Assa OphirΣτο τελευταίο μας τεύχος του Turkeyscope, ο Δρ. Assa Ophir συζητά τις επιπτώσεις των τουρκικών προσπαθειών να γίνει δυνητικά κράτος με ανεξάρτητο πυρηνικό πρόγραμμα.
Από την επίσημη εισαγωγή της στο δυτικό στρατόπεδο το 1952, η Τουρκία στηρίζεται στην πυρηνική ομπρέλα του ΝΑΤΟ. Ως μέρος της πυρηνικής αποτροπής του ΝΑΤΟ, η Τουρκία συνεχίζει να φιλοξενεί περίπου 50 τακτικά πυρηνικά όπλα των ΗΠΑ στο έδαφός της στην αεροπορική βάση Ιντσιρλίκ. Η Τουρκία έχει επίσης ένα εντυπωσιακό ιστορικό τήρησης των δεσμεύσεών της στα νομικά καθεστώτα που διέπουν τη μη διάδοση των πυρηνικών όπλων. Η Άγκυρα υπέγραψε πολυάριθμες διεθνείς πλατφόρμες όπως η Συνθήκη για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών Όπλων (1969), η Επιτροπή Zangger και η Ομάδα Πυρηνικών Προμηθευτών (2000) καθώς και η Συνθήκη για την Ολοκληρωμένη Απαγόρευση των Πυρηνικών Δοκιμών (2001).[1]
Αν και παραδοσιακά η Τουρκία έχει δεσμευτεί στο καθεστώς μη διάδοσης των πυρηνικών όπλων, μια πιθανή περιφερειακή κούρσα πυρηνικών εξοπλισμών που είναι πολύ πιθανό να πυροδοτηθεί από το Ιράν στο εγγύς μέλλον μπορεί να θέσει τέλος στην αυτοσυγκράτηση της Άγκυρας. Ωστόσο, όσον αφορά την όλο και πιο φιλόδοξη νεο-οθωμανική ηγεσία του Ερντογάν, φαίνεται ότι η τουρκική εσωτερική πολιτική θα είναι ο βασικός καθοριστικός παράγοντας που θα διαμορφώσει την πυρηνική πολιτική της Τουρκίας.
Σημάδια ενός προγράμματος πυρηνικών όπλων
Μιλώντας σε ένα οικονομικό φόρουμ στην πόλη Σίβας στις 4 Σεπτεμβρίου 2019, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έγινε πρωτοσέλιδο όταν διατύπωσε το δικαίωμα της Τουρκίας να έχει πυρηνικά όπλα: «Ορισμένες χώρες έχουν πυραύλους με πυρηνικές κεφαλές, όχι έναν ή δύο. Αλλά [εγώ] δεν μπορώ να έχω πυραύλους με πυρηνικές κεφαλές. Δεν μπορώ να το δεχτώ αυτό».[2]
Ο Ερντογάν επέστησε την προσοχή στο άδικο της τρέχουσας διεθνούς τάξης και αναφέρθηκε στην κατοχή πυρηνικών όπλων ως απαραίτητη προϋπόθεση για το διεθνές κύρος της χώρας του. Υποστήριξε ότι όλες οι ανεπτυγμένες χώρες – συμπεριλαμβανομένου του Ισραήλ – διαθέτουν πυρηνικά όπλα και έκανε μια διφορούμενη δήλωση λέγοντας ότι η Τουρκία «το επεξεργάζεται επί του παρόντος».
Ήταν η πρώτη φορά που υπαινίχθηκε τις φιλοδοξίες της Τουρκίας να επιδιώξει ένα στρατιωτικό πυρηνικό πρόγραμμα. Ορισμένες ενδείξεις δείχνουν ότι ο Ερντογάν δεν μπλόφαρε.
Μετά την καταστροφή της Φουκουσίμα στην Ιαπωνία. που αναζωογόνησε αρνητικές απόψεις σχετικά με τη χρήση της πυρηνικής ενέργειας, η Τουρκία ξεκίνησε την κατασκευή του πρώτου πυρηνικού σταθμού της στο Akkuyu στη νότια ακτή της επαρχίας Μερσίνης.[4] Σύμφωνα με δημοσιεύματα στον τουρκικό Τύπο, το εργοστάσιο στο Akkuyu θα καλύψει το 10 τοις εκατό των αναγκών ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας.[5] Μεγάλο μέρος του τουρκικού πληθυσμού επιθυμεί να αποκτήσει πυρηνική τεχνογνωσία και έτσι στράφηκε στη Ρωσία, η οποία συμφώνησε να παράσχει την απαραίτητη τεχνολογική υποδομή και επιστημονικές δεξιότητες. Ο πυρηνικός αντιδραστήρας θα έχει τέσσερις αντιδραστήρες, ο καθένας με χωρητικότητα 1.200 μεγαβάτ, και κατασκευάζεται από τη ρωσική κρατική υπηρεσία πυρηνικής ενέργειας Rosatom. Η πρώτη μονάδα έχει προγραμματιστεί να ξεκινήσει τη λειτουργία της το 2023.[6]
Στο πλαίσιο της τουρκο-ρωσικής συμφωνίας, φοιτητές από τουρκικά πανεπιστήμια έχουν εγγραφεί σε προγράμματα πυρηνικής εκπαίδευσης στη Ρωσία για να εργαστούν στη συνέχεια στο εργοστάσιο Akkuyu. Σύμφωνα με ορισμένες αναφορές, οι Τούρκοι φοιτητές μηχανικών έχουν γίνει η δεύτερη μεγαλύτερη εθνική ομάδα που σπουδάζει πυρηνικές επιστήμες στη Ρωσία.[7] Τούρκοι μηχανικοί που επέστρεψαν στην Τουρκία είπαν στην εφημερίδα Milliyet για τις εντατικές σπουδές τους στη Ρωσία, οι οποίες χρειάστηκαν συνολικά επτάμισι χρόνια εκπαίδευσης, συμπεριλαμβανομένων δύο ετών προπαρασκευαστικών μαθημάτων ρωσικής γλώσσας.[8]
Εκτός από τη Ρωσία, η Τουρκία ξεκίνησε επίσης προσέγγιση με το Πακιστάν με πυρηνικά όπλα. Η Τουρκία ήταν η τέταρτη μεγαλύτερη πηγή όπλων του Πακιστάν, ξεπερνώντας τις Ηνωμένες Πολιτείες, και το Πακιστάν ήταν η τρίτη μεγαλύτερη αγορά εξαγωγών όπλων της Τουρκίας, μεταξύ 2016 και 2019. Ενώ η Κίνα παραμένει η κύρια πηγή εισαγόμενου αμυντικού υλικού του Πακιστάν, η Τουρκία παρέχει στο Πακιστάν μια άλλη σημαντική εναλλακτική στα απρόσιτα δυτικά όπλα.[9] Είναι πιθανό να υποθέσουμε ότι η Τουρκία θα ενδιαφερόταν να λάβει κάτι ως αντάλλαγμα από το Πακιστάν και ότι μπορεί να πρόκειται για μεταφορά πυρηνικών τεχνολογιών για στρατιωτικούς σκοπούς.
Άλλες ενδείξεις των τουρκικών φιλοδοξιών για τις οποίες δεν έχουν γίνει αναφορές ευρέως περιλαμβάνουν την ανάπτυξη βαλλιστικών πυραύλων και το διαστημικό πρόγραμμα της Τουρκίας. Το 2012, το Συμβούλιο Επιστημονικής και Τεχνολογικής Έρευνας της Τουρκίας (TÜBİTAK) ανακοίνωσε τον στόχο της κυβέρνησης να αναπτύξει έναν πύραυλο βεληνεκούς 2.500 km.[10] Η Τουρκία ίδρυσε επίσης την Τουρκική Διαστημική Υπηρεσία το 2018, ελπίζοντας να ενταχθεί στην ομάδα άλλων χωρών με διαστημικά προγράμματα. Ο ίδιος ο Ερντογάν αποκάλυψε το τουρκικό διαστημικό πρόγραμμα σε επίσημη τελετή στις 9 Φεβρουαρίου 2021. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει αποστολές στο φεγγάρι, αποστολή Τούρκων αστροναυτών στο διάστημα και ανάπτυξη διεθνώς βιώσιμων δορυφορικών συστημάτων.[11] Η Τουρκία είναι πρόθυμη να αναπτύξει εθνικές δυνατότητες εκτόξευσης, οι οποίες μπορεί τελικά να είναι παρόμοιες με το «πολιτικό» διαστημικό πρόγραμμα του Ιράν.[12]
Αξιολόγηση της τουρκικής πυρηνικής στάσης
Η εμπλοκή των τουρκικών πολιτικών, θρησκευτικών και ελίτ των μέσων ενημέρωσης με την πυρηνική πολιτική στην Τουρκία όλα αυτά τα χρόνια έχει λάβει ελάχιστη προσοχή, ενώ οι δηλώσεις του Προέδρου Ερντογάν έχουν λάβει το μεγαλύτερο μέρος της προσοχής των ξένων και εγχώριων μέσων ενημέρωσης.
Οι ισλαμιστικές προοπτικές για την κατοχή πυρηνικών όπλων βασίζονται στην εξέταση του Κορανίου και της Σούννας, δηλαδή των παραδόσεων και των πρακτικών του Προφήτη Μωάμεθ. Το δικαίωμα της Τουρκίας να αναπτύξει πυρηνικές δυνατότητες εξηγείται ως νόμιμο μέσο αποτροπής, όπως γίνεται κατανοητό στην ισλαμική παράδοση. Ο Χαϊρετίν Καραμάν, ο κύριος ιεροκήρυκας του Ερντογάν, μετέφερε την ιδέα στην φιλοκυβερνητική εφημερίδα Yeni Şafak: «Στην εποχή του Προφήτη μας {Μωάμεθ}, τα πιο αποτελεσματικά μέσα πολέμου ήταν το άλογο και το βέλος. Για το λόγο αυτό, οι μουσουλμάνοι ενθαρρύνθηκαν να λάβουν εκπαίδευση στην ιππασία και την εκτόξευση βελών. Σήμερα, το πιο αποτελεσματικό όπλο είναι το πυρηνικό όπλο…. χώρες που δεν διαθέτουν πυρηνικά όπλα υποφέρουν από έλλειψη ισχύος και αντιμετωπίζουν μεγάλο κίνδυνο και απειλή»[13]
Ο Nedret Ersanel, ένας άλλος αρθρογράφος στη Yeni Şafak, κάλεσε την Τουρκία να αναπτύξει πυρηνικά όπλα χωρίς να χάσει χρόνο. Στο άρθρο του στις 6 Ιανουαρίου 2021, ο Ερσανέλ είπε: «Όσο για το θέμα των πυρηνικών όπλων. Η προσωπική μου άποψη: τα χρειαζόμαστε! Είναι σωστό το timing; Ναι είναι. Μην ακούς αυτούς που λένε: «Α, τι λες;»[14]
Για τους υπερεθνικιστές στην Τουρκία, η ανάπτυξη πυρηνικών δυνατοτήτων είναι καθοριστική για την κρατική ασφάλεια και την επιβίωση του τουρκικού κράτους. Ο πατέρας του Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης (MHP) και εμβληματική φιγούρα της ακροδεξιάς στην Τουρκία, Alparslan Türkeş, έχει υποστηρίξει ήδη το 1975 ότι η Τουρκία πρέπει να αποκτήσει πυρηνικά όπλα.[15] Άλλοι ανώτατοι αξιωματούχοι στο υπερεθνικιστικό στρατόπεδο, όπως ο πρώην υπουργός Επικρατείας, Sadi Somuncuoğlu, ή ο πρώην υπουργός Μεταφορών, Enis Öksüz, έχουν επίσης κάνει παρόμοιες εκκλήσεις στο παρελθόν σχετικά με την ανάγκη ανάπτυξης ενός πυρηνικού στρατιωτικού προγράμματος.[16]
Στο κεμαλικό-εθνικιστικό στρατόπεδο υπάρχει μια γενική αποστροφή προς την ιδέα ενός πυρηνικού προγράμματος και την κυβερνητική συνεργασία με τη Ρωσία ή άλλους μη δυτικούς παίκτες σε αυτό το θέμα. Παρά τις απογοητεύσεις με την ΕΕ και τις ΗΠΑ τα τελευταία χρόνια, εξακολουθούν να πιστεύουν ότι τα συμφέροντα ασφαλείας της Τουρκίας εξυπηρετούνται καλύτερα στο ΝΑΤΟ και στο δυτικό σύστημα ασφαλείας.
Ως προπύργιο των κεμαλιστών σήμερα και το κύριο κόμμα της αντιπολίτευσης της Τουρκίας, το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP), ήταν από την αρχή ενάντια στο σχέδιο Akkuyu και στην πυρηνική περιπέτεια του Ερντογάν. Ο αρχηγός του CHP Kemal Kılıçdaroğlu το κατέστησε πολύ σαφές όταν μίλησε σε συνάντηση με τον επικεφαλής του Εμπορικού Επιμελητηρίου της Άγκυρας στις 10 Ιουνίου 2010:
“ΔΕΝ ΘΕΛΟΥΜΕ ΚΑΝΕΝΑΣ ΑΠΟ ΟΙ ΓΕΙΤΟΝΕΣ ΜΑΣ, ΣΥΜΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥ ΙΣΡΑΗΛ ΚΑΙ ΤΟΥ ΙΡΑΝ, ΝΑ ΕΧΟΥΝ ΠΥΡΗΝΙΚΑ ΟΠΛΑ ΣΕ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ. ΑΝ ΘΕΛΟΥΜΕ ΤΗΝ ΕΙΡΗΝΗ ΣΤΗ ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ, ΕΠΙΔΙΩΚΟΥΜΕ ΤΗΝ ΕΞΑΛΕΙΨΗ ΤΩΝ ΠΥΡΗΝΙΚΩΝ ΟΠΛΩΝ, ΟΧΙ ΜΟΝΟ ΣΕ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ, ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΓΕΝΙΚΑ. ΑΥΤΟ ΓΙΑΤΙ Η ΒΑΣΙΚΗ ΜΑΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙ ΕΙΡΗΝΗ. ΩΣ CHP, ΕΙΜΑΣΤΕ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΩΝ ΠΥΡΗΝΙΚΩΝ ΟΠΛΩΝ ΕΔΩ ΚΑΙ ΠΟΛΥ ΚΑΙΡΟ”.[17]
Επιπροσθέτως στην πολιτική εξουσία, λόγω της θέσης του Akkuyu στη γραμμή του σεισμού Ecemiş, οι κυβερνητικοί επικριτές εκφράζουν σοβαρές ανησυχίες για την περιβαλλοντική ασφάλεια και τις οικονομικές ανησυχίες. Ο Ahmet Akın, αντιπρόεδρος του CHP, αμφισβήτησε την οικονομική σκοπιμότητα του σχεδίου Akkuyu κατά τη διάρκεια κομματικής συνεδρίασης στις 24 Ιανουαρίου 2021. Σύμφωνα με τον Akın, το γεγονός ότι το έργο ανήκει εξ ολοκλήρου σε ρωσική εταιρεία (πάνω από 99%), το εργοστάσιο Akkuyu θα γινόταν ουσιαστικά μια ρωσική βάση εντός των συνόρων της Τουρκίας.[18]
Η Meral Akşener, η ηγέτης του αντιπολιτευόμενου εθνικιστικού κόμματος İYİ, ανέφερε τη Γερμανία ως παράδειγμα για μια χώρα που μειώνει τις εκπομπές άνθρακα και επεκτείνει τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Σύμφωνα με την Akşener, ενώ η Τουρκία είναι απασχολημένη με τα εγκαίνια του πρώτου πυρηνικού της εργοστασίου, η Γερμανία κλείνει τους πυρηνικούς σταθμούς της. «Λένε {Γερμανοί}, «Αυτή η τεχνολογία είναι επικίνδυνη και ξεπερασμένη» και την κλείνουν», σημείωσε. “Ωστόσο, η {κυβέρνησή μας} λέει ότι “Είναι μια νέα και καταπληκτική τεχνολογία” και επιδεικνύονται.”[19]
Ομοίως με άλλα κόμματα της αντιπολίτευσης και χωρίς έκπληξη, το κουρδικό HDP είναι επίσης κατά της κατασκευής του πυρηνικού αντιδραστήρα Akkuyu επικαλούμενος κυρίως ανησυχίες για την ασφάλεια και το περιβάλλον. Σε μια δημόσια δήλωση της 17ης Σεπτεμβρίου 2018, που δημοσιεύτηκε στον επίσημο ιστότοπο του κόμματος HDP, προειδοποίησε ότι ο πυρηνικός αντιδραστήρας αποτελεί απειλή όχι μόνο για τη Μερσίνα και τα περίχωρά της, αλλά για την Τουρκία και ολόκληρη την περιοχή.[20] Μερικοί από τους αξιωματούχους του HDP, συμπεριλαμβανομένων μελών του κοινοβουλίου, συμμετέχουν ενεργά στις διαδηλώσεις κατά του σχεδίου Akkuyu. Στις 27 Ιουλίου 2021, κατατέθηκε μήνυση κατά μελών του HDP που συμμετείχαν σε διαδήλωση κατά της πυρηνικής ενέργειας στη Μερσίνα.[21]
Συμπέρασμα
Οι προοπτικές κατά πόσο πολλαπλασιάζονται ή όχι οι προοπτικές διάδοσης των τουρκικών πυρηνικών όπλων συνδέονται σε μεγάλο βαθμό με την εσωτερική πολιτική δυναμική στο εσωτερικό της χώρας. Η συνέχιση της διακυβέρνησης του Ερντογάν ή η κατοχή ενός από τους κληρονόμους του της εξουσίας πιθανότατα θα ανοίξει το δρόμο για μια πυρηνική Τουρκία. Ο Πρόεδρος Ερντογάν έχει ήδη αποδείξει ότι είναι έτοιμος να πληρώσει πολιτικά και οικονομικά τίμημα για τις στρατηγικές του αποφάσεις. Μια επιστροφή σε μια κεμαλική τάξη πραγμάτων, την «Παλαιά Τουρκία», από την άλλη πλευρά, ή τουλάχιστον σε ορισμένα χαρακτηριστικά του παλαιού καθεστώτος με τον δυτικό προσανατολισμό του, πιθανότατα θα έκανε την Τουρκία να εγκαταλείψει την αναζήτησή της για πυρηνικές δυνατότητες. Ένα κεμαλικό-εθνικιστικό στρατόπεδο στο τιμόνι θα αποκαταστήσει την παραδοσιακή εξωτερική πολιτική της Τουρκίας που αναγνωρίζει τη Δύση και τις ΗΠΑ ως γνήσιους συμμάχους. Σε ένα τέτοιο σενάριο, φαίνεται ότι η Άγκυρα θα επέλεγε να εγκαταλείψει την πυρηνική επιλογή και να επιστρέψει για να στηριχθεί στην πυρηνική ομπρέλα του ΝΑΤΟ.
*Ο Δρ Assa Ophir είναι ελεύθερος επαγγελματίας γεωπολιτικός και αναλυτής του OSINT. Έλαβε το διδακτορικό του από το τμήμα Μεσανατολικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Bar Ilan. Το 2016 του απονεμήθηκε η υποτροφία του Προέδρου του Πανεπιστημίου Bar-Ilan για εξαιρετικούς διδακτορικούς φοιτητές. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα περιλαμβάνουν την πολιτική ιστορία της σύγχρονης Μέσης Ανατολής, τις πολιτικοστρατιωτικές σχέσεις στην Τουρκία, την τουρκική αμυντική βιομηχανία, τις μειονότητες και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στην Τουρκία.
[1] Mustafa Kibaroğlu, “Lessons from Turkey’s Long Quest for Nuclear Power,” in The nuclear question in the Middle East, CIRS, Summary Report No. 4, 2012, 15-16.
[2] Deutsche Welle, “Erdoğan: Nükleer Füzemiz Olmamasını Kabul Etmiyorum,” September 4, 2019.
[3] Ibid.
[4] According to reports in the Turkish media, the government plans to build another two nuclear power plants in addition to the Akkuyu facility, one with a Japanese and French consortium, and the other with a Chinese help. However, it is not clear when or even whether these joint projects will be materialize.
[5] Milliyet, “Son dakika: Dünyada bir ilk! Temeli atıldı: Türkiye için büyük önem taşıyor,” March 10, 2021.
[6] Ioannis N. Kessides, “The Future of the Nuclear Industry Reconsidered: Risks, Uncertainties, and Continued Potential,” Policy Research Working Paper No. 6112, World Bank, Washington, DC, 2012, 206; Shaul Shay, “Turkey is going nuclear,” IPS Publications, August 2018, 2 – 3. It should be noted that experts were not positive about the landscape of nuclear industry even before the Fukushima incident, for example, see Glenn R. George, “Financing New Nuclear Capacity: Will the ‘Nuclear Renaissance’ be a Self-Sustaining Reaction?,” The Electricity Journal 20, no. 3 (2007): 12–20; William J. Nuttall and Simon Taylor, “Financing the nuclear renaissance,” European Review of Energy Markets 3, no. 2 (2009): 187-202.
[7] John Spacapan, “Conventional wisdom says Turkey won’t go nuclear. That might be wrong,” The Bulletin of the Atomic Scientists, July 7, 2020.
[8] Mithat Yurdakul ,”‘A’dan Z’ye Nükleer Santral Yapacağız’,” Milliyet, April 12, 2021.
[9] Arif Rafiq, “The Turkey-Pakistan entente: Muslim middle powers align in Eurasia,” Middle East Institute, January 29, 2021.
[10] Hürriyet, “TÜBİTAK: Hedefimiz 2 bin 500 Kilometre Menzilli Füze Yapmak”, January 14, 2012.
Giving a 2,500 km range target by the government was indeed to set the bar high considering that the longest range the Turkish industry can currently achieve is the 280 km range ‘Bora’ missile, which saw its operational debut back in May 2019, see Can Kasapoğlu, “Turkey’s Nuclear Onset: Military Policy, Techno-Nationalism Trends and Defence Industrial Capabilities,” SWP, No. 38 October 2019, 2-3.
[11] Suzan Frazer, “Turkey unveils space program including 2023 moon mission,” AP News, February 9, 2021.
[12] Uzi Rubin, “Iran’s Space Program,” JISS, September 10, 2020.
[13] Hayrettin Karaman, “Nükleer Silah Yasağı,” Yeni Şafak, October 30, 2009.
For other examples of Islamist view on nuclear weapons see, Sorularla İslamiyet, “Bir devletin, savunma amaçlı olarak, nükleer silah edinmesi caiz midir?” May 20, 2015; Sadullah Aydın, “Nükleer teknoloji Müslümanların da hakkı,” Doğruhaber, April 18, 2021; Milli Gazete, ”Düşmana Karşı, en Mükemmel Kuvveti ve Silahı Hazırlamak Gerek,” September 8, 2006.
[14] Nedret Ersanel, “Daha S400’ü Hazmedemediler, bir de Nükleer Silah Yaparsanız…,” Yeni Şafak, January 6, 2021.
[15] Oğuzhan Cengiz, Alparslan Türkeş ve Dokuz Işık (İstanbul: Bilgeoğuz Yayınları, 2014), 518.
[16] Hürriyet, “MHP, Atom Bombası İstiyor,” March 12, 2000; Kibaroğlu, “Nuclearization of the Middle East,” 20.
[17] Habertürk, “Aygün’den, Kılıçdaroğlu’na Ziyaret,” June 10, 2010.
[18] “CHP Genel Başkan Yardımcısı Akın’dan Akkuyu Nükleer Santralı Bilgi Notu,” CHP parliamentary group meeting, January 24, 2021.
[19] “O kirli çarkı haramzadelerin başında kıracağız,” İyi Party parliamentary group meeting, June 23, 2021.
[20] “Nükleer felaketin kapısını açıyorsunuz! Nükleer Santral İstemiyoruz!” HDP Official Website, September 17, 2018.
[21] Bianet, “Nükleer santral karşıtı açıklamaya dava açıldı,” July 27, 2021.
Ιντζιρλίκ, όχι Ιντσιρλίκ.