του Παντελή Σαββίδη
Φωτογραφία1: Βεργίνα: ανάκτορο του Φιλίππου
Φωτογραφία 2η: Απο την εκδήλωση στη Λέσχη Θεσσαλονίκης
ΔΙΕΥΚΡΙΝΗΣΗ: Η κ. Νέλλη Ζήκα μου ζήτησε να μιλήσω για την Κεντρική Ασία και την σημερινή σχέση της με τον ελληνισμό, στην Λέσχη Θεσσαλονίκης. Για την ελληνιστική παρουσία στην Υπερωξιανή μίλησε η κ. Ντόρα Πέγκα. Το κείμενο που ακολουθεί με τις φωτογραφίες που επέλεξα είναι βασικά η ομιλία μου. Αλλά, πριν φθάσω στο σημείο απο το οποίο την άρχισα, δηλαδή στις σημερινές εξελίξεις, θεώρησα σκόπιμο να κάνω μια σύντομη αναφορά στο παρελθόν για να έχει ο αναγνώστης μια λογική αλληλουχία γεγονότων.
Διευκρινίζω εξ αρχής ότι δεν βλέπω τέτοια σχέση. Η μόνη σχέση που υπάρχει είναι οι ομογενείς που ήρθαν από την μετασοβιετική αυτή περιοχή. Και ό,τι αυτοί διατηρούν ως επαφές ή αναμνήσεις.
Αλλά η πρόταση της κ. Ζήκα έχει ενδιαφέρον. Να δούμε την κατάσταση της περιοχής προκειμένου να αναπτύξουμε την σκέψη μας και γιατί όχι να προτείνουμε πολιτικές.
Γιατί δεν υπάρχει αυτή η παλιά σχέση; Και όχι, μόνο, με την Κεντρική Ασία. Γιατί δεν υπάρχει ας πούμε με τη Μέση Ανατολή την οποία αν επισκεφθεί κανείς θα νομίζει ότι ζει, ακόμη, στα ελληνιστικά χρόνια. Τόσο ζωντανός είναι ο ελληνισμός στη Μέση Ανατολή.
Το θέμα μας, όμως, είναι η Κεντρική Ασία αλλά γεωπολιτικά, η Κεντρική Ασία, η Μέση Ανατολή και τα Βαλκάνια είναι για την Ελλάδα ενιαίος χώρος.
Δυστυχώς δεν υπάρχει κρατική αντίληψη γεωπολιτικής παρουσίας στις περιοχές αυτές. Και το κενό καλύπτεται από άλλους.
Από αυτής της πλευράς, της προβολής μιας ελληνικής παρουσίας στην περιοχή της Κεντρικής Ασίας, όπως μας την περιέγραψε η κ. Πέγκα, φοβάμαι ότι θα σας απογοητεύσω.
Δυστυχώς, η Ελλάδα δεν διαδραματίζει κανέναν γεωπολιτικό ρόλο πουθενά.
Το κακό είναι ότι και η Ένωση στην οποία ανήκει, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν διαδραματίζει επίσης, σημαντικό ρόλο. Έχει καταντήσει μια μεσαίας επιρροής δύναμη.
Συνήθως, ο γεωπολιτικός ρόλος, όπως τον αντιλαμβανόμαστε σε τέτοιες περιοχές, όπως η Κεντρική Ασία προϋποθέτει σκληρή ισχύ. Η Ελλάδα δεν έχει τέτοιες δυνατότητες. Θα μπορούσε, όμως, να αναπτύξει την ήπια ισχύ της και να είναι σ αυτό υπερδύναμη αλλά και εδώ παρατηρούμε μια παθητικότητα. Λες και όλο το σύστημα έχει παραιτηθεί. Προσπαθεί να διαχειριστεί μια καθημερινότητα και αυτήν με μίζερο τρόπο.
Ο ελληνισμός όπως τον έχουμε στο μυαλό μας και όπως τον μάθαμε στις σχολικές αίθουσες, τουλάχιστον ως τη δική μου γενιά, δεν υπάρχει.
Ενώ διαθέτει το προνόμιο να φέρει ένα πολιτισμικό φορτίο παγκοσμίως αναγνωρισμένο είναι αμφίβολο και αν τον διδάσκεται και αν τον βιώνει αυτόν τον πολιτισμό η ίδια η ελληνική κοινωνία. Και, κυρίως, αν η κρατική πολιτική θέλει να τον προβάλει σε περιοχές όπου είναι επιθυμητός και όπου η Ελλάδα αντιμετωπίζεται με θετική ανταπόκριση.
Το ερώτημα είναι γιατί;
Η ιδεολογία του νεοελληνικού κράτους δεν ήταν η ιδεολογία του οικουμενικού ελληνισμού. Για λόγους που δεν είναι της παρούσης στιγμής επικράτησε μια μικροελλαδική λογική.
Θεωρητικά, από την Επανάσταση, ακόμη, γίνεται αναφορά στην Αρχαία Ελλάδα αλλά φοβάμαι πως οι μετέπειτα διαχειριστές του νεοελληνικού κράτους περιόρισαν την αναφορά στην εποχή της αρχαίας πόλης κράτους. Αυτήν εννοούσαν αρχαία Ελλάδα.
Ανησυχώ ότι θεώρησαν, όπως και αρκετοί ξένοι ιστορικοί ότι η Ελλάδα τελείωσε με την Μάχη της Χαιρώνειας (338 π.Χ). Η Μάχη της Χαιρώνειας δεν ήταν το τέλος της Ελλάδας. Ήταν η αρχή της πτώσης των Αχαιμενιδών και της προβολής του ελληνικού πολιτισμού σε όλον τον γνωστό, τότε, κόσμο.
Την οικουμενικότητα στον ελληνικό πολιτισμό την έδωσε ο Αλέξανδρος.
Το θέμα μας, σήμερα, έχει να κάνει με την ελληνική παρουσία στην Κεντρική Ασία αλλά αυτή δεν υπάρχει. Δεν έχει τέτοια αντίληψη το νεοελληνικό κράτος.
Άρα θα εστιάσουμε στην Κεντρική Ασία ως γεωπολιτικό χώρο που επηρεάζει την Ελλάδα, δεν επηρεάζεται από την Ελλάδα.
Η Κεντρική Ασία ανήκει στην Ανατολή. Και αν κάτι επιδίωξε ο Αλέξανδρος ήταν να ενώσει και όχι να διχάσει την Δύση με την Ανατολή. Θα μπορούσε να είναι αυτός και ο σημερινός ρόλος της Ελλάδας.
Η Ελλάδα, βεβαίως, ανήκει σε οργανισμούς και συμμαχίες προς τις οποίες έχει υποχρεώσεις. Αλλά καμιά συμμετοχή της δεν την εμποδίζει να παίξει έναν ενωτικό, φιλειρηνικό ρόλο.
Σε αντίθεση με την Ελλάδα η χώρα που αποτελεί υπαρξιακό της κίνδυνο, η Τουρκία, αναπτύσσει δραστηριότητα και στην Κεντρική Ασία. Έχει, μάλιστα, και μεγάλα σχέδια.
Η ιστορία ξεκινά από την εποχή των Περσικών Πολέμων όταν ο Δαρείος αρχικά και ο Ξέρξης στη συνέχεια επιχειρούν να καταλάβουν τις ελληνικές πόλεις-κράτη.
Στον Μαραθώνα το 490 π.Χ. στη Σαλαμίνα το 480 π.Χ. και στις Πλαταιές το 479 π.Χ. οι Έλληνες αποκρούουν τον Περσικό κίνδυνο. Αυτό που λέγεται σήμερα δυτικός πολιτισμός, και τότε εκφραζόταν από τους Έλληνες, σώζεται. Οι Έλληνες προσφέρουν μεγάλη υπηρεσία στην πολιτισμική εξέλιξη της ανθρωπότητας. Και δεν θα είναι η πρώτη φορά.
Αλλά η περσική εισβολή άφησε βαρύ αποτύπωμα. Με τον Ξέρξη, και ενώ οι Αθηναίοι είχαν καταφύγει στα ξύλινα τείχη, οι Πέρσες λεηλάτησαν την πόλη και κατέστρεψαν τα ιερά.
Μια υποσημείωση πριν συνεχίσω. Ο καθηγητής Γιάννης Τζιφόπουλος μου είπε κάποτε σε προσωπικό επίπεδο τα εξής:
“Αν παρακολουθήσεις το επιχείρημα των Περσών με την ύβριν τους μέχρι τέλους, τότε δίνει την εντύπωση (και αυτό αναδεικνύει ο Ηρόδοτος ξεκάθαρα) ότι η σύγκρουση είναι και θρησκευτική.
Η αντίληψη των Περσών για τον κόσμο ήταν διαμετρικά αντίθετη από των Ελλήνων οι οποίοι κατά τους Πέρσες στον Ηρόδοτο διαπράττουν ύβριν όταν εγκλωβίζουν το θείον σε ένα ναό ή σε ένα άγαλμα, πράγμα εξωφρενικό και τρελό για τους Ζωροάστρες, μαθηματικούς Πέρσες, και συνεπώς η ύψιστη αυτή προσβολή (χειρότερη δεν υπάρχει) πρέπει να σταματήσει πάσει δυνάμει και με κάθε θυσία, γι αυτό και πυρπολούν και ισοπεδώνουν όλες αυτές τις προσβλητικές προς το θείον ανθρώπινες κατασκευές, με υπέρτατο θεό τους τον Ήλιο και το στερέωμα κλπ)”.
Αυτήν την προσβολή οι Έλληνες δεν θα την ανέχονταν. Ο Φίλιππος στην αρχή μετά τη Μάχη της Χαιρώνειας (338 π.Χ.) και την Πανελλήνια Συμμαχία στην Κόρινθο (οι Έλληνες πλην Λακεδαιμονίων) και ο γιός του Αλέξανδρος στη συνέχεια, έδωσαν την υπόσχεση να εκδικηθούν.
Ο Φίλιππος συντάχθηκε με την παράδοση αυτών των νικών. Υπενθύμισε στους Έλληνες ότι μόνο ενωμένοι θα μπορούσαν να νικήσουν τους Πέρσες και να προστατεύσουν την ελευθερία τους. Τους υπενθύμισε επίσης ότι ήταν καθήκον τους να ελευθερώσουν από την περσική κατοχή τις ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας, ακριβώς όπως είχαν κάνει το 478 π.χ.. Με εξαίρεση την Σπάρτη και την Ήπειρο, οι περισσότερες ελληνικές πόλεις και ομοσπονδίες πόλεων αποδέχτηκαν το κάλεσμα.
Από μια τέτοια επιθυμία ξεκίνησε ο Αλέξανδρος στο σύντομο αλλά μακρύ ταξίδι του και μεταμόρφωσε την τότε γνωστή οικουμένη.
Από την εκστρατεία αναδείχθηκε και κάτι άλλο.
Κατά τον Ντρόϋζεν (Γιόχαν Γκούσταβ Ντρόϋζεν ο οποίος το 1833 έγραψε την πρώτη ιστορία του Αλεξάνδρου στην νεότερη εποχή), ο Αλέξανδρος συνειδητά και συστηματικά υπηρετούσε έναν στόχο.: να υπερβεί τον διχασμό ανάμεσα στην Ανατολή και στη Δύση.
Ο Αλέξανδρος έφθασε μέχρι τον Ανατολικό Ωκεανό. Την ίδια εποχή ένας άλλος Έλληνας ο Πυθέας ο Μασσαλιώτης εξερευνούσε τον Δυτικό Ωκεανό, πέρα από τις Ηράκλειες στήλες, το Γιβραλτάρ.
Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του ανακάλυψε τα βρετανικά νησιά, ενδεχομένως έφθασε ως τη Νορβηγία ή την Ισλανδία, ανάλογα με το που τοποθετεί κανείς το μέρος όπου οι Αρχαίοι ονόμαζαν Θούλη-και έπλευσε βαθιά στην Βαλτική Θάλασσα.
Περίπου την ίδια εποχή σε έναν πιο άνετο χώρο, στους σκιερούς κήπους του Λυκείου των Αθηνών, ο Αριστοτέλης και οι αθλητές του ακολουθούσαν το σχέδιο να χαρτογραφήσουν, να αναλύσουν και να ταξινομήσουν το σύνολο του ορατού κόσμου και κάθε τυχή της ανθρώπινης συμπεριφοράς.
Ο Πυθέας στη Δύση, ο Αλέξανδρος στην Ανατολή και ο Αριστοτέλης στο κέντρο της ελληνικής διανόησης αποτελούν τις παράλληλες αποκορυφώσεις επιστημονικών εξερευνήσεων δεκαετιών, που στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ άνοιγαν νέους δρόμους
Έτσι, η Μάχη της Χαιρωνείας δεν σηματοδοτεί το τέλος του ελληνικού κόσμου όπως θα ήθελαν ορισμένοι συγγραφείς αλλά την αρχή του τέλους των Αχαιμενιδών. Δηλαδή της Περσικής Αυτοκρατορίας.
Αφού κατέλαβε τις Περσικές πόλεις ο Αλέξανδρος εξεστράτευσε βορειότερα για να καταστείλει εξεγέρσεις τοπικών ηγεμόνων, έφθασε μέχρι την Βάκτρια και παντρεύτηκε την Ρωξάνη κόρη τοπικού ηγεμόνα της Σογδιανής. Μιλάμε για περιοχές που ανήκουν στο σημερινό Πακιστάν, Τατζικιστάν και Αφγανιστάν.
Η αυτοκρατορία την οποία είχε δημιουργήσει δεν διέθετε σταθερά θεμέλια και ως διοικητική οντότητα κατέρρευσε. Αλλά οι κατακτημένοι λαοί συνέχισαν να είναι ενταγμένοι σε ένα δίκτυο πολιτικών σχέσεων, οικονομικών ανταλλαγών και πολιτιστικών αλληλεπιδράσεων.
Η κληρονομιά του Αλέξανδρου είναι τα μέτρα που έλαβε και τα πρότυπα που δημιούργησε.
Πάνω σε αυτά στηρίχθηκε η ελληνική Ανατολή για τους επόμενους τρείς αιώνες.
Η μακρά ελληνιστική εποχή άλλαξε την θέση των Ελλήνων στην οικουμένη (την κατοικημένη γη) καθιστώντας την ιστορία τους αναπόσπαστο κομμάτι της «παγκόσμιας» ιστορίας της αρχαιότητας.
Η ελληνιστική εποχή ξεκινά συμβατικά με τις εκστρατείες ή τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου και τελειώνει με το θάνατο της Κλεοπάτρας (334 ή 323 πχ -30πχ)
Η ελληνιστική εποχή οφείλει το όνομά της στους ελληνιστές, ομάδα ιουδαίων που είχαν υιοθετήσει τον ελληνικό τρόπο ζωής.
Οι εξελίξεις που οι εκστρατείες του Αλεξάνδρου έθεσαν σε κίνηση οδήγησαν τελικά στη δημιουργία ενός σύνθετου δικτύου πολιτικών, διοικητικών, οικονομικών και πολιτιστικών διασυνδέσεων που πλησιάζει στο σύγχρονο φαινόμενο της παγκοσμιοποίσης. Αντί για παγκοσμιοποίηση θα μπορούσαμε καλύτερα να μιλάμε για οικουμενοποίηση.
Φυσικά, ο μεγάλος ελληνικός αποικισμός από τον 8 ως τον 6 αιώνα πΧ. είχε διευρύνει τους ορίζοντες των Ελλήνων αλλά με κανέναν τρόπο δεν συγκρίνεται με αυτό που συναντούμε μετά τις εκστρατείες του Αλεξάνδρου.
Αυτή η διαδικασία επηρέασε διάφορες ελληνικές περιοχές με ποικίλους τρόπους.
Παραδοσιακές ηγεμονικές δυνάμεις όπως η Αθήνα, η Σπάρτη και οι Θήβες, υπερκεράστηκαν σε πολιτική σημασία από τα ελληνιστικά βασίλεια και τα ομόσπονδα κράτη, αλλά και από περιφερειακές δυνάμεις όπως η Ρόδος.
Η ρωμαϊκή κατάκτηση ενίσχυσε την οικονομική βαρύτητα που είχαν οι επαρχιακές πρωτεύουσες και οι ρωμαϊκές αποικίες.
Κομβικό σημείο στην ρωμαϊκή εξέλιξη αποτέλεσε η Μάχη του Ακτίου (31 π.Χ.) γύρω από τη σημερινή Πρέβεζα, που έδωσε τέλος στους εμφύλιους πολέμους της Ρώμης, οι οποίοι διεξάγονταν πάντα σε ελληνικό έδαφος.
Ο στόλος του Οκταβιανού με ναύαρχο τον Αγρίππα συγκρούστηκε με τον στόλο του Αντωνίου και της βασίλισσας της Αιγύπτου Κλεοπάτρας, της τελευταίας απογόνου της Μακεδονικής δυναστείας, και κατήγαγε περιφανή νίκη, τερματίζοντας οριστικά τους εμφυλίους πολέμους της Ρώμης.
Η σημασία της συγκεκριμένης ναυμαχίας ως προς τις συνέπειές της υπήρξε καθοριστική και μπορεί να συγκριθεί με άλλες ανάλογες στρατιωτικές νίκες, όπως τη ναυμαχία στη Σαλαμίνα το 480 π.Χ. ή τη ναυμαχία στο Ναβαρίνο το 1827, που αποδεικνύονται ως σημεία καμπής στην ιστορία του τότε γνωστού κόσμου με αλλαγές και συνέπειες δραματικές και μακροχρόνιες.
Αύγουστος και Αγρίππας σχεδίασαν και εφάρμοσαν για πρώτη φορά στο στρατιωτικό τροπαίο της νίκης στη Νικόπολη το τι, το πώς και το γιατί της Ρώμης του μέλλοντος, χρησιμοποιώντας το τροπαίο ως ένα εμπειρικό πεδίο δοκιμών και λαθών για τη «νέα τάξη πραγμάτων», τη δημιουργία δηλαδή της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και τους μηχανισμούς διακυβέρνησής της.
Στη νέα σύλληψη του τότε κόσμου Αύγουστος και Αγρίππας οριοθετούν το κέντρο στην Ιταλική χερσόνησο και τα γειτνιάζοντα νησιά, ενώ η πόλη και το μνημείο της νίκης στη Νικόπολη και το Άκτιο συμβολίζουν κυριολεκτικά και μεταφορικά ένα οροθέσιο, έναν χώρο δηλαδή ταυτόχρονα συνοριακό και μεθοριακό, που συμβολίζει τη ρωμαϊκή αμηχανία και τα ανάμεικτα συναισθήματα απέναντι σε μια πολεμική νίκη κατά τον εμφύλιο πόλεμο του πρόσφατου παρελθόντος της Ρώμης. Το μνημείο της νίκης σε απόσταση ασφαλείας από τη Ρώμη συμβολίζει έναν νέο νοητό «γεωγραφικό μεσημβρινό» Β-Ν για τις ρωμαϊκές επαρχίες της Ανατολής, εκεί όπου τελικά δεν κατάφερε να επικρατήσει ο ρωμαϊκός τρόπος νοοτροπίας, σκέψης, αντίληψης, όπως στο κέντρο της αυτοκρατορίας, τη Ρώμη, την Ιταλική χερσόνησο και τα γειτνιάζοντα νησιά.
Η συμβολική αυτή κίνηση του Αυγούστου με το τροπαίο της νίκης στη Νικόπολη ανατρέπει συμβολισμούς αιώνων (τουλάχιστον από τον 5ο αιώνα π.Χ.) αλλά και επαναδιατυπώνει σαφώς με γεωγραφικούς και γεωστρατηγικούς όρους το όριο Α-Δ για τη νέα δύναμη της Μεσογείου.
Η συνάντηση της ελληνικής και της ρωμαϊκής ιστορίας δημιούργησε το Βυζάντιο και μέσω του Βυζαντίου το νέο ελληνισμό: τη Ρωμιοσύνη.
Κατά την χιλιετία που ακολούθησε την πτώση της Αυτοκρατορίας των Αχαιμενιδών και των διάδοχων ελληνιστικών βασιλείων η Κεντρική Ασία, ο τόπος όπου πρώτα κυριαρχούσαν οι νομάδες κτηνοτρόφοι- οι βάρβαροι, όπως θα τους αποκαλούσαν οι Αρχαίοι Έλληνες έγινε η κοιτίδα ενός από τους λίγους μεγάλους πολιτισμούς που αναπτύχθηκαν στην καρδιά της ίδιας της Ασίας.
Κατά την χιλιετία που ακολούθησε την πτώση της Αυτοκρατορίας των Αχαιμενιδών και των διάδοχων ελληνιστικών βασιλείων η Κεντρική Ασία, έγινε η κοιτίδα ενός από τους λίγους μεγάλους πολιτισμούς που αναπτύχθηκαν στην καρδιά της Ασίας.
Με τις αραβικές εισβολές εδραιώνεται και η παρουσία του Ισλάμ, γεγονός που θα είχε καθοριστική σημασία στη μετεξέλιξη του ισλαμικού κόσμου μέσα στους επόμενους αιώνες.
Οι τρείς μεγάλες εμπορικές πόλεις της Υπερωξιανής,( η Υπερωξιανή είναι το αρχαίο όνομα του τμήματος εκείνου της Κεντρικής Ασίας που ανταποκρίνεται περίπου στο σημερινό Ουζμπεκιστάν, Τατζικιστάν, νότιο Κιργιστάν και νοτιοδυτικό Καζακστάν)
Σαμαρκάνδη, Μπουχάρα και Μπάλχ (σήμερα στο Αφγανιστάν, τα Βάκτρα των Αρχαίων Ελλήνων) ήταν σπουδαία κέντρα διαμετακομιστικού εμπορίου και προσέδιδαν μεγάλη οικονομική ισχύ σε όποιο κράτος και αν ανήκαν.
Ένας από τους βασικότερους λόγους για αυτό ήταν το γεγονός ότι βρίσκονταν πάνω στο δρόμο του μεταξιού τη μεγάλη εμπορική οδό που διέσχιζε όλη την Ασία από την Ευρώπη ως την Κίνα.
Οι δύο βασικές απολήξειςς του ήταν το Βυζάντιο στη Δύση και το Σιάν ή πρωτεύουσα της Κίνας στην ανατολή όμως κομβική σημασία απέκτησαν επίσης οι ενδιάμεσοι σταθμοί της Σαμαρκάνδης, Μπουχάρας, Τασκένδης και της Μερβ. (η Τασκένδη πέτρινη πόλη πρωτεύουσα του σημερινούς Ουζμπεκιστάν).
Εκεί έμποροι που έρχονταν από τη δύση συναντούσαν τους εμπόρους από την ανατολή και αντάλλασαν εμπορεύματα.
Πολύτιμο για το εμπόριο ήταν βεβαίως το μεταξύ, άλλα διακινούνταν και πολλά άλλα αγαθά, όπως τσάι, μπαχαρικά, πολύτιμοι λίθοι, κεραμικά, μέταλλα και προϊόντα μεταλλοτεχνίας.
Το εμπόριο στήριζε την οικονομία των περιοχών όπου διεξαγόταν, και όπως ήταν αναμενόμενο, οι Ασιάτες ηγεμόνες επιδίωκαν να διασφαλίσουν ότι αυτός ο τόσο επιθυμητός δρόμος θα διέρχεται από την επικράτεια τους.
Ο δρόμος του μεταξιού δεν ήταν δρόμος με τη στενή έννοια του όρου. Ο όρος δηλώνει η συλλογικά τις διαδρομές που συνέδεαν τις δυτικές με τις ανατολικές περιοχές της Ευρασίας.
Η πιο σημαντική διαδρομή από τη Σαμαρκάνδη και την Μπουχάρα προς δυσμάς διέσχιζε τη βόρεια Περσία με σταθμό την Ταυρίδα και κατέληγε στην Κωνσταντινούπολη το μεγαλύτερο εμπορικό κέντρο της μεσαιωνικής Ευρώπης.
Από την Κεντρική Ασία πέρασαν σταδιακά οι Σαμανίδες, η πιο πετυχημένη από τις ανεξάρτητες δυναστείες, περσόφωνοι που θέλησαν να αποσπάσουν την Περσία από το αραβικό χαλιφάτο, οι Τούρκοι, τον 13ο αιώνα οι Μογγόλοι του Τζεγκίς Χαν και αργότερα ο Ταμερλάνος, ο οποίος και έκανε πρωτεύουσά του την Σαμαρκάνδη.
Το όραμα του Ταμερλάνου ήταν να γίνει η Σαμαρκάνδη μια πόλη σύμβολο της ομορφιάς και της παιδείας, μια όαση γαλήνη χτισμένη με λάφυρα από άλλες περιοχές της αυτοκρατορίας του.
Σύμφωνα με τον Αμίν Μααλούφ (από τις πιο λυρικές και αισθαντικές πένες της λογοτεχνίας του κόσμου της Ανατολής) η Σαμαρκάνδη ήταν η πιο όμορφη όψη που έδειξε ποτέ στον ήλιο η γη.
Η Σαμαρκάνδη έγινε η πόλη όπου οι διάδοχοι του Ταμερλάνου οι Τιμουρίδες, δημιούργησαν τον πιο εντυπωσιακό γηγενή πολιτισμό που αναπτύχθηκε ποτέ στην Κεντρική Ασία.
Την επόμενη περίοδο τον λόγο στην περιοχή έχουν οι Ρώσοι.
Μέχρι το 1992, όταν με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης οκτώ δημοκρατίες στον Καύκασο και την Κεντρική Ασία απέκτησαν την ανεξαρτησία τους.
Γεωργία, Αρμενία, Αζερμπαϊτζαν, Καζαχστάν, Κιργιζία, Ουζμπεκιστάν, Τουρκμενιστάν, και Τατζικιστάν.
Οι περισσότερες από αυτές ιδρύθηκαν από τον Ιωσήφ Στάλιν ο οποίος δεν ενδιαφέρθηκε καθόλου για το μείγμα των εθνοτήτων που κατοικούσαν στη μία ή την άλλη περιοχή.
Αυτή η πληθυσμιακή και εθνοτική ανάμειξη αποτέλεσε μια από τις κύριες αιτίες των μετασοβιετικών συγκρούσεων.
Υπήρχαν, όμως, και άλλες.
Διακίνηση ναρκωτικών (το Αφγανιστάν είναι κοντά)
Ρωσική αίσθηση ασφάλειας
Κινεζικές ανησυχίες με Ουιγούρους που κατοικούν στην περιοχή του Ξινγιάνγκ η οποία συνορεύει με την Κεντρική Ασία
Ήπια διαχείριση της Κεντρικής Ασίας από την Κίνα
Αμερικανική προσπάθεια επιρροής στην περιοχή για περικύκλωση της Ρωσίας και ένταξη της περιοχής στις δυτικές δομές. (Γεωργία, Οσετία, Αμπχαζία) Αρμενία, Καζαχστάν
Και φυσικά, αέριο και πετρέλαιο
Η Ευρώπη διαδραματίζει ελάχιστο ρόλο. Δεν έχει καν πολιτική.
Η Τουρκία προσπαθεί να παίξει συμπληρωματικό ρόλο, κυρίως, με τον Οργανισμό τουρκογενών Κρατών
Επίσης και το Ιράν επιδιώκει να έχει παρουσία στην περιοχή. Ας μην ξεχνάμε ότι ιστορικά η παρουσία του ήταν έντονη. Και μετά τον Αλέξανδρο
Η προσπάθεια επιρροής στις χώρες αυτές ονομάστηκε το Νέο Μεγάλο Παιχνίδι. Ο όρος αυτός χρησιμοποιήθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1990 και ανακαλεί το Μεγάλο Παιχνίδι του 19ου αιώνα.
Τότε η βρετανική αυτοκρατορία και η τσαρική Ρωσία συγκρούστηκαν για τον έλεγχο της Κεντρικής Ασίας.
Οι όροι του νεοαποικιακού παιχνιδιού έχουν αλλάξει. Οι ΗΠΑ έχουν αντικαταστήσει τη Βρετανία ενώ έχουν μπει στο παιχνίδι εκτός από τη Ρωσία η Κίνα, το Ιράν, η Τουρκία και το Πακιστάν.
Το 1997, ο Zbigniew Brzezinsky έγραφε ότι η Ευρασία αποτελεί το κλειδί για την παγκόσμια κυριαρχία. Στην καρδιά της, βρίσκεται η Κεντρική Ασία.
Tα τρομοκρατικά χτυπήματα της 11ης Σεπτεμβρίου του 2001, και η συνακόλουθη αρχή του πολέμου κατά της τρομοκρατίας κατέδειξαν την στρατηγική σημασία της Κεντρικής Ασίας
Συγκριτικά με τις άλλες δυνάμεις που εμπλέκονται στην Κεντρική Ασία, η Ρωσία είναι αυτή που έχει ένα σχετικό γεωστρατηγικό προβάδισμα.
ΡΩΣΙΑ
Στην προσπάθεια της να επαναφέρει τον ηγεμονικό ρόλο της στη περιοχή, η Μόσχα προωθεί μία σειρά περιφερειακών πρωτοβουλιών, όπως:
ο Οργανισμός Συλλογικής Ασφάλειας,
Διακυβερνητική στρατιωτική συμμαχία που υπεγράφη στις 15 Μαΐου 1992
.-η Ευρασιατική Συμμαχία,
-η Ευρασιατική Οικονομική Κοινότητα
και η τελωνειακή ένωση Ρωσίας, Καζακστάν και Λευκορωσίας στην οποία προσπαθεί να εντάξει και το Κιργιστάν και το Τατζικιστάν.
Η Μόσχα δεν συμβιβάζεται με την νέα δυναμική ισχύος στην μετα-Σοβιετική Κεντρική Ασία, και προβάλλει σθεναρή αντίθεση στην προοπτική μόνιμης παρουσίας Δυτικών στρατευμάτων στην περιοχή.
Παρά τις προσπάθειες της, η επιρροή της Μόσχας φθίνει με την εμπλοκή και νέων ισχυρών παικτών στην Κεντρική Ασία, ιδιαίτερα της Κίνας.
Η ΚΙΝΑ
Η Κίνα προβάλλει ήπια ισχύ. Δεν θέλει να αναμιγνύεται στα εσωτερικά των κρατών, προβάλλει την οικονομική της παρουσία και η πολιτική αυτήν την κάνει ελκυστικότερη από τη Ρωσία. Αλλά και από τις ΗΠΑ των οποίων η πολιτική προβολής των δικών τους αξιών και συμφερόντων είναι εμφανής.
Στο πλαίσιο αυτό, ο Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς ουσιαστικά δεν πρόκειται για έναν στρατηγικό άξονα συνεργασίας μεταξύ του κινεζικού δράκου και της ρωσικής αρκούδας, αλλά για μια ρεαλιστική συνεργασία συμφέροντος που στόχο έχει να λειτουργήσει ως μέσο εξισορρόπησης της Δυτικής παρουσίας και επιρροής στη περιοχή.
Για τη Κίνα, η Κεντρική Ασία είναι απαραίτητη πηγή ενέργειας και διαφοροποίησης των ενεργειακών της πηγών που προέρχονται κυρίως από την Μέση Ανατολή.
Ο φόβος της Κίνας ότι ισλαμιστές εξτρεμιστές στην Κεντρική Ασία θα συνεργαστούν με τους Ουιγούρους σεπαρατιστές την ωθεί στο να επενδύει μαζικά στην περιοχή, ενώ έχει αναδειχτεί και σε σημαντικό πάροχο αναπτυξιακής βοήθειας.
Το Πεκίνο προσπαθεί να διαχειριστεί και τις χώρες αυτές με τον νέο Δρόμο του Μεταξιού
ΑΜΕΡΙΚΗ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΑ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΑ
Πριν το 2001, η Κεντρική Ασία δεν αποτελούσε υψηλή προτεραιότητα της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής. Την επαύριον της κατάρρευσης της Σοβιετικής Ένωσης, η πολιτική των ΗΠΑ απέναντι στα νέα ανεξάρτητα κράτη της περιοχής είχε στόχο να διευκολύνει την οικονομική και δημοκρατική μετάβασή τους και να αντιμετωπίσει παράλληλα μία σειρά από διασυνοριακές απειλές, όπως η εξάπλωση των όπλων μαζικής καταστροφής (που τα νέα κράτη κληρονόμησαν από την Σοβιετική Ένωση), η τρομοκρατία, η διακίνηση ναρκωτικών και ο εξτρεμισμός. Η διευκόλυνση της ροής των ενεργειακών αποθεμάτων της Κεντρικής Ασίας στις δυτικές αγορές, και η αποτροπή της Ρωσίας από το να επιβάλλει την βούλησή της στην «πίσω αυλή» της, αποτέλεσαν επίσης συνιστώσες της Αμερικανικής στρατηγικής στην Κεντρική Ασία.
Μετά την 11η Σεπτεμβρίου η σημασία της περιοχής για την Ουάσιγκτον εκτοξεύτηκε απότομα
Ο ακρογωνιαίος λίθος της αμερικανικής πολιτικής της Ουάσινγκτον μετά τα τρομοκρατικά χτυπήματα έχει ως κύριο στόχο την διευκόλυνση της συνεργασίας μεταξύ των κρατών της Κεντρικής Ασίας με τις ΗΠΑ και τους συμμάχους της στο ΝΑΤΟ.
Οι χώρες της Κεντρικής Ασίας βλέπουν το ΝΑΤΟ περισσότερο ως απειλή παρά ως προστασία.
ΤΟΥΡΚΙΑ
Ήταν το 1932, όταν έλαβε χώρα το πρώτο, θεσμικά οργανωμένο, Συνέδριο Τουρκικής Ιστορίας στην Άγκυρα, υπό την Αιγίδα του Κεμάλ Ατατούρκ. Ανάμεσα στα «συμπεράσματα» του Συνεδρίου, ήταν η περίφημη αναζήτηση των τουρκικών ριζών στις ερημιές της Κεντρικής Ασίας. Οι Τούρκοι ήταν ένας αρχαίος πολιτισμός-οι πραγματικοί πρόγονοι των Χετταίων- που είχαν διδάξει σε όλους τους σύγχρονους Ευρωπαίους τις τέχνες και τις επιστήμες.
Η Τουρκία τότε κοίταζε στα δυτικά, αλλά παράλληλα έπρεπε να βρει κάτι ισχυρό, να εξοβελίσει το ενοχλητικό ισλαμικό παρελθόν. Αυτή ήταν η κατάσταση τον Μεσοπόλεμο.
Μετά την κατάρρευση του Ανατολικού Μπλοκ το 1990-1991, η Τουρκία απέκτησε και άλλου τύπου ανησυχίες. Με τον Τουργκούτ Οζάλ Πρόεδρο της χώρας, η Τουρκία μιλάει για ενότητα των τουρκογενών λαών (και) στη βάση του Ισλάμ. Η Τουρκία θα μπορούσε να μετατραπεί σε μια ομοσπονδία των εθνοτήτων στη βάση του Ισλάμ, ενώ ο ρόλος των Ενόπλων Δυνάμεων θα έπρεπε να περιοριστεί. Δεν έζησε και πολύ όμως για να αποκτήσει ελπίδες το όραμά του.
Σήμερα όμως, υπό την Προεδρία του Ερντογάν, έχουμε μία σύζευξη των δύο οραμάτων: ενός ρατσιστικού παντουρανισμού και μιας τουρκοισλαμικής σύνθεσης.
Ο όρος Παντουρκισμός αναφέρεται στο πολιτικό κίνημα που εμφανίστηκε κατά τη δεκαετία του 1880 μεταξύ των Τούρκων διανοουμένων της ρωσικής περιοχής του Κυβερνείου του Μπακού (σημερινό Αζερμπαϊτζάν) και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (σημερινή Τουρκία), με στόχο την πολιτιστική και πολιτική ενοποίηση όλων των Τουρκικών φύλων
Ο Τουρανισμός είναι ένα στενά συνδεδεμένο κίνημα αλλά ένας πιο γενικός όρος, επειδή ο τουρκισμός ισχύει μόνο για τους τουρκόφωνους λαούς. Ωστόσο, ερευνητές και πολιτικοί που υποστηρίζουν την τουρκική ιδεολογία έχουν χρησιμοποιήσει αυτούς τους όρους εναλλακτικά σε πολλές πηγές και έργα λογοτεχνίας.
Από την δεκαετία του 1990, η Τουρκία δραστηριοποιείται εντονότατα στην Κεντρική Ασία. Με την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, η Τουρκία άρχισε να δραστηριοποιείται εντονότατα στις τουρκόφωνες κεντροασιατικές δημοκρατίες. Η περιοχή θεωρήθηκε (και δικαίως) πολύ σημαντική, μιας και περιέχει σημαντικότατα κοιτάσματα πετρελαίου και το 40% των παγκόσμιων κοιτασμάτων ουρανίου.
Τρεις είναι οι περιοχές-πονοκέφαλοι που προβληματίζουν την Ρωσία:
α) οι τουρκογενείς (Πρόκειται για οντότητες σε εκτεταμένες και μη, περιφέρειες της Ρωσικής Ομοσπονδίας, οι οποίες συνδέονται με την Κεντρική Ασία και την Τουρκία. Όπως: το Νταγκεστάν, το Ταταρστάν (με πρωτεύουσα το Καζάν), η Γιακουτία κα) εθνότητες σε αυτόνομες και ομόσπονδες οντότητες στην Ρωσία (ευρωπαϊκή και ασιατική),
β) λίγο νοτιότερα, η περιοχή της Κεντρικής Ασίας
Από το 1993, η Τουρκία δημιούργησε τον Διεθνή Οργανισμό Τουρκικής Κουλτούρας, ενώ από το 2009, ίδρυσε (με έδρα την Πόλη) το Συμβούλιο Συνεργασίας Τουρκογενών Κρατών, το οποίο επεκτείνει την συνεργασία σε μια σειρά ζητημάτων: κουλτούρας, εκπαίδευσης, τουρισμού, αθλητισμού, θρησκείας, επενδύσεων κοκ.
και γ) ο Άξονας Μαύρης Θάλασσας και Κασπίας.
Η τελευταία περιφέρεια που προκαλεί ανησυχίες είναι ο Άξονας Μαύρης Θάλασσας-Κασπίας, με την Τουρκία να φιλοδοξεί να γίνει κεντρικός κόμβος διέλευσης εμπορευμάτων και ενέργειας. Με αυτόν τον τρόπο παρακάμπονται τόσο οι αγωγοί φυσικού αερίου προς την Ρωσία (διακαής πόθος των ΗΠΑ εδώ και 20 χρόνια) όσο και οι σιδηροδρομικές οδοί προς την Ρωσία.
Ο Διεθνής Δια-Κασπιακός Διάδρομος (International Trans-Caspian Route) θα υποσκελίσει τον Δια-Σιβηρικό Σιδηρόδρομο.
ΑΛΛΟΙ ΧΑΡΤΕΣ
International North South Transport Corridor
Σε όλη αυτή την ιστορία που είναι η Ελλάδα;
Υπάρχουμε και ευελπιστούμε για έναν νέο οικουμενικό ελληνισμό. Έλληνας είναι της των ελλήνων παιδείας συμμετέχων. Αν τον περιορίσουμε στα όρια του μικροελλαδισμού έχουμε, ήδη, τελειώσει.
*Στοιχεία αντλήθηκαν, μεταξύ άλλων, απο:
-Άγγελος Χανιώτης: Η εποχή των κατακτήσεων.
-Ρόντερικ Μπήτον: οι Ελληνες
-Οι Πέρσες Τζέφρυ Πάρκερ και Μπρέντα Πάρκερ
-Το άρθρο του καθηγητή Γιάννη Τζιφόπουλου στις Ανιχνεύσεις: Τροπαίο της νίκης Ανατολής-Δύσης στη Νικόπολη: όρια, οροθέσια, σύνορα ΕΔΩ
Κατά την δική μου εκτίμηση ο όρος “οικουμενικός” Ελληνισμός στρείται νοήματος, έπειτα από την έξωση των Ελλήνων από την Πόλη το 1955.
Ίσως να αποκτά κάποια πνευματική αξία μέσα από τις όποιες δραστηριότητες του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
Οφείλω επίσης να τονίσω το εντυπωσιακό παράδοξο με την επιρροή του Ελληνισμού στην Δύση και στην Ανατολή. Ενώ η επικράτηση της ελληνιστικής εποχής με την μορφή πολιτικού ελέγχου, επήλθε κυρίως στην Ανατολή, η ιστορική ελληνική επιρροή στην Δύση ήταν και παραμένει μεγάλη.
Η Ανατολή πολύ σύντομα απέβαλλε ό,τι ελληνιστικό με την επέκταση του Ισλάμ, το οποίο κυριάρχησε κυρίως ως μέσο απεξάρτησης από την ελληνιστικής επιρροής (δεν είναι τυχαίο ότι η εικονομαχία αποτέλεσε το έσχατο μέσο για να αποτραπεί ο εξισλαμισμός της Ανατολής).
Ένας νέος οικουμενικός ελληνισμός… μοιάζει περισσότερο με σενάριο επιστημονικής-γεωπολιτικής φαντασίας.
Να δούμε πρώτα για πόσο θα υπάρχει ακόμη ελληνισμός και μετά βλέπομε για την οικουμενικότητά του.
Πολύ ωραία ενημέρωση. Βοηθάει στην εμπέδωση κρίσιμων θεμάτων γεωοπολιτικής. Όσο για τον “ελληνισμό” πιστεύω ότι εξανεμίστηκε μέσα από το ιδεολόγημα της ενσωμάτωσης του ελληνικού πολιτισμού στον δυτικό. Συμφωνώ με τον Λούμπεν πως στην Ανατολή τον ξέβρασε ο ισλαμισμός-αλληλένδετος με τον πανάρχαιο ανατολίτικο αυταρχισμό. Δεν συμφωνώ όμως με το “παράδοξο” της “επιρροής” μας στη Δύση. Από τον Καβάφη γνωρίζουμε με τον καλύτερο τρόπο πώς αλλοιώθηκε ο ελληνικός τρόπος για να δίνει, έκτοτε, περιωπή ανωτερότητας στη βάρβαρη Δύση. Αν υπήρχε έστω και ελάχιστη επιρροή, δεν θα υπήρχαν ούτε ο ρωμαιοκαθολικός ούτε ο προτεσταντικός Χριστιανισμός. Θα πέρεμενε ένας: κατά την ορθή δόξα (που κάνει τον ελληνισμό ξένο προς την “ορθολογικότητα” του δυτικού βαρβαρισμού και μοναδικό εκφραστή του Ανθρώπου= του ορθώς θέλειν).
η πολιτιστική επιρροή δεν ορίζεται μόνο από την άκριτη αναπαραγωγή ξένων προτύπων.
Το σχίσμα των εκκλησιών δεν οφειλόταν τόσο σε δογματικές διαφορές αλλά στην πολιτική πραγματικότητα η οποία προέκυψε από την αδυναμία της ανατολικής ρωμαϊκής αυτοκατορίας να ασκήσει εξουσία στην δύση (μην ξεχνάμε ότι η καθιέρωση του Χριστιανισμού ως religio imperii έγινε με κριτήρια ακραιφνώς πολιτικά και βασιζόταν στην υπόθεση της μίας και αδιαίρετης αυτοκρατορίας). Ας μην ξεχνάμε εξάλλου και ότι την περίοδο της εικονομαχίας ήταν ο πάπας εκείνος ο οποίος αντιστάθηκε στην αποκαθήλωση των εικόνων, την οποία με την σειρά της ήταν η Πόλη εκείνη η οποία την εισηγήθηκε για να αντιμετωπίσει την κριτική εκ μέρους του ισλάμ.
Η ελληνική επιρροή στην σκέψη και στην πολιτική παραμένει βαθύτατη, φυσικά πάντα με τις επιμέρους προσαρμογές της.
Για να υπάρξει εν ζωή ένας πολιτισμός πρέπει κάποιος να τον αναπαράγει. Υπάρχει αυτός ο κάποιος; Πιστευει στον ελληνιστικό πολιτισμό το αθηναϊκό κρατίδιο;
αν δεν υπάρχει;
«Η σύγκρουση των περσων με τον Κασμο». Δλδ δεν δέχονταν απεικόνιση. Τι μας λέει αυτό;;; Ούτε οι ισλαμιστές δέχονται απεικόνιση.
Παρατηρήσεις: η Κίνα ήταν ένα μεγαλώτατο, μεγάλο κράτος, απαρχής του πολιτισμού. (Ένα από τα τρία , δεν είναι;;; Αίγυπτος-Ελλάδα- Κίνα. Ναι και η κοιλάδα του Ευφρατη). Όμως πάντα και εξεπανεκαθεν ήταν απομονωμένη, πάντα. Η ισχύς της μεγάλη μόνο από το μέγεθος και τον πληθυσμό της, και την ανεξαρτησία της σε πλουτοπαραγωγικές πηγές. Δεν ενδιαφερόταν (και δεν ενδιαφέρεται νομίζω, να κάνει αποικία, είναι τόσο μεγάλη και τόσο αυτάρκης. Η Ρωσία μπορεί να είναι μεγαλύτερη, αλλά όχι τόσο αυτάρκης. Θεωρώ μόνο την Κίνα και την Ινδία, τις πιο αυτάρκεις χώρες του κόσμου ολοκλήρου). Σήμερα η πρόκληση για τους κινέζους είναι να κρατήσουν τους Τούρκομανους στα σύνορα τους- να μην επιτρέπουν στην Τουρκία να τους επηρεάσει.
Όμως, από την άλλη μεριά. Αφήνουμε τους Τούρκους, (όχι εμείς οι Έλληνες, η δυτική Ευρώπη) να παίζουν παιχνίδια και παιχνίδια σοβαρά, με εκπαίδευση υγιεια, θρησκευτικά και πολιτισμική επιρροή, σε όλη την κεντρική Ασία. Εδώ και τουλάχιστον έναν αιώνα, μη πω παραπάνω. Πως έγινε το αζερμαμπαιτζαν, αζερμπαιτζαν;;; Κατακτούν σιγά σιγά όλη την καρδιά της ευρασιας.
Δεν αντιλαμβανόμαστε καν τον κίνδυνο, όχι τον πολιτισμικό, αυτής της θρησκείας που ακόμη και στον 21ο αιώνα, επηρεάζει το 1/3, ίσως και παραπάνω, του πληθυσμού της γης και σύμφωνα με τους ιστορικούς θα μετράει πάνω από το μισό, το 2050.
Και σας παρακαλώ. Η παιδεία η ελληνική, που δεν είχε και έχει ακριβώς τα ίδια φόντα και τις ίδιες ευκαιρίες με τους τουρκομανους, δεν μπορεί να επηρεάσει την ανθρώπινη ιστορία;;; Η ελληνική παιδεία που μπόλιασε την ρωμαϊκή, που μπόλιασε την καθολική και προτεσταντική κοσμοθεωρία, που μπόλιασε ακόμη ακόμη και λαούς της Ανατολής, μη εξαιρουμένων των Τούρκομανων, δεν θα μπορούσε να γίνει κοσμοθεωρία;;; Αρκεί και οι ίδιοι οι γεννήτορες της να την σέβονται να την ακολουθούν και να την προβάλλουν;;; Ήπια ισχύς λέμε. Τι πιο ήπια από εκπαίδευση του ίδιου του λαού σου, κατ´ αρχήν και του 1/3 τουλαχιστον του κόσμου που σε ακολουθούν, που οι μισές τους λέξεις είναι ελληνικής ρίζας. Εστιάζουμε σήμερα, τον 21 ο αιώνα στου 22 πάμπλουτους που δημιουργούν διενέξεις ανά την υφήλιο, όχι στην ευημερία του πληθυσμού των 8 δις ανθρώπων, όχι στην ευημερία, έστω και για τις ταπεινές ζωούλες μας που κατακτήσαμε μετά τον 2ο παγκόσμιο, με ή χωρίς την ιδεολογική συμβολή της ΕΣΣΔ, ανάλογα το σκεπτικό του καθένα, μια από τις καλύτερες περιόδους της ανθρωπότητας. Εστιάζουμε στο γύρω μας, πάνω μας, δίπλα μας ποιος θα χτυπήσει, ποιος θα επιτεθεί, σε ποιον θα αντισταθούμε. Για ποιον και γιατί;;; Τι μοιράζουμε ακριβώς;;;; Γιατί πρέπει να θυσιάσω το παιδί μου;;; Για ποιον;;;;
Το μόνο πράγματι αυτάρκες κράτος στον κόσμο είναι οι ΗΠΑ. Η Κίνα δεν έχει καύσιμα, αμέσως-αμέσως.
Έστω κι έτσι. Δλδ η Ρωσία όχι;;; Γιατί η Κίνα ήταν ανέκαθεν απομονωμένη;;; Από τότε που ιδρύθηκε.
Όχι. Το μόνο κράτος στον κόσμο, που μπορεί να ζήσει εντελώς απομονωμένο, είναι οι ΗΠΑ. Μπορεί να παράγει τα ΠΑΝΤΑ, ασχέτως τού ότι δεν το κάνει και προτιμά, λόγω συγκριτικού κόστους, να κάνει εισαγωγές. Η Ρωσσία έχει επίσης μεγάλες δυνατότητες, αλλά πρέπει να κάνει και κάποιες εισαγωγές.
᾿Αρχή καί συνέχεια τοῦ ῾Ελληνισμοῦ ὁ πολιτισμός πού δημιουργήθηκε σέ αὐτόν τόν γεωγραφικό χῶρο, πολιτισμός μέ θεούς δικούς του, μέ γλώσσα δική του, μέ τρόπο ζωῆς πού συνδέει τό πνεῦμα μέ τήν ὕλη σέ «ορθή αντιστοιχία του φυσικού και του νοητικού κόσμου» ἐκφρασμένο τόσο στά ἱερά, στήν δημιουργία πόλεων, στίς ἐπιστῆμες, στίς τέχνες, στήν καθημερινότητα, στήν πολιτική.
Χαρακτηριστικά γράφει ὁ ᾿Ελύτης:
«Κέντρο της καλλιτεχνικής ενέργειας στην Ελλάδα, χιλιάδες χρόνια τώρα κι από την εποχή της αυγής των πολιτισμών, υπήρξε στο Αιγαίο. Εκεί, στη γαλάζια λεκάνη που ενώνει και χωρίζει συνάμα τις τρεις ιστορικές ηπείρους, συντελέστηκαν ανέκαθεν οι πιο τολμηρές κι οι πιο γόνιμες συναντήσεις του πνεύματος. Ο Ελληνισμός, παρών πάντοτε στα χείλη της λεκάνης αυτής (και τότε μονάχα όντας σε θέση να ολοκληρώνει το νόημα της αποστολής του μέσα στον κόσμο) γινόταν ο ενσυνείδητος λειτουργός μιας ακατάπαυστης αφομοιωτικής ενέργειας, που, με υλικό παρμένο από την Ανατολή και τη Δύση, εξακολουθητικά πλαστουργούσε πρότυπα πολιτισμού, διάφορα και στην ουσία και στη μορφή από κεινα που του είχαν χρησιμέψει για πρώτη ύλη. Στον ομφαλό λοιπόν του Αιγαίου έβλεπε το φως, όχι απλά και μόνο η ισορρόπηση δυο κόσμων αλλά, ένας τρίτος κόσμος, ισοδύναμος με τους δυο άλλους σε πρωτογένεια και αλήθεια. Ο κόσμος αυτός στην εξέλιξή του γνώρισε πολλές φάσεις. Όμως για ένα μάτι που ξέρει να βλέπει, όλες αυτές οι φάσεις διαπερνούνται κατά βάθος από το ίδιο χαρακτηριστικό ρεύμα που ζωοποιά κινήθηκε σ’ όλες τις περιπετειώδεις ανελίξεις της φυλής και σήμανε πάντοτε την ορθή αντιστοιχία του φυσικού και του νοητικού κόσμου.»
Οδυσσέας Ελύτης – Ανοιχτά χαρτιά – Αντικλείδι
Αὐτόν τόν πολιτισμό προσπάθησε νά διαδώσει στήν ᾿Ανατολή ὁ Μέγας ᾿Αλέξανδρος, αὐτός ὁ τρόπος ζωῆς καί ἡ γλώσσα διαδόθηκε, ἐκεῖ διαδόθηκε ὁ Χριστιανισμός.
῾Η Δύση μελέτησε αὐτόν τόν πολιτισμό ἀπό τά ἀρχαῖα κείμενα καί ἀπό ὅσα εἶδε σέ αὐτόν τόν πολιτισμό καί προχώρησε κυρίως σέ ἐπιστημονικά ἐπιτεύγματα.
Στό Βυζάντιο ἐπαναεδραιώθηκε ὁ ῾Ελληνικός πολιτισμός, συνδεδεμένος μέ ᾿Ανατολή καί Δύση. Μετά τήν Τουρκοκρατία, μαζέψαμε τά θραύσματα τοῦ πολιτισμού αὐτοῦ ἀπό τήν Δύση, ἀπό τό ᾿Ορθόδοξο Βυζάντιο καί τίς ἐκκλησιαστικές παραδόσεις, ἀπό τήν λαϊκή τέχνη πού εἶχε ἀποτυπώσει ὁ λαός μέ μνῆμες παμπάλαιες, ἀπό τά ἀρχαῖα μνημεῖα, ἀπό τίς παραδόσεις πού ἔφεραν οἱ Ἕλληνες ἀπό τήν Μικρά ᾿Ασία μετά τό ‘22, ἀπό τίς ζωντανές μνῆμες τῶν ῾Ελλήνων ἀπανταχοῦ.
Γεννήτωρ πολιτισμοῦ ὁ ῾Ελληνικός λαός μέ κύριο ἀποδέκτη τόν ἄνθρωπο, στήν προσπάθεια νά τοῦ μεταδώσει τήν πνευματικότητα, τόν σπόρο ἀθανασίας ἀλλά καί οὐσίας στήν καθημερινότητα. Πάντα σέ ἀνάγνωση καί σύγκριση μέ τίς ἄλλες γλῶσσες, τούς ἄλλους λαούς σέ αὐτό τό σταυροδόμι τοῦ κόσμου.
᾿΄Ας διαβάσουμε τήν πορεία τοῦ ἀνθρώπου σήμερα.
Εξαιρετική η εργασία και η με εικόνες παρουσίασή της του κ. Σαββίδη -θα ήθελα να την παρακολουθήσω-αλλά για το θέμα θα ήθελα να σημειώσω την εξής φράση του κειμένου , που ματαιώνει και την όποια σκέψη για επανάληψη αυτού του ελληνισμού – πέραν του ότι δεν επαναλαμβάνονται ιστορικά γεγονότα-.
”Ο ελληνισμός , όπως τον μάθαμε στις σχολικές αίθουσες-τουλάχιστον ως τη δική μου γενιά ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ”(γράφει ο κ. Σαββίδης).
Και όντως δεν υπάρχει αυτός ο ελληνισμός ,γιατί έκτοτε όχι μόνο -οι προοδευτικές (κυρίως) κυβερνήσεις μας – επιδίωξαν να μη γνωρίζουν οι επόμενες γενιές ούτε την Πατριδογνωσία της γειτονιάς τους , αλλά και θεωρητικά και πρακτικά επιδίωξαν να κάνουμε τις γειτονιές των πόλεων μας και πολυπολιτισμικές και πολυεθνικές .
Να το εμπεδώσουμε . Τον οικουμενικό ελληνισμό , που άρχισε το 333 π. Χ από τον Μακεδόνα Έλληνα (όχι Σλάβο) Μέγα Αλέξανδρο άρχισαν να τον τελειώνουν οι Δυτικοί με τις λεγόμενες Σταυροφορίες το 1204 μ. Χ , τον γονάτισαν μαζί με τους Τούρκους (μερικοί υποστηρίζουν ότι είναι εξισλαμισμένοι χριστιανοί από τους Σελτζούκους) το 1453 και τον αποτελείωσαν -πάλι με τους Τούρκους- το 1922 με την καταστροφή του ελληνισμού της Ανατολής και την ανταλλαγή των πληθυσμών του 1923 (δεν ματάγινε άλλη ανταλλαγή).
Έκτοτε το ”πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θ’άναι ” το τραγουδάει σαν παραμύθι η γιαγιά-όπου υπάρχει ή ανέχονται την ”δεξιά” γιαγιά -.
Εδώ και 45 χρόνια η νέα Μεγάλη Ιδέα του Ελληνισμού είναι η πολιτισμική κατάκτηση της Ευρώπης ,την οποίαν συνέλαβε από το 1961 ο ρεαλιστής Κων/νος Καραμανλής , -Μακεδόνας (και όχι Σλάβος) και αυτός- και από ότι φαίνεται μπορεί να επιτευχθεί αφού τα πολύγλωσσα Ελληνόπουλα ,εκμεταλλευόμενα την ελευθερία κινήσεως και εγκαταστάσεως των ευρωπαϊκών κεκτημένων ‘ΚΑΤΑΚΤΟΥΝ ” -κάπου 500.000 όλη την Ευρώπη- την οποίαν αργότερα μπορεί και να την διοικήσουν-μέχρι στιγμής έχουμε Έλληνα Αντιπρόεδρο της Επιτροπής (τον Θεσσαλονικιό Μαργαρίτη κ. Σχοινά)-
Υ.Γ Ευτυχώς που η ένδοξη Ιστορία μας δεν παραγράφεται ,δεν διαγράφεται και δεν παραγράφεται ,αλλά δυστυχώς δεν την μαθαίνουν οι νεοέλληνες και δυστυχέστατα την μαθαίνουν περισσότεροι ξένοι .
”ΑΞΙΟΣ Ο ΜΙΣΘΟΣ ΟΣΩΝ ΣΥΝΕΒΑΛΑΝ ΣΤΗΝ ΑΠΟΪΣΤΟΡΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΜΑΣ”
Ορθή επανάληψη” η ιστορία μας δεν διαγράφεται ,δεν παραγράφεται και δεν ξαναγράφεται”.