Explained Desk | New Delhi |
11 Αυγούστου 2022
Η Ρωσία και η Τουρκία θεωρούνται συχνά ως γεωπολιτικοί αντίπαλοι, των οποίων οι εντάσεις μπορούν να εντοπιστούν εδώ και πολλούς αιώνες. Επί του παρόντος, η σχέση τους φαίνεται να γίνεται ισχυρή και οι ειδικοί λένε ότι αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε αντίποινα από τη Δύση. Εξηγούμε τι έχει συμβεί και πώς μπορεί να αντιδράσει η Ευρώπη.
Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες, ο υπουργός Άμυνας της Ρωσίας Σεργκέι Σόιγκου, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και ο Τούρκος υπουργός Άμυνας Χουλουσί Ακάρ παρευρίσκονται σε τελετή υπογραφής στην Κωνσταντινούπολη της Τουρκίας. (REUTERS/Umit Bektas/File Photo)
Η Ρωσία και η Τουρκία συμφώνησαν να ενισχύσουν την οικονομική συνεργασία σε μια συνάντηση που πραγματοποιήθηκε στην πόλη Σότσι της Ρωσίας στις 5 Αυγούστου. Αυτή η συνάντηση αντιμετωπίστηκε με ανησυχία από τις ευρωπαϊκές χώρες, σε μια στιγμή που η Δύση επιδίωξε να μειώσει το εύρος των οικονομικών της σχέσεων με τη Ρωσία λόγω του συνεχιζόμενου πολέμου στην Ουκρανία.
Ωστόσο, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζίπ Ταγίπ Ερντογάν και ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν δεν διατηρούσαν πάντα θερμές σχέσεις μεταξύ τους. Οι δύο χώρες θεωρούνται συχνά ως γεωπολιτικοί αντίπαλοι, των οποίων οι εντάσεις μπορούν να εντοπιστούν εδώ και πολλούς αιώνες. Επί του παρόντος, η διμερής σχέση φαίνεται να γίνεται ισχυρή και οι ειδικοί λένε ότι αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε κάποιου είδους αντίποινα από τη Δύση. Εξηγούμε τι έχει συμβεί και πώς μπορεί να αντιδράσει η Ευρώπη από εδώ και πέρα.
Ποια είναι η συμφωνία που υπεγράφη μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας;
Το τουρκικό τηλεοπτικό κανάλι TRT ανέφερε σε ρεπορτάζ που επικαλείται δηλώσεις του προέδρου Ερντογάν, ότι οι δύο ηγέτες έθιξαν τις εξαγωγές φυσικού αερίου προς την Τουρκία και συμφώνησαν να πληρώσουν, εν μέρει, γι αυτές σε ρωσικό νόμισμα, το ρούβλι.
Σύμφωνα με έκθεση του Bloomberg, πέντε τουρκικές τράπεζες έχουν υιοθετήσει το ρωσικό σύστημα πληρωμών Mir για πληρωμή σε ρούβλια.
Οι χώρες συμφώνησαν επίσης να «ανταποκριθούν η μία στις προσδοκίες της άλλης για την οικονομία και την ενέργεια». Ο Ρώσος αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Αλεξάντερ Νόβακ δήλωσε στους δημοσιογράφους: «Μιλήσαμε για τον χρηματοπιστωτικό τραπεζικό τομέα — για τον οποίο έγιναν επίσης μεγάλες συμφωνίες — ώστε οι εμπορικές εταιρείες μας, οι πολίτες μας να μπορούν να κάνουν συναλλαγές κατά τη διάρκεια των τουριστικών ταξιδιών τους και να ανταλλάσσουν χρήματα ως μέρος του εμπορικού τζίρου, σύμφωνα με το ρωσικό πρακτορείο ΜΜΕ TASS.
Άλλοι τομείς συνεργασίας που αναφέρθηκαν σε Κοινή Δήλωση Τύπου που δημοσιεύθηκε στη συνέχεια ήταν οι μεταφορές, το εμπόριο, η γεωργία, η βιομηχανία, τα οικονομικά, ο τουρισμός και οι κατασκευές.
Γιατί ανησυχούν οι ευρωπαϊκές χώρες;
Ένας αξιωματούχος της ΕΕ είπε στους Financial Times ότι το μπλοκ παρακολουθεί τις τουρκο-ρωσικές σχέσεις «ολοένα και πιο στενά». Ανώτερος δυτικός αξιωματούχος πρότεινε επίσης ότι σε περίπτωση πιο ακραίων μέτρων, οι χώρες ενδέχεται να ζητήσουν την απόσυρση των επενδύσεων από την Τουρκία και να σταματήσουν τις τράπεζες και τις εταιρείες τους να λειτουργούν στη χώρα.
Μια άλλη πηγή ανησυχίας θα μπορούσε να είναι το σύστημα πληρωμών Mir της Ρωσίας, ανέφεραν οι Financial Times, το οποίο υιοθετήθηκε από 5 τουρκικές τράπεζες. Καθώς η Visa και η Mastercard ανέστειλαν τις δραστηριότητές τους στη Ρωσία μετά την εισβολή στην Ουκρανία, οι Ρώσοι τουρίστες στην Τουρκία μπορούν πλέον να χρησιμοποιούν την κάρτα Mir, παρακάμπτοντας ουσιαστικά ορισμένες δυτικές κυρώσεις.
Ταυτόχρονα, η Τουρκία είναι ένας σημαντικός εταίρος για την ΕΕ, χωρίς να είναι επίσημο μέλος. Η χώρα είναι επίσης επί μακρόν μέλος του Οργανισμού Βορειοατλαντικής Συνθήκης (ΝΑΤΟ), της συμμαχίας ασφάλειας της Ευρώπης και των δυτικών χωρών.
Κρατάει το κλειδί για να επιτραπεί στη Σουηδία και τη Φινλανδία να εισέλθουν στο ΝΑΤΟ, κάτι που η συμμαχία μπορεί να είναι πρόθυμη να κάνει δεδομένων των γεγονότων στην Ουκρανία. Η έκθεση των Financial Times αναφέρθηκε επίσης στον καθοριστικό ρόλο της Τουρκίας στην αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης της Συρίας, δηλώνοντας ότι η χώρα φιλοξένησε περίπου 3,7 εκατομμύρια Σύρους ως μέρος μιας συμφωνίας με την ΕΕ και «βοήθησε στον περιορισμό της ροής μεταναστών προς την Ευρώπη». Σε γενικές γραμμές, η Τουρκία είναι ένας σημαντικός εταίρος για τη Δύση και η ανάληψη δράσης εναντίον της θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια νέα σειρά ζητημάτων που θα εμφανιστούν στη Δύση.
Μια πράξη εξισορρόπησης;
Η Ρωσία είναι φίλη της Τουρκίας αλλά και διαχρονικός γεωπολιτικός αντίπαλος, πηγαίνοντας πίσω, στους ρωσο-οθωμανικούς πολέμους. Για την Τουρκία, η προσάρτηση της Κριμαίας από τη Μόσχα το 2015 ήταν μια ανησυχητική εξέλιξη και ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είπε ότι η Τουρκία δεν θα αναγνωρίσει ποτέ αυτή την «παράνομη» ενέργεια. Τα στρατηγικά τους συμφέροντα τους έκαναν επίσης να ταχθούν σε αντίθετες πλευρές κατά τη διάρκεια του συριακού εμφυλίου πολέμου.
Τα τελευταία χρόνια, η Άγκυρα και η Μόσχα μπόρεσαν να συνεργαστούν, παρόλο που κατά καιρούς βρίσκονται σε διαμάχη. Στις δηλώσεις τους μετά τη συνάντηση στις 5 Αυγούστου, που είναι διαθέσιμες στον ιστότοπο του Κρεμλίνου, οι ηγέτες ανέφεραν τη συνεχιζόμενη κατασκευή του πυρηνικού σταθμού Akkuyu, ο οποίος υποστηρίζεται από τη ρωσική εταιρεία Rosatom από το 2010. Όταν ολοκληρωθεί θα είναι ο πρώτος σταθμός πθρηνικής ενέργειας της Τουρκίας.
Αναφέρθηκαν επίσης στον TurkStream, έναν υποθαλάσσιο αγωγό φυσικού αερίου μέσω της Μαύρης Θάλασσας που «συνδέει άμεσα τα μεγαλύτερα αποθέματα φυσικού αερίου στη Ρωσία με το τουρκικό δίκτυο μεταφοράς φυσικού αερίου, παρέχοντας αξιόπιστη ενέργεια στην Τουρκία, τη Νότια και τη Νοτιοανατολική Ευρώπη», σύμφωνα με την ιστοσελίδα του.
Από την άλλη πλευρά, οι ΗΠΑ επέβαλαν κυρώσεις στην Τουρκία το 2020 στο πλαίσιο του νόμου Countering American Adversaries Through Sanctions Act (CAATSA), για την αγορά του πυραυλικού συστήματος αεράμυνας S-400 από τη Μόσχα. Η Ινδία έχει επίσης αγοράσει αυτό το σύστημα, αλλά έλαβε εξαίρεση από την επιβολή του CAATSA από την κυβέρνηση των ΗΠΑ.
Ο Ερντογάν δεν υποστήριξε την εισβολή στην Ουκρανία, αλλά η Τουρκία δεν έχει ενταχθεί στο οικονομικό μποϊκοτάζ κατά της Ρωσίας από τη Δύση. Αυτή η μεσαία θέση χρησιμοποιήθηκε ξανά από την Τουρκία πρόσφατα, όταν μεσολάβησε στη συμφωνία εξαγωγής σιτηρών μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας τον Ιούλιο, η οποία ξεμπλοκάρει σημαντικά λιμάνια της Ουκρανίας στη Μαύρη Θάλασσα. Για πόσο καιρό αυτή η θέση μπορεί να διατηρηθεί ενόψει της αυξανόμενης εγγύτητας της Τουρκίας με τη Ρωσία, είναι το ερώτημα που παραμένει.
