της Ευμορφίας Δημητρακοπούλου
Στις 17 Μαρτίου 2011, το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών ενέκρινε στρατιωτική επέμβαση στη Λιβύη. Δύο ημέρες αργότερα βρετανοί και αμερικανοί εξαπέλυσαν περισσότερους από 110 πυραύλους Tomahawk σε στόχους του καθεστώτος Καντάφι. Από τις 4 Απριλίου 2019 η χώρα ζει στον αστερισμό του εμφυλίου. Πέραν της τοποθετημένης-αναγνωρισμένης από τον ΟΗΕ Κυβέρνησης Σάρατζ, ο έτερος ισχυρός πόλος στα ανατολικά, είναι ο Χαλίφα Χάφταρ.
Γεννημένος το 1943 στην Ajdabiya, τελείωσε το γυμνάσιο της Ντέρνα εντάχθηκε στο Βασιλικό Στρατιωτικό Κολλέγιο στη Βεγγάζη και τοποθετήθηκε στο πυροβολικό. Μετά το πραξικόπημα (1969) που έφερε τον Καντάφι στην εξουσία και την ΕΣΣΔ στην Λιβύη, έλαβε στρατιωτική εκπαίδευση στην Σοβιετική Ένωση. Ως στρατιωτικός έχει πλούσιο βιογραφικό συμμετοχής σε πραξικοπήματα και πολέμους (Yom Kippur 1973). Κατά την εισβολή της Λιβύης στο Τσάντ ο Χάφταρ θριάμβευσε και παρασημοφορήθηκε. Αυτά έως την γαλλική επέμβαση, οπότε συνελήφθη και φυλακίστηκε. Όταν το 1987 μεταγωγικά Αντόνοφ έριχναν βόμβες ναπάλμ και αέριο μουστάρδας στο Τσάντ, κάποιοι στην Ελλάδα έβλεπαν τον δικτάτορα ως μάνα εξ ουρανού. Ο Καντάφι αρνούμενος την εμπλοκή του στην επίθεση αποκήρυξε τον Χάφταρ. Εκείνος απογοητευμένος μεταπήδησε στο Εθνικό Μέτωπο για την Σωτηρία της Λιβύης (NFSL), που βρισκόταν στο payroll της CIA.
Ο Idriss Deby ανέλαβε την εξουσία στο Τσαντ και ο Χάφταρ απελευθερώθηκε χάρη στην παρέμβαση των ΗΠΑ,
που του προσέφεραν πολιτικό άσυλο το 1990. Το 1996 πήρε μέρος στο αποτυχημένο πραξικόπημα εναντίον του Καντάφι, με αποτέλεσμα να καταδικαστεί ερήμην σε θάνατο. Η σύγκρουση τους είχε πλέον προσωπικό χαρακτήρα. Τα επόμενα χρόνια έως το 2007 έζησε στη Βιρτζίνια των ΗΠΑ, συντηρώντας, άγνωστο πως, την αιγυπτιακής καταγωγής σύζυγό και τα έξι παιδιά του. Με λιβυκή και αμερικανική υπηκοότητα, επέστρεψε στη Λιβύη το 2011 και συνέβαλε στην εξέγερση κατά του καθεστώτος. Στις 4 Ιουνίου 2014 γλύτωσε από μια απόπειρα δολοφονίας. Λόγω της προτέρας υπηρεσίας και εμπειρίας του το 2015, ορίστηκε από στρατιωτικούς και αξιωματούχους διοικητής των ένοπλων δυνάμεων, που παρέμειναν πιστές στην εκλεγμένη Βουλή των Αντιπροσώπων. Διευκρίνισε ότι η στρατιωτική επιχείρηση «Αξιοπρέπεια», για απαλλαγή της Λιβύης από τρομοκρατία, συμμορίες, εγκληματίες, δεν είναι πραξικόπημα, ότι ο στρατός δεν θα εμπλακεί στην πολιτική ζωή και δεσμεύτηκε για δημοκρατικές διαδικασίες.
Όλα αυτά κλόνισαν την υγεία του. Τον Απρίλιο του 2018 μετέβη στο Παρίσι για νοσηλεία. Η ανακούφιση των εχθρών του κράτησε έως την επιστροφή του στην Βεγγάζη και την επανάληψη των συγκρούσεων για την κατάληψη της Τρίπολης.
Ατυχώς για τους δυτικούς που υποτίθεται μάχονται κατά του ISIS, ο υποστηριζόμενος από την Τουρκία, το Κατάρ και την Ιταλία Σάρατζ περιβάλλεται από ισλαμιστές.
Τίθεται λοιπόν το “επικίνδυνο” ερώτημα: θέλει πραγματικά η δύση να διαλύσει το ισλαμικό χαλιφάτο ή το χρησιμοποιεί;
Ο Χαφτάρ ζητά εκλογές, τις οποίες αναβάλει συνεχώς ο δοτός Σάρατζ, είναι κατά της Σαρία, πολέμιος του ισλαμικού κράτους, συγκεντρώνει γύρω του μετριοπαθείς ή φιλελεύθερους. Ο Χάφταρ υποστηρίζεται από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την Αίγυπτο και την Γαλλία. Η εμπλοκή της Ρωσίας δεν έχει αποδειχθεί, πλην όμως η διφορούμενη στάση της συναρτάται από την ενέργεια και τις τιμές πετρελαίου του ΟΠΕΚ.
Ο Khaled al-Meshri, επικεφαλής του Ανώτατου Συμβουλίου της Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας- Σάρατζ, μίλησε για δεδομένα πτήσεων που δείχνουν ημερομηνίες και ονόματα Ρώσων μετακινούμενων από τη Συρία στην Αίγυπτο και στο Αμμάν προτού πετάξουν στην Βεγγάζη, έδρα του Χάφταρ στην ανατολική Λιβύη. Ωστόσο δεν παρουσίασε κάποιο έγγραφο για όλα αυτά. Ως επιχείρημα για την στήριξη Χάφταρ από την Μόσχα χρησιμοποιείται η επίσκεψη του στην Ρωσία, όπως θα έκανε οποιοσδήποτε αναζητεί διεθνή αναγνώριση, όταν όλοι του κλείνουν την πόρτα. Παραδόξως ουδείς αναφέρει την επίσκεψη Σαράτζ στο Σότσι, όπου υπέγραψε συμφωνία με τον Πούτιν για την αποστολή ενός εκατομμυρίου τόνων σιτηρών στην Λιβύη.[1] Η Ρωσία έχει επαφές και με τους δύο. Ενώ στο Συμβούλιο Ασφαλείας εμπόδισε ψήφισμα του ΟΗΕ που καλούσε τον Χάφταρ να σταματήσει την επίθεση, ο υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ κάλεσε τους δυο εμπλεκόμενους να «σταματήσουν οποιαδήποτε επιθετική στρατιωτική δράση και να καθίσουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, για να αποτρέψουν την κλιμάκωση».
Ο Πρόεδρος Τράμπ, έστειλε ανάμικτα μηνύματα στο Χάφταρ, ανάλογα με αυτά που ο ίδιος εισπράττει από το περιβάλλον του. Μέσα Απριλίου, επαίνεσε την δράση του εναντίον των τρομοκρατών και την διασφάλιση του λιβυκού πετρελαίου. Στην συνέχεια έκανε στροφή, προφανώς λόγω των ψιθύρων περί ρωσικού παράγοντα.
Χρησιμοποιώντας την Ρωσία ως φόβητρο, οι αντίπαλοι του Χάφταρ προσδοκούν ότι η Ουάσιγκτον θα πιέσει τα Ην. Αραβικά Εμιράτα, να διακόψουν την βοήθεια στον στρατηγό. Ανάλογες πιέσεις ασκήθηκαν σε εκπροσώπους του Χάφταρ από την σύμβουλο Εθνικής Ασφάλειας του Λευκού Οίκου Victoria Coates στις 24 Νοεμβρίου.
Ως είθισται σε ανάλογες περιπτώσεις, έγιναν καταγγελίες εναντίον του Χάφταρ για ανθρωπιστικά θέματα, κατά την διάρκεια των μαχών. Έτσι, ορισμένοι συζητούν για κυρώσεις εναντίον των Ρώσων, οι οποίοι εμφανίζονται να ενισχύουν τον Χάφταρ. Προφανώς μόνο οι σφαίρες του Χάφταρ σκοτώνουν, οπότε δεν γίνεται λόγος για κυρώσεις στους Τούρκους, οι οποίοι ανενδοίαστα ξεφορτώνουν οπλικά συστήματα και μισθοφορικό στρατό προς ενίσχυση του Σάρατζ. Αυτό που ρωτά η λογική αδυνατεί να το απαντήσει η πολιτική.
Δεν ήταν ανθρωπιστικές ανησυχίες, το κίνητρο του Μπάρακ Ομπάμα να διατάξει τον βομβαρδισμό της Λιβύης. Ωστόσο, ο διορισμός του Χαλίφα Χάφταρ να οδηγήσει την εξέγερση στην πλούσια σε πετρέλαιο Βορειο-αφρικανική χώρα, υπενθυμίζει την μακρά και πολύπλοκη ιστορία εναντίον του Καντάφι, που ξεκίνησε όχι αδικαιολόγητα με την εκλογή του Ρόναλντ Ρήγκαν το 1981.
Απλώς το ζήτημα που ανέκυψε με την υπογραφή της συμφωνίας Τουρκίας– Λιβύης, αλλά και η στάση της Τουρκίας σε Αιγαίο και Κύπρο απογυμνώνει τους εταίρους. Η Ε.Ε. αναγνωρίζει την κυβέρνηση Σάρατζ και η Τουρκία είναι πολύ σημαντική για να αγνοηθεί από το ΝΑΤΟ, δηλαδή την Ουάσινγκτον και από τις Βρυξέλλες, δηλαδή το Βερολίνο. Όσον αφορά τον ΟΗΕ με τον καιρό μοιάζει περισσότερο με την ΚτΕ. Η Ελλάδα παραμένει πειθαρχημένη στις αποφάσεις τους. Συνήθισε γαρ να εφαρμόζει παθητική διπλωματία, καθώς το πέρασμα στην δυναμική προϋποθέτει την υπεράσπιση της επικράτειας. Από μόνη της η επίκληση του διεθνούς δικαίου θυμίζει την επίκληση της θείας παρεμβάσεως κατά την ολονυκτία στην Αγιά Σοφιά, παραμονή της αλώσεως.
[1] Sarraj visit to Sochi exposes rival Russian factions on Libya policy, by Kirill Semenov, October 28, 2019, https://www.al-monitor.com/pulse/originals/2019/10/russia-libya-sarraj-hifter-tripoli-pmcs.html, Libya’s Prime Minister Says Russia Mercenaries Will Drag Out War, by Samer Al-Atrush, 14 Νοεμβρίου 2019, https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-11-14/libya-s-prime-minister-says-russia-mercenaries-will-drag-out-war.
