Τι διακυβεύεται για την Αφρική το 2024;
Από έτος εκλογών, σε πολλαπλές συνόδους κορυφής, καθώς και σε εστίες συγκρούσεων και επιβαρύνσεις χρέους, το 2024 θα έχει ανάμεικτες εξελίξεις για την αφρικανική ήπειρο.
10 Ιανουαρίου 2024
Δρ Alex Vines OBE
Διευθυντής Έρευνας, Πρόγραμμα Αφρικής
Η Αφρική το 2024 θα είναι η δεύτερη ταχύτερα αναπτυσσόμενη οικονομική περιοχή στον κόσμο (μετά την Ασία) με 4%, σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), αλλά πίσω από την εκτίμηση κρύβεται μια λιγότερο ευοίωνη πραγματικότητα.
Νέες συγκρούσεις, περισσότερα στρατιωτικά πραξικοπήματα, η ανανεωμένη σύγκρουση Ισραήλ-Γάζας και ο παρατεινόμενος πόλεμος Ρωσίας-Ουκρανίας συμβάλλουν στην καταστολή της ανάπτυξης σε ολόκληρη την ήπειρο.
Πολλά αφρικανικά κράτη υπέφεραν ήδη λόγω της αργής ανάκαμψης μετά τον COVID-19, των κλιμακώσεων της κλιματικής αλλαγής, της αυξημένης επισιτιστικής ανασφάλειας, της πολιτικής αστάθειας, της αδύναμης παγκόσμιας ανάπτυξης και των υψηλών επιτοκίων. 33 από τα κράτη της ηπείρου ταξινομούνται ως λιγότερο ανεπτυγμένα.
Αυτοί οι οικονομικοί κραδασμοί έχουν ωθήσει περίπου 55 εκατομμύρια ανθρώπους στη φτώχεια από το 2020 και ανέτρεψαν την πρόοδο που σημειώθηκε για περισσότερες από δύο δεκαετίες στη μείωση της φτώχειας.
Δεν είναι όλα τα νέα άσχημα. Η Νότια Αφρική πρόκειται να ξεπεράσει τη Νιγηρία και την Αίγυπτο ως η μεγαλύτερη οικονομία της ηπείρου το 2024, προβλέπει το ΔΝΤ. Ορισμένες αφρικανικές περιοχές αναμένεται επίσης να έχουν καλύτερη απόδοση από άλλες. Η Ανατολική Αφρική, για άλλη μια φορά, αναμένεται να έχει καλύτερες επιδόσεις – η τοποθεσία, η ανθρώπινη και φυσική υποδομή και η πολιτική έχουν συμβάλει σε αυτή την τάση.
Επιβαρύνσεις χρέους
Η συζήτηση για το αφρικανικό χρέος θα έχει εξέχουσα θέση το 2024. Τα αυξημένα επιτόκια και το ισχυρότερο δολάριο καθιστούν πιο δαπανηρή για τις αφρικανικές χώρες την εξυπηρέτηση του χρέους σε δολάρια, κάτι που έχει ωθήσει ορισμένες χώρες σε περαιτέρω ανησυχία.
Στις αρχές του 2024, εννέα αφρικανικά κράτη αντιμετωπίζουν προβλήματα χρέους, άλλα 15 βρίσκονται σε υψηλό κίνδυνο και 14 σε μέτριο κίνδυνο. Η Ζάμπια και η Γκάνα αθέτησαν τα χρέη τους, ενώ πρόσφατα προσχώρησε και η Αιθιοπία.
Ωστόσο, ένα παναφρικανικό σύστημα πληρωμών που θα επιτρέπει στα αφρικανικά κράτη να συναλλάσσονται μεταξύ τους, χρησιμοποιώντας τα δικά τους νομίσματα, κερδίζει δυναμική. Αυτό το παναφρικανικό σύστημα πληρωμών και διακανονισμού, που αναπτύχθηκε από την Afreximbank, φιλοξενείται από την Κένυα. Όλες οι κεντρικές τράπεζες αναμένεται να ενταχθούν μέχρι το τέλος του 2024, ακολουθούμενες από πολλές εμπορικές τράπεζες μέχρι το τέλος του 2025.
Εμπορεύματα
Η εστίαση στην πρόσβαση σε στρατηγικά και κρίσιμα ορυκτά από την Αφρική και στην προστασία των αλυσίδων εφοδιασμού τους, θα συνεχίσει να είναι στο επίκεντρο των ξένων δυνάμεων. Η Αφρική είναι πλούσια σε στρατηγικά ορυκτά, όλα απαραίτητα για τις σύγχρονες τεχνολογίες.
Φέτος θα είναι το πρώτο πλήρες έτος λειτουργίας του αναβαθμισμένου διαδρόμου Lobito στην Αγκόλα, ενός σιδηροδρομικού έργου που υποστηρίζεται από τις ΗΠΑ και την ΕΕ που θα συνδέσει τελικά τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (ΛΔΚ) και τα κοιτάσματα ορυκτών της Ζάμπια με τις ακτές του Ατλαντικού.
Λόγω της αυξημένης ζήτησης και των τιμών, ορισμένες αφρικανικές κυβερνήσεις θα συνεχίσουν να αναθεωρούν τις συμβάσεις τους με εταιρείες εξόρυξης και να αναζητούν πρόσθετη αξία. Σημαντικές επαναδιαπραγματεύσεις συμβάσεων βρίσκονται σε εξέλιξη στη Μποτσουάνα και τη ΛΔΚ και υπάρχουν νέοι κανονισμοί εξόρυξης στο Μάλι και την Μπουρκίνα Φάσο.
Σημεία σύγκρουσης
Η επιδείνωση της πολιτικής αστάθειας σε μέρη της ηπείρου, που χαρακτηρίζεται από τα εννέα στρατιωτικά πραξικοπήματα από το 2020, συμπεριλαμβανομένης της Γκαμπόν και του Νίγηρα το 2023, έχουν οξύνει το ενδιαφέρον για την λειτουργία του κράτους σύμφωνα με το σύνταγμα. Οι χώρες που βρίσκονται ήδη υπό στρατιωτική ηγεσία είναι ολοένα και πιο ασταθείς, όπως η Μπουρκίνα Φάσο, το Μάλι και ο Νίγηρας, και σε αυτές είναι πιθανά νέα πραξικοπήματα.
Η περιοχή του Σάχελ θα συνεχίσει να είναι το επίκεντρο της τρομοκρατίας το 2024. Το 2023, η υποσαχάρια Αφρική αντιπροσώπευε το 48 τοις εκατό των παγκόσμιων θανάτων από την τρομοκρατία.
Οι επιθέσεις έχουν εξαπλωθεί πέρα από ιστορικά hotspots όπως το Σαχέλ και το Κέρας της Αφρικής στη Νότια Αφρική και τις παράκτιες περιοχές της Δυτικής Αφρικής. Οι παρατεταμένες συγκρούσεις, το κακό κράτος δικαίου, οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, οι διακρίσεις, ο αποκλεισμός και η ανεργία συνέβαλαν σε αυτήν την κρίση.
Άλλα εστιακά σημεία συγκρούσεων θα συνεχίσουν να προκαλούν ανησυχία το 2024, ιδιαίτερα η ανατολική ΛΔΚ, η βόρεια Μοζαμβίκη, τμήματα του Καμερούν και της Σομαλίας, ενώ είναι πιθανή άλλη μια έξαρση στην Αιθιοπία. Η ένοπλη σύγκρουση του Σουδάν θα μπορούσε να εξελιχθεί προς μια de facto διχοτόμηση της χώρας.
Αρχαιρεσίες
Αυτή είναι μια χρονιά ρεκόρ για τις εκλογές παγκοσμίως και η Αφρική θα έχει 17 εθνικές προεδρικές ή/και νομοθετικές εκλογές.
Ένα δημοψήφισμα του Δεκεμβρίου 2023 για την έγκριση ενός νέου συντάγματος για το Τσαντ, μετά από σχεδόν τρία χρόνια μετάβασης από τον στρατιωτικό νόμο, αναμένεται να ανοίξει το δρόμο στον μεταβατικό πρόεδρο Μαχαμάτ Ντεμπί να θέσει υποψηφιότητα για πρόεδρος στις εθνικές εκλογές του 2024.
ΟΙ ΕΚΛΟΓΕΣ ΠΟΥ ΘΑ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΟΥΝ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ΘΑ ΕΙΝΑΙ ΤΗΣ ΜΟΖΑΜΒΙΚΗΣ, ΠΟΥ ΘΑ ΕΧΕΙ ΝΕΟ ΠΡΟΕΔΡΟ, ΚΑΙ ΤΗΣ ΝΟΤΙΑΣ ΑΦΡΙΚΗΣ, ΟΠΟΥ ΟΛΑ ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΘΑ ΕΙΝΑΙ ΣΤΡΑΜΜΕΝΑ ΣΤΟ ΑΝ ΤΟ ΚΥΒΕΡΝΟΩΝ ΚΟΜΜΑ (ANC, AFRICAN NATIONAL CONGRESS, ΕΘΝΙΚΟ ΑΦΡΙΚΑΝΙΚΟ ΚΟΓΚΡΕΣΣΟ) ΚΕΡΔΙΣΕΙ ΤΙΣ ΕΚΛΟΓΕΣ.
Στην Αναπτυξιακή Κοινότητα Νότιας Αφρικής (SADC), η Μποτσουάνα, οι Κομόρες, ο Μαυρίκιος, η Ναμίμπια, η Μοζαμβίκη και η Νότια Αφρική θα προσέλθουν στις κάλπες και στην Οικονομική Κοινότητα των Κρατών της Δυτικής Αφρικής (ECOWAS), η Γκάνα, πιθανώς η Γουινέα Μπισάου, η Σενεγάλη και το Τόγκο. Στη Μπουρκίνα Φάσο και στο Μάλι, η μετάβαση από το στρατιωτικό νόμο παραμένει αβέβαιη καθώς οι χούντες τους συνεχίζουν να την αναβάλλουν.
Οι εκλογές που θα εξεταστούν περισσότερο θα είναι της Μοζαμβίκης, η οποία θα έχει νέο πρόεδρο (ο νυν πρόεδρος αποχωρεί) και της Νότιας Αφρικής, όπου όλα τα βλέμματα είναι στραμμένα στο εάν το κυβερνών ANC μπορεί να κερδίσει την απόλυτη πλειοψηφία.
Οι προεδρικές εκλογές της Σενεγάλης τον Φεβρουάριο θα είναι σκληρές και του Δεκεμβρίου στην Γκάνα ενδέχεται να οδηγήσουν στην ήττα του Εθνικού Πατριωτικού Κόμματος και στην επιστροφή του πρώην προέδρου Τζον Μαχάμα και του Εθνικού Δημοκρατικού Κόμματός του στην εξουσία.
Οι εκλογές της Αλγερίας και της Τυνησίας θα τραβήξουν την προσοχή, οι εκλογές στις Κομόρες, τη Μαυριτανία, τη Ρουάντα και πιθανώς το Νότιο Σουδάν αναμένεται να επιβεβαιώσουν την νίκη των νυν προέδρων τους.
Άλλα εστιακά σημεία συγκρούσεων θα συνεχίσουν να προκαλούν ανησυχία το 2024, ιδιαίτερα η ανατολική ΛΔΚ, η βόρεια Μοζαμβίκη, τμήματα του Καμερούν και της Σομαλίας, ενώ είναι πιθανή άλλη μια έξαρση στην Αιθιοπία. Η ένοπλη σύγκρουση του Σουδάν θα μπορούσε να εξελιχθεί προς μια de facto διχοτόμηση της χώρας.
Πολλαπλές σύνοδοι κορυφής
Αυτή θα είναι μια πολυάσχολη χρονιά διεθνών συνόδων κορυφής για τους ηγέτες της Αφρικής. Τον Νοέμβριο του 2023, η πρώτη σύνοδος κορυφής Σαουδικής Αραβίας-Αφρικής φιλοξενήθηκε στο Ριάντ, η τελευταία σε έναν αυξανόμενο κατάλογο συνόδων κορυφής «Africa+1».
Προσήλκυσε πάνω από 50 ηγέτες, σε σύγκριση με τη δεύτερη σύνοδο κορυφής Ρωσίας-Αφρικής στην Αγία Πετρούπολη τον Αύγουστο του 2023, η οποία προσήλκυσε 17 ηγέτες. Όπως και η Ρωσία, ωστόσο, η Σαουδική Αραβία κάλεσε χώρες των οποίων είχε ανασταλεί η συμμετοχή στην AU (African Union, Αφρικανική Ένωση).
Θα προσκαλέσει το Πεκίνο τις χούντες της Αφρικής στο ένατο Φόρουμ για τη Συνεργασία Κίνας-Αφρικής το 2024; Το ερώτημα τίθεται καθώς νέα στοιχεία δείχνουν ότι ο δανεισμός που παρέχει στην Αφρική έχει πέσει στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων σχεδόν δύο δεκαετιών.
Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΔΕΣΜΕΥΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΑΦΡΙΚΗ ΘΑ ΑΥΞΗΘΕΙ ΤΟ 2024, ΚΑΙ ΠΟΛΛΑ ΑΦΡΙΚΑΝΙΚΑ ΚΡΑΤΗ ΧΑΙΡΕΤΙΖΟΥΝ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΠΑΘΟΥΝ ΝΑ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΟΥΝ ΤΙΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΕΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ ΤΟΥΣ Ή ΝΑ ΑΝΑΣΥΝΤΑΞΟΥΝ ΤΙΣ ΠΑΛΑΙΕΣ.
Φέτος θα παρατηρηθεί αυξημένος ρυθμός στο φόρουμ των αγορών. Μια δεύτερη Επενδυτική Σύνοδος ΗΒ-Αφρικής στο Λονδίνο έχει προγραμματιστεί για τον Μάιο του 2024 και έχουν προσκληθεί 25 κυβερνήσεις.
Μια διάσκεψη Ιταλίας-Αφρικής θα πραγματοποιηθεί στις αρχές του 2024 και η Ρώμη, η οποία είναι πρόεδρος της G7, έχει δεσμευτεί να κάνει την ήπειρο κεντρικό θέμα όσο βρίσκεται στο τιμόνι.
Η επόμενη Σύνοδος Κορυφής Κορέας-Αφρικής θα διεξαχθεί τον Ιούνιο του 2024 και το Νέο Δελχί έχει ανακοινώσει ότι η επόμενη τριετής Σύνοδος Κορυφής Ινδίας-Αφρικής έχει προγραμματιστεί για το 2024.
Ινδός πρόεδρος της G20
Υπό την προεδρία της Ινδίας στην G20, τον Αύγουστο του 2023, η Αφρικανική Ένωση εντάχθηκε στον οργανισμό και έχει το ίδιο καθεστώς με την ΕΕ, προηγουμένως το μόνο περιφερειακό μπλοκ με πλήρη ένταξη. Ο προηγούμενος χαρακτηρισμός του ήταν «προσκεκλημένος διεθνής οργανισμός».
Από τον Ιανουάριο του 2024, οι BRICS επεκτάθηκαν για να συμπεριλάβουν δύο αφρικανικά έθνη — την Αίγυπτο (που εκπροσωπεί την Αφρική και τον αραβικό κόσμο) και την Αιθιοπία (κεντρικά γραφεία της Αφρικανικής Ενωσης).
Ο Σέλσο Αμορίμ, ειδικός σύμβουλος της προεδρίας της Βραζιλίας για τις διεθνείς υποθέσεις, είπε ότι η Αφρική θα έχει κεντρική θέση στην εξωτερική πολιτική της Βραζιλίας το 2024. Η Βραζιλία προεδρεύει της G20 το 2024.
Η διεθνής σύμπλεξη με την Αφρική θα αυξηθεί το 2024 και πολλά αφρικανικά κράτη χαιρετίζουν αυτήν την εξέλιξη και προσπαθούν να διαφοροποιήσουν τις παγκόσμιες συνεργασίες τους ή να αναβιώσουν παλιές.
Η διαχείριση του τρόπου προώθησης των εθνικών, περιφερειακών και ηπειρωτικών προτεραιοτήτων με τον αυξανόμενο αριθμό αλλοδαπών μνηστήρων θα απαιτήσει από τα αφρικανικά κράτη να δώσουν καλύτερες προτεραιότητες και θα μπορούσε να οδηγήσει σε δύσκολες επιλογές, συχνότερα.
