού πονά το άλλο. Αντικειμενικά.
«Αργυρόκαστρο. Αρ. Τηλεγραφήματος 4954. Λέξεις 68. Ημερομ. 9/12. Ώρα 11 Το Γραφείο Τύπου κάνει γνωστό ότι η Κυβέρνηση της Άγκυρας αποφάσισε να πωλήσουν τις περιουσίες τους και να φύγουν οι Χριστιανοί απ’ την Κωνσταντινούπολη.στοπ. Δεδομένου ότι από τούτη της περιοχή είναι πολλοί Χριστιανοί που ζουν με τις ακίνητες περιουσίες που κατέχουν στην Κωνσταντινούπολη παρακαλούμε την Κυβέρνηση όπως προβεί στα ενδεικνυόμενα διαβήματα ώστε να μην εφαρμοστεί η διάταξη αυτή σε ότι αφορά στους Αλβανούς. στοπ.
Αρ. Πρωτ. 1430
Ο Δήμαρχος: Γιαβέρ Χουρσίτ
ΠΡΟΕΔΡΙΑ ΥΠΟΥΡΓΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ
Ελήφθη 11/12/1922».
Ο Πρωθυπουργός παραπέμπει άμεσα το ανώτερο στο Υπουργείο Εξωτερικών με τη σημείωση να μην εφαρμοστεί η απόφαση της Κυβέρνησης της Ανγκάρας εις βάρος των αλβανών Χριστιανών που διαθέτουν περιουσίες στην Κωνσταντινούπολη.
Έχει σημασία να αναφερθεί ότι ο Δήμαρχος ανεξαρτήτως πόση συναίσθηση έχει της ιστορικότητας της πληροφορίας που μεταφέρει γράφοντας στα Τίρανα μας πληροφορεί ότι οι Τούρκοι διώκουν τους Χριστιανούς χωρίς κάποια διάκριση εθνικής καταγωγής ή γλώσσας. Η Τουρκία του Ατατούρκ εγκαθιδρύεται εξαφανίζοντας τις μειονότητες. Στην διοίκηση του κράτους των Αλβανών ωστόσο υπάρχουν αυταπάτες να διαχωρίσουν αλβανόφωνους Ορθόδοξους από τους Έλληνες.
Ενδεχομένως να είναι απλά χειρονομίες να διασκεδάσουν την κοινή γνώμη.
Και οι υπηρετούντες την διοίκηση σε χαμηλότερους βαθμούς να μην γνωρίζουν ότι ήδη σε ανώτερο κρατικό επίπεδο έχουν συνομολογηθεί άλλες δεσμευτικές συμφωνίες. Απ’ αυτές που ακόμη και σήμερα προσδιορίζουν την υποταγή και την σιωπή της αλβανικής κοινωνίας έναντι της καταπίεσης του Τούρκου δυνάστη.
Στις 28.6.1922 η Γενική Διεύθυνση Αστυνομίας ενημερώνει το Εντιμότατο Υπουργείο των Εσωτερικών δια της Εκθέσεως αρ. 220 και την υπογραφή του Χαλίμ Γκοστιβάρι:
«Κατόπιν ιδιωτικών πληροφοριών, συνεπάγεται ότι στην Άγκυρα έχει ιδρυθεί εταιρία των δέκα προσώπων υπό την Προεδρία του Βουλευτού Τζεβάτ Αμπάζ, με σκοπό ώστε στο όνομα της Κυβέρνησης της Άγκυρας να ξεκινήσουν οι πολιτικές σχέσεις με την Αλβανία.
Όπως προκύπτει απ’ την πληροφορία τα μέλη της εν λόγω Εταιρίας βρίσκονται καθ οδόν προς Ιταλία ώστε να καταστεί δυνατό να φτάσουν στην Αλβανία, για την εκτέλεση του προναφερθέντος σκοπού».
Ο Γιαβέρ Χουρσίτ δεν είχε πληροφορηθεί το Δεκέμβριο ότι από τον Ιούνιο η Κυβέρνηση του είχε συμφωνήσει να είναι στις υποταγές της Άγκυρας.
Το Δεκέμβριο του 1922 και για τουλάχιστον 100 Δεκέμβρηδες που ακολουθούν…
