του Δημήτρη Σταματόπουλου*
Η σύγχρονη Ελλάδα δημιουργήθηκε από αυτό το μεγάλο και οριστικό κύμα προσφύγων από τη Μικρά Ασία που η υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης, μια μέρα σαν και σήμερα πριν 100 χρόνια επικύρωσε. Οι πρόσφυγες άλλαξαν την πληθυσμιακή σύνθεση των βόρειων επαρχιών της χώρας, πρόσφεραν φθηνά εργατικά χέρια στη βιομηχανία, άλλαξαν τις διατροφικές συνήθειες, μετέτρεψαν το δημοτικό τραγούδι σε ρεμπέτικο και μετά σε λαϊκό, και άλλα πολλά. Ένα πράγμα δεν έκαναν: δεν μπόρεσαν ποτέ να διεμβολήσουν το πολιτικό σύστημα της χώρας, υπό την έννοια να παράγουν ηγετικά πολιτικά τζάκια: οι Πελοποννήσιοι (Παπανδρέου), οι Κρητικοί (Βενιζέλοι, Μητσοτάκηδες), και οι ιθαγενείς Θεσσαλομακεδόνες (όπως οι κατ’ όνομα Καραμανλήδες) συνέχισαν να κυβερνούν αδιάσπαστα, μετατρέποντας τον πρόσφυγα μέχρι και σήμερα σε πελατειακά δίκτυα, συλλόγους πώλησης κατασκευασμένων αναμνήσεων, εθνικοποιημένη διαχείριση ενός φαντασιακού παρελθόντος. Ακόμη και στο ΚΚΕ οι περιπτώσεις του Ζαχαριάδη (Αδριανούπολη) και του Παρτσαλίδη (Τραπεζούντα) σαν εξαιρέσεις θα μπορούσαν να ιδωθούν επιβεβαιώνοντας τον κανόνα. Ο πρόσφυγας έμεινε πολιτικά εξόριστος για πολλές δεκαετίες στο ελληνικό κράτος και αυτό δεν ήταν τυχαίο. Ένα είδος αποδιοπομπαίου τράγου, ενός homo sacer κατά Αγκάμπεν, ιερού προσώπου, που ναι δεν μπορούσε να φονευθεί, αλλά ήταν η ανάμνηση ενός μεγάλου φόνου που έλαβε χώρα στο παρελθόν.
*Ο Δημήτρης Σταματόπουλος είναι Καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας. Το σχόλιο είναι αναρτημένο στην σελίδα του στο fb
