Ισραήλ: Τελικά είναι αριστερή η νέα κυβέρνηση ή όχι;

Σύμφωνα με τα τελευταία δεδομένα, και κυρίως μετά την δήλωση του βουλευτή του κόμματος “Γιεμίνα” της εθνοθρησκευτικής δεξιάς, Νιρ Όρμπαχ ότι θα στηρίξει το κυβερνητικό σχήμα Μπένετ-Λαπίντ, η παράταξη του Λικούντ και τα κόμματα που υποστηρίζουν τον Νετανιάχου έχουν πάρει απόφαση ότι από την ερχόμενη Κυριακή θα περάσουν στην αντιπολίτευση για πρώτη φορά ύστερα από πάρα πολλά χρόνια.

Εκτός απροόπτου λοιπόν, στις 4 η ώρα το απόγευμα της Κυριακής, 13 Ιουνίου 2021, με το που θα συγκαλείται η Ολομέλεια της Κνέσετ, η “εποχή Νετανιάχου” τελειώνει και μία νέα εποχή θα αρχίσει για την ισραηλινή πολιτική πραγματικότητα.

Έχουν ειπωθεί και γραφτεί πολλά όλες αυτές τις μέρες, στα ισραηλινά και ξένα ΜΜΕ για το κατά πόσον τελικά η μετάβαση από την “εποχή του δεξιού Νετανιάχου” θα σημαίνει ταυτόχρονα ότι περνάμε σε μία άλλη εποχή, αυτήν της “Αριστεράς”. Οι ισραηλινοί δημοσιογράφοι είχαν αρχικά πέσει σε αυτήν την παγίδα – και μαζί με αυτούς όσοι ξένοι παρακολουθούν την πραγματικότητα μέσω της αρθρογραφίας της εφημερίδας ΧαΆρετς – και έκαναν λόγο περί σχηματισμού μίας κυβέρνησης αριστερής. Τις τελευταίες όμως εβδομάδες, επικρατεί ο όρος “Κυβέρνηση της Αλλαγής”. Για ποια αλλαγή όμως μιλάμε; Σίγουρα την εναλλαγή προσώπων στα υπουργεία και το πέρασμα του ιδίου του Βενιαμίν Νετανιάχου στην αντιπολίτευση. Πέραν αυτού όμως, τι;

Τέσσερα σημαντικά, κατά την άποψή μου, γεγονότα συνέβησαν, που μπορούν να διαφωτίσουν περί του ιδεολογικού προσήμου της νέα κυβέρνησης Μπένετ-Λαπίντ, Ας τα δούμε ένα-ένα και ας βγάλει καθένας τα δικά του συμπεράσματα :

1. Η ‘Παρέλαση των Σημαιών’

Το κύριο θέμα της επικαιρότητας των περασμένων εικοσιτετραώρων ήταν εάν και κατά πόσον θα πραγματοποιηθεί η λεγόμενη “Παρέλαση των Σημαιών” στην Παλιά Πόλη της Ιερουσαλήμ, με ισραηλινούς νεαρούς οπαδούς της εθνοθρησκευτικής δεξιάς να γυρνούν με ισραηλινές σημαίες και να φωνάζουν εθνικιστικά συνθήματα στα στενά σοκάκια των αραβικών γειτονιών, ανήμερα την επέτειο της τελευταίας ημέρας του Πολέμου των Έξι Ημερών του 1967, όταν δηλαδή είχε ολοκληρωθεί ο έλεγχος εκ μέρους του Ισραήλ της Ανατολικής Ιερουσαλήμ.

Η εκδήλωση αυτή είχε διοργανωθεί κυρίως από το ακροδεξιό κόμμα του “Θρησκευτικού Σιωνισμού” σε συνεργασία με ομάδες ακτιβιστών που προέρχονταν από το εποικιστικό εβραϊκό κίνημα, που αποτελούν και την κύρια δεξαμενή ψηφοφόρων του μέλλοντος Πρωθυπουργού, Ναφτάλι Μπένετ. Τελικά, η αστυνομία και οι μυστικές υπηρεσίες αποφάσισαν να μην επιτραπεί η πραγματοποίηση αυτής της ‘παρέλασης’ σήμερα, Πέμπτη 10/6, με την αιτιολογία ότι θα επιφέρει ένταση όχι μόνο στην Ιερουσαλήμ αλλά και στις μεικτές πόλεις του Ισραήλ και θα διακόψει κάθε διαπραγμάτευση που βρίσκεται σε εξέλιξη ανάμεσα στο Ισραήλ και την οργάνωση Χαμάς στη Γάζα.

Ο πρώτος που εξέφρασε τις αντιρρήσεις του για την διεξαγωγή της ‘παρέλασης’ ήταν ο νυν Υπουργός Άμυνας, Μπένι Γκαντς, ο οποίος προέβη σε σχετικές δηλώσεις ενώ ακόμα βρισκόταν σε επίσκεψη-αστραπή στον Λευκό Οίκο, δηλώνοντας παράλληλα ότι “είναι προς το συμφέρον του Ισραήλ να ενδυναμωθεί πολιτικά η Παλαιστινιακή Αρχή έναντι της Χαμάς”. Θα έλεγε κανείς ότι αυτή η στάση θα αποτελούσε μία σημαντική ένδειξη “στροφής προς τα αριστερά” της νέας κυβέρνησης Μπένετ-Λαπίντ, μιας και ο νυν Υπουργός Άμυνας, Μπένι Γκαντς, θα συνεχίσει να βρίσκεται στην ίδια θέση και στο νέο κυβερνητικό σχήμα. Άλλωστε, είναι σαφές ότι τόσο η παράταξη Νετανιάχου , όσο και οι διοργανωτές της “Παρέλασης των Σημαιών” επεδίωκαν την πραγματοποίηση της εκδήλωσης τόσο για να “εκθέσουν” ακόμα περισσότερο στα μάτια των ψηφοφόρων του τον Ναφτάλι Μπένετ που συνεργάζεται με τις πολιτικές δυνάμεις της εβραϊκής Αριστεράς, όσο και τον ηγέτη του ισλαμιστικού κόμματος Ράαμ, Μανσούρ Αμπάς, ο οποίος θα στηρίξει το νέο κυβερνητικό σχήμα – κάτι που πράττει για πρώτη φορά ένα αραβικό κόμμα, το οποίο μέχρι πρότινος αυτοκαθοριζόταν ως ‘αντισιωνιστικό’.

Απώτερος σκοπός αυτής της μεθόδευσης ήταν να πεισθεί έστω και την τελευταία στιγμή ο βουλευτής του κόμματος “Γιεμίνα” να καταψηφίσει το κυβερνητικό σχήμα του οποίου ηγείται ο κομματικός του ηγέτης, Ναφτάλι Μπένετ. Και τελικά, την “λύση” στο πρόβλημα, την έδωσαν η αστυνομία και οι μυστικές υπηρεσίες της χώρας, απαγορεύοντας την διεξαγωγή της “Παρέλασης των Σημαιών” σήμερα.

Ωστόσο, όσα επακολούθησαν χθες, Τετάρτη 9/6, μας δείχνουν μία εικόνα τελείως διαφορετική. Συγκεκριμένα: Ενώ όλοι είχαν μείνει με την εντύπωση ότι τελικά η αμφιλεγόμενη – και μπορούμε να πούμε πια με βεβαιότητα, προβοκατόρικη – “Παρέλαση των Σημαιών” δεν θα πραγματοποιείτο ποτέ, η βουλευτής, σημαίνον στέλεχος του “Γιεμίνα” και στενή συνεργάτης του Ναφτάλι Μπένετ, Αγιέλετ Σακέντ, επέμεινε στην άποψή της ότι τελικά η “Παρέλαση των Σημαιών” θα πραγματοποιηθεί την ερχόμενη Τρίτη, όταν πια την εξουσία θα έχει αναλάβει η νέα κυβέρνηση – η οποία κατά την άποψη πολλών – φέρεται να αποκαλείται ‘αριστερή’.

Τα στελέχη του κόμματος “Γιεμίνα” υποστηρίζουν αυτήν την θέση, με τον μέλλοντα Πρωθυπουργό Ναφτάλι Μπένετ να συντάσσεται μαζί τους – ενώ οι υπόλοιποι κυβερνητικοί εταίροι δεν δείχνουν να αντιδρούν. Απομένει λοιπόν να δούμε ποιο θα είναι το δρομολόγιο της νέας, ‘αριστερότερης’ “Παρέλασης των Σημαιών” – περί της οποίας φημολογείται ότι η αστυνομία θα προτείνει (και ίσως τελικά θα επιβάλει) να μην περάσει από την Πύλη της Δαμασκού και μέσα από τα αραβικά σοκάκια της Παλιάς Πόλης.

Το ερώτημα που απομένει είναι με ποιον τρόπο άραγε οι ακτιβιστικές ομάδες των Εβραίων εποίκων – και μέχρι πρότινος ένθερμων υποστηρικτών του Νεφτάλι Μπένετ και του κόμματός του – θα δεχθούν να “βάλουν νερό στο κρασί τους” και να αποδεχθούν τις υποδείξεις της αστυνομίας που θα τους αποτρέπει να περάσουν από τις αραβικές συνοικίες. Και αυτό θα είναι το πρώτο crash test της νέας κυβέρνησης και του φερόμενου ‘αριστερού’ ιδεολογικού της προσήμου, που τόσο πολύ διαφημίζεται.

2. Το Υπουργείο Συγκοινωνιών και οι εβραϊκοί εποικισμοί στην Δυτική Όχθη.

Προβλήθηκε ως ιδιαίτερα σημαντική νίκη του αριστερού Κόμματος των Εργατικών και της ηγέτιδός του, Μεράβ Μιχαέλι, ότι θα ελέγχει το Υπουργείο Συγκοινωνιών. Και πράγματι, το Υπουργείο Συγκοινωνιών ήδη από την δεκαετία του 1980 θεωρείται η ‘αιχμή του δόρατος’ για την διατήρηση του εβραϊκού χαρακτήρα του κράτους. Μπορεί να ακούγεται περίεργο στον μέσο Έλληνα και Κύπριο αναγνώστη, αλλά το Υπουργείο Συγκοινωνιών είναι αυτό που καθορίζει εάν θα συνεχίζει να υπάρχει απαγόρευση της κυκλοφορίας των λεωφορείων κατά το εβραϊκό Σάββατο.

Η ανάληψη των καθηκόντων της Μιχαέλι ως Υπουργού Συγκοινωνιών θεωρήθηκε ότι αποτελεί προμήνυμα του απεγκλωβισμού της πολιτικής εξουσίας από το ραββινικό ιερατείο . Και πράγματι θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι επίκειται μία μικρή επανάσταση σε αυτό το ζήτημα, εάν θα ξεχνούσαμε ότι πριν από δύο καλοκαίρια, ο Καρμέλ Σάμα Χα’Κόεν, σημαίνον στέλεχος του δεξιού κυβερνώντος κόμματος Λικούντ και Δήμαρχος της πόλης Ραμάτ Γκαν, ήταν ο πρώτος που αποφάσισε να “σπάσει το θρησκευτικό κατεστημένο” και να θέσει σε λειτουργία δωρεάν λεωφορειακές γραμμές το πρωί του Σαββάτου, κάνοντας μία αρχή που έγραψε Ιστορία (είχα την τύχη να μπω στο πρώτο λεωφορείο του Δήμου του Ραμάτ Γκαν που λειτούργησε εκείνο το σαββατιάτικο πρωινό).

Η Μεράβ Μιχαέλι απέφυγε με πολύ τακτ να θίξει το θέμα της λειτουργίας των δημοσίων συγκοινωνιών το εβραϊκό Σάββατο, όσο κι αν είχε ερωτηθεί επίμονα από ντόπιους δημοσιογράφους. Ωστόσο, εμμέσως πλην σαφώς διαβεβαίωσε ότι δεν πρόκειται το κράτος να στηρίξει περαιτέρω την κατασκευή δρόμων στην Δυτική Όχθη για να εξυπηρετούνται οι Εβραίοι έποικοι που κατοικούν εκεί.

Ήρθε όμως πάλι η βουλευτής του κόμματος “Γιεμίνα” , Αγιέλετ Σακέντ, να θέσει εμπόδια σε αυτήν την εξαγγελία της μέλλουσας Υπουργού Συγκοινωνιών, και έτσι, η νέα κυβέρνηση – σύμφωνα με τις δηλώσεις της Σακέντ – δεν πρόκειται να μειώσει τα κονδύλια που προορίζονται για την διάνοιξη δρόμων ή για την αύξηση των λεωφορειακών δρομολογίων που θα εξυπηρετούν τους εβραϊκούς εποικισμούς, συνδέοντάς τους συχνότερα με τις υπόλοιπες πόλεις που βρίσκονται στο ‘κυρίως’ Ισραήλ. Και πάλι οι αριστερές φωνές του νέου κυβερνητικού σχήματος σιωπούν.

3. Διαφωνίες στο περιεχόμενο του κυβερνητικού προγράμματος

Ενόσω συμβαίνουν όλα αυτά, ο Γιαήρ Λαπίντ, μέλλων Υπουργός Εξωτερικών – ο οποίος κατά το δεύτερο μισό της κυβερνητικής θητείας θα αναλάβει και την πρωθυπουργία – δηλώνει ότι δεν έχει καταστεί ακόμα δυνατόν να οριστικοποιηθούν οι όροι των διακομματικών συμφωνιών που θα διέπουν το πρόγραμμα της νέας κυβέρνησης. Οι διαφωνίες μεταξύ αριστερών και δεξιών φωνών δεν βρίσκουν κοινό σημείο αναφοράς σε ποικίλα ζητήματα. Νικητής στα σημεία φέρεται να είναι ο Ναφτάλι Μπένετ και οι κομματικοί του συνεργάτες, οι οποίοι, παρότι ελέγχουν 6 μόνο έδρες στην 120μελη Κνέσετ, φαίνεται ότι είναι σε θέση να στηρίζουν την λαλίστατη Αγιέλετ Σακέντ να επιβάλει δεξιά ατζέντα.

Τελευταία προθεσμία κατάθεσης των διακομματικών συμφωνιών ενώπιον της Γραμματείας της Κνέσετ είναι την Παρασκευή το μεσημέρι – με μία μικρή χρονική ανοχή για το πρωί της Κυριακής, ανήμερα της ορκωμοσίας της νέας κυβέρνησης. Κατά την κείμενη νομοθεσία, οι προγραμματικές διακομματικές συμφωνίες δημοσιεύονται. Θα έχει πολύ ενδιαφέρον τελικά να δούμε ποιο θα είναι το ιδεολογικό πρόσημο που θα επικρατήσει – και εάν τελικά, δικαίως θα πρέπει να ονοματίζεται η νέα κυβέρνηση ως ‘αριστερή’ ή απλά ως ακόμα μία κυβέρνηση της ΄Δεξιάς’, αλλά χωρίς πια τον Βενιαμίν Νετανιάχου.

4. Αναβάθμιση της θέσης των Εβραίων Ρεφορμιστών στο Ισραήλ

Τέλος, ενδιαφέρον παρουσιάζει η ένταση που καλλιεργείται μεταξύ του νέου κυβερνητικού σχήματος με τα κόμματα των Υπερορθοδόξων. Η ένταση αυτή θα μπορούσε πράγματι να αποτελεί μία σημαντική ένδειξη ενός πιθανού ‘αριστερού’ προσήμου της νέας κυβέρνησης.

Αυτό όμως το ενδεχόμενο μάλλον διαψεύδεται, αφού διέρρευσε στον Τύπο ότι βουλευτής του κεντροαριστερού κόμματος του Γιαήρ Λαπίντ “Υπάρχει Μέλλον” συναντήθηκε με στελέχη των Υπερορθόδοξων κομμάτων, καλώντας τους να συμμετέχουν και εκείνοι στην νέα κυβέρνηση. Φαίνεται μάλιστα ότι το κόμμα του Λαπίντ δεν αποκλείει τη συνέχιση της γνωστής γαλαντόμας παροχής επιδομάτων προς την υπερορθόδοξη κοινότητα – φαινόμενο που επέκρινε έντονα προεκλογικά -.

Το θέμα που τελικά ‘τίναξε στον αέρα’ κάθε διαπραγμάτευση είναι ότι η νέα κυβέρνηση προτίθεται να αναβαθμίσει την θέση του θρησκευτικού ρεύματος των Εβραίων Ρεφορμιστών (χρόνιο αίτημα της Αμερικανικής Εβραϊκής Ομογένειας) . Ο ανταγωνισμός του ραββινικού κατεστημένου στο Ισραήλ με το ρεύμα των Αμερικανοεβραίων Ρεφορμιστών έχει λάβει τα τελευταία χρόνια απίστευτες διαστάσεις, και τώρα φαίνεται ότι έχει πάρει και πολιτικό χαρακτήρα.

Υπενθυμίζεται ότι όταν ο Ναφτάλι Μπένετ είχε διατελέσει Υπουργός Παιδείας σε μία από τις κυβερνήσεις Νετανιάχου, είχε καταφέρει να καθορίσει έναν διακριτό χώρο προσευχής, ειδικά για τους Εβραίους Ρεφορμιστές, πλησίον της ευρύτερης περιοχής του Τείχους των Δακρύων – και τώρα, οι Υπερορθόδοξοι Εβραίοι θεωρούν ότι η νέα κυβέρνηση πρόκειται να ξεπληρώσει ‘παλιά γραμμάτια’. Κατά πόσον μία κυβέρνηση που θα ήθελε να χαρακτηρίζεται ως ‘αριστερή΄ θα συντελέσει ώστε να αυξηθεί το ποσοστό του θρησκευτικού πληθυσμού της χώρας, αναβαθμίζοντας ένα πρόσθετο ρεύμα του Εβραϊσμού, είναι πραγματικά απορίας άξιον.

Τελικά, πόσο αριστερή είναι η νέα κυβέρνηση που αντικαθιστά τον Νετανιάχου;

Αυτά τα φαινόμενα μας δείχνουν κατά τρόπο ξεκάθαρο πόσο εύθραυστο αποδεικνύεται το νέο κυβερνητικό σχήμα Μπένετ-Λαπίντ, και κυρίως – πόσο εύκολο είναι να καταλήξουμε σε αυθαίρετα συμπεράσματα όταν απλώς μετράμε “πόσα είναι τα αριστερά κόμματα που συμμετέχουν στην κυβέρνηση και πόσα είναι τα δεξιά”.

Είναι αλήθεια. Τα αριστερά κόμματα του νέου κυβερνητικού σχήματος είναι πέντε και τα δεξιά κόμματα είναι μόνο δύο. Αυτό όμως δεν σημαίνει και πολλά πράγματα όταν τα αριστερά κόμματα αποδέχθηκαν να αναλάβουν υπουργικούς θώκους παροπλισμένους (όπως για παράδειγμα το αριστερό-ακτιβιστικό Μέρετς σε ένα Υπουργείο Υγείας που το μόνο που δεν θα άντεχε ποτέ θα ήταν μία δημιουργική πνοή σε μία εποχή ανάρρωσης από την πανδημία, ή το Κόμμα των Εργατικών που, όσο και να θέλει να δείξει την αντίθεσή του στην ύπαρξη των εβραϊκών εποικισμών στην Δυτική Όχθη, δεν θα ήταν ποτέ σε θέση να αγνοήσει 600.000 πολίτες της χώρας που ζουν εκεί, και τους οποίους είχαν εγκαταστήσει εκεί όχι μόνο δεξιές αλλά και πολλές αριστερές κυβερνήσεις του παρελθόντος).

Είχε επισημανθεί και κατά το παρελθόν και είναι καλό να υπενθυμιστεί και τώρα:

Όταν χρησιμοποιούμε τους όρους “Δεξιά” και “Αριστερά” για ένα πολιτικό περιβάλλον μίας χώρας ξένης, είναι μεθοδολογικά απαραίτητο να αφήνουμε πίσω μας τις ομόηχες έννοιες, όπως ίσως τις γνωρίζουμε από τα καθ’ημάς.

Διαφορετικά, οι λανθασμένες εκτιμήσεις θα βρίσκονται μπροστά μας.

Γαβριήλ Χαρίτος 10/6/2021