Τώρα είναι η ώρα για την ελληνική «κόντρα ρελάνς»

Γρηγόρης Ζαρωτιάδης  Θεσσαλονίκη, 12 Μαρτίου 2020

Κοσμήτορας Σχολής Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών ΑΠΘ

Διευθυντής του ΔΕΠΑΜΕΜ – http://ilabsem.web.auth.gr/

Αν δεν είχε επισκιαστεί από την επαπειλούμενη έξαρση της πανδημίας του κορονοϊού στην Ευρώπη, η σταδιακή ποιοτική επέκταση της κρίσης στα χερσαία σύνορα Ελλάδας – Τουρκίας, με αποκλειστική ευθύνη της γείτονας και ειδικότερα της κυβέρνησής της, θα αποτελούσε κυρίαρχο στοιχείο της διεθνούς ειδησεογραφίας.

Όσο κι αν οι πολεμοχαρείς κορώνες συνήθως των φασιστών και των ανοήτως στρατολάγνων στο εσωτερικό συνιστούν πρόβλημα, την ίδια στιγμή δεν μπορεί κανείς να αγνοήσει τη στρατηγική του Ερντογάν να κλιμακώσει την ουσιαστική και επικοινωνιακή πίεση που ασκεί στην Ελλάδα. Δεδομένης της αρνητικής εξέλιξης των επιχειρήσεών του στη βορειοδυτική Συρία και της εμπλοκής ως προς τις επιλογές του στη Λιβύη, ο Τούρκος Πρωθυπουργός αναγκάζεται σε κινήσεις που σκοπεύουν αποκλειστικά στην εκτόνωση της διευρυνόμενης δυσαρέσκειας (αν όχι αμφισβήτησης) στο εσωτερικό, καθώς και στη δημιουργία τεχνητών ερεισμάτων προς αναζήτηση διπλωματικής και οικονομικής στήριξης από τη Δύση και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού.  Αυτό βεβαίως δεν σημαίνει ότι είναι λιγότερο επικίνδυνος  – το αντίθετο μάλιστα, όπως συμβαίνει με κάθε πληγωμένο και στριμωγμένο θεριό.

Αν το να διαβάσουμε σωστά τους περιορισμούς και τις επιδιώξεις του απειλούντος είναι το πρώτο βήμα, σε κάθε στρατηγικό εγχειρίδιο ο απειλούμενος, σύντομα και ενόσω μπορεί και αντιμετωπίζει τις κλιμακούμενες «επιθέσεις», οφείλει να επιλέξει πού πρέπει να μεταφέρει το πεδίο της αντιπαράθεσης και να αναζητήσει τρόπους ανάκτησης της πρωτοβουλίας των κινήσεων.

Η διατήρηση της δεδηλωμένης και αυταπόδεικτης άσκησης των κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας, η οποία συνεπάγεται την αποτελεσματική υπεράσπιση χερσαίων και θαλάσσιων συνόρων, συνιστά μεν τη βάση της αντιμετώπισης της τουρκικής πίεσης, αλλά δεν αρκεί. Εκτός του να ακυρώσουμε την εμφανή επιδίωξη της τουρκικής κιβέρνησης να κλιμακώσει ποιοτικά και να γενικεύσει την κρίση στον Έβρο, πρέπει να στρέψουμε με δικές μας πρωτοβουλίες την προσοχή της διεθνούς κοινότητας σε άλλες πτυχές του ευρύτερου ζητήματος. Σε αυτήν την κατεύθυνση, η φιλειρηνική, δημοκρατική, δυναμική κόντρα ρελάνς της εληνικής διπλωματίας μπορεί να συνίσταται στα ακόλουθα σημεία:

1. Επίσημη ανακοίνωση της ελληνικής κυβέρνησης, διατυπωμένη σε όλους τους διεθνείς οργανισμούς και φόρα που συμμετέχει, καθώς και ευρέως δημοσιοποιημένη, στην οποία θα αναλαμβάνει την ευθύνη της σταθερότητας τόσο στον Έβρο, όσο και στο Αιγαίο, απέναντι στις αλόγιστες τουρκικές προκλήσεις, προς εξυπηρέτηση της διατήρησης της ειρήνης συνολικά στην περιοχή.
2. Στην ίδια ανακοίνωση, η ελληνική κυβέρνηση οφείλει να αναλάβει την πρόσθετη υποχρέωση συνέχισης της αποφυγής ενεργειών που θα μπορούσαν να προκαλέσουν θύματα μεταξύ των αμάχων, μεταναστών και προσφύγων.
3. Η επιλογή της «αποτρεπτικής μεταναστευτικής πολιτικής» συνιστά αυτοπαγίδευση της ελληνικής κυβέρνησης. Δεν μας αναλογεί ο ρόλος του κέρβερου μιας Ευρώπης-φρούριο! Αντιθέτως, η ελληνική κυβέρνηση πρέπει να δράσει στο ακόλουθο τρίπτυχο: (1) ακύρωση της επιλογής των κλειστών κέντρων στα ούτως ή άλλως επιβαρυμένα νησιά μας και ανάπτυξη ενός σχεδίου ισοκατανομής των προσφυγων και μεταναστών που βρίσκονται στη χώρα μας στα αστικά και ημιαστικά κέντρα της χώρας, (2) απαίτηση της ευρωπαϊκής στήριξης αυτής της μεταναστευτικής πολιτικής με άμεση χρηματοδότηση των αρμοδίων δημοσίων υπηρεσιών, (3) πρωτοβουλία τροποποίησης των σχετικών κείμενων συνθηκών και κανονισμών και ανάπτυξης ενός νέου προγράμματος μετεγκατάστασης αιτουμένων ασύλου στις χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
4. Ειδικότερα για τις διαδικασίες χορήγησης ασύλου από την ελληνική πολιτεία, αντί της επιλογής του παγώματός τους, πρέπει να ενισχυθεί η αποτελεσματικότητα τους και να διευρυνθούν, σύμφωνα και τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τις διεθνείς συνθήκες. Επιπρόσθετα, η κυβέρνηση μπορεί να προτείνει την ανάπτυξη και λειτουργία ευρωπαϊκής ηλεκτρονικής πλατφόρμας εξ αποστάσεως κατάθεσης και αξιολόγησης αιτήσεων ασύλου, όπως και την ανάληψη της ευθύνης της διαχείρισής της. Η εν λόγω επιλογή θα διευκολύνει την πανευρωπαϊκή αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης και θα αποτελέσει έμπρακτη καταπολέμηση του κυκλώματος των διακινητών.
5. Αφενός προς μετριασμό των «παραγόντων ώθησης» μεταναστευτικών ρευμάτων (push factors), αφετέρου ως μια προοδευτική, ελληνική διπλωματική παρέμβαση, η ελληνική κυβέρνηση οφείλει να ζητήσει την παύση των κοινοτικών, οικονομικών κυρώσεων προς τη Συρία και να ενεργοποιήσει τις διμερείς διπλωματικές αποστολές, ειδικότερα με σκοπό την ανασύσταση των εμπορικών και εν γένει οικονομικών συνεργασιών.
6. Τέλος, καθώς η τουρκική Κυβέρνηση μπορεί να επιλέξει την επέκταση της αήθους εργαλειοποίησης των αμάχων μεταναστών και προσφύγων μεθοδεύοντας την αντίστοιχη, μαζική προώθησή τους μέσω της θάλασσας (παρά τις προς το παρόν αντίθετες δηλώσεις του Ερντογάν ή κι αν αυτό αποτρέπεται από τη σχετική συμφωνία με την Ευρωπαϊκή Ένωση), η Ελλάδα οφείλει να προετοιμαστεί άμεσα, ενεργοποιώντας τον στόλο της και απευθύνοντας αντίστοιχη έκκληση στην παγκόσμια κοινότητα, ώστε να μπορούν να δράσουν στην περιοχή πλοία μιας διεθνούς ανθρωπιστικής συνεργασίας προς αποφυγή τραγωδιών στην ανοικτή θάλασσα.

Τα παραπάνω έχουν σημασία ως δέσμη ενεργειών μιας συνολικής στρατηγικής και δεν νοούνται ξεχωριστά. Επιπρόσθετα, εντάσσονται στο πλαίσιο της επιδίωξής μας να αναλάβουμε τον ρόλο που μας επιφυλάσσει τόσο η σύγχρονη συγκυρία όσο και το ιστορικό κεκτημένο του ελληνισμού: αυτόν της υπεράσπισης / προώθησης του σεβασμού στη διαφορετικότητα, της ειρήνης και της δικαιοσύνης, της προοδευτικής συνεργασίας για την ισόρροπη, βιώσιμη ανάπτυξη. Η δυναμή μας δεν ήταν και δεν θα είναι ποτέ στην ποσότητα, μα πάντα και μόνο στην ποιότητα!

Σχετικοί σύνδεσμοι: Ανακοίνωση του Διεπιστημονικού Εργαστηρίου Παρευξείνιων και Μεσογειακών Μελετών στο http://ilabsem.web.auth.gr/.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στη “Μακεδονία” της Κυριακής 15 Μαρτίου 2020