Παντελής Σαββίδης
Φωτογραφία: Κτίριο Διοίκησης του Αγίου Όρους (όχι της πολιτικής, της αγιορειτικής διοίκησης)
Στην διεθνή πρακτική η επίκληση μιας ασθένειας για να ακυρωθεί μια επίσκεψη ή μια συνάντηση που έχει ανακοινωθεί είναι συνήθης πρακτική. Στην περιθωριακή Ελλάδα η υπονόηση ότι κάτι τέτοιο μπορεί να συμβαίνει εμπίπτει στην αρμοδιότητα των τρολς για να “ξεκάνουν” αυτόν που το διανοήθηκε. Είναι η αποκαλούμενη “διπλωματική ασθένεια” και αποβλέπει στο να μην διαταρχούν περαιτέρω οι σχέσεις που δεν επέτρεψαν την συνάντηση ή την επίσκεψη.
Το θέμα απασχόλησε την επικαιρότητα με αφορμή την ακύρωση (η αναβολή, δεν γνωρίζω) της επίσκεψης Μητσοτάκη στο Όρος.
Η σχέση Όρους και Πολιτείας έχει καταστεί προβληματική. Όχι, βεβαίως, εξαιτίας του Μητσοτάκη. Χρονολογείται εδώ και αρκετά χρόνια.
Το ‘Αγιο Όρος δεν ζει, απλώς, με το βυζαντινό τυπικό. Όλο του το είναι θυμίζει Βυζάντιο. Δεν θα τα βγάλουν πέρα οι επικοινωνιολόγοι του Μητσοτάκη με το Όρος.
Ένα απο τα πολλά λάθη της Πολιτείας σε σχέση με το Όρος είναι ότι παρέβλεψε τη διοίκησή του. Την είδε, απλώς, διαχειριστικά. Και φρόντισε να τοποθετεί διοικητές με μόνο προσόν την καλή σχέση τους με τους Πατέρες. Δεν αρκεί. Διοικητικά, αυτήν την στιγμή στο ‘Ορος υπάρχει ένα σοβαρό κενό. Ένα κενό που έχει ως αποτέλεσμα τηω αδυναμία της Πολιτείας να επηρεάσει τις διεθνείς ισορροπίες στο Όρος αλλά και παράγει φαινόμενα σαν και αυτά που απασχολούν τον ευρύτερο δημόσιο βίο το τελευταίο διάστημα.
Πριν συνεχίσω μια διευκρίνηση. Προσωπικά δεν με ενδιαφέρουν πολύ τα δογματικά της Εκκλησίας. Δεν με ενδιαφέρει, δηλαδή, αν ο Πατριάρχης μιλά με τον Πάπα. Είτε μιλά είτε δεν μιλά εγώ πηγαίνω στην Εκκλησία μερικές σημαντικές, για μένα, στιγμές του έτους και προσεγγίζω την Εκκλησία ως μέρος της παράδοσης. Όχι δογματικά. Απο αυτής της πλευράς, με ενδιαφέρει η καλή σχέση του Όρους και με την Ελληνική Πολιτεία και με το Πατριαρχείο. Και με ανησυχεί η μεγάλη επιρροή της Ρωσίας η οποία αποβλέπει στον γενικότερο έλεγχο της Ορθοδοξίας. Στο Όρος μπορεί και να τον πετύχει. Θέλει να ελέγξει, όμως, η Ρωσία και το Πατριαρχείο. Εκεί τα πράγματα θα είναι πιο δύσκολα αλλά το επιθυμεί.
Επιθυμεί, δηλαδή, αυτό που λέμε να δημιουργήσει την Τρίτη Ρώμη. Και αυτό ως Έλληνες και Ελλάδα δεν μας συμφέρει.
Αλλά οι άλλοι χριστιανοί στην Ελλάδα μπορεί να βλέπουν διαφορετικά τα πράγματα. Δίνουν τεράστια σημασία στο αν ο Πατριάρχης μιλά με τον Πάπα και στην διάσταση που εισάγει στον ορθόδοξο χριστιανισμό η Ρωσία.
Ο Πατριάρχης είναι ο πνευματικός ηγέτης των Αγιορειτών και έχει και διοικητικές αρμοδιότητες στο Όρος. Το Όρος υπάγεται στο Πατριαρχείο. Οι μοναχοί λένε πως υπάγεται πνευματικά. Αλλά στην Ορθόδοξη Εκκλησία και αυτό έχει μεγάλη σημασία. Αυτό δεν εμπόδισε ορισμένες μονές να έρθουν σε αντίθεση μαζί του. Και, μάλιστα, δημοσίως, Απο όσα θυμάμαι, ο διάλογος του Πατριάρχη με τον Πάπα ήταν η αφορμή για την πρώτη ρήξη τους.
Έτσι, οι μονές διχάστηκαν. Τον διχασμό αυτό, επι αρκετό καιρό, τον κρατούσαν περιορισμένο και εντός των εσωτερικών διαδικασιών τους. Εδω και μερικά χρόνια έχει γίνει δημοσίως γνωστός. Είναι κοινό μυστικό.
Πάνω στον διχασμό αυτό πάτησε η Ρωσία. Και τον βάθυνε με την επιρροή που επεδίωξε να έχει σε μονές, σκήτες, κελιά και μοναχούς. Η παρουσία της Ρωσίας στο ‘Ορος είναι καταλυτική. Οι μονές που άμεσα ή έμμεσα έχουν επαφή μαζί της μπορεί να έχουν πρόβλημα να χρηματοδοτηθούν απο “δυτικά-παπικά” ευρωπαϊκά κονδύλια. Δεν έχουν πρόβλημα να ενισχυθούν απο την Ρωσία την οποία βλέπουν ως μέρος της χριστιανικής οικουμένης. Στο Όρος, οι μοναχοί και όσοι το επισκέπτονται δεν έχουν την ίδια αντίληψη με τους κοσμικούς Έλληνες εκτός Όρους για την παρουσία της Ρωσίας, ή των άλλων χριστιανικών λαών στο Περιβόλι της Παναγιάς. Γι αυτούς ο χριστιανικός κόσμος είναι ο κόσμος του Θεού. Και δεν κάνουν διάκριση. Είναι δύσκολο να γίνει κατανοητή στον κοσμικό Έλληνα η πρόσληψη του χριστιανισμού και βίωσή του στο Όρος απο τους Αγιορείτες Πατέρες.
Αυτό δεν μπορεί να αλλάξει και καλώς δεν μπορεί να αλλάξει.
Εκείνο, όμως που πρέπει να προσεχθεί είναι η παρουσία ξένων δυνάμεων που επιδιώκουν σκοπούς πέραν της χριστιανικής οικουμενικής αντίληψης. Και τέτοιες δυνάμεις υπάρχουν.
Το Όρος δεν είναι αυτόνομη περιοχή. Είναι αυτοδιοικούμενη. Έχει την Διοίκησή του με την οποία διοικείται αλλά υπάρχει και παρουσία του ελληνικού κράτους. Υπάρχει, δηλαδή, η λεγόμενη Πολιτική Διοίκηση του Αγίου Όρους..
Τον Διοικητή και τον Υποδιοικητή τους ορίζει το κράτος. Παλαιότερα, υπήρχε παράδοση τις θέσεις αυτές να αναλαμβάνουν καθηγητές της Θεολογικής Σχολής Θεσσαλονίκης. Εδώ και καιρό με τον ολοκληρωτισμό που διακρίνει τις επιλογές του ελληνικού κράτους, οι διορισμοί γίνονται με πρόσωπα απο την Αθήνα τα οποία έχουν την δυνατότητα να βοηθούν τους μοναχούς και γι αυτό γίνονται ευκόλως αποδεκτά. Ο Ψυχάρης ήταν ένας απο αυτούς. Έλυνε τα προβλήματα των Αγιορειτών με τις προσωπικές επαφές που είχε. Και ο σημερινός διοικητής αποτελεί μια τέτοια περίπτωση. Είναι πιστός χριστιανός, αγαπάει το Όρος και τους μοναχούς του και βοηθάει και με δικά του χρήματα. Πέραν αυτού, όμως, ουδέν.
Την γραφειοκρατική δουλειά της διοίκησης την έχει αναλάβει εδώ και καιρό ο κ. Αρίστος Κασμίρογλου, υποδιοικητής του Όρους. Και τα πήγε καλά. Πρέπει να του αναγνωρισθεί.
Ο κ. Κασμίρογου προσέφερε πολλά στο Όρος. Εχουν περάσει τα χρόνια, όμως, και το Όρος χρειάζεται ανανέωση. Και νέες αντιλήψεις για το πως θα διατηρηθεί ο χριστιανικός, ο οικουμενικός και ο ελληνικός χαρακτήρας του Όρους.
Χρειάζεται, δηλαδή, στην διοίκηση ένα πρόσωπο που να συνδυάζει διοικητικές ικανότητες με γνώση του Όρους, καλές σχέσεις με τους Πατέρες και ικανότητα και αποφασιστικότητα να περιορίσει τις υπερβολές ξένων δυνάμεων που δεν αποβλέπουν στην ορθοδοξία αλλά στην εξυπηρέτηση δικών τους εθνικών στόχων. Με διεθνή εμπειρία διοίκησης, Εθνικής Ασφαλείας, Πληροφοριών, Πολιτικής Προστασίας.
Υπάρχουν τέτοια πρόσωπα και αν η Πολιτεία θελήσει μπορούμε να τα υποδείξουμε.
Ας ξεκινήσουμε από την εμπλοκή των Ρώσων στα ζητήματα του Αγίου Όρους, η οποία άρχισε από το 1872όταν άρχισε και η αποσύνθεση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και η αναζωπύρωση της ιδεολογίας του Πανσλαβισμού και την προσπάθειά της Ρωσίας να διεισδύσει στα Βαλκάνια.
Το 1903 από τους 7.432 μοναχούς του Αγίου Όρους οι 3.260 (43,80%) ήταν Ρώσοι .
Οι βλέψεις αυτές σταμάτησαν μετά την επικράτηση στη Ρωσία το 1917 των Μπολσεβίκων και όταν αναγνωρίστηκε η κυριαρχία του Ελληνικού κράτους επί του Αγίου Όρους -που είχε απελευθερωθεί το 1912-με την Συνθήκη της Λωζάνης το 1923 να και ουδέποτε έπαυσαν γιατί οι Ρώσοι και Ουκρανοί Μοναχοί οι οποίοι ουδέποτε δέχθηκαν τον άθεο κομμουνισμό διατηρούσαν σχέσεις με το Πατριαρχείο της Ρωσίας και οι οποίες αυξήθηκαν μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ρωσίας το 1991 και όταν η Νέα Ρωσία του κ. Πούτιν αναβίωσε την αίγλη της Ρωσικής Μονής και των Μετοχίων της ίδιας και της Μονής Βατοπεδίου , ο ηγούμενος της οποίας ΕΦΡΑΙΜ το 2011 μετέφερε στην Ρωσία για προσκύνηση την Τιμία Ζώνη ,που φυλάσσεται στο Μοναστήρι του.
Τούτων δοθέντων και μετά την εισβολή των Ρώσων στην Ορθόδοξη Ουκρανία ,-με αναγνωρισμένη από το Οικουμενικό Πατριαρχείο Αρχιεπισκοπή- η διοίκηση του Αγίου Όρους θα πρέπει να ανατεθεί σε υψηλόβαθμο στέλεχος του Υπουργείου Εξωτερικών με 5ετή τουλάχιστον θητεία.
Εξαιρετική σύνοψη της πραγματικότητας.