Πλάμεν Τόντσεφ: Η Pax Russica του Πούτιν

Print Friendly, PDF & Email
- Advertisement -

Του Πλάμεν Τόντσεφ (*)

 Δεδομένου του προσωποπαγούς καθεστώτος στην Ρωσία και με την μυστικοπάθεια της Μόσχας, είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς ποιές αποφάσεις θα λάβει ο πρόεδρος  Πούτιν. Ωστόσο, εν μέσω των καταιγιστικών εξελίξεων και αλληλοσυγκρουόμενων πληροφοριών, ενδέχεται να εντοπίσει κανείς δύο σταθερές, ανεξαρτήτως της τροπής που θα πάρουν τα πράγματα στην Ουκρανία τις επόμενες μέρες και εβδομάδες.

Πρώτον, διεξάγεται μια μεγάλη Διαπραγμάτευση (με κεφαλαίο το Δ) που ξεπερνά κατά πολύ τα όρια της Ουκρανίας.

Δεύτερον, σ ’αυτήν την Διαπραγμάτευση η Ρωσία μετέρχεται όλα τα μέσα – ειρηνικά και μη. Ακόμη και οι ένοπλες συγκρούσεις που ενδέχεται να δούμε στο προσεχές μέλλον αποτελούν μέρος αυτής της Διαπραγμάτευσης.

Το τέλος του Μινσκ-2

Με την αναγνώριση του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ (Λουχάνσκ στην ουκρανική γλώσσα), η Μόσχα σβήνει με μία μονοκονδυλιά δύο παραδοχές που φαίνονταν λογικές μέχρι πριν από λίγες μέρες.

Πρώτον, είναι ολοφάνερο ότι η Ρωσία ενταφιάζει οριστικά πλέον το πακέτο «Μινσκ-2», το οποίο αποτελούσε το βασικό διαπραγματευτικό χαρτί της, μετά το 2015. Φαινόταν ότι είναι προς το συμφέρον της Μόσχας να ελέγχει με το «τηλεχειριστήριο» τις επαρχίες του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ, αλλά ως περιοχές της Ουκρανίας, ώστε να εμποδίζει την σύσφιξη των σχέσεων μεταξύ Κιέβου και Δύσης. Η εν λόγω στρατηγική έχει πλέον εγκαταλειφθεί. Αυτή η επιλογή σημαίνει ότι η «ακρωτηριασμένη» Ουκρανία θα έχει τώρα κάθε λόγο να επικαλείται την υπαρξιακή απειλή που δέχεται από την Ρωσία και να επιδιώξει ακόμη στενότερες σχέσεις με την Δύση, αλλά φαίνεται πως η Μόσχα αναλαμβάνει αυτό το ρίσκο.

Δεύτερον, αυτή η εξέλιξη ακυρώνει την προσδοκία ότι ο χρονικός ορίζοντας της Διαπραγμάτευσης ήταν ο Ιούνιος του 2022, όταν η Μαδρίτη θα φιλοξενήσει την επόμενη τακτική σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ. Τώρα τα πράγματα είναι διαφορετικά: Εάν διευρυνθούν οι πολεμικές επιχειρήσεις στην Ουκρανία, το τέλος της Διαπραγμάτευσης είναι πιθανό να αναβληθεί επ’ αόριστον.

Τί επιδιώκει η Ρωσία;

Η Ρωσία ανησυχεί βασίμως για την ασφάλειά της, καθώς αισθάνεται περικυκλωμένη από χώρες μέλη του ΝΑΤΟ -από τις βαλτικές δημοκρατίες έως την Τουρκία στον Καύκασο και την Μαύρη Θάλασσα. Και τίθεται εκ των πραγμάτων το ερώτημα μήπως μετά την επικράτησή τους στον Ψυχρό Πόλεμο οι ΗΠΑ έδειξαν την «υπεροψία του νικητή» και απέτυχαν να ενσωματώσουν την Ρωσία στο δυτικό σύστημα διακυβέρνησης;  Πάντως, 30 χρόνια αργότερα τα πράγματα είναι αρκετά διαφορετικά, η Ρωσία έχει επανέλθει δυναμικά και διεκδικεί έναν ευρύτερο ρόλο στην αρχιτεκτονική ασφάλειας – όχι μόνο στην Ευρασία, αλλά και σε παγκόσμια κλίμακα.

Οι επιδιώξεις αυτές έχουν κι έναν έκδηλο ιδεολογικό μανδύα. Δεν εξηγούνται αλλιώς οι συχνές αναφορές που κάνει ο Πούτιν στο παρελθόν της χώρας του – είτε της ρωσικής αυτοκρατορίας, είτε της Σοβιετικής Ένωσης. Η κάπως «διασταλτική» ερμηνεία της ιστορίας εργαλειοποιείται από τον Ρώσο πρόεδρο με στόχο την νομιμοποίηση της απροκάλυπτα αναθεωρητικής προσέγγισής του. Στο δε θέμα της Ουκρανίας η ρητορεία του Πούτιν διαπνέεται από μεγαλοϊδεατισμό και αλυτρωτισμό, με το αφήγημα για την εθνική ενότητα Ρώσων και Ουκρανών.

Υπερβαίνει η Ρωσία το μπόι της;

Ωστόσο, μένει να φανεί κατά πόσο το πραγματικό ανάστημα της Ρωσίας συμπίπτει με τις φιλοδοξίες του προέδρου της. Ενώ στην τρίτη δεκαετία του 21ου αιώνα η Ρωσία ουδεμία σχέση έχει με την ηττημένη και διαλυμένη χώρα του Γιέλτσιν, δεν παύει να αντιμετωπίζει οξείες αντιφάσεις και υπαρξιακές προκλήσεις: Είναι στρατιωτική υπερδύναμη, αλλά με ζοφερές δημογραφικές προοπτικές και σχετικά μικρό εκτόπισμα σε οικονομικούς όρους. Το «κομπόδεμα» που έχει μαζέψει η Ρωσία αυτήν την περίοδο χάρη στις υψηλές τιμές των υδρογονανθράκων και το οποίο της δίνει την αυτοπεποίθηση πως θα αντέξει τις δυτικές κυρώσεις, είναι συγκυριακό, δεν αντανακλά τα δομικά χαρακτηριστικά της κάθε άλλο παρά δυναμικής ρωσικής οικονομίας.

Ένα ενδιαφέρον ερώτημα είναι αν ο Πούτιν οραματίζεται μια κάποια Pax Russica. Προφανώς, ο όρος αυτός είναι αδόκιμος. Και είναι αδόκιμος πρωτίστως γιατί δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Είναι μάλλον απίθανο να συγκριθεί με την Pax Americana μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου ή την Pax Sinica που εικάζεται πως επιδιώκει να εγκαθιδρύσει η Κίνα. Στην καλύτερη περίπτωση, η Pax Russica θα εκτείνεται στον χώρο που ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Αντρέι Κόζιρεφ είχε ονομάσει «Εγγύς Εξωτερικό» το 1993.

Πράγματι, η ανατολική Ουκρανία προστίθεται στον κατάλογο θυλάκων υπό ρωσική κατάληψη – στην Κριμαία, στην Υπερδνειστερία της Μολδαβίας, όπως και στην Νότια Οσετία και την Αμπχαζία της Γεωργίας. Ταυτόχρονα, όμως, η Μόσχα κινδυνεύει να βρεθεί σε παρατεταμένη απομόνωση και κατ’ ανάγκην στην αγκαλιά της Κίνας -ένα δίδυμο, στο οποίο η Ρωσία είναι ήδη ο ασθενέστερος εταίρος.

Βραχυπρόθεσμα, ο Πούτιν μπορεί να ισχυριστεί ότι υπό την στιβαρή ηγεσία του η Ρωσία ανακτά την ισχύ της και αναγκάζει την Δύση να τον αποδεχθεί ως ισότιμο συνομιλητή. Έχει δίκιο σ’ αυτό. Μεσομακροπρόθεσμο, όμως, θα κληθεί να απαντήσει σ’ ένα ερώτημα της ιστορίας, την οποία τόσο συχνά επικαλείται: Αν επί των ημερών του η Ρωσία έγινε σύγχρονο κράτος με το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον ή κακέκτυπο της Σοβιετικής Ένωσης που κατέρρευσε πριν από τρεις δεκαετίες.

(*) Ο Πλάμεν Τόντσεφ είναι επικεφαλής του Τμήματος Ασιατικών Σπουδών στο Ινστιτούτο Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων (ΙΔΟΣ). Έχει δημοσιεύσει βιβλία για την Ιαπωνία, την Ινδία και το Πακιστάν, όπως και πλήθος μελετών και άρθρων σε έγκριτα επιστημονικά περιοδικά. Είναι, επίσης, ιδρυτικό μέλος του European Think-tank Network on China (ETNC) και μέλος της επιτροπής EU Chapter of the Council for Security Cooperation in the Asia Pacific (EU CSCAP). Έχει δώσει διαλέξεις σε πολλά πανεπιστήμια και ινστιτούτα στην Ευρώπη και την Ασία. Εμφανίζεται συχνά ως σχολιαστής σε ελληνικά και διεθνή ΜΜΕ. 

Ανάμεσα στα πρόσφατα δημοσιεύματά του συγκαταλέγονται οι ακόλουθες εκθέσεις: “Chinas RoadInto the Western Balkans” (EUISS, 2017), “Chinas Image in Greece, 2008-2018″ (ΙΔΟΣ, 2018), “Chinese Investment in Greek and Sri Lankan Sea Ports: Analogies and Lessons Learned” (LKI, 2019), Chinas Soft Power in Southeast Europe” (FriedrichEbertStiftung, 2020), “Impact of COVID-19 on ASEM Connectivity” (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2020), “SinoGreek Relations in Greek and Chinese Media, 2020” (ΙΔΟΣ, 2021), κ.λπ.

kreport.gr

 

spot_img

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Διαβάστε ακόμα

Stay Connected

2,900ΥποστηρικτέςΚάντε Like
2,767ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
29,900ΣυνδρομητέςΓίνετε συνδρομητής
- Advertisement -

Τελευταία Άρθρα