Του Αλκη Καλλιαντζίδη, Οικονομολόγου, [email protected] www.kalkis.eu
Την τελευταία φορά που ασχολήθηκα με την ψευδέστατη τουρκική αλληλεγγύη έναντι των ομοθρήσκων προσφύγων και μεταναστών στην Τουρκία ήταν στις 24-5-2022 στις Ανιχνεύσεις :ΕΔΩ
Προσεγγίζοντας όμως απλουστευτικά την ανθελληνική τουρκική πολιτική στο μεταναστευτικό, το οποίο σαφέστατα μας πιέζει αφόρητα και μας αιμορραγεί οικονομικά, κινδυνεύουμε να μην εξετάζουμε όλες τις πτυχές του και συνακόλουθα να μην λαμβάνουμε όλα τα κατάλληλα μέτρα αντιμετώπισής του. Δεν πρέπει νομίζω να βλέπουμε μόνο την εργαλειοποίησή του από τους νέο-Οθωμανούς. Πράγματι αυτοί έχουν συνηθίσει να εργαλειοποιούν τα πάντα, να μας καθυβρίζουν μέρα νύχτα και να μας απειλούν, προκειμένου να αρπάξουν (αν τα καταφέρουν) ό,τι θα μπορέσουν από την Ελλάδα, κι όχι μόνο. Το κάνουν με όλους τους μη υποταγμένους γείτονές τους. Η εργαλειοποίηση και το πλιάτσικο είναι μέσα στο DNA τους. Τελευταίο παράδειγμα είναι το κλέψιμο του νερού σε βάρος των κατοίκων της βορειοανατολικής επαρχίας της Συρίας Hassaké, όπως έγραψε στις 13-9-2022 στην εφημερίδα Le Monde η Hélène Sallon με τίτλο «Στο Hassaké της Συρίας, το νερό γίνεται ένα σπάνιο αγαθό» (A Hassaké, en Syrie, l’eau devient une denrée rare). Το Hassaké, σύμφωνα με την Wikipedia, είναι μια πόλη στη βορειοανατολική Συρία με πληθυσμό 188.160 κατοίκων, που αποτελείται κυρίως από Άραβες αλλά και από Κούρδους, και Αραμίτες και Αρμένιους. Η συνοικία του Καλάσι δεν τροφοδοτείται από τις δημόσιες αρχές εδώ και τρεις εβδομάδες και οι κάτοικοί της αγοράζουν από ιδιώτες διανομείς, σε πολύ υψηλές τιμές, νερό που μπορεί να αποδειχθεί ακατάλληλο για κατανάλωση. «Το νερό κλέβεται από την τουρκική πλευρά πριν φτάσει από την πλευρά μας», κατηγορεί στην Hélène Sallon η Nawar Mahmoud Sabri, συνδιευθύντρια του τμήματος νερού για την επαρχία του Hassaké.
Ας επανέλθουμε όμως στο προσφυγικό-μεταναστευτικό που τις τελευταίες δυο μέρες κυριάρχησε στα ελληνικά ΜΜΕ, αφού τα τουρκικά μετέδωσαν ότι, μέσω ενός ειδικού ιστοτόπου, οργανώνονται μεθοδικά ομάδες των 50 Συρίων προσφύγων εντός Τουρκίας για να μετακινηθούν προς την Ευρώπη, φυσικά μέσω Ελλάδας. Προσωπικά δεν εξεπλάγην με την εν λόγω είδηση την οποία διέψευσε ο κ. Μηταράκης. Μήπως δεν το κάνουν ήδη με μικρότερες ή μεγαλύτερες ομάδες, επιχειρώντας να περάσουν είτε μέσω Έβρου είτε με σαπιο-πλοιάρια δια θαλάσσης με προορισμό την Ιταλία ;
Πέρα από την πολιτική εργαλειοποίησης του Ερντογάν, φαίνεται καθαρά πλέον ότι μια σημαντική μερίδα της τουρκικής κοινωνίας είναι κουρασμένη από την υπερ-δεκαετή παρουσία των εκατομμυρίων προσφύγων Συρίων και μη και μια άλλη έχει πέσει στην πολιτικάντικη παγίδα που στήνουν, σε πολλές χώρες του κόσμου, και τα τουρκικά εθνικιστικά κόμματα εν μέσω προεκλογικής περιόδου, ρίχνοντας στις πλάτες των ξένων τις δυσκολίες που περνούν τα λαϊκά στρώματα λόγω της βαρύτατης οικονομικής κρίσης.
Ας δούμε παρακάτω τι αναφέρει το σχετικό ρεπορτάζ της Angèle Pierre στις 10-9-2022 
στον Le Monde με τίτλο : «Τουρκία : σφίγγει η θηλιά στους Σύρους πρόσφυγες» (Turquie : l’étau se resserre sur les réfugiés syriens). «Η ανησυχία αυξάνεται μεταξύ των εξόριστων, οι οποίοι αντιμετωπίζουν ολοένα και αυξανόμενες διοικητικές δυσκολίες, ενώ η τουρκική εξουσία σκληραίνει τον τόνο της απέναντί τους», συνοψίζει σχετικά η ρεπόρτερ και δημοσιεύει την διπλανή φωτογραφία που δείχνει μια τουρκική σημαία αναρτημένη στο μπροστινό μέρος ενός συριακού καταστήματος στην συνοικία Önder της Άγκυρας, όπου ζουν πολλοί Σύριοι πρόσφυγες, 12 Αυγούστου 2021 (TUNAHANTURHAN / SOPAIMAGES / SIPA).
Η σκλήρυνση του πολιτικού λόγου στην Άγκυρα και οι ειδήσεις επανέναρξης του διαλόγου με τη Δαμασκό που προτάθηκαν από τις αρχές, ξανα–ανακατεύουν την τράπουλα για πολλούς Σύριους που ζουν στην Τουρκία. «Πολλοί άνθρωποι γύρω μου ετοιμάζονται να φύγουν ξανά, για να πάνε στην Ευρώπη», παρατηρεί στην ρεπόρτερ η Zaynab, 29 ετών, από το Idlib (στη βορειοδυτική Συρία). «Ξαναζούμε λίγο την ίδια ατμόσφαιρα με το 2015», προσθέτει, αναφερόμενη στη μαζική άφιξη Σύριων προσφύγων εκείνη τη χρονιά στη ζώνη Σένγκεν.
«Το καθεστώς [της Δαμασκού] και η αντιπολίτευσή του πρέπει να συμφιλιωθούν (…) Πιστεύουμε ότι η συμφιλίωση είναι απαραίτητη για μια διαρκή ειρήνη στη Συρία», δήλωσε ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου στην Άγκυρα κατά τη διάρκεια συνάντησης σε συνέντευξη Τύπου στις 16 Αυγούστου 2022. Από τη στιγμή που έγινε αυτή η δήλωση, που ερμηνεύεται ευρέως ως προσπάθεια κατευνασμού της Δαμασκού, αναζωπυρώθηκαν οι φόβοι στον συριακό πληθυσμό που είναι εξόριστος στην Τουρκία.
Ο Ερντογάν, ο οποίος δεν δίστασε να αποκαλέσει τον Μπασάρ Αλ Άσαντ «τύραννο» το 2016, έδειξε ότι είναι πιο συμβιβαστικός κατά την επιστροφή του από την Ουκρανία στις 18 Αυγούστου: «Το πρόβλημά μας δεν είναι να νικήσουμε ή να μη νικήσει τον Αλ Άσαντ», διαβεβαίωσε τότε τους δημοσιογράφους.
Αντιμεταναστευτικές διαβολές
«Σοβαρά πιστεύετε ότι μπορούμε να καθίσουμε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με αυτόν που μας έσφαξε χθες;, διαμαρτύρεται ο Taha Elgazi, ένας σαραντάρης από τη βόρεια Συρία και ακτιβιστής για τα δικαιώματα των προσφύγων. Δεν μπορούμε ποτέ να εμπιστευτούμε αυτό το καθεστώς».
Ζώντας κυρίως στις μεγάλες πόλεις, τρία εκατομμύρια Σύριοι επωφελούνται από ένα καθεστώς προσωρινής προστασίας στην Τουρκία. Είναι εγγεγραμμένοι στην πόλη διαμονής τους και μπορούν να ταξιδέψουν μόνο με ad hoc ταξιδιωτική άδεια. Επισήμως, σε 211.000 Σύριους έχει χορηγηθεί η τουρκική υπηκοότητα τα τελευταία χρόνια.
Ωστόσο, αν οι πρώτοι μήνες του πολέμου στη Συρία, το 2011, χαρακτηρίστηκαν από μια φιλόξενη πολιτική του (ισλαμο-συντηρητικού) Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ, που βρίσκεται στην εξουσία), το αδιέξοδο στη σύγκρουση έχει σταδιακά αμβλύνει τις προοπτικές οι Σύριοι πρόσφυγες να επιστρέψουν στα σπίτια τους. Και μετά από έντεκα χρόνια συμβίωσης, ο τουρκικός πληθυσμός δείχνει πλέον ανοιχτά την κούρασή του.
Καθώς η Τουρκία βυθίζεται βαθύτερα στην οικονομική κρίση, οι αντι–μεταναστευτικές διαθέσεις των εθνικιστών πολιτικών ηγετών γίνονται όλο και πιο σκληρές. Εργαλειοποιώντας πολιτικά το ζήτημα, ο συνασπισμός της αντιπολίτευσης, που κυριαρχείται από τους εθνικιστές (Αξενέρ), πλειοδοτεί.
Ψεύτικες ειδήσεις
Μεταξύ των Σύριων προσφύγων που συνάντησε η παραπάνω ρεπόρτερ, έχουν κυριευθεί από την ανησυχία. Όλοι λένε ότι αισθάνονται σαφώς μια αύξηση της εχθρότητας απέναντί τους.
Αυτή είναι η περίπτωση, για παράδειγμα, των βοηθημάτων που υποτίθεται ότι χορηγεί η τουρκική κυβέρνηση στους Σύριους πρόσφυγες, σε βάρος του ίδιου του πληθυσμού της. «Φοβάμαι. Πριν από δύο μέρες, ο γείτονας της μητέρας μου μαχαιρώθηκε μέχρι θανάτου από άλλους έφηβους. Ήταν 17 ετών. Ακούμε αυτού του είδους τις ιστορίες κάθε δύο εβδομάδες», ανησυχεί η Zaynab.
Η ένταση εκφράζεται τόσο στις πιο τετριμμένες καταστάσεις της καθημερινότητας όσο και στα πιο θανατηφόρα ξεκαθαρίσματα λογαριασμών. Οι τιμωριτικές αποστολές κατά των προσφύγων στην Άγκυρα τον Αύγουστο του 2021 είχαν ήδη εγείρει φόβους για
ευρύτερο ξέσπασμα βίας στη χώρα. Από εδώ και στο εξής, το μεταναστευτικό είναι ένα από τα κύρια προβλήματα που προβάλλει το τουρκικό εκλογικό σώμα ενόψει των προεδρικών και βουλευτικών εκλογών του Ιουνίου 2023. Τον Φεβρουάριο του 2022, έρευνα του ινστιτούτου Metropoll έδειξε ότι το 82% των ερωτηθέντων ήθελε την επιστροφή των Σύριων προσφύγων στη χώρα τους.
«Από τις δημοτικές εκλογές του 2019, όπου το AKP έχασε την Κωνσταντινούπολη, η μεταναστευτική πολιτική της κυβέρνησης άλλαξε, αναλύει η Didem Danis, κοινωνιολόγος με ειδίκευση στα μεταναστευτικά θέματα και καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Γαλατάσαραϊ. Κάποιοι εντός του AKP έχουν αποδώσει αυτήν την αποτυχία τους στην προσφυγική πολιτική».
Η πολύ συμβολική απώλεια της μεγαλύτερης πόλης της χώρας βιώθηκε όντως ως 
ταπείνωση μέσα στο κόμμα του Ερντογάν. Και η απάντηση δεν άργησε να έρθει. Στις συνοικίες με μεγάλο συριακό πληθυσμό, οι τοπικές αρχές επέβαλαν γρήγορα στις επιχειρήσεις μια μεγαλύτερη γραμματοσειρά για λέξεις γραμμένες στα τουρκικά από ό,τι για εκείνες που γράφονταν στα αραβικά στις πινακίδες. Κι άλλα μέτρα έχουν ενισχύσει αυτή τη στροφή στην Κωνσταντινούπολη. «Τα παιδιά από τη Συρία των οποίων οι γονείς ήταν εγγεγραμμένοι σε άλλες πόλεις της Τουρκίας κατά την άφιξή τους δεν επιτρέπεται πλέον να εγγραφούν σε δημόσια σχολεία στην Κωνσταντινούπολη, λυπάται ο Taha Elgazi. Είναι ένας τρόπος να σπρώξουν τους Σύριους να εγκαταλείψουν την πόλη».
Αυθαίρετες απελάσεις
Ένα άλλο σύμπτωμα της εξάντλησης του τουρκικού μοντέλου υποδοχής : είναι το σχέδιο «αραίωσης» που εκπόνησε το Υπουργείο Εσωτερικών, το οποίο συνίσταται στην αναστολή της διαμονής των Σύριων προσφύγων σε γειτονιές όπου ο αλλοδαπός πληθυσμός υπερβαίνει το 20%, τέθηκε σε ισχύ στις 16 περιφέρειες σε όλη τη χώρα.
Οι πρόσφυγες νιώθουν έτσι τη θηλιά να τους περισφίγγει. Πολλοί από αυτούς λένε ότι αντιμετωπίζουν διοικητικές δυσκολίες κατά την επικαιροποίηση των χαρτιών παραμονής τους στην Τουρκία. Οι ολοένα και μεγαλύτερες καθυστερήσεις που επιβάλλονται μπορεί μερικές φορές να οδηγήσουν σε αυθαίρετες απελάσεις στα σύνορα και η πιθανότητα αστυνομικού ελέγχου με αβέβαιο αποτέλεσμα τρομοκρατεί τους εξόριστους.
Ο εκπρόσωπος του Υπουργού Εσωτερικών ανέφερε στις 4 Σεπτεμβρίου ότι 520.000 πρόσφυγες επέστρεψαν εθελοντικά στη Συρία τα τελευταία χρόνια, αλλά πολλοί παρατηρητές και ενώσεις καταγγέλλουν αναγκαστικές επιστροφές. Κι ας κατηγορεί εμάς η Τουρκία ότι κάνουμε επαναπροωθήσεις μεταναστών και προσφύγων.
Τελικά, στόχος είναι να επιστρέψουν «ένα εκατομμύριο Σύριοι», όπως ανακοίνωσε τον Μάιο ο Ερντογάν. Αυτό το τεράστιο εγχείρημα «εθελούσιας» επιστροφής -σύμφωνα με
την επίσημη αιτιολογία- είναι συνυφασμένο με την τουρκική στρατηγική εμφύτευσης στη βόρεια Συρία. Η ολοκλήρωση της συγκρότησης της ουδέτερης ζώνης των τριάντα χιλιομέτρων κατά μήκος των συνόρων χρησιμεύει ως δικαιολογία για την επιθυμία να πραγματοποιηθεί νέα στρατιωτική επέμβαση κατά των Κούρδων μαχητών των Μονάδων Προστασίας του Λαού, όπως είχε υπογραμμίσει τότε ο Τούρκος πρόεδρος. Αλλά η τεχνητή πτυχή των στεγαστικών έργων δεν αφήνει καμία ελπίδα στους εξόριστους να επιστρέψουν στην πόλη προέλευσής τους.
