ΕΝΑΣ ΧΡΟΝΟΣ ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΩΝ:αποτελεσματικότητα των εμβολίων και ο εμβολιασμός ως στρατηγική κατά του covid

του Αθανάσιου Μπούνταλη, Χημικού, Ερευνητή

Πάει ένας χρόνος που τα προγράμματα εμβολιασμού ξεκίνησαν μαζικά. Με την δημοσίευση τότε των πρώτων ενδιάμεσων αποτελεσμάτων των τεσσάρων μεγάλων κλινικών δοκιμών, είχα συνοψίσει τα πρώτα αποτελέσματα («Εμβόλια κατά του SARS-CoV-2: Τι μας λένε τα αποτελέσματα των δοκιμών μέχρι στιγμής;», 6/1/2021).

Εκεί, έκανα κάποιες συνοπτικές παρατηρήσεις:

• Για να μετρηθεί κάποιος συμμετέχων στους νοσήσαντες πρέπει να παρουσιάσει συμπτώματα.
• Ασυμπτωματικοί φορείς, που μπορεί κάλλιστα να είναι μεταδοτικοί […] δεν προσμετρώνται στον υπολογισμό της αποτελεσματικότητας.
• [Τ]α πρωτόκολλα των δοκιμών δεν είναι σχεδιασμένα για να μετρούν το κατά πόσον τα εμβόλια μειώνουν την μεταδοτικότητα.
• Από τις δοκιμές (Pfizer, AstraZeneca, Moderna) αποκλείονται όσοι έχουν διαγνωσθεί εργαστηριακώς με μόλυνση από SARS-CoV-2, που σημαίνει ότι οι δοκιμές δεν μας λένε αν τα εμβόλια αποτρέπουν τις επαναμολύνσεις.
• Από την περιορισμένη διάρκεια των δοκιμών δεν γνωρίζουμε την χρονική ισχύ των εμβολίων, και είναι δυνατόν να απαιτείται νέος εμβολιασμός για την διατήρηση της προστασίας. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει το ενδεχόμενο τα εμβόλια να μετατραπούν σε διαρκή αγωγή, με όλα τα οικονομικά συμπαρομαρτούντα.

Και κατέληγα: «Ούτε να δυσπιστούμε στα επιστημονικά ευρήματα από άγνοια, αλλά ούτε και  να ευελπιστούμε ότι υπάρχουν μαγικές λύσεις όταν αυτές δεν προκύπτουν από τις μελέτες».

Που βρισκόμαστε πάνω από ένα χρόνο μετά; Τι μας λένε τα δεδομένα;

Τι αναμέναμε και τι παρατηρούμε

Από ανάγνωση και μόνον των πρωτοκόλλων των κλινικών δοκιμών καθίστατο σαφές ότι τα εμβόλια δεν εξετάζονταν ως προς το αν αποτρέπουν την μόλυνση και τις επαναμολύνσεις, ως προς το αν μειώνουν την μεταδοτικότητα, ούτε ως προς το αν παρέχουν μακροχρόνια προστασία. Εξετάζονταν μόνον ως προς το αν μειώνουν την βαρύτητα των συμπτωμάτων σε βάθος εξαμήνου, προσφέροντας δυνητικά μια πολύτιμη ανάσα στο σύστημα υγείας και βεβαίως σώζοντας ζωές.

Τα πρώτα επιτυχή αποτελέσματα των κλινικών δοκιμών φαίνεται να επιβεβαιώνονται από τους αριθμούς εμβολιασμένων και μη εμβολιασμένων σε νοσοκομειακές κλίνες. Από τις 30/8/2021 ο ΕΟΔΥ δημοσιεύει τους αριθμούς εμβολιασμένων και μη εμβολιασμένων (η μερικώς εμβολιασμένων) σε κλίνες ΜΕΘ της Ελλάδας. Από τότε μέχρι σήμερα, το ποσοστό μη (ή μερικώς) εμβολιασμένων κυμαίνεται μεταξύ 80-90% (βλ. εδώ, διάγραμμα 4). Δεδομένου ότι κατά το διάστημα αυτό το μεσοσταθμικό ποσοστό εμβολιασμού χονδρικά ήταν στο 65%, το λοιπό 35% των ανεμβολίαστων αντιστοιχεί σε σχεδόν τριπλάσια αντιπροσώπευση στον πληθυσμό των ΜΕΘ σε σχέση με την αναλογία του στον γενικό πληθυσμό.

Συμπέρασμα 1: Από όσους είχαν κίνδυνο να αναπτύξουν βαρέα συμπτώματα, έως και να καταλήξουν, ο εμβολιασμός παρέχει προστασία, ακριβώς όπως προέβλεπαν οι μελέτες.

Το δεύτερο όμως, και μείζον, ερώτημα είναι κατά πόσον τα εμβόλια είναι το εργαλείο που θα σταματήσει των μετάδοση και θα συντρίψει τον ιό στον γενικό πληθυσμό, δηλαδή σε όλες τις ηλικίες και σε όλες τις ομάδες κινδύνου, επιτυγχάνοντας στόχους για τους οποίους δεν δοκιμάστηκαν στις κλινικές μελέτες.

Αν δηλαδή είχαμε 100% εμβολιασμό θα βλέπαμε τον ιό να εξαφανίζεται;

Κάτι τέτοιο είναι καθ’ όλα δυνατόν, αλλά μένει να αποδειχθεί. Μια πρώτη απάντηση προκύπτει από την πρόοδο της ασθένειας σε σχέση με το επίπεδο εμβολιασμού.

Τον περασμένο Σεπτέμβριο το Πανεπιστήμιο Johns Hopkins δημοσίευσε μελέτη (όχι peer reviewed) που συσχέτιζε τον αριθμό κρουσμάτων και θανάτων με ποσοστά εμβολιασμού σε διάφορες κομητείες των ΗΠΑ, και κατέληγε ότι υπάρχει συσχέτιση. Μάλιστα έβαζαν στην ομάδα μεταβλητών και τις πολιτικές προτιμήσεις, καταλήγοντας ότι οι Ρεπουμπλικάνοι είναι πιο δύσπιστοι στον εμβολιασμό και ότι πεθαίνουν περισσότερο από covid. Μελέτες βάσει της ίδιας μεθοδολογίας δημοσίευσαν οι New York Times (εδώ και εδώ), το Kaiser Family Foundation και το NPR, και εν γένει η συσχέτιση υπόρρητα ερμηνευόταν ως αιτιότητα, παρά την πασίγνωστη περί του αντιθέτου προειδοποίηση.

Τον Οκτώβριο του 2020 είχα δημοσιεύσει τα πρώτα στατιστικά στοιχεία για τον δείκτη θετικότητας στην Ελλάδα («Πανδημία και στατιστικά στοιχεία: Κάποιες σκέψεις και επισημάνσεις», 5/10/2020), υπογραμμίζοντας την σημασία του στην μέτρηση της διάδοσης του ιού, καθώς ο αριθμός κρουσμάτων από μόνος του δεν μας λέει και πολλά: όσο ψάχνεις βρίσκεις. Ο ΕΟΔΥ δημοσίευσε τις πρώτες δικές του τέτοιες στατιστικές πάνω από δύο μήνες αργότερα (έκθεση της 16/12/2020).

Δανειζόμενος την μεθοδολογία του Johns Hopkins, και προσαρμόζοντάς την στην παραπάνω παρατήρηση, παρακάτω παραθέτω τους δείκτες θετικότητας και αριθμούς θανάτων ανά εκατομμύριο πληθυσμού ως συνάρτηση του επιπέδου εμβολιασμού. Το επίπεδο αυτό δίνεται τόσο ως λόγος δόσεων εμβολίων ως προς τον πληθυσμό όσο και ως ποσοστό πλήρως εμβολιασμένων κατοίκων.

Βίντεο 1 και 2. Κάθε σημείο αντιπροσωπεύει μια χώρα. Εξετάζονται 143 χώρες ως προς τους δείκτες θετικότητας και 190 χώρες ως προς τον ημερήσιο αριθμό θανάτων ανά εκατομμύριο πληθυσμού. Το χρώμα αντιστοιχεί στην διάμεση ηλικία και η διάμετρος του κύκλου στον πληθυσμό (λοιπή επεξήγηση των διαγραμμάτων στις σημειώσεις). Ο κατακόρυφος άξονας είναι λογαριθμικός για καλύτερη ορατότητα του συνόλου των σημείων.

Τι παρατηρεί κανείς από τα παραπάνω;

Κατ’ αρχήν αν και διακρίνεται κάποια συσχέτιση μεταξύ διάδοσης της νόσου με το επίπεδο εμβολιασμού, αυτή είναι αρκετά ευμετάβλητη. Αυτή ήταν ισχυρή με το κύμα της μετάλλαξης δέλτα (βλ. π.χ. Jeffrey E. Harries, Health Policy and Technology, in press, εδώ και εδώ), μειώθηκε αργότερα (π.χ. Εικόνα 1), και σχεδόν εξαφανίσθηκε με το κύμα της μετάλλαξης «όμικρον» (Εικόνα 2).

Εικόνα 1. Στιγμιότυπο της 13ης Νοεμβρίου 2021, λίγο πριν το κύμα της μετάλλαξης όμικρον.

Εικόνα 2. Στιγμιότυπο της 22ας Ιανουαρίου 2022, εντός του κύματος της μετάλλαξης όμικρον.

Στους δε θανάτους τα πράγματα είναι αρκετά πιο οφθαλμοφανή. Στις μεν χώρες με υψηλή διάμεση ηλικία (κόκκινες), η αρνητική συσχέτιση θανάτων-εμβολιασμών πράγματι ακολουθεί τις συσχετίσεις που παρατηρούνται και εντός των ΗΠΑ (βλ. ανωτέρω). Αντιθέτως, για χώρες με νεαρό πληθυσμό (μπλε), η θνητότητα ελάχιστη συσχέτιση παρουσιάζει με το επίπεδο εμβολιασμού. Μάλιστα, η συσσωμάτωση των νεαρών χωρών παρουσιάζει χαμηλότερη θνητότητα από τις πιο εμβολιασμένες γηρασμένες χώρες.

Αν θέλουμε να είμαστε γενναιόδωροι, και να αποδεχθούμε την συσχέτιση ως αιτιότητα, μπορούμε να πούμε ότι ο εμβολιασμός όντως προλαμβάνει τους θανάτους σε γηρασμένους πληθυσμούς. Όμως θα πρέπει να αποδεχθούμε και ότι το νεαρό της ηλικίας έχει τουλάχιστον το ίδιο ισχυρή συσχέτιση με ένα χαμηλό ποσοστό θανάτων.

Συμπέρασμα 2. Ο  εμβολιασμός δεν φαίνεται να είναι ο καθοριστικός παράγων αποτροπής της μετάδοσης της νόσου. Στην καλύτερη περίπτωση είναι ένας παράγων μεταξύ πολλών (μάσκες, αποστάσεις, καιρικές συνθήκες, στέλεχος ιού κλπ).

Συμπέρασμα 3: Ο εμβολιασμός φαίνεται να λειτουργεί όπως υπέδειξαν οι κλινικές μελέτες, μειώνοντας την θνητότητα. Αυτό όμως αφορά κυρίως σε γηρασμένους πληθυσμούς. Σε κράτη με πολύ νεαρούς πληθυσμούς η αντίστοιχη επίδραση είναι μη μετρήσιμη. Μάλιστα, η νεαρή ηλικία φαίνεται να συσχετίζεται ισχυρότερα με χαμηλά ποσοστά θανάτων από ό,τι ο υψηλός εμβολιασμός.

Σημείωση: Τα παραπάνω συμπεράσματα είναι ποιοτικά καθώς απέφυγα μια ποσοτική στατιστική ανάλυση, που θα προϋπέθετε μια αρχική υπόθεση ως προς τον τύπο της συσχέτισης (γραμμική, εκθετική κλπ). Μια τέτοια ανάλυση αποτελεί ερευνητικό αντικείμενο που προφανώς ξεφεύγει από τα όρια του παρόντος άρθρου.

Αντιμετώπιση θνητότητας και μεταδοτικότητας

Πριν από μήνες, όταν ακόμα αυτά τα δεδομένα δεν ήταν διαθέσιμα, ο εμβολιασμός ήταν μια εύλογη επιλογή, παρά τις επίσης εύλογες ανησυχίες ως προς την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια αυτών των φαρμάκων νέας τεχνολογίας. Προσωπικά εμβολιάσθηκα κρίνοντας τότε τα πιθανά οφέλη ως υπέρτερα των πιθανών κινδύνων. Κατανοούσα όμως και την διστακτικότητα όσων δεν επιθυμούσαν να λάβουν τα συγκεκριμένα εμβόλια, παρότι δεν την συμμεριζόμουν. («Υποχρεωτικοί εμβολιασμοί: Γιατί πολλοί πολίτες αντιδρούν», 24/8/2021).

Όσον αφορά στην μείωση της θνητότητας σε γηρασμένους πληθυσμούς, όπως αυτός της Ελλάδας, η αποτελεσματικότητα των εμβολίων συνεχίζει να διαφαίνεται στα παραπάνω  δεδομένα, και μας αφήνει να συμπεράνουμε ότι ο εμβολιασμός παραμένει χρήσιμος, ιδίως για μεσήλικες και ηλικιωμένους

Αυτό το συμπέρασμα ενισχύεται βεβαίως και λόγω ελλείψεως άλλων αποτελεσματικών και ευρέως διαθέσιμων προφυλακτικών ή συμπτωματικών αγωγών.

Θα ήταν ευχής έργον τα εμβόλια που διαθέτουμε να αποτελούν το τέλειο όπλο και κατά της μετάδοσης του κορωνοϊού. Όμως από τα διαθέσιμα στατιστικά δεδομένα αυτό δεν προκύπτει. Δεν εξηγείται άλλωστε το πώς σε χώρες με 90% ποσοστά εμβολιασμού, το 10% των ανεμβολίαστων είναι υπαίτιο για τις παρατηρούμενες επιδημικές εξάρσεις.

Πράγματι, έρευνα του αμερικανικού CDC σε δείγματα που συνελέγησαν τον Ιούλιο του 2021 σε επιδημική έξαρση σε θέρετρο της Μασαχουσέτης κατά το κύμα της μετάλλαξης δέλτα, έδειξε ότι ο εμβολιασμός δεν σταματούσε ούτε την μόλυνση ούτε την μετάδοση, άρα ούτε και την πιθανότητα μεταλλάξεων (Morbidity and Mortality Weekly Report, 2021, 70, 1059-1062). Σε πιο πρόσφατη μελέτη υπό την καθοδήγηση του Παν. της Οξφόρδης, διαπιστώνεται ότι αν και ο εμβολιασμός προσέφερε μείωση του ιικού φορτίου και της μεταδοτικότητας στην μετάλλαξη άλφα, αυτή η αποτελεσματικότητα ήταν μικρή ως προς την μετάλλαξη δέλτα (New Engl. J. Med., 5/1/2022). Κρίσιμο ερώτημα είναι η αντίστοιχη αποτελεσματικότητα έναντι της μεταδοτικότητας της μετάλλαξης όμικρον, ή άλλων που μπορεί να παρουσιασθούν μελλοντικά.

Σιωπηρή αναγνώριση αυτής της πραγματικότητας, άλλωστε, αποτελεί και η συνεχιζόμενη απαίτηση της χρήσης μάσκας ακόμη και από πλήρως εμβολιασμένους.

Συμπέρασμα 4. Ο συσχετισμός εμβολιασμού και ανάσχεσης της μετάδοσης είναι στην καλύτερη περίπτωση περιστασιακός, καθώς πλήρως εμβολιασμένοι μπορούν να μολυνθούν και να μεταδώσουν τον ιό.

Επακόλουθο. Η επικοινωνιακή διαχείριση του εμβολιασμού, ειδικώς με την «Επιχείρηση Ελευθερία», όχι μόνον προεξοφλούσε υπεραισιόδοξα αποτελέσματα, αλλά και ίσως προκάλεσε μεγαλύτερο κακό από ό,τι καλό, δίνοντας μια ψευδή αίσθηση ασφάλειας στους εμβολιασμένους και ενθαρρύνοντας παρακεκινδυνευμένες συμπεριφορές.

Αποτροπή της μετάδοσης: μεταξύ ορθολογισμού και δογματισμού

Εντούτοις, τελευταία οι ανεμβολίαστοι προαλείφονται ως οι ιδανικοί αποδιοπομπαίοι τράγοι της πανδημίας. Ο Γάλλος Πρόεδρος Μακρόν, σε συνέντευξή του στην Le Parisien, δήλωσε ότι «επιθυμεί πολύ να ταλαιπωρήσει τους ανεμβολίαστους» (το διαβόητο «emmerder»), λέγοντας μάλιστα ότι η ανευθυνότητά τους τους καθιστά ανάξιους για πολίτες. Στην Ελλάδα, τα σχετικά καθήκοντα για την ώρα μένουν σε μη πολιτικά πρόσωπα, όπως ο κ. Βασιλακόπουλος: «Θα περιοριστείτε μέχρι να βάλετε μυαλό». Κάποιος κυνικός θα έλεγε ότι αυτή είναι μια επιτυχέστατη  επικοινωνιακή στρατηγική απόσεισης των ευθυνών του πολιτικού κόσμου για την κατάσταση του ΕΣΥ, και ότι κάθε πολιτικός θα προσευχόταν να μην ολοκληρωθεί ο 100% εμβολιασμός για να έχει ένα διαθέσιμο άλλοθι.

Πράγματι, μιλάμε για «πανδημία των ανεμβολίαστων», αλλά παρότι ο ρόλος της ηλικίας και των υποκείμενων νοσημάτων είναι ξεκάθαρος, κανείς δεν την αποκαλεί «πανδημία των γέρων», «των χοντρών», «των καπνιστών», ή «των αλκοολικών». Τις δε εκκλήσεις για εμβολιασμό δεν ακολουθούν εκκλήσεις για απώλεια βάρους ή διακοπή του καπνίσματος, ούτε οι περιορισμοί πρόσβασης στα ΜΜΜ βασίζονται σε κριτήρια όπως η ηλικία ή η γενικότερη κατάσταση της υγείας.

Ο δε εμβολιασμός προτείνεται όχι απλώς ως το καλύτερο αλλά ως το μοναδικό όπλο ανάσχεσης της μετάδοσης, με κάθε επιδημική έκρηξη να προτάσσεται ως δικαιολογία μαζικότερου εμβολιασμού, παρότι η αποτελεσματικότητά του ως προς αυτό διαπιστώνεται ελλιπής.

Δηλαδή: επειδή δεν μειώνει αρκετά την μεταδοτικότητα, εμβολιασθείτε περισσότερο.

Η στάση αυτή όχι απλώς επιστημονική δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί, αλλά μάλλον

δογματική. Μετά την τρίτη δόση, τι; Τέταρτη; Πέμπτη; Τι έλεγε ο Αϊνστάιν για τον ορισμό της παραφροσύνης;

Ο Marco Cavaleri, επικεφαλής εμβολιαστικής στρατηγικής του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων φάνηκε να κατανοεί το αδιέξοδο αυτής της στρατηγικής, λέγοντας ότι «δεν μπορούμε να κάνουμε αναμνηστικές δόσεις κάθε 3-4 μήνες», ερχόμενος να επιβεβαιώσει σχετική ανακοίνωση του Π.Ο.Υ της ίδιας ημέρας (11/1/2022) που αναγνώριζε την μη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα των πολλαπλών εμβολιασμών.

Ο δε κ. Βασιλακόπουλος διακηρύττει με σχεδόν θρησκευτική βεβαιότητα ότι ο εμβολιασμός με τα συγκεκριμένα εμβόλια είναι «η μοναδική λύση», ακόμη και για παιδιά, παρότι είναι πλέον αποδεδειγμένο ότι δεν αποτρέπουν τις μολύνσεις, άρα και τις μεταλλάξεις, και ενώ παραδέχεται και ο ίδιος αμέσως μετά ότι οι επόμενες μεταλλάξεις θα είναι πιθανότατα λιγότερο νοσηρές.

Εναλλακτικές για την πρόληψη της βαριάς νόσησης

Από την στιγμή που κάποιος διαγνωσθεί εργαστηριακά ως φορέας του SARS-Cov-2, εμβολιασμένος ή μη, τίθεται σε απομόνωση–και καλώς τίθεται. Όμως τι κάνει περιμένοντας; Τι προφυλακτική αγωγή συνιστά ο οικογενειακός γιατρός του για να αποτρέψει βαριά νόσηση; Βιταμίνες; Συμπληρώματα διατροφής; Γαργάρες και ρινικές πλύσεις; Κάποια φαρμακευτική αγωγή, όπως π.χ. παίρνουν ασπιρίνη όσοι κινδυνεύουν από καρδιακά ή εγκεφαλικά επεισόδια;

Κατόπιν, ποια κατ’ οίκον συμπτωματική αγωγή μπορεί να συστήσει με τα πρώτα συμπτώματα; Πέραν κάποιων γενικών αγωγών που θα συνταγογραφούσε για οποιαδήποτε συνήθη ίωση (π.χ. εισπνεόμενα, βροχοδιασταλτικά, αποχρεμπτικά, παρακεταμόλη), τίποτα πιο εξειδικευμένο δεν του διατίθεται.

Ο βρετανικός NHS, ουσιαστικά καθοδηγεί τους ασθενείς στο πώς να καθίσουν ήσυχα σπίτι,

περιμένοντας την μοίρα τους διακριτικά. Αναμένοντας, ο μολυνθείς μπορεί αν θέλει να προσευχηθεί στην αγαπημένη του θεότητα, αλλά σε τυχόν επιδείνωση, ο οικογενειακός γιατρός τίθεται σε καθεστώς μερικής αχρηστίας.

Ο αμερικανικός FDA, η Καναδική κυβέρνηση και ο ΕΜΑ έχουν εγκρίνει μια χούφτα de novo φαρμάκων για κατ’ οίκον χρήση, τα οποία όμως είναι διαθέσιμα μόνον υπό ορισμένες προϋποθέσεις, σε περιορισμένες ποσότητες και όχι παγκοσμίως. Τα molnupiravir (Lagevrio/Merck) και Paxlovid (Pfizer) είναι σε ανεπάρκεια όπως περιγράφει ρεπορτάζ του CNN, δηλαδή πρακτικώς ανύπαρκτα για πολλούς που τα έχουν ανάγκη. Θεραπείες μονοκλωνικών αντισωμάτων (Regkirona/Celltrion, Ronapreve/Roche, Xevudy/GSK) εγκρίθηκαν από τον ΕΜΑ πριν από μόλις 1-2 μήνες, οπότε είναι άγνωστο το πότε η παραγωγή τους θα φτάσει να ικανοποιήσει την ζήτηση. Και βεβαίως χορηγούνται σε νοσηλευόμενους.

Αντιθέτως, η επαναστόχευση γνωστών φαρμάκων (drug repurposing), πέρασε σε δεύτερη μοίρα παρά τα προφανή της πλεονεκτήματα: Για τέτοια φάρμακα υπάρχουν έτοιμες γραμμές παραγωγής, αυξάνοντας την διαθεσιμότητα, οι παρενέργειες είναι ήδη γνωστές, αυξάνοντας την ασφάλεια και συντομεύοντας τις διαδικασίες έγκρισης, ενώ το κόστος είναι συχνά μικρότερο, μειώνοντας το βάρος στους ασθενείς και στα ασφαλιστικά ταμεία. Και όμως… Οι 14.200 ασθενείς των δοκιμών Solidarity του Π.Ο.Υ. ωχριούν μπροστά στις 30 με 60 χιλιάδες που είχαν συμμετάσχει σε κάθε μια από τις δοκιμές των νέων εμβολίων, και τα οποία ενισχύθηκαν με 12.3 δις δολάρια από την Operation Warp Speed της αμερικανικής κυβέρνησης.

Μέχρι στιγμής, τα μόνα επαναστοχευμένα που έχει εγκρίνει ο ΕΜΑ είναι ενέσιμα, και χορηγούνται σε ασθενείς ήδη νοσηλευόμενους με βαρέα συμπτώματα: anakinra (Kineret/Swedish Orphan Biovitrum), tocilizumab (RoActemra/Roche), καθώς και η ρεμδεσιβίρη (Veklury/Gilead). Παράλληλα ο Π.Ο.Υ. προτείνει δεξαμεθαζόνη, αλλά για όσους βρίσκονται ήδη σε αναπνευστήρα, δηλαδή κατόπιν εορτής. Μοναδικό επαναστοχευμένο και χορηγούμενο από το στόμα είναι το baricitinib (Olumiant/Eli Lilly), το οποίο όμως είναι ακόμα υπό εξέταση.

Και κανένα, πλην της δεξαμεθαζόνης, δεν είναι εκτός πατέντας

Πρακτικώς, μοναδική διαθέσιμη επιλογή, αν το εμβόλιο δεν κάνει την δουλειά του, είναι το νοσοκομείο και ενδεχομένως ο αναπνευστήρας. Μετά από δύο ολόκληρα χρόνια που είχαμε για να εφεύρουμε αποτελεσματικές κατ’ οίκον αγωγές και να τις αναπτύξουμε στο πεδίο, μπορούμε να είμαστε ικανοποιημένοι με το παρόν επίπεδο ιατρικής πράξης, το οποίο μας γυρνάει στις πρακτικές της Σπιναλόγκα; Αν είχαμε τον χρόνο να αναπτύξουμε τόσα εμβόλια, γιατί η ανάπτυξη αγωγών προχώρησε τόσο αργά;

Επ’ αυτής ακριβώς της βάσης είχε ξεκινήσει και η συζήτηση για προφυλακτικές αγωγές με επαναστοχευμένα γενόσημα φάρμακα, όπως η υδροξυχλωροκίνη ή η ιβερμεκτίνη, η οποία όμως αντιμετωπίσθηκε με ανοιχτή εχθρότητα από πολλούς πολιτικούς, επιστήμονες και ΜΜΕ, ειδικώς στα κοινωνικά δίκτυα. Συχνά, αυτή η έντονη κριτική είχε βάση, όμως το θέμα δεν είναι μόνον τα συγκεκριμένα μόρια, αλλά και η επικοινωνιακή αντιμετώπισή επαναστοχευμένων φαρμάκων.

Όπως είχα γράψει και παλαιότερα, δεν έχω την παραμικρή ιδέα σχετικά με την αποτελεσματικότητά τους, αλλά το ίδιο ανίδεος αποδείχθηκε και ο κ. Μητσοτάκης που, από βήματος της Βουλής, αποκάλεσε την ιβερμεκτίνη «κτηνιατρικό φάρμακο… για αγελάδες και μοσχάρια», την στιγμή που αυτή διατίθεται εδώ και δεκαετίες για ανθρώπινη χρήση υπό διάφορες εμπορικές ονομασίες (Stromectol/MSD, Scaball/Pharmazac, Mectizan/Merck κ.ά.).

Αυτή η… μοσχαρολογία αντέγραφε την καμπάνια «δεν είστε γελάδια» του FDA, η οποία είχε βασισθεί σε αναφορά του Υπ. Υγείας του Μισισίπι του Αυγούστου του 2021, που ήθελε το 70% των κλήσεων στο κέντρο δηλητηριάσεων να είναι για λήψη κτηνιατρικής ιβερμεκτίνης. Η καμπάνια αυτή ενισχύθηκε δημοσιογραφικά όταν ο σταθμός KFOR της Οκλαχόμα αναμετέδωσε ψευδή καταγγελία γιατρού για θαλάμους επειγόντων, δήθεν γεμάτους με θύματα δηλητηρίασης κτηνιατρικής ιβερμεκτίνης. Το ρεπορτάζ αναπαρήχθη από το Rolling Stone (και μια πλειάδα ΜΜΕ), προτού ανακληθεί όταν το νοσοκομείο την διέψευσε.

Ακόμη χειρότερα, στην αρχική αναφορά από το Κέντρο Δηλητηριάσεων του Μισισιπή, το «70% των κλήσεων» που αφορούσαν σε κτηνιατρική ιβερμεκτίνη, ήταν από ένα σύνολο… 14 κλήσεων που αφορούσαν ιβερμεκτίνη γενικά, και μόνον 2% των συνολικών. Δηλαδή 10 κλήσεις ήταν η βάση για όλο τον αστικό μύθο των δηλητηριάσεων από κτηνιατρική ιβερμεκτίνη, εξ ου και οι κατοπινές διορθώσεις από το Associated Press, την Washington Post και τον Guardian.

Προς τι τέτοια επίθεση, και δη άστοχη;

Τι μέλλει γενέσθαι;

Φαίνεται, ειδικώς με την μετάλλαξη όμικρον, ότι ο SARS-CoV-2 μετατρέπεται σταδιακά σε έναν ενδημικό ιό, ο οποίος με τις μεταλλάξεις του γίνεται πιο μεταδοτικός αλλά λιγότερο θανατηφόρος. Αυτό μένει να αποδειχθεί, αλλά είναι βέβαιο ότι απομακρύνεται από τον ιό πάνω στον οποίο αναπτύχθηκαν τα διαθέσιμα εμβόλια, ενδεχομένως καθιστώντας τα ακόμη λιγότερο αποτελεσματικά. Συνεπώς, η στρατηγική μαζικού εμβολιασμού, των παιδιών συμπεριλαμβανομένων, σταδιακά μετατρέπεται σε δόγμα που στηρίζεται περισσότερο στην πίστη και λιγότερο στα δεδομένα.

Είναι ακόμη αρκετά νωρίς για να είμαστε βέβαιοι, αλλά θα πρέπει να ετοιμαστούμε για το ενδεχόμενο να πρέπει να ζήσουμε με αυτόν τον ιό, και αντί για την εξάλειψη να στοχεύσουμε στην διαχείριση και στην αγωγή, προφυλακτική ή συμπτωματική. Σημασία έχουν οι ανθρώπινες ζωές, και κάθε μέσον που δουλεύει πρέπει να εξετάζεται.

Τα εμβόλια μας παρείχαν πολύτιμο χρόνο να προσαρμόσουμε το σύστημα υγεία μας και να αναζητήσουμε τέτοιες αγωγές, αλλά μάλλον αυτός ο χρόνος τελειώνει.

Τον εκμεταλλευθήκαμε;

Σημειώσεις

Επεξήγηση διαγραμμάτων. Για ευκρίνεια, αναγράφονται ετικέτες (με κωδικούς κρατών ISO2 ή ISO3) μόνον για σημεία που απέχουν 0.6 τυπικές αποκλίσεις από τις μέσες τιμές των αξόνων x- ή y (το “0” αντιστοιχεί σε κράτη χωρίς κωδικούς ISO2). Τα διαθέσιμα στοιχεία εμβολιασμού αρχίζουν στις 13/12/2020, και τα διαγράμματα συσχετίζονται με τους εμβολιασμούς 21 ημέρες πριν, διάστημα κατά το οποίο υποτίθεται ότι αναπτύσσεται η πλήρης ανοσία, δηλαδή από τις 3/1/2021 και μετά.

Διαθεσιμότητα δεδομένων. Τα πρωτογενή δεδομένα έχουν ληφθεί από ανοιχτές πηγές (βλ. κατωτέρω). Τα επεξεργασμένα δεδομένα είναι διαθέσιμα κατόπιν επικοινωνίας με τον συγγραφέα.

Πηγές δεδομένων

1. Δεδομένα εμβολιασμών ελήφθησαν από το αποθετήριο του Centers for Civic Impact του Πανεπιστημίου Johns Hopkins, https://github.com/govex/COVID-19. Ο συνολικός αριθμός δόσεων ελήφθη από το αρχείο https://github.com/govex/COVID-19/tree/master/data_tables/vaccine_data/global_data/time_series_covid19_vaccine_doses_admin_global.csv. Ποσοστά πλήρους εμβολιασμού ελήφθησαν από το αρχείο https://github.com/govex/COVID-19/tree/master/data_tables/vaccine_data/global_data/time_series_covid19_vaccine_global.csv.
2. Αριθμοί θανάτων ελήφθησαν από το αποθετήριο του Center for Systems Science and Engineering του Πανεπιστημίου Johns Hopkins, στο https://github.com/CSSEGISandData/COVID-19 και παρουσιάζονται ως κυλιόμενοι μέσοι όροι 15 ημερών.
3. Οι δείκτες θετικότητας ελήφθησαν από το αποθετήριο του Our World in Data, αρχείο https://github.com/owid/covid-19-data/blob/master/public/data/testing/covid-testing-all-observations.csv.
4. Οι πληθυσμοί χωρών έτους 2020 ελήφθησαν από το αρχείο δεδομένων SP.POP.TOTL της Παγκόσμιας Τράπεζας, διαθέσιμο στο https://data.worldbank.org/indicator/SP.POP.TOTL (έκδοση v2_3469297, λήψη της 10/1/2021).
5. Οι διάμεσες ηλικίες πληθυσμών του έτους 2020 ελήφθησαν από το Our World in Data (https://ourworldindata.org/age-structure) και συμπληρώθηκαν για δώδεκα χώρες που δεν περιείχε αυτό το αρχείο.