Ι. Ν. Μαρκόπουλος: Ευρωπαϊκός πολιτισμός και η αδιάλειπτη γονιμοποιητική   παρουσία του ελληνισμού μέχρι και το 17ο αιώνα

Print Friendly, PDF & Email
- Advertisement -

 

ΤΟΥ Ι. Ν. ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥ

Καθηγητή Φιλοσοφίας της Τεχνοεπιστήμης στο ΑΠΘ

Αν απομακρύνουμε την προσοχή μας από την εξέταση των διαφόρων περιόδων, στην ιστορία των ιδεών και του πολιτισμού, και προσπαθήσουμε να δούμε τη μεγάλη εικόνα,  αβίαστα και αμερόληπτα θα καταγράψουμε τη διεθνώς, ιστορικά και πολιτισμικά εδραιωμένη, διαχρονική όσο και γονιμοποιητική παρουσία του ελληνισμού στο ευρωπαϊκό πολιτισμικό γίγνεσθαι.

Αρχίζοντας με τα ομηρικά έπη, και την παγκοσμίως αναγνωρισμένη πολιτισμική τους  σημασία, φτάνουμε στους Προσωκρατικούς (του 7ου έως και του 5ου π. Χ. αιώνα), και στην τομή που αυτοί επιφέρουν στη σκέψη, με την απομάκρυνση από το μύθο και την απαρχή της ανάδυσης ενός επιστημονικού λόγου, που απαρέγκλιτα σημάδεψε την ιστορία των ιδεών και ολόκληρη την ευρωπαϊκή σκέψη.

Στα τόσα κλασικά πλέον βιβλία που έχουν εκδοθεί για τους Προσωκρατικούς και την άνθηση της ελληνικής σκέψης, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να αναφερθεί εδώ  το τρίτομο έργο των H. Diels-W. Kranz, Οι Προσωκρατικοί,  με συνεχείς εκδόσεις και επανεκδόσεις, στα Ελληνικά και Γερμανικά, από το 1903 (πρώτη έκδοση, Weidmann, Berlin) μέχρι την επανέκδοση του 2020 (στα Ελληνικά, από τις εκδόσεις Παπαδήμα, Τόμοι Α΄ και Β΄, απόδοση στα Νέα Ελληνικά και επιμέλεια Βασ. Α. Κύρκος, συνεργασία Δημοσθ. Γ. Γεωργοβασίλης [στον  Α΄ Τόμο], φιλολογική εποπτεία Γεώργ. Α. Χριστοδούλου, και Τόμος Γ΄, ευρετήριο λέξεων, πίνακας ονομάτων, πίνακας χωρίων, μεταγραφή και επεξεργασία Βασ. Α. Κύρκος – Ευτέρπη Σ. Φλόκα,  Αθήνα 2005).

Αξίζει επίσης να αναφερθεί το βιβλίο του Karl Popper, “Die Welt des Parmenides. Der Ursprung des europäischen Denkens” (Ο Κόσμος του Παρμενίδη. Η απαρχή της Ευρωπαϊκής σκέψης, Piper, 2001), καθώς βέβαια και η προτροπή του Popper, ενώπιον της Aristotelian Society,  με την ομιλία του που έφερε τον τίτλο “Back to the Pre-Socratics” (Proceedings of the Aristotelian Society, 1958-1959, pp. 1-24).

Άλλωστε, η βαθυστόχαστη και συχνά πρωτότυπη φιλοσοφική  σκέψη του Καστοριάδη δεν τον αποτρέπει από το να υποστηρίζει ότι  «δεν μπορώ να αγνοήσω το γεγονός ότι η ίδια μου η σκέψη, όσο και αν τη νομίζω πρωτότυπη, δεν είναι παρά ένα αναρίγισμα ή, στην καλύτερη περίπτωση, ένας κυματισμός απάνω σ’ αυτό το τεράστιο κοινωνικο-ιστορικό ποτάμι που πήγασε στην Ιωνία εδώ και 25 αιώνες» (βλ. Κορνήλιος Καστοριάδης, Οι ομιλίες στην Ελλάδα, Αθήνα: Ύψιλον/βιβλία, σσ. 21).

Ερχόμενοι στη συνέχεια στην ανθρωπολογική και στη συστηματική περίοδο της αρχαιοελληνικής φιλοσοφίας – με το σωκρατικό λόγο και τους σοφιστές, κατά την περίοδο του ελληνικού Διαφωτισμού, όπως χαρακτηριστικά σημειώνει ο Guthrie (βλ. W. Windelband, H. Heimsoeth, Εγχειρίδιο Ιστορίας της Φιλοσοφίας, Α΄ Τόμος, μτφρ. Ν. Μ. Σκουτερόπουλος, Αθήνα: Μ.Ι.Ε.Τ., 1991, σσ. 79 κ.ε.), όπως και με τα φιλοσοφικά/επιστημονικά συστήματα του Δημόκριτου, του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη – αυτό που επίσης μπορεί να υποστηριχτεί είναι ότι «το ελληνικό έθνος, αφού ανδρώθηκε μέσα από σκληρούς εσωτερικούς και εξωτερικούς αγώνες, είχε πια περάσει στην ώριμή του ηλικία», θέτοντας, σε  «αυτή τη μεγάλη στιγμή της παγκόσμιας ιστορίας», για πρώτη φορά κατά την απαρχή του Δυτικο-Ευρωπαϊκού πολιτισμού, τα βασικότερα ερωτήματα και τις καταστατικές αρχές της οντολογίας και της μεταφυσικής, της γνωσιολογίας, της ηθικής φιλοσοφίας, της αισθητικής αλλά και της παιδείας.

Ιδιαίτερα τα επίσης πρωτόγνωρα  πολιτισμικά επιτεύγματα αυτής της περιόδου, αλλά και  τα πνευματικά επιτεύγματα της ελληνιστικής εποχής (κατά την οποία ο ελληνισμός, παρ’ όλη την εξασθένηση των πόλεων-κρατών και την επικυριαρχία της Ρώμης, ακτινοβολούσε, όσο ποτέ άλλοτε, πολιτισμικά) μέχρι την Αναγέννηση,  συνέχισαν  «γονιμοποιητικά να αρδεύουν και ιδεολογικά να επηρεάζουν τη σκέψη και τον πολιτισμικό βίο των αιώνων που ακολούθησαν, τόσο κατά την ελληνιστική περίοδο, ιδιαίτερα με το στωικισμό, όσο και κατά την εμφάνιση και ενδυνάμωση του χριστιανισμού και τη βυζαντινή επίσης εποχή. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο νεοκαντιανός Windelband: “Και ο χριστιανισμός, καθώς υπερασπιζόταν τον εαυτό του απέναντι στην παλαιά φιλοσοφία, χρησιμοποίησε τον εννοιολογικό οπλισμό της για να χτίσει το σύστημα των δογμάτων του […] Και το μεγάλο ιστορικό βήμα που συντελέστηκε με αυτό ήταν ότι ο ελληνισμός ακόμη και κατά τη μακρά πάλη του με το θάνατο δημιούργησε τα εννοιολογικά μέσα με τα οποία διαμορφώθηκε σε δόγμα η νέα θρησκεία”. Πράγματι, τόσο ο Αριστοτέλης όσο, και μάλιστα πολύ πιο καθοριστικά, ο πλατωνισμός, ο στωικισμός, ο νεοπυθαγορισμός και ο νεοπλατωνισμός, κυρίως από τον 1ο π. Χ. μέχρι τον 3ο μ. Χ. αιώνα, συνέβαλαν – με τις καταστατικές τους οντολογικές, γνωσιολογικές, αρετολογικές και αισθητικές αρχές – στον εξελληνισμό και τη θεολογική ολοκλήρωση και οικουμενική διάχυση του χριστιανισμού. Αλλά και πολύ αργότερα, η ολοκληρωμένη γνώση του αριστοτελικού έργου και “η αποδοχή του αριστοτελισμού, που ολοκληρώθηκε γύρω στο 1200 μ. Χ.”, μαζί με την ισχυρή αναβίωση του πλατωνισμού και το ρεύμα του ουμανισμού στη Δύση κατά την εποχή της Αναγέννησης – κυρίως με τους πλατωνικούς Μέδικο, Πλήθωνα Γεμιστό και Βησσαρίωνα, στη Φλωρεντία, και τους αριστοτελικούς Τραπεζούντιο και Γαζή, στην Πάδοβα – άμεσα παραπέμπουν στις ίδιες βασικές έννοιες και αρχές της βυζαντινής επίσης φιλοσοφίας, που τα μέγιστα συνέβαλε, μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης, στην καθοριστική διαμόρφωση της φιλοσοφίας αυτής της εποχής» (βλ. Ι. Ν. Μαρκόπουλος, «Από την κλασσική αρχαιότητα στη νεωτερικότητα: Μια ριζική αλλαγή ”παραδείγματος”», Ελληνική Φιλοσοφική Επιθεώρηση, 39 (2022), τεύχος 115, σ.11).

Αυτή η ιστορικά, γνωσιολογικά και πολιτισμικά εδραιωμένη, όπως και διεθνώς αναγνωρισμένη, καθοριστική όσο και αδιάπτωτη παρουσία και επίδραση του ελληνισμού – παρ’ όλα τα αρνητικά του ενίοτε στοιχεία – στην ανάπτυξη και άνθηση του αποκαλούμενου Δυτικο-Ευρωπαϊκού πολιτισμού, υπό τη γενικότερη έννοιά του,  εξασθενεί σημαντικά, υπό την εννοιολογική και σημασιολογική κυρίως μορφή που αυτός μέχρι τότε αναπτύχθηκε, καθώς, πλησιάζοντας προς το τέλος της Αναγέννησης, εισερχόμαστε στην εποχή μετά τη θρησκευτική Μεταρρύθμιση και προχωρούμε στους Νέους Χρόνους, και ειδικότερα μετά τα μέσα περίπου του 17ου αιώνα, οπότε και μεταβαίνουμε σταδιακά στην αλλαγή «παραδείγματος» (βλ. το προαναφερθέν άρθρο μου) της νεωτερικής και μετανεωτερικής μας εποχής, με την ουσιαστική πλέον διακοπή της πολιτισμικής επίδρασης του ελληνισμού. Ένας ισχυρός απόηχος αυτής της κληρονομιάς του ελληνισμού συνεχίζει να υπάρχει βέβαια  στα έργα των σημαντικότερων φιλοσόφων, επιστημόνων και διανοητών της νεωτερικότητας και της μετανεωτερικότητας, όχι όμως με την εμφανή συνέχεια και γονιμοποιητική δύναμη του παρελθόντος.

Εναπόκειται σε εμάς τους Νεοέλληνες, να κρατήσουμε ισχυρή και σταθερή την επιθυμία μας για ιστορική αυτογνωσία και εθνική αξιοπρέπεια, στη βάση ενός υγιούς πατριωτισμού (μακάρι να μην υπήρχαν ούτε κράτη ούτε έθνη, αλλά μόνο μια ανθρωπότητα, με πραγματικούς «πολίτες του κόσμου»), να σοβαρευτούμε, να ελαχιστοποιήσουμε τις μεταξύ μας φιλονικίες και διχόνοιες – διαχρονικό, χαρακτηριστικό μας  στοιχείο, δηλωτικό και αυτό της πολιτισμικής συνέχειας του έθνους – και να επαναπροτάξουμε τις πανανθρώπινες φιλοσοφικές, αρετολογικές και επιστημονικές  αρχές του ελληνισμού.

 

spot_img

11 ΣΧΟΛΙΑ

  1. Όσο μας διέπει η μυθολογική σκέψη του άρθρου, η ανάγκη για «ιστορική αυτογνωσία και εθνική αξιοπρέπεια» δεν θα πληρωθεί ποτέ.
    Η ελληνική Γραμματεία, που αποτελεί προϊόν του πολιτισμού μας (δεν ταυτίζεται μαζί του) είχε ατομική μόνο επίδραση. Ως κοινωνίες, οι δυτικές δεν επηρεάστηκαν καθόλου!

    Αν είχε επιδράσει ο πολιτισμός στη Δύση δεν θα υπήρχε ούτε καθολικισμός ούτε προτεσταντισμός, δεν θα ήταν νοητός ο αντιανθρώπινος θετικισμός του Διαφωτισμού, δεν θα φτάναμε στο μετα-ανθρώπινο μηδενισμό. Η υποτιθέμενη αλλαγή Παραδείγματος μετά τον 17ο αιώνα, δεν είναι παρά η επιβολή της παράδοσης των Βορείων που είναι ανεπίδεκτη πολιτισμού.

    Η ευχή του γράφοντος να μην υπήρχαν έθνη αλλά μια ανθρωπότητα με «πολίτες του κόσμου» προέρχεται από φυσιοκρατική σκέψη (=στωική-ρωμαϊκή-αμερικανική), δηλαδή απολύτως εχθρική της ελληνικής!!!!

    Για να επανεξατάσουμε τις «φιλοσοφικές, αρετολογικές και επιστημονικές αρχές» του ελληνισμού, το πρώτο πράγμα που χρειάζεται είναι να συνειδητοποιήσουμε ότι ΔΕΝ γίνεται να είναι πανανθρώπινες και ότι δεν πρόκειται για διαφορετικά πρίσματα και επίπεδα αρχών: Φιλοσοφία-Αρετή-Επιστήμη είναι αδιαχώριστα και αποβλέπουν στην Αλήθεια. Την Αλήθεια του Όντος! Κάτι που δεν πρόκειται να συμβεί ποτέ σε άλλες κοινωνίες εφόσον η δική τους Αλήθεια είναι μια εμμονή σε οντολογικό Ψεύδος. Ο ελληνικός πολιτισμός είναι τρόπος Ζωής-τρόπος ψυχικού Βιώματος-τρόπος του Ευ ζην. Ο ελληνικός πολιτισμός είναι η Γνώση της Αλήθειας του Γίγνεσθαι που οδηγεί στην επιλογή του Γίγνεσθαι Άνθρωπος: ψιλά γράμματα…

  2. Σας ευχαριστώ για το σχόλιο. Δεν γνωρίζω πού βλέπετε τη μυθολογική σκέψη του άρθρου. Ακριβώς το αντίθετο αναφέρω στη θέση π.χ. για τους Προσωκρατικούς. Σε αρκετά, κατά τα άλλα σημεία του σχολίου σας, συμφωνώ. Ιδιαίτερα σε αυτά για το θετικισμό και εν μέρει για το Διαφωτισμό, όπως και για την ενότητα φιλοσοφίας-αρετής-επιστήμης (θα μπορούσα να σας παραπέμψω ΚΑΙ σε σχετικά μου βιβλία, όπου ενδελεχώς αναπτύσσονται τα ζητήματα αυτά). Η μεγάλη επίσης αλλαγή που επήλθε μετά το 17ο αιώνα, συμβαδίζει με τη μεταφορά του κέντρου βάρους της πολιτισμικής ανάπτυξης από τη Μεσόγειο στον Βορρά της ηπείρου μας. Για την γονιμοποιητική επίδραση του ελληνισμού θα μπορούσα να παραθέσω πληθώρα πηγών, από πολύ επιφανείς διανοητές και τα αντίστοιχα έργα τους. Αυτό είναι άλλωστε κάτι που έχει διαχρονικώς και διεθνώς επομένως καταδειχθεί. Ασφαλώς, άλλωστε,και η ευχή μου για τους “πολίτες του κόσμου” δεν μπορεί να έχει αντίκρισμα, αφού κι αν ακόμη το είχε θα ήταν κάτι το επικίνδυνα ψευδεπίγραφο, στο πλαίσιο μιας επιτηρητικής και εξουσιαστικής παγκοσμιοποίησης. Δεν είναι επομένως αυτό που εγώ εννοώ. Εγώ ευχήθηκα κάτι ουτοπικό, αφού αυτό θα ήθελα να ήταν πραγματικό και ουσιαστικό.
    Απλώς αν μου επιτρέπετε, το κλείσιμο του σχολίου σας, “ψιλά γράμματα”, δείχνει κάποιο υπεροπτικό ύφος, απαξιωτικό, θα μπορούσα να πω, απέναντι στα γραφόμενά μου, αλλά αυτό είναι δικαίωμά σας να το εκφράσετε, και το σέβομαι. Σας ευχαριστώ και πάλι.

  3. Σημαντική διευκρίνιση: τα «ψιλά γράμματα» δεν αφορούν τον συγγραφέα αλλά την πλειονότητα των συμπολιτών μας, των αναγνωστών των Ανιχνεύσεων, των λεγόμενων πνευματικών ανθρώπων «της προόδου», των λεγόμενων «κλασικών συγγραφέων». Εκφράζει τον θυμό μου απέναντι σε όλους αυτούς που, ξανά σε μια δύσκολη καμπή, σκάβουν θελητά ή αθέλητα τον λάκκο της πατρίδας.
    Δεν ήταν σωστό εκ μέρους μου «να σας πάρει η μπάλα», κύριε Μαρκόπουλε, γιατί είναι ξεκάθαρο πως εσείς πασχίζετε να βρείτε μια μέση οδό ανάμεσα στον ιδεολογικό πατριωτισμό και στον εθνομηδενισμό. Με χαρά διάβασα πως δεν συμμερίζεστε τον κοσμοπολιτισμό του συρμού και ότι συμφωνείτε εν γένει με τις ενστάσεις μου.
    Προφανώς, δεν κρίνω το δικό σας μυαλό αλλά τους «επιφανείς διανοητές», στους οποίους είστε υποχρεωμένος να στηρίζεστε εφόσον κάνετε καριέρα στο πανεπιστήμιο.
    Η κριτική μου δεν είναι προσωπική και με μυθολογική σκέψη δεν εννοώ τον ανορθολογισμό (όπως οι Δυτικοί).

    Η βάση της κριτικής μου είναι πως η δήθεν επιστημονική σκέψη της Επιστημολογίας και της Φιλοσοφίας της Επιστήμης είναι γεμάτη μύθους, δηλαδή ιδεολογικά μυθεύματα. Ένα από αυτά είναι το πέρασμα από τον Μύθο στον Λόγο όπου ιδεολογικοποιήθηκε η ελληνική Σοφία για να στηρίξει τις μεταφυσικές ιδέες περί προόδου της Ιστορίας και περί ιστορίας των Ιδεών. Η μεγάλη εικόνα περί «γονιμοποιητικής παρουσία του ελληνισμού στο ευρωπαϊκό πολιτισμικό γίγνεσθαι» προκύπτει από τον ιδεολογικό μύθο περί ενσωμάτωσης του ελληνικού πολιτισμού στον δυτικό. Άρα, περί της Ανωτερότητας της δυτικής σκέψης σε σχέση με την ελληνική, δηλαδή της μαθηματικής λογικής (συνολικο-ταυτιστικής) σε σχέση με τη Σοφία του Νου, την μετά Λόγου Γνώση.
    Ένας άλλος μύθος μιλάει για την «επιστημονική επανάσταση» του 17ου και εννοεί την καθιέρωση του αγγλικού εμπειρισμού ως νίκη κατά του Αριστοτέλη επειδή ο δυτικός επιστημονικός λόγος είναι το αντίθετο του επίσταμαι χάριν του Λόγου και υπό τον όρο να έχει αφυπνιστεί το μέρος της ψυχής που έχει τον Νου. Δεν είναι περίεργο που η απόρριψη του επιπέδου ύπαρξης του Όντος δεν διορθώθηκε ακόμα σύμφωνα με τη μοντέρνα φυσική που ανέτρεψε το νευτώνειο κοσμοσύστημα;

    Ειδικά οι Γερμανοί πρόσφεραν πολύ κακές υπηρεσίες χρησιμοποιώντας την παρερμηνεία τους για εθνικιστικούς λόγους αλλά και απλώς ταυτίζοντας τη μεταφυσική τους σκέψη με την αρχαία ελληνική. Καλύτερα να είχαν αγνοήσει παντελώς οι Δυτικοί την ελληνική Σοφία παρά να ταυτίζουν τον Λόγο με τη Reason και τη Ratio, να νομίζουν πχ ότι η αριστοτελική φράση «ο Νόμος είναι σαν τον Καθαρό Νου, όχι σαν την μετά Λόγου Όρεξη» (την Προαίρεση) σημαίνει τη μπούρδα Reason is Law without Passion.
    Τι να πρωτοπώ για την μη ελληνικότητα των «επιτευγμάτων» της ελληνιστικής εποχής όπως ο ρωμαϊκός στωικισμός και o κρατισμός που έβαλαν τις βάσεις της Δύσης; Τι να πώ για τον 3ο μΧ αιώνα όπου ο Χριστιανισμός διχάστηκε εξ αιτίας του μη ελληνικού ρεύματος του νεοπλατωνισμού;

    Η αυτογνωσία μας και η αξιοπρέπειά μας απαιτούν να ξαναγράψουμε την ιστορία ώστε να χωρέσουμε κι εμείς μέσα. Να μην επιτρέψουμε άλλο την ταύτισή μας ανάξιους κληρονόμους ενός ανύπαρκτου Πνεύματος.

  4. Σας ευχαριστώ θερμά για τις πολύ κατατοπιστικές διευκρινίσεις σας. Σχεδόν σε όλα θα συμφωνούσα, και λέω σχεδόν, γιατί πιστέψτε με, σε κανέναν δεν είμαι υποχρεωμένος να στηρίζομαι, ούτε υπήρξα ποτέ καριερίστας. Ευγενής, ναι, με συνεχή επιθυμία και αγωνία να είμαι πάντα, όσο αυτό είναι δυνατόν, δίκαιος, αλλά και με λόγο επιθετικό, αιχμηρό, έως και, κατά Καραϊσκάκη, όπως αρέσκομαι να λέω, βωμολόχο, όταν χάνεται κάπως ο έλεγχος, πάντα όμως ως ειλικρινής εραστής της αλήθειας και της αυτοκριτικής.
    Εννοούσα διανοητές όπως αυτούς που ανέφερα στο άρθρο μου (Καστοριάδη κ.ά)

    Οι λεγόμενοι Δυτικοί διανοητές έχουν παρερμηνεύσει έως και αντιγράψει, διαστρεβλώνοντας συγχρόνως, είτε γιατί δεν τον κατάλαβαν είτε γιατί έτσι τον ερμήνευσαν, τον αρχαιοελληνικό λόγο, που σαφώς δεν θα μπορούσε ποτέ να είναι το εξορθολογισμένο και υπολογιστικό ratio.

    Έχω ολοκληρώσει πρόσφατα, με βάση και τις μέχρι τώρα σχετικές μου εργασίες – είτε επιστημονική αρθρογραφία είτε βιβλία, αλλά και τα περίπου 230 άρθρα μου στον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο (αρθρογραφώ από το 1981) – ένα σχετικό βιβλίο στα Αγγλικά, που έχει ήδη σταλεί στο εξωτερικό, και με αγωνία περιμένω να αξιολογηθεί, για την έκδοσή του. Δεν μπορώ βέβαια εδώ να πω περισσότερα.

  5. Παρακολουθῶ τόν διάλογό σας.
    Εἶναι καί θέμα γλώσσας, ῾Ελληνικῆς γλώσσας. ῾Ο ῾Ελληνικός πολιτισμός στήν ἀρχαιότητα, στά ῾Ελληνιστικά χρόνια, ἡ ῾Ελληνική γλώσσα πού ὁμιλεῖτο στίς περιοχές πού ἔφθασε ὁ πολιτισμός αὐτός, τά ἱερά κείμενα τῶν ᾿Αποστόλων καί ἡ διδασκαλία τοῦ Χριστιανισμοῦ στά ῾Ελληνικά ἔγινε δυνατή, οἱ Πατέρες τῆς ᾿Εκκλησίας μας καί ὁ Βυζαντινός πολιτισμός στήν ῾Ελληνική γλώσσα ἐκφράσθηκαν. Γλώσσα πού δέν ἀρκεῖ νά τήν μιλᾶς γιά νά ἐμβαθύνεις, ἀλλά νά τήν κατανοεῖς πρῶτα. ᾿Εκεῖ, στήν ἐσωτερική κατανόηση πρῶτα, ξεκινάει ἡ συνεννόηση, ὁ διάλογος. Οἱ διάφορες γλῶσσες, μποροῦν νά μεταφραστοῦν τυπικά, ἀλλά οὐσιαστικά γιά νά ´ βρούμε αυτά τα λόγια
που παίρνουνε το ίδιο βάρος
σ’ όλες τις καρδιές, 
σ’ όλα τα χείλη, ´ χρειάζεται ἀλήθεια πρῶτα καί ἀνάγκη ἐπικοινωνίας, διάδοσης ἰδεῶν, ὅπως ἕνας δάσκαλος θέλει νά μεταδώσει τίς γνώσεις του στούς μαθητές του, γιά νά τίς πᾶνε παραπέρα. Βλέπουμε πώς αὐτό τό ζωντανό κύτταρο πολιτισμοῦ ἔφθασε παραπέρα, πῶς εἰσπράχθηκε, ποῦ ἔχουμε φθάσει, μέ κόπο πολλῶν λαῶν, σέ δρόμους πού ἴσως δέν φανταζόμαστε. ῾Η τεχνολογία, ἄν εἶναι ἐργαλεῖο καί ὄχι εἰς βάρος τοῦ πνεύματος εἶναι καλή.

    ῾Υπάρχει καί ἡ διάσταση ὕλης καί πνεύματος, πού παρανοήθηκε ἀπό πολλούς, γιατί ἡ ὑπερβολική ἐνασχόληση μέ τήν ὕλη ξεχνοῦσε ἤ θεωροῦσε ἀνύπαρκτη καί ἀχρείαστη τήν πνευματικότητα, ἡ δέ ὑπερβολική ἐνασχόληση μέ τό πνεῦμα θεωροῦσε ἄχρηστη καί ἁμαρτωλή τήν ὕλη. ῾Ο ἀρχαῖος πολιτισμός μας στήν αὐθεντική του ἔκφραση ἀλλά καί Πατέρες τῆς ᾿Εκκλησίας μας, κατανόησαν τήν συνάφεια πνεύματος καί ὕλης. Σέ ἐποχές μέ τεράστιους πνευματικούς καί ὄχι μόνο ἀγῶνες.
    ᾿Αλλά καί ποιητές. Ὅπως ὁ ᾿Ελύτης πού προσπάθησε, μέ κύριο ἐφόδιο τήν ἑλληνική γλώσσα, νά καταλάβει καί νά προσπαθεῖ γιά τήν ἐξεύρεση καινούριων ὅπλων ἄμυνας τῆς «δεύτερης Ελλάδας του επάνω κόσμου», ἀλλά καί νά βρεῖ στήν τόση λιγοσύνη τῆς σύγχρονής του ῾Ελλάδας πώς κρύβεται κάτι μεγάλο καί ἁγνό ὅπως τό διαισθάνθηκε.

    https://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/navigator/browse.html?object_id=20174

    https://latistor.blogspot.com/2013/12/blog-post_31.html

    ῾Η Μεγάλη Ἰδέα τῶν ῾Ελλήνων δέν εἶναι ἡ μεγάλη ἰδέα περί ῾Ελλήνων ἀλλά περί τοῦ κόσμου, περί τοῦ ἀνθρώπου καί αὐτοῦ τοῦ «Ὡς χαρίεν ἄνθρωπος, ὅταν ἄνθρωπος ᾖ».

  6. Νά’σαι καλά Ελένη μας, εσύ που καταλαβαίνεις από Ποίηση-Γλώσσα! Καλώς κάνεις και προσθέτεις την «εσωτερική κατανόηση» της λαλιάς των ανθρώπων αφού κάθε κοινωνία έχει εντελώς διαφορετικές Σημασίες από τις άλλες. Και τα Νοήματα των ελληνικών Κεντρικών Σημασιών μένουν ακόμα άγνωστα στη Δύση.

    Καλώς προσθέτεις τη συμβολή των Ελλήνων Ποιητών που μνημονεύουν το Νόημα της Αριστείας: Νόημα-Τρόπο Αληθινής Ζωής, το «μυρίσαι το άριστον», το ψυχικό άθλημα των Ελλήνων που βρίσκεται έξω και πέρα από την αντίθεση ύλη-πνεύμα.
    Στη Δύση και την Ανατολή αγνοούν το επίπεδο του Κόσμου, του Ανθρώπου. Κολλημένοι στην ψευδή αντίθεση ύλη-πνεύμα, πραγματικότητα-υπερβατικότητα, παραγνωρίζουν τον ελληνικό πολιτισμό: την αγάπη του να γίνεις Όν αληθινό, την Αγάπη του Γίγνεσθαι στο ψυχικό-υπαρξιακό επίπεδο του Ωραίου-Αληθινού όπου δεν υπάρχει Κακό, υπάρχει μόνο ο Καθαρός Νους, ο Ηλιος της Δικαιοσύνης.

  7. Και κάτι ακόμα για τα “ψιλά γράμματα” ως προς τη γνώση του πολιτισμού μας. Τον τρόπο της αληθινής Ζωής το μάθαιναν οι Έλληνες με τις Σημασίες του Ομήρου και όλων των άλλων Ποιητών (Σημασίες που παραποιούν οι Δυτικοί).
    Η Παιδεία τους είχε δύο σκέλη: την καλλιέργεια των νοητικών λειτουργιών-αρετών της Σοφίας και της Φρόνησης μέσω Μάθησης και μέσω Διαγωγής ή αλλιώς μέσω της Φιλοσοφίας (στο επίπεδο του Μη Χρήσιμου, άνευ μαλακίας-μαλθακότητας ανατολίτικης πνευματικότητας) και μέσω της Φιλοκαλίας (φιλοκαλείν μετ’ ευτελείας, δηλαδή στο επίπεδο της καθημερινότητας). Με τον δυτικό τρόπο ζωής επιλέξαμε την ψευτοζωή των άλλων, ξεχάσαμε και την ταυτότητά μας και τον τρόπο της.

  8. Αγαπητές κυρίες Ελένη Π. και Μαρία Μαγγιώρου,ευχαριστώ πολύ για τις διαφωτιστικές σας παρεμβάσεις στο διάλογο αυτό. Τεράστιο πράγματι το θέμα, επίκαιρο και σίγουρα όχι μόνο ελληνικού ενδιαφέροντος, όπως και εσείς το παρουσιάζετε, ιδιαίτερα στους καιρούς μας, με την παγκοσμίου διαστάσεως, πολυσχιδή κρίση που βιώνουμε, τoν ευτελισμό των ουσιαστικών αξιών του βίου, αλλά και τον τόσο έντονο νεοελληνικό μας εθνομηδενισμό.

    ΄Οντως αναγκαίος ο εμπλουτισμός της συζήτησής μας με τις εύστοχες παρατηρήσεις σας. .

  9. Πολύ σημαντικά αὐτά πού ἐπισημαίνεις καί ἑρμηνεύεις πάντα Μαρία, γι αὐτά τά πολύτιμα νοήματα τοῦ πολιτισμοῦ μας.
    Καί τά νοήματα εἶναι ποίηση, εἶναι ἀποτύπωμα στόν χῶρο καί στόν χρόνο γιατί προκύπτουν ἀπό τήν ψυχή. Ὅπως καί τά ἔργα μας, οἱ δημιουργίες μας, γι αὐτό οἱ ἀρχαῖοι ἐπέμεναν στό Κάλλος. ῾Υπάρχουν διαφορές ψυχικές καί πνευματικές καί ἀνάμεσα στούς ἀνθρώπους καί ἀνάμεσα σέ λαούς. Τό ´ μαθητεύσατε πάντα τά Ἔθνη ´, νομίζω δείχνει καί τίς διαφορές καί τήν ἀνάγκη συνεννόησης.
    ῾Ο σκοπός τῆς Παιδείας, σκοπός ὑπαρξιακός, θά πρέπει νά ξαναβρεῖ τό κύριο σημεῖο του, νά γίνει Ἄνθρωπος ὁ ἄνθρωπος, σκοπός πού διδάσκοντο τά ῾Ομηρικά Ἔπη, ὅπως τονίζεις πολύ ὡραῖα. ῾Η δέ ᾿Αριστεία θά πρέπει νά γίνει κατανοητή ὡς ἐπιμέλεια τοῦ ἑαυτοῦ, καλυτέρευση τοῦ ἴδιου τοῦ ἀνθρώπου καί ὄχι ἀλληλοεξοντωτικός ἀνταγωνισμός, ἀλλά ἐντός τῆς κοινωνίας ἀγώνας γιά τό καλύτερο καί τοῦ ἑαυτοῦ καί τοῦ συνόλου.

    Εὐχαριστίες καί στόν κ. Μαρκόπουλο, γι αὐτή τήν εὐκαιρία γιά διάλογο. Κάποτε σκεφτόμουν γιατί δέν μᾶς μαθαίνουν περισσότερα στό σχολεῖο γιά τά κλασσικά μας ἀρχαῖα κείμενα, σέ μιά ἐποχή γεμάτη ἀπό τέτοιες γνώσεις, ἀλλά μετά κατάλαβα ὅτι εἶναι μία διά βίου ἐκπαίδευση, πού προχωράει ὅσο ἐμβαθύνεις, καί πρέπει καί νά ζεῖς κανονικά ὡς κοινωνικό ὄν γιά νά κατανοεῖς ἀπό τίς ἐμπειρίες σου.

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Διαβάστε ακόμα

Stay Connected

2,900ΥποστηρικτέςΚάντε Like
2,767ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
29,800ΣυνδρομητέςΓίνετε συνδρομητής
- Advertisement -

Τελευταία Άρθρα