του Σπύρου Θεοδωρόπουλου*
Ένα από τα στοιχεία που ανέκαθεν καθορίζει τη Θεσσαλονίκη είναι η οργανική σχέση ενός μεγάλου και δυναμικού τμήματος νεολαίας με αυτή και πιο στενά με το κέντρο της. Με εφαλτήριο το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, στη καρδιά της πόλης μας, νέοι και νέες από κάθε μέρος της χώρας «αποικίζουν» κάθε χρόνο τη Θεσσαλονίκη, σπουδάζουν, ονειρεύονται, ενηλικιώνονται εδώ, δίνοντας σε αντάλλαγμα μια υπέροχη ζωντάνια κι έναν διαρκώς επίκαιρο και ενδιαφέροντα χαρακτήρα σε αυτή. Είναι χαρακτηριστική, η φράση που διάχυτα ακούγεται προς το τέλος κάθε καλοκαιριού: «άντε να γυρίσουν οι φοιτητές, να ξαναζωντανέψει η πολή».
Με αυτά σαν πρώτες σκέψεις, αν θέλουμε να μιλήσουμε για τη σημερινή κατάσταση της Θεσσαλονίκης και να σκιαγραφήσουμε το οποιοδήποτε ενδεχόμενο ύπαρξης μέλλοντος για αυτή θα πρέπει να έχουμε συνέχεια κατά νού αυτή την άρρηκτη σχέση της με τη νεολαία, μια σχέση τόσο ισχυρή που θαρρείς πώς η μοίρα, τα αδιέξοδα, οι ματαιώσεις, οι ελπίδες κι οι προοπτικές αυτών των δύο, διαπλέκονται τόσο στενά που είναι αδύνατο σχεδόν να τις ξεχωρίσεις.
Νομίζω ότι αν προσπαθήσουμε να δούμε υπ’ αυτό το πρίσμα τη Θεσσαλονίκη, ίσως καταλάβουμε ότι μια σειρά προβλημάτων και παθογενειών που βιώνουμε καθημερινά -από τις λαμαρίνες και το ανέκδοτο του μετρό, στα σπασμένα πλακάκια και τους διαλυμένους δρόμους και από τη σημερινή κατάσταση στο ΑΠΘ ως τις παραλίες σκουπιδοτόπων και τα χορταριασμένα αρχαία – δεν είναι ο πυρήνας, παρά το επιφαινόμενο μιας κρίσης, η απλή προβολή μπρος στα μάτια μας, όλων εκείνων των διεργασιών που συντελούνται υπόγεια, όταν μια κοινωνία βλέπει το δυναμικότερο κομμάτι της, στο οποίο επένδυσε τόσα χρόνια και το οποίο εδώ και δεκαετίες τη κρατά όρθια, να ξενιτεύεται, να μαραζώνει, να δουλεύει αλλά να συνεχίζει να μένει με τους γονείς, να νοικιάζει ημι-υπόγεια με 400 ευρώ, να κάνει 97 μεροκάματα σερί τα καλοκαίρια σε κάποιο νησί μήπως και κουτσοβγει ο χειμώνας, να επιστρέφει στο πατρικό μετά τις σπουδές, να μη μπορεί να κάνει οικογένεια, να αδυνατεί εν ολίγοις να ριζώσει στον ίδιο του το τόπο. Τί είναι εξάλλου, όσα προβλήματα αναφέραμε παραπάνω, αν όχι τα συμπτώματα μιας πόλης που γερνα και που μαζί της εξαναγκάζει σε πρόωρο γήρας και όλους όσους την κατοικούν;
Ίσως η Θεσσαλονίκη, που οικονομικά είχε πάντα μια πιο ισόρροπη σχέση ανάμεσα στη παραγωγή και τις υπηρεσίες από την Αθήνα, να είναι ο ενδείκτης ή το τροχειοδεικτικό της πορείας που θα ακολουθήσει όλη η Ελλάδα στο άμεσο μέλλον. Συνεπώς, αν θέλουμε να εξυφάνουμε μια προοπτική για αυτήν και τους κατοίκους της, θα πρέπει να αναμετρηθούμε με σχήματα και ερωτήματα που ξεπερνούν τα γεωγραφικά της όρια και που θα προσπαθήσουν να αποτρέψουν το οριστικό μαράζωμα της χώρας μας.
Σε αυτό το πλαίσιο, φαίνεται πώς η Θεσσαλονίκη έχει τα συγκριτικά πλεονεκτήματα που θα της επέτρεπαν να πρωταγωνιστήσει σε μια σειρά τομέων.
Αρχικά, στο τομέα της πολιτισμικής αναγέννησης της χώρας, η Θεσσαλονίκη θα μπορούσε να παίξει καταλυτικό ρόλο μέσω μιας σειράς υγειών και ζωντανών πολιτισμικών θεσμών της πόλης – όπως το Φεστιβάλ Κινηματογράφου ή τα Δημήτρια- όπως και μέσω της βυζαντινής και ρωμαϊκής της ιστορίας καθώς και με μια επαναπροσέγγιση των πιο σύγχρονων ανθρώπων του πολιτισμού που άνθισαν εδώ (από τον Ιωάννου, τον Πεντζίκη, το Χριστιανόπουλο μέχρι τον Κουγιουμτζή, τον Αναγνωστάκη ή το Θόδωρο Αγγελόπουλο που την ανέδειξε με τις ταινίες του σε όλο το κόσμο) τόσο ανατιμώντας το παρελθόν της όσο και δημιουργόντας όλες εκείνες τις συνθήκες που θα επέτρεπαν σε όλα τα δημιουργικά τμήματα του πληθυσμού της να εκφραστούν και να μεγαλουργήσουν.
Επιπλέον, η εγγύτητα της Θεσσαλονίκης με μια σειρά αγροτικά και κτηνοτροφικά κέντρα, όπως και το υψηλής γεωγραφικής σημασίας λιμάνι της σε συνδυασμό με την ύπαρξη τριων πανεπιστημιακών ιδρυμάτων στη μητροπολιτική της περιοχή , μπορούν να την καταστήσουν το κέντρο μιας προσπάθειας παραγωγικής ανασυγκρότησης, συνδέοντας τα πανεπιστήμια με την αγορά εργασίας – με γνώμονα πάντα τις ανάγκες της κοινωνίας – και δίνοντας έτσι στη νέα γενιά τη δυνατότητα να ονειρευτεί το μέλλον της εδώ.
Τέλος, η εικόνα της πόλη μας το τελευταίο καιρό, κάνει επίκαιρη μια φράση του Παναγιώτη Κονδύλη: «φαίνεται να βρισκόμαστε σε συλλογική αναζήτηση της ιστορικής ευθανασίας, υπό τον όρο να σκηνοθετηθούν έτσι τα πράγματα, ώστε κανείς να μην έχει την άμεση ευθύνη, και επίσης υπό τον όρο να τεχνουργηθούν απροσμάχητες ανακουφιστικές εκλογικεύσεις». Δε ξέρω αν αυτή η δυσοίωνη πρόβλεψη θα επαληθευτεί, αυτό που ξέρω είναι ότι προς το παρόν είμαστε ζωντανοί και είναι στο δικό μας χέρι να κινητοποιήσουμε όλα εκείνα τα αποθέματα που θα μας επιτρέψουν να συνεχίσουμε να ζούμε. Αλλιώς θα πρέπει, με τρόπο πολύ οδυνηρό, να συνειδητοποιήσουμε πόση λιγότερη Θεσσαλονίκη και πόση λιγότερη Ελλάδα θα έχουμε σε λίγα χρόνια από σήμερα.
*Ο Σπύρος Θεοδωρόπουλος είναι νέος επιστήμονας, σπούδασε στο ΑΠΘ, εργάζεται και ζει στη Θεσσαλονίκη.
