του Γιάννη Μαγκριώτη*
Στα σύνορα Ουκρανίας-Ρωσίας και στην βορειοανατολική Ουκρανία, εξελίσσονται δύο ταυτόχρονες γεωπολιτικές στρατηγικές.
Παραμερίζοντας την πυκνή, αμείωτη προπαγάνδα και των δυο πλευρών, θα προσπαθήσω να δω τις πραγματικές πλευρές της σύγκρουσης και των πιθανών εξελίξεων, ειδικά αυτών που αφορούν την χώρα μας..
Η πρώτη είναι εμφανής, είναι η σύγκρουση, για την νέα γεωπολιτική ισορροπία, ανάμεσα στις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ από την μια πλευρά και την Ρωσία από την άλλη.
Η δεύτερη είναι ο ακρωτηριασμός της Ουκρανίας, σε ανάλογη εκδοχή, με τον ακρωτηριασμό της Κύπρου.
Οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ, στο όνομα τις ελευθερίας κάθε λαού να επιλέξει τις συμμαχίες του, συνεχίζουν να πλησιάζουν, όπως και με τις Βαλτικές χώρες, τα σύνορα της Ρωσίας και να αποσταθεροποιούν το σύστημα ασφαλείας, που έχτισε η ηγεσία του Πούτιν, στα δυτικά σύνορά της. Στα πιο ευάλωτα, από τα οποία η Ρωσία, είτε ως Αυτοκρατορία, μέχρι το 1917 είτε, ως Σοβιετική Ένωση, δέχτηκε τις εισβολές των Δυτικών Αυτοκρατοριών και της Ναζιστικής Γερμανίας και σώθηκε, με καταστροφικές απώλειες, επειδή ο Ρωσικός Χειμώνας και οι ανεπαρκείς, λόγω αποστάσεων, εφοδιαστικές αλυσίδες, εξουθένωσαν τους εισβολείς. Τώρα, μόνο η Λευκορωσία της δημιουργεί μια περιορισμένη ζώνη ασφάλειας. Αυτός είναι ο λόγος, που στηρίζει το καθεστώς Λουκασένκο, απέναντι στις φιλοδυτικές δυνάμεις της αντιπολίτευσης, με κάθε μέσο και τρόπο, παρά το διπλωματικό κόστος που πληρώνει. Βέβαια σήμερα η Ρωσία ξέρει ότι, δεν διατρέχει τον κίνδυνο μιας νέας εισβολής, ακόμη και με συμβατικά όπλα, είτε γιατί δεν υπάρχει τέτοια πρόθεση από τις δυνάμεις της Δύσης είτε γιατί, το τίμημα των δυνάμεων που θα εισβάλουν θα είναι ανυπολόγιστο, και χωρίς το ανάλογο όφελος.
Ο Πούτιν, μετά τις στρατιωτικές, οικονομικές και διπλωματικές αποτυχίες των ΗΠΑ και της συμμαχίας των προθύμων, στο ΙΡΑΚ και το Αφγανιστάν, έχοντας εξασφαλίσει πόρους από τις υψηλές τιμές των υδρογονανθράκων, λόγω των γεγονότων αυτών, ενίσχυσε την αμυντική του βιομηχανία, βελτίωσε την εσωτερική και διεθνή του θέση, και άρχισε να επανακτά γεωπολιτικά ερείσματα, σε πολλές χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Τα εργαλεία που χρησιμοποιεί κυρίως είναι, η ενεργειακή εξάρτησή τους, οι ισχυρές Ρωσικές μειονότητες, και η στρατιωτική ισχύς της. Η Τσετσενία, τμήμα της Ρωσικής Ομοσπονδίας, ήταν το πρώτο βήμα, η Γεωργία το δεύτερο, με την ουσιαστική απόσπαση της Αμπχαζίας και της Νότιας Οσσετίας, με το καθεστώς της ανακήρυξης της Αυτονομίας, το οποίο αναγνώρισε. Ακολούθησε η Συρία το 2011 και η Ουκρανία το 2014, σε δυο στόχους: την προσάρτηση της Κριμαίας και τον έλεγχο της περιοχής του Ντομπάς, στην βορειοανατολική Ουκρανία, μέσα από την αυτονομία των δυο τμημάτων της, του Λουγκάνσκ και του Ντονιέσκ, που ανακήρυξαν, οι τοπικές ένοπλες πολιτοφυλακές, των Ρωσόφωνων κατοίκων τους.
Το βασικό της επιχείρημα είναι, η ασφάλειά της.
Οι ΗΠΑ και η ΕΕ, ουσιαστικά αντέδρασαν μόνο στην προσάρτηση της Κριμαίας, με διπλωματικά και οικονομικά μέτρα, τα οποία έθιξαν την Ρωσία, αλλά όχι τόσο, για να την αναγκάσουν να αναστείλει τις αναθεωρητικές επιλογές της.
Η Ρωσία, ξέροντας την ενεργειακή εξάρτηση των περισσότερων χωρών της ΕΕ και ειδικά της Γερμανίας, από αυτήν, ενθαρρυμένη από την στάση της ηγεσίας Τράμπ, σχεδίασε τα επόμενα βήματά της, και ξεκίνησε την κλιμάκωση της πίεσης προς την Ουκρανία, διπλωματικά και οικονομικά στην αρχή, στρατιωτικά στην συνέχεια, συγκεντρώνοντας μεγάλες δυνάμεις στα βόρεια σύνορά της.
Τα επεισόδια θα είναι πολλά και, δεν είναι εκτός το σενάριο, ενός θερμού επεισοδίου, για να δικαιολογηθούν στην συνέχεια οι συμβιβασμοί. Αυτό εξαρτάται από την αντίδραση του Κιέβου και των χωρών της Δύσης.
Τι θέλουν οι διαφορετικές πλευρές;
Ο Πούτιν θέλει την:
1. Διεθνή αναγνώριση της ενσωμάτωσης της Κριμαίας, μεσοπρόθεσμα.
- Ακύρωση κάθε σκέψης να γίνει δεκτό το αίτημα του Κιέβου, για ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ.
- Ακύρωση, κάθε σκέψης, να εγκατασταθούν στρατεύματα Νατοϊκών χωρών στο έδαφος της Ουκρανίας, όπως και την ανάπτυξη στρατηγικών αμυντικών συστημάτων.4. Κατοχύρωση της Ανεξαρτησίας των δύο περιοχών με σημαντικό πληθυσμό Ρωσικής συνείδησης, το Λουκάντσκ και το Ντονιέτσκ. Ο Πούτιν ήδη υπέγραψε το διάταγμα της αναγνώρισης της Ανεξαρτησίας, σε χρόνο μηδέν, υπέγραψε και «Συμφωνία φιλίας και αμοιβαίας στρατιωτικής συνεργασίας», και την ίδια ημέρα πέρασαν τα διεθνώς αναγνωρισμένα σύνορα της Ουκρανίας τα Ρωσικά στρατεύματα, αυτά που δεν θα εισέβαλαν στην Ουκρανία, για να υπερασπιστούν τις δύο Περιφέρειας που ελέγχονταν από ένοπλους Ρωσικής εθνοτικής συνείδησης, από πιθανή προσπάθεια επανακατάληψης από τον Ουκρανικό στρατό.
- Φιλανδοποίηση της Ουκρανίας.Ο Πούτιν θεωρεί αιτία πολέμου, τα δυο και τρία και, αιτία συνέχισης της στρατιωτικής πίεσης, τα ένα, τέσσερα και πέντε.Οι ΗΠΑ και η Δύση θέλουν:
- Να ακυρώσουν την αναθεωρητική πολιτική της Μόσχας, ειδικά απέναντι στην Ουκρανία, και να την περιορίσουν γεωπολιτικά.
- Να μην απογοητεύσουν τους νέους συμμάχους τους, τις πρώην χώρες του Συμφώνου της Βαρσοβίας, που εντάχθηκαν στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ.
- Να στείλουν μήνυμα στον Πούτιν και στον Σι Τζινπίνκ, ότι, οι πρόσφατες μεταξύ τους συμφωνίες, δεν θα αλλάξουν τις γεωπολιτικές ισορροπίες και δεν πρέπει να συνεχιστούν, γιατί τους ενοχλούν.
Υπάρχουν και οι πλευρές που δεν φαίνονται ή αποσιωπώνται, αφού συμβαίνουν τα εξής παράδοξα:
- Η χώρα μας είναι απολύτως ταυτισμένη με την στρατηγική των ΗΠΑ, μάλιστα, μετά την πρόσφατη Ελληνοαμερικανική συμφωνία, το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης και όχι μόνο, θα την φέρουν στην πρώτη γραμμή των χωρών, που θα συνδράμουν τις στρατιωτικές δυνάμεις των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ, αν αποφασίσουν να στηρίξουν και στρατιωτικά την Ουκρανία. Η Μόσχα μας το τονίζει σε κάθε ευκαιρία, ότι, αν συμβεί, θα έχει πρόβλημα η χώρα μας και, οι δικοί μας κυβερνητικοί αξιωματούχοι, κάνουν πως δεν το ακούν.
- Η Τουρκία είναι πιο κοντά στις θέσεις της Ουάσιγκτον και πολύ κοντά στο Κίεβο. Μάλιστα, πέρα από τη γνωστή υπερφίαλη πρόταση του Ερντογάν, να γίνει ο μεσολαβητής, ανάμεσα στο Κίεβο και την Μόσχα, επισκέφτηκε μέσα στην κρίση το Κίεβο, πουλάει σύγχρονο στρατιωτικό υλικό και υπέγραψε πολλές οικονομικές και διπλωματικές συμφωνίες. Από την άλλη, η χώρα μας, με τον υπουργό εξωτερικών της, πήγε στους Ομογενείς της Μαριούπολης και, από εκεί μίλησε τηλεφωνικά στον ομόλογό του της Ουκρανίας και δήλωσε, για να δείξει στο εσωτερικό της χώρας, ότι και εμείς έχουμε ρόλο, ότι θα μεταφέρει μήνυμα στον Λαβρόφ. Στην Μόσχα πήγε ο κ. Δένδιας, αλλά το μήνυμα δεν το μάθαμε, απλώς γιατί δεν υπήρχε.
- Το πιο παράδοξο είναι ότι στο θέμα της Κριμαίας και της αυτονομίας του Ντομπάς, η στρατηγική της Ρωσίας είναι ανάλογη της Τουρκίας στην Κύπρο.
Η Ρωσία θεωρεί ότι, δεν υπάρχει θέμα Κριμαίας, αυτό λύθηκε με την προσάρτηση στην Ρωσία το 2014. Κάτι ανάλογο που λένε οι Τούρκοι για την Κύπρο, ότι, το πρόβλημα λύθηκε το 1974, με την “Ειρηνική”, όπως ονομάζουν, επιχείρηση του Τουρκικού στρατού, δηλαδή την εισβολή και την παράνομη κατοχή του 40% του Κυπριακού εδάφους.
Επίσης, η θέση της Μόσχας ότι, θα είναι αιτία πολέμου, η ένταξη στο ΝΑΤΟ ή η οποιαδήποτε συνεργασία με αυτό, είναι ανάλογη με το casus belli της Τουρκικής βουλής το 1996, εναντίον της χώρας μας, αν επεκτείνουμε τα χωρικά μας ύδατα στα 12 μίλια.
Ήταν πάντα πολύπλοκη, δύσκολη και αντιφατική η εξωτερική πολιτική των χωρών, ειδικά των ισχυρών, αφού αυτές, όταν μιλούν για την εφαρμογή του διεθνούς δικαίου, εννοούν ό,τι συμφωνεί με τα συμφέροντά τους.
Στο νέο, ακόμη πιο πολύπλοκο και δύσκολο πεδίο των διεθνών σχέσεων και των νέων γεωπολιτικών δεδομένων, φοβάμαι πως, στην καλύτερη περίπτωση, είμαστε αμήχανοι, μας πάνε οι εξελίξεις όπου θέλουν.
*Διετέλεσε Υφυπουργός Εξωτερικών
