Βλάσης Αγτζίδης
Στις 14 Απριλίου του 1930 έβαλε τέλος στη ζωή του ένας από τους μεγαλύτερους Ρώσους ποιητές. Ο Μαγιακόφσκι είχε συνταχθεί με την Επανάσταση του 1917 και την ύμνησε με τους στίχους του: “...η επανάσταση με έταξε και η συνείδησή μου / στο μέτωπο επήγα να καταταχτώ...” Τιμά και αναγνωρίζει τις κατακτήσεις της Επανάστασης: “ζηλέψτε / είμαι / ένας πολίτης / της Σοβιετικής Ένωσης.”
Όμως η βαθμιαία αυταρχικοποίηση του νέου καθεστώτος -που άρχισε με την εξόντωση των αριστερών σοσιαλεπαναστατών από τα μέσα του 1918 και κορυφώθηκε με την κατάληψη της εξουσίας από τον Στάλιν και την ομάδα του- έφερε τον ποιητή μπροστά στα υπαρκτά κοινωνικά αδιέξοδα. Παίρνει ξεκάθαρες αποστάσεις από το καθεστώς: “Δοξάστε με / Δεν είμαι τέρι εγώ των ισχυρών / Εγώ επάνω σ’ όλα που έχουν γίνει / βάζω «μηδέν»”.
Με το τελευταίο ποίημά του καταγγέλλει τη σταλινική σοβιετική ηγεσία. Οι εκφράσεις με τις οποίες την περιγράφει είναι αποκαλυπτικές: “ανθρωπάκηδες” με το “σκεβρωμένο σαρκίο“, που έχουν ως χαρακτηριστικό την υποταγή, τις “οσφυοκαμψίες“. Η γραφειοκρατικοποίηση του καθεστώτος καταγγέλλεται χωρίς περιστροφές: “Θα καταβροχθίσω / τη γραφειοκρατία / σα λύκος. / Δε σέβομαι / τα πιστοποιητικά / και στέλνω / σ’ όλους τους διαόλους όλα τα «χαρτιά»…” Ο Μαγιακόφσκι αντιδρά: “Φωνάζω… / μα δεν είναι / παρά μονάχα των κλειδιών ο θόρυβος! / Ο μορφασμός του δεσμοφύλακα. / Μου πετάει / στην αιχμή μιας ακτίνας / ένα κομμάτι σάπιο κρέας. / Καγχάζουν: / «Α! Α!» / κ εγώ πλανιέμαι / μέσα στο παραλήρημα, μέσα στον πυρετό….”
Η σφαίρα με την οποία αυτοκτονεί είναι η προσωπική του διαμαρτυρία για την αλλοτρίωση είναι “η σφαίρα στους καθωσπρεπισμού το μάτι“, που τους “ανθρωπάκηδες έκανε σκόνη“.
Ο Μαγιακόφσκι επιχειρεί μια πράξη αντίστασης μπροστά στο αδιέξοδο, όπως γράφει στην τελευταία του επιστολή: “Υστερόγραφο 12.IV.30. Σύντροφοι της ΡΑΠΠ. Μη με θεωρήσετε λιγόψυχο. Σοβαρά, τίποτα δεν μπορεί να γίνει.” Και βέβαια δεν θεωρεί ως στάση που θα έπρεπε να γενικευτεί , την προσωπική του επιλογή να αντισταθεί με τον τρόπο αυτό: “Μητέρα, αδελφές και σύντροφοι, συγχωρέστε με – αυτός δεν είναι τρόπος- (δεν τον συμβουλεύω σε άλλους) μα δεν έχω διέξοδο.“
Ο ίδιος με την αυτοκτονία του -με τη δική του διέξοδο στο αδιέξοδο- επιχειρεί να δημιουργήσει ένα ρήγμα σ’ αυτήν την αφόρητη κατάσταση που έφερε ο σταλινισμός. Η αυτοκτονία δεν είναι πράξη παραίτησης, αλλά αντιθέτως είναι πράξη αντίστασης: “…εγώ, ο Βλαδίμηρος Μαγιακόφσκι / αιώνιος θα μείνω / χέρι με χέρι / στο αίμα βαφτισμένος της Προδομένης Επανάστασης / μακάριος θα υψωθώ / πάνω από την ποίηση / και τις κυβερνήσεις.”
Το τελευταίο ποίημα του Βλαδίμηρου Μαγιακόφσκι πριν αυτοκτονήσει στις 14 Απριλίου του 1930.
Τέρμα θα δώσω στη ζωή μου
με μια σφαίρα απάνω στο κρανίο μου
και θα είναι εκείνη η σφαίρα
εκείνη, η πρώτη
που μπολσεβίκο εργάτη
τραυμάτισε στη μάχη,
τέρμα θα δώσω στη ζωή μου
με μια σφαίρα στου καθωσπρεπισμού το μάτι
και θα είναι εκείνη η σφαίρα
εκείνη, η πρώτη
που την άγνοιά σας, ανθρωπάκηδες
έκανε σκόνη, έκανε στάχτη.
Ναι! όπως σας τα λέω
έτσι είναι κι έτσι θα γίνει
θέλετε – δεν θέλετε
σεισμούς θα προκαλέσει
η αποδημία μου,
χίλιες εννιακόσιες δεκαεφτά
θα φέρει αναταράξεις
στο σκεβρωμένο το σαρκίο σας
στα σύννεφα θα υψωθεί
αγνοώντας την αδιαφορία
τις περίτεχνες, όλο χάρη
οσφυοκαμψίες σας.
Ναι! όπως σας το λέω
έτσι είναι κι έτσι θα γίνει
θέλετε – δεν θέλετε
για πάντα στη μνήμη
των φτωχών, των εξαθλιωμένων
εγώ, ο Βλαδίμηρος Μαγιακόφσκι
αιώνιος θα μείνω
χέρι με χέρι
στο αίμα βαφτισμένος
της Προδομένης Επανάστασης
μακάριος θα υψωθώ
πάνω από την ποίηση
και τις κυβερνήσεις.
—
(*) Ο Βλάσης Αγτζίδης είναι δρ σύγχρονης Ιστορίας-μαθηματικός, https://kars1918.wordpress.com/
