100 χρόνια από τη δημιουργία της ΕΣΣΔ σχεδόν οι μισοί Ρώσοι θα επιθυμούσαν την ανασύστασή της, ενώ ένα 37% δεν θα την ήθελε.
Του Δημήτρη Κωνσταντακόπουλου
Συμπληρώθηκαν πρόσφατα 100 χρόνια από τη δημιουργία της Σοβιετικής Ένωσης (Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών, ΕΣΣΔ). Τι σκέφτονται σήμερα οι Ρώσοι για το σοβιετικό παρελθόν τους; Μια έρευνα του ινστιτούτου Witsiom, της οποίας παραθέτουμε στη συνέχεια τα βασικά αποτελέσματα, δίνει μια πρώτη απάντηση.
Φυσικά πρέπει να θυμόμαστε ότι η διάλυση της σοβιετικής ομοσπονδίας πάει μαζί με την εισαγωγή του καπιταλισμού στην ΕΣΣΔ, η μία διαδικασία υπήρξε προϋπόθεση για την άλλη, απετέλεσαν τρόπον τινά τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Όταν λοιπόν, απαντάνε για τη διάλυση της ΕΣΣΔ, οι Ρώσοι πολίτες απαντούν και για την ανατροπή του σοβιετικού κοινωνικού καθεστώτος και το αντίστροφο.
Σύμφωνα με την έρευνα το 58% των πολιτών της Ρωσίας λυπάται για τη διάλυση της ΕΣΣΔ, ενώ το 20% απάντησε ότι δεν τους στενοχωρεί και το 13% δήλωσε ότι τους αφήνει αδιάφορους.
Η κύρια αιτία για την οποία οι Ρώσοι πολίτες δηλώνουν ότι λυπούνται για τη διάλυση της ΕΣΣΔ είναι η απώλεια του αισθήματος ενότητας, συνοχής και φιλίας που χαρακτήριζε τη σοβιετική κοινωνία.
Το 51% των Ρώσων θεωρεί ότι η ζωή στην ΕΣΣΔ είχε περισσότερες θετικές από αρνητικές πλευρές. Μόνο το 5% πιστεύει το αντίθετο, ενώ το 38% των ερωτηθέντων πιστεύει ότι η ζωή στη σοβιετική περίοδο είχε εξίσου σημαντικές θετικές και αρνητικές πλευρές. Οι κύριοι λόγοι που επικαλούνται όσοι δεν λυπούνται για τη διάλυση της ΕΣΣΔ είναι οικονομικοί, περιλαμβανομένης της «μετάβασης στην οικονομία της αγοράς» (16%).
Σχεδόν οι μισοί Ρώσοι (48%) θα επιθυμούσαν την ανασύσταση της ΕΣΣΔ ενώ ένα 37% δεν θα την ήθελε. Πάντως το 67% θεωρεί ότι είναι αδύνατη.
Το 50% θεωρεί το σοβιετικό διαστημικό πρόγραμμα (περιλαμβανομένου του πρώτου δορυφόρου και της πρώτης επανδρωμένης πτήσης, που έγιναν από την ΕΣΣΔ) ως το σπουδαιότερο επίτευγμα της Σοβιετικής Ένωσης. Ακολουθούν η νίκη στον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο (13%), η βιομηχανική ανάπτυξη (12%), οι επιστημονικές και τεχνολογικές πρόοδοι και οι σπουδαίοι επιστήμονες (10%), τα πυρηνικά όπλα και η πυρηνική ενέργεια (10%).
Καλούμενοι να προσδιορίσουν μόνοι τους το πιο θετικό στοιχείο της ζωής υπό το σοβιετικό καθεστώς, οι Ρώσοι πολίτες δηλώνουν αυθόρμητα τη σταθερότητα (16%), την ανέμελη παιδική και νεανική ηλικία (15%), την καλή ζωή (15%), την ενότητα, τη συνοχή, τη φιλία των λαών και την αλληλοβοήθεια το 13%, το ότι ήταν μια μεγάλη χώρα το 5%, την κοινωνική δικαιοσύνη το 5%, τα φθηνά και διαθέσιμα εμπορεύματα το 5%.
Επειδή η τελευταία απάντηση μπορεί να εκπλήξει, παραθέτω μια απάντηση που μου έδωσε προσωπικά μια Ρωσίδα στην περίοδο του Γέλτσιν (1991-99): «Επί σοβιετικού καθεστώτος γραφόμαστε στην ουρά και παίρναμε σπίτι και αυτοκίνητο μετά από πολλά χρόνια. Τώρα δεν μπορούμε να πάρουμε ποτέ». Βεβαίως, την ίδια εποχή, αρκετοί Ρώσοι προτιμούσαν να βλέπουν μια ποικιλία (δυτικών) αγαθών και εμπορευμάτων στις βιτρίνες, που είχαν αντικαταστήσει την μονοτονία των σοβιετικών προϊόντων, έστω και αν δεν μπορούσαν να τα αγοράσουν.
Άλλα θετικά του σοβιετικού καθεστώτος, που κατονόμασαν αυθορμήτως οι Ρώσοι, είναι η σταθερή εργασία και ο σταθερός μισθός (4%), η δωρεάν εκπαίδευση (3%), η ένωση των Δημοκρατιών (3%), η ευημερία (3%), η ποιοτική εκπαίδευση (3%), ο πατριωτισμός (3%), η οικονομική ανάπτυξη (3%), η νίκη στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο 3%.
Καθώς διάβαζα τα αποτελέσματα της έρευνας, θυμήθηκα μια ιδιοφυή παρατήρηση του μεγάλου Πολωνού ιστορικού Ισαάκ Ντόιτσερ, στο βιβλίο του «Ανολοκλήρωτη Επανάσταση» που κυκλοφόρησε και στα ελληνικά πριν από πολλά χρόνια (εκδόσεις Δίφρος στην έξοχη μετάφραση του Γιάννη Βρυχωρόπουλου). Πρόκειται για μια σειρά διαλέξεων για τα 50 χρόνια από τη Ρωσική Επανάσταση του 1917. Σε μια εποχή που κανείς δεν μπορούσε να προβλέψει την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, ο Ντόιτσερ υπενθυμίζει ότι ήταν κυρίως η παλινόρθωση στην Αγγλία και τη Γαλλία, που έπεισε τους Άγγλους και τους Γάλλους για την αξία των επιτευγμάτων των επαναστάσεών τους (*).
Η επέτειος των 100 χρόνων από τη δημιουργία της ΕΣΣΔ έδωσε αφορμή και σε μια πληθώρα μελετών και αναλύσεων γύρω από το παρελθόν, αλλά και για το ποιο θα ήταν το παρόν αν η ΕΣΣΔ δεν είχε διαλυθεί. Σύμφωνα με μια μελέτη που είδε αυτές τις μέρες το φως της δημοσιότητας στη Ρωσία, η τελευταία θα είχε τώρα 172,4 εκατομμύρια κατοίκους, αντί για τα 146,4 που έχει. Το μέσο μηνιαίο διαθέσιμο εισόδημα των (μη πλούσιων) Ρώσων θα ήταν 43.000 ρούβλια αντί για 25.500 που είναι σήμερα. Ακόμα και με τον αργό ρυθμό ανάπτυξης του ΑΕΠ που σημειώθηκε το 1985, τη χρονιά έναρξης της περεστρόικα (ανασυγκρότησης), το ρωσικό ΑΕΠ (μετρούμενο σε αγοραστική αξία) θα ήταν σήμερα περίπου μιάμιση φορά μεγαλύτερο από όσο είναι σήμερα.
Οι δημογραφικές και οικονομικές απώλειες της Ρωσίας από την εισαγωγή του καπιταλισμού και τη διάλυση της ΕΣΣΔ είναι συγκρίσιμες με τις (τεράστιες) απώλειες που προκάλεσε ο 2ος Παγκόσμιος Πόλεμος, αλλά αυτό το κολοσσιαίο και τρομακτικό δεδομένο έχει στην ουσία συγκαλυφθεί και από την επικρατούσα στην δυτική οικονομική σκέψη τάση, αλλά και από τον τρόπο που τα μεγάλα δυτικά ΜΜΕ θέλησαν να εμφανίσουν το τι συνέβη στην πρώην ΕΣΣΔ και τις υπόλοιπες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης κατά τη διάρκεια και εξαιτίας αυτού που ονόμασαν «μετάβαση στην αγορά και τη δημοκρατία».
Σημείωση
(*) Κάναμε την παρατήρηση για τη μετάφραση του Βρυχωρόπουλου, γιατί είναι πάρα πολλά τα βιβλία που «εξοντώνονται» κυριολεκτικά με τη μετάφρασή τους στα ελληνικά, όπως έχει συμβεί για παράδειγμα με πολλά κλασικά μαρξιστικά κείμενα του Γκράμσι, του Λούκατς, του Τρότσκι, ή του Γκαλεάνο που συχνά απλώς δεν διαβάζονται οι μεταφράσεις τους στα ελληνικά. Συνιστούν ντροπή για τους υποτιθέμενους «διανοούμενους» που τα έχουν εκδώσει. Συχνά, δυστυχώς, οι Έλληνες «μαρξιστές» εκδότες δεν δίνουν μεγαλύτερη σημασία στη μορφή απ’ ό,τι στις ιδέες που εμπορεύονται.
Να σημειώσουμε στο σημείο αυτό ότι κυκλοφόρησε πρόσφατα στα ελληνικά, σε πολύ επιμελημένη έκδοση, ο δεύτερος από τους τρεις τόμους της βιογραφίας του Τρότσκι από τον Ντόιτσερ («Ο άοπλος προφήτης. Τρότσκι 1921-1929»), από τις Εναλλακτικές Εκδόσεις. Πρόκειται για το κορυφαίο έργο του Πολωνού ιστορικού και ένα απαραίτητο ανάγνωσμα (ανεξάρτητα της γνώμης κάποιου για τον Τρότσκι) για όποιον ενδιαφέρεται για την ιστορία του ρωσικού και ευρωπαϊκού εργατικού και σοσιαλιστικού κινήματος και της ΕΣΣΔ, χωρίς τη γνώση της οποίας ο κόσμος μας παραμένει ουσιαστικά ακατανόητος.
Είναι βέβαια κάπως παράλογο να εκδίδεται μόνο ο δεύτερος από τους τρεις τόμους ενός έργου, έστω και αν οι εκδότες υποστηρίζουν, επικαλούμενοι τον συγγραφέα, ότι μπορεί να διαβαστεί αυτόνομα. Απορεί πάντως κανείς και με όλες αυτές τις «τροτσκιστικές» οργανώσεις. Δεν μπορούν έστω να συνεννοηθούν και να συνεργαστούν για τη μετάφραση και την έκδοση ενός τόσο σημαντικού βιβλίου; Τόσο δύσκολο τους είναι; Τι είδους αρρώστια είναι αυτή που βασανίζει όλες τις εκδοχές της «ελληνικής αριστεράς»;
(2) Υπάρχει και κάτι οπωσδήποτε δυσάρεστο στις σύγχρονες ρωσικές δημοσκοπήσεις, για όποιον έχει τουλάχιστο μια σε βάθος γνώση της σοβιετικής ιστορίας. Από κει που απέρριπταν συλλήβδην και χωρίς σοβαρότητα το σοβιετικό τους παρελθόν στο σύνολό του, πριν από 30 χρόνια, τώρα, με την ίδια απουσία κριτικής διάθεσης, πολλοί Ρώσοι τείνουν να αποθεώσουν τον σταλινισμό, επιβεβαιώνοντας την άποψη που τους θέλει ένα λαό, μια χώρα των άκρων. Δυστυχώς επίσης πολύ περιορισμένη υπήρξε η σοβαρή ρωσική ιστοριογραφική παραγωγή για την σοβιετική περίοδο τα τελευταία 30 χρόνια.
Βέβαια ήταν τόσο καταστρεπτικά τα αποτελέσματα του νεοκαπιταλιστικού πειράματος στην πρώην ΕΣΣΔ, που εξηγούν ίσως ακόμα και την άκριτη τοποθέτηση απέναντι στις απεχθέστερες εκδοχές της σοβιετικής ιστορίας.
Πηγή: kosmodromio.gr
