Συνέντευξη του αναλυτή Ardavan Amir–Aslani* στο περιοδικό Conflits
Η Ελλάδα είναι στόχος του Ερντογάν για την επανασύσταση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και οι κυβερνώντες νανούριζαν τον λαό με την μετριοπάθειά του. Μετά τα Ιμια, το Turkaegean, ξέρουμε επιτέλους τι μας περιμένει;
Η ανάλυσή σας περιστρέφεται γύρω από τρεις βασικές έννοιες που καθορίζουν το πολιτικό όραμα που κυριαρχεί από την άνοδο του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν: το χαλιφάτο, ο παντουρανισμός και ο νεο-οθωμανισμός. Μπορείτε να εξηγήσετε αυτές τις έννοιες;
Ο Ερντογάν σκέφτεται μόνο ένα πράγμα: να αναιρέσει αυτό που έκανε ο Ατατούρκ, δηλαδή μια σύγχρονη και κοσμική Δημοκρατία ευρωπαϊκού τύπου. Επιθυμεί να επιστρέψει στο παρελθόν, γιατί είδε την εδαφική μείωση αυτού που ήταν κάποτε η Οθωμανική Αυτοκρατορία ως τραύμα και ταπείνωση. Επομένως αντιλαμβάνεται τον κόσμο του σήμερα μόνο σε σχέση με αυτήν την εξαφανισμένη Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αυτό συνεπάγεται τη σύνδεση κοσμικών και θρησκευτικών εξουσιών.
Από πλευράς χρόνου, θέλει να ανακτήσει, όσο το δυνατόν περισσότερο, το ιστορικό μεγαλείο της Τουρκίας, για παράδειγμα εγείροντας θέμα με τα χωρικά ύδατα της Ελλάδας στην ανατολική Μεσόγειο ή περιορίζοντας το κουρδικό ζήτημα για να αποτρέψει περαιτέρω μείωση του τουρκικού εδάφους.
Όσον αφορά τη θρησκευτική διάσταση, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι δύο ιερές πόλεις του Ισλάμ βρίσκονταν στο έδαφος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η οποία διατηρούσε πάντα την ηγεσία του μουσουλμανικού κόσμου κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Είχε καταφέρει να αποικίσει τις ιστορικές περιοχές του Ισλάμ, δηλαδή τη Μέση Ανατολή και τον Περσικό Κόλπο. Ως εκ τούτου, ο Ερντογάν φιλοδοξεί επίσης να επαναφέρει την Τουρκία στην πρώτη γραμμή του Ισλάμ.
Τέλος, έχετε τον παντουρανισμό, ή παντουρκισμό. Αυτή η ιδεολογία υποδηλώνει τη φιλοδοξία της Τουρκίας να αναλάβει την ηγεσία της τουρκόφωνης κοινότητας στον κόσμο, κυρίως συγκεντρωμένη στον Καύκασο και την Κεντρική Ασία. Αυτό προσπαθεί να το επιτύχει, ιδίως εκμεταλλευόμενος τη σύγκρουση μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν. Η Τουρκία προσπαθεί να δημιουργήσει πράγματι το διάδρομο Zangezur μέσω της Αρμενίας, κάτι που θα της επιτρέψει χερσαία πρόσβαση σε άλλες τουρκόφωνες περιοχές.
«Θα κερδίσει τις εκλογές»
Λίγες ώρες πριν από τις τουρκικές προεδρικές εκλογές, ποιες είναι οι πιθανότητες του Ερντογάν να παραμείνει στην εξουσία;
Ο τραγικός σεισμός ταρακούνησε τη χώρα πριν από λίγο. Ουσιαστικά, ο Ερντογάν είχε την επιλογή να αναβάλει τις εκλογές για 6 μήνες εάν θεωρούσε ότι αυτό το γεγονός ήταν επιζήμιο για αυτόν. Δεν το έκανε. Είναι απόλυτα πεπεισμένος για τη νίκη του. Αν και τα δυτικά ΜΜΕ λένε ότι είναι οκτώ μονάδες πίσω στις δημοσκοπήσεις της αντιπολίτευσης, νομίζω ότι θα κερδίσει.
Άλλωστε, ένα άλλο ενδιαφέρον ερώτημα είναι τι θα κάνει αν χάσει τις εκλογές. Θα αρκεστεί σε χειραψία με τον ανταγωνιστή του, αφήνοντάς του τα κλειδιά της χώρας; Ή θα θελήσει να μείνει πάση θυσία με πραξικόπημα; Θυμηθείτε ότι αποκεφάλισε τον Στρατό, την Ανώτατη Δημόσια Υπηρεσία και το δικαστικό σώμα για να τοποθετήσει τους συμμάχους του. Ακόμα κι αν υποκύψει στις κάλπες και αποδεχόταν την ήττα του, δεν καταλαβαίνω πώς θα μπορούσε να κυβερνήσει ο διάδοχός του, δεδομένης της βαθιάς αναδιάρθρωσης του τουρκικού βαθέος κράτους. Οπότε πιστεύω ότι θα κερδίσει.
Για αρκετές δεκαετίες, η Τουρκία αποτελούσε εξαίρεση στον μουσουλμανικό κόσμο διατηρώντας διπλωματικές σχέσεις με το κράτος του Ισραήλ. Εάν η δεκαετία του 2010 θα μπορούσε να προμηνύει αύξηση των εντάσεων μεταξύ των δύο κρατών, ποια είναι η κατάσταση σήμερα;
Αυτή η υποβάθμιση δεν είναι πλέον στην ημερήσια διάταξη. Υπήρξε πράγματι άνοδος της έντασης το 2010, όταν σε ένα τουρκικό πορθμείο που ήθελε να προμηθεύσει τρόφιμα στη Λωρίδα της Γάζας εισέβαλαν Ισραηλινοί στρατιώτες και Τούρκοι σκοτώθηκαν. Η Τουρκία υποστήριξε τότε τους Αδελφούς Μουσουλμάνους και τη Χαμάς. Αλλά κατέληξε να συνειδητοποιήσει ότι ο πραγματισμός υπαγόρευε καλύτερη κατανόηση με το Ισραήλ και αποφάσισε να αλλάξει. Σήμερα, η Τουρκία και το Ισραήλ έχουν συμφιλιωθεί ξανά και οι σχέσεις τους είναι άριστες. Πραγματοποιούν κοινούς στρατιωτικούς ελιγμούς. Δεν νομίζω ότι μπορείς να πεις αυτή τη σχέση κακή.
Στρατιωτική δύναμη
Πώς βλέπετε τις σχέσεις της με τη Σαουδική Αραβία και το Ιράν; Έχει η Τουρκία τα μέσα να επιβληθεί ως περιφερειακή δύναμη;
Η επαναπροσέγγιση με τη Σαουδική Αραβία έγινε μετά την υπόθεση Κασόγκι. Κατά τη διάρκεια αυτής της διπλωματικής κρίσης, η Τουρκία έφτασε στο σημείο να διοχετεύει πληροφορίες μέσω των ΜΜΕ κάθε εβδομάδα για να ταπεινώσει τους Σαουδάραβες. Μετά από αυτό το περιστατικό, η τουρκική οικονομία κατέρευσε και ο Ερντογάν αναθεώρησε πλήρως τη στρατηγική του έναντι του Ριάντ. Επέστρεψε τον φάκελο στη Σαουδική Αραβία, η οποία σε αντάλλαγμα επένδυσε μαζικά στην τουρκική οικονομία και οι σχέσεις βελτιώθηκαν. Ο Ερντογάν είχε πάντα μια ρεαλιστική ματιά σε αυτά τα ζητήματα.
Οι σχέσεις με το Ιράν, δεν είναι σε καλή κατάσταση, ιδίως λόγω της ιρανικής υποστήριξης που παρέχεται στην Αρμενία. Το Ιράν θέλει επίσης πρόσβαση στον Καύκασο και έχει μεγάλη αρμενική διασπορά στο έδαφός του. Ως αποτέλεσμα, αντιτίθεται στους Τουρκοαζερικούς σχεδιασμούς στην περιοχή. Επιπλέον, ο Ιρανός Υπουργός Εξωτερικών πήγε εκεί τον περασμένο Οκτώβριο και δημιούργησε ένα προξενείο στο μονοπάτι που χάραξαν οι Τούρκοι για τη δημιουργία του διαδρόμου Zangezur. Αρκετοί ιρανικοί στρατιωτικοί ελιγμοί πραγματοποιήθηκαν επίσης στα σύνορα για να δείξουν τη διαφωνία τους με τους Αζέρους.
Τα δυτικά μέσα ενημέρωσης καθυστέρησαν πολύ να καταλάβουν τη φύση του καθεστώτος Ερντογάν. Για τα ελληνικά, δεν γίνεται λόγος…
Όσον αφορά να αποκαλούμε την Τουρκία περιφερειακή δύναμη, πρέπει να θυμηθούμε τα λόγια του πρώην υπουργού Εξωτερικών της Τουρκίας, ο οποίος αργότερα έγινε πρωθυπουργός το 2014, του Αχμέτ Νταβούτογλου. Είπε ότι η Τουρκία είχε «μηδενικά προβλήματα με τους γείτονές της». Η σημερινή πραγματικότητα είναι ότι η Τουρκία έχει προβλήματα με όλους τους γείτονές της, ανεξαιρέτως. Βομβαρδίζει το βόρειο Ιράκ και τις κουρδικές περιοχές. Ακόμη και στο συριακό ζήτημα, ο Ερντογάν κάνει στροφή. Φοβάται στην ανατολική Μεσόγειο λόγω της κατοχής του βορά του της Κύπρου, αιτία καθημερινών συγκρούσεων με την Ελλάδα. Δεν ξέρω λοιπόν αν η Τουρκία είναι όντως περιφερειακή δύναμη. Σίγουρα, αυτό που μετράει είναι η στρατιωτική ισχύς. Οι σύμμαχοί της αλλάζουν με τον καιρό.
Πώς εξηγείται η επιθυμία της Τουρκίας να στραφεί προς την αφρικανική ήπειρο;
Και πάλι, πρόκειται για καθαρό οικονομικό πραγματισμό. Η Τουρκία δεν έχει αποικιακή ιστορία στην υποσαχάρια Αφρική. Διαθέτει μεγάλους κατασκευαστικούς ομίλους που επιθυμούν να αναπτύξουν την επιχείρησή τους. Ένα εκπληκτικό πράγμα όμως. Οι Τούρκοι είναι συχνά παρόντες στους χώρους δράσης της ομάδας Βάγκνερ. Οι Ρώσοι φαίνεται να έχουν μια ανοχή για τους Τούρκους που δεν έχουν για τη Δύση. Εξ ου και το διπλό παιχνίδι της Τουρκίας με Ουκρανία και Ρωσία.
Το κυπριακό
Η Τουρκία φαίνεται να έχει κάνει οριστικά διπλωματική στροφή από την Ευρώπη στην Κεντρική και Ανατολική Ασία. Υπάρχει φόβος ότι θα σκληρύνει τη στάση της στο κυπριακό;
Έχουν επιστρέψει ποτέ οι Τούρκοι κάτι που κατέκτησαν; Ποτέ. Έχουν καταλάβει αυτό το νησί εδώ και σχεδόν 60 χρόνια. Πραγματοποίησαν μια δημογραφική αντικατάσταση εκδιώκοντας τους Ορθόδοξους Κύπριους Έλληνες στο νότιο τμήμα και φέρνοντας εκατοντάδες χιλιάδες αγρότες από την Ανατολία στο βορρά. Οπότε αγνοώ αν οι Έλληνες θέλουν να ανακτήσουν το βόρειο τμήμα του νησιού. Όταν ρωτήθακαν, απάντησαν «όχι».
Η Τουρκία γνωρίζει πολύ καλά, από την άλλη, ότι θα κηρύξει τον πόλεμο στην Ευρωπαϊκή Ένωση εάν φιλοδοξεί να ανακτήσει το νότιο τμήμα της Κύπρου. Μπορεί, ωστόσο, να ενδιαφέρεται για ορισμένα νησιά κοντά στα σύνορά της, τα οποία υπάγονται στην ελληνική κυριαρχία και τα οποία δεν κατοικούνται. Όπως και να έχει, η τουρκική δύναμη είναι πάνω από όλα συνέπεια της αδυναμίας της Ευρώπης. Η Ευρώπη υποχωρεί συνεχώς στην μόνιμη εκβιαστική στρατηγική του Ερντογάν Το θέμα των μεταναστών είναι μόνο ένα παράδειγμα.
Συνέντευξη στον Valentin Schirmer.
*Ο νομικός, Ardavan Amir-Aslani διδάσκει γεωπολιτική της Μέσης Ανατολής στη Σχολή Οικονομικού Πολέμου. Έχει δημοσιεύσει αρκετά δοκίμια για τις χώρες της Μέσης Ανατολής: Σαουδική Αραβία: από την επιρροή στην παρακμή, Ο αιώνας των προκλήσεων και πρόσφατα, Νέο χαλιφάτο η Τουρκία;
Πηγή: https://www.revueconflits.com/la-puissance-turque-est-la-consequence-de-la-faiblesse-de-leurope-entretien-avec-ardavan-amir-aslani/
