του Γιώργου Χατζηθεοφάνους*
Ο εμπνευστής της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας του AKP, καθηγητής, πρώην Υπουργός Εξωτερικών και Πρωθυπουργός της Τουρκίας κ. Νταβούτογλου μεταξύ άλλων γράφει στο βιβλίο του (σελ. 38 στην Ελληνική έκδοση), μέσα από μια ελεύθερη μετάφραση, πως στο σύγχρονο δυναμικό διεθνές πλαίσιο οι χώρες κατατάσσονται σε τρείς κατηγορίες. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν αυτές που αγωνιούν για το υφιστάμενο status quo εξαιτίας του φόβου τους στις επερχόμενες αλλαγές. Στη δεύτερη αυτές που δεν τις απασχολούν οι αλλαγές αλλά αφήνονται να παρασυρθούν από τις εξελίξεις που οι άλλες χώρες δρομολογούν και στην τρίτη αυτές που συμμετέχουν ενεργά στη διαμόρφωση του νέου διεθνούς συστήματος. Θεωρεί δε πως η Τουρκία με όπλο την ψυχολογική δύναμη της βαθιάς ιστορίας και της γεωγραφίας της ανήκει στην τρίτη κατηγορία.
Στο σημερινό, υπό διαμόρφωση, νέο πολυπολικό σύστημα αυτό είναι εμφανές όσο ποτέ. Η Τουρκία σήμερα δεν διεκδικεί απλά ρόλο περιφερειακής δύναμης όπως συνηθίζουμε να λέμε αλλά ενός Ευρασιατικού πόλου ισχύος και στην κατεύθυνση αυτή, όπως προκύπτει από τις εξελίξεις, έχει φροντίσει να εκπονήσει μια αποτελεσματική εθνική στρατηγική και να εξασφαλίσει την απαιτούμενη εθνική ισχύ (Οικονομία-Ένοπλες δυνάμεις κλπ). Αυτό που όμως έχει σημασία στην παρούσα ανάλυση είναι πως στην υλοποίηση αυτού του οράματος η Ελλάδα και η Κύπρος αποτελούν εμπόδια με ότι αυτό συνεπάγεται.
Το προαναφερόμενο μαξιμαλιστικό όραμα του Ερντογάν, που εμπεριέχει έως και παράλογες απαιτήσεις σε βάρος των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων, και η αξιόλογη ισχύς που φρόντισε να εξασφαλίσει για την υποστήριξή του, καθιστούν απαγορευτική την επίλυση των διαφορών μας στη βάση του διεθνούς δικαίου και φυσικά στο πλαίσιο των σχέσεων καλής γειτονίας. Βασική του επιδίωξη να σύρει την Ελλάδα σε διαπραγματεύσεις υπό την απειλή της στρατιωτικής του ισχύος, επίδειξη της οποίας κάνει καθημερινά στο Αιγαίο.
Υπό αυτές τις συνθήκες καμιά ελληνική κυβέρνηση δεν μπορεί να εξασφαλίσει την απαιτούμενη εσωτερική νομιμοποίηση για να πάει σε διαπραγματεύσεις. Σε μια Χώρα που η ιστορία της είναι γραμμένη από αγώνες και η πολεμική αρετή κατέχει ξεχωριστή θέση στο αξιακό μας σύστημα, με αγάλματα και ονόματα ηρώων σε δρόμους σε κάθε γωνιά της Ελλάδας είναι φυσικό τα ζητήματα των εθνικών θεμάτων να βρίσκονται σε πρώτη προτεραιότητα, μακράν των άλλων, όπως αποδείχθηκε πρόσφατα στη Συμφωνία των Πρεσπών. Σε αυτό το πλαίσιο είναι αδύνατον να εξασφαλιστεί η εσωτερική νομιμοποίηση για οποιαδήποτε παραχώρηση μέσα από διαπραγματεύσεις με τον προαιώνιο εχθρό μας, που διατηρεί ακόμη και σήμερα κατοχικά στρατεύματα στην Κύπρο και εκτοξεύει καθημερινά απειλές σε βάρος μας. Δεν είναι τυχαίο πως πολλοί δεν δέχονται ούτε την παραπομπή των διαφορών στο Διεθνές Δικαστήριο χωρίς να εξετάζουν εάν τέτοιες απαιτήσεις είναι δυσανάλογες με την εθνική ισχύ της Χώρας.
Αντίθετα μια Τουρκία χωρίς μαξιμαλιστικές διαθέσεις θα μπορούσε να κερδίσει κάποια από αυτά που σήμερα διεκδικεί μέσα από απευθείας διαπραγματεύσεις μεταξύ των δύο χωρών ή ακόμη με προσφυγή στο διεθνές δικαστήριο της Χάγης. Το ζήτημα π.χ. της επέκτασης των χωρικών μας υδάτων στο Αιγαίο στα 12 νμ είναι γνωστό πως δεν αφορά μόνο την Τουρκία αλλά και τις ΗΠΑ όπως και τη Ρωσία για προφανείς λόγους. Είναι δε επίσης γνωστό πως πολλές φορές οι αποφάσεις του Διεθνούς Δικαστηρίου εξυπηρετούν πολιτικές σκοπιμότητες με ότι αυτό συνεπάγεται (Αυτό σημαίνει πως η προσφυγή στη Χάγη απαιτεί άριστη προετοιμασία που δεν πρέπει να περιοριστεί στα νομικά επιχειρήματα αλλά και στην εξασφάλιση υποστήριξης διεθνών πόλων ισχύος). Επίσης το ζήτημα της ΑΟΖ του συμπλέγματος των νήσων Μεγίστης, για όσους έχουν μελετήσει τη Σύμβαση για το δίκαιο της Θάλασσας, δεν θα ήταν μια εύκολη υπόθεση για την Ελλάδα όπως και το ζήτημα της παγκόσμιας πρωτοτυπίας των 10 νμ εναέριου χώρου με χωρικά ύδατα 6 νμ. Αυτά εντελώς επιγραμματικά λόγω οικονομίας χώρου. Αυτό όμως που πολλοί δεν γνωρίζουν και πρέπει να επισημάνουμε είναι πως η Τουρκία έχει διαμορφώσει νομικά επιχειρήματα στη βάση του διεθνούς δικαίου για την εξασφάλιση της εξωτερικής νομιμοποίησης των ενεργειών της, για την οποία πάντα φροντίζει.
Όμως ο μαξιμαλισμός της Τουρκίας όπως εκφράζεται μέσα από το όραμα του νεο-οθωμανισμού καθιστά απαγορευτική κάθε προσπάθεια διαπραγμάτευσης στο πλαίσιο των σχέσεων καλής γειτονίας και εξαιρετικά δύσκολη την προσφυγή στη Χάγη λόγω αδυναμίας επίτευξης συμφωνίας πάνω στο συνυποσχετικό των θεμάτων που οι δύο χώρες θα θέσουν στην κρίση των δικαστών, εξαιτίας των παράλογων απαιτήσεων της μαξιμαλιστικής Τουρκίας. Και προφανώς η αναφορά του κ. Τσαβούσογλου στη Χάγη κατά την συνέντευξή του στο Βήμα της Κυριακής, ενώ γνωρίζει πως είναι εξαιρετικά δύσκολη η διαμόρφωση του συνυποσχετικού, αποτελεί άλλο έναν ελιγμό της Τουρκίας που εξυπηρετεί συγκεκριμένες σκοπιμότητες.
Στη βάση των παραπάνω οι εντάσεις και οι κρίσεις θα συνεχίζονται, και η Ελλάδα θα είναι υποχρεωμένη, σε ένα διαχρονικά άναρχο και σήμερα πολυπολικό υπό διαμόρφωση (κι άρα επικίνδυνα ασταθές) διεθνές σύστημα, πέραν της διπλωματίας, να διατηρεί ισχυρές ένοπλες δυνάμεις με μεγάλο κόστος στο πλαίσιο της σχετικής ισορροπίας δυνάμεων για να μπορεί να εξασφαλίσει τα κυριαρχικά της δικαιώματα χωρίς προσφυγή σε πόλεμο.
*Ο Γιώργος Χατζηθεοφάνους είναι Υποστράτηγος ε.α. και οικονομολόγος. Έγραψε το βιβλίο “Εθνική Στρατηγική”
