Των Marie Jégo και Gilles Paris, 1-12-2020, Le Monde
Μετάφραση και επεξεργασία : Αλκης Καλλιαντζίδης
Ο εκλεγμένος πρόεδρος θα μπορούσε να μην έχει την ίδια επιείκεια με τον Ντόναλντ Τραμπ προς την Τουρκία, που βρίσκεται στο μάτι της Ουάσιγκτον σχετικά με την αγορά των ρωσικών S-400 και την υπόθεση Halkbank.
Joe Biden με τον Recep Tayyip Erdogan σην Washington,στις 31-3- 2016. Joshua Roberts / REUTERS
Η άφιξη του Τζο Μπάιντεν στον Λευκό Οίκο θα αναγκάσει τον Ερντογάν να επανεξετάσει την εξωτερική του πολιτική ; Πιο αυταρχικός από ποτέ εσωτερικά, εμπλεκόμενος σε πολλά στρατιωτικά μέτωπα στο εξωτερικό, ο Ερντογάν έχει απομακρυνθεί σημαντικά από τους παραδοσιακούς συμμάχους της Τουρκίας – τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ευρωπαϊκή Ένωση, το ΝΑΤΟ – προκειμένου να πλησιάσει τη Μόσχα, κάτι που προκαλεί πραγματικό πονοκέφαλο στην Ατλαντική Συμμαχία.
Τα πρόσφατα γεγονότα μπορεί να τον αναγκάσουν να αλλάξει. Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρόκειται να συζητήσει στις 10 και 11 Δεκεμβρίου πιθανές κυρώσεις κατά της Τουρκίας για τις έρευνες στα χωρικά ύδατα της Ελλάδας και της Κύπρου στη Μεσόγειο. Και τα συμφέροντα του Ερντογάν συγκρούονται όλο και περισσότερο με αυτά του νέου Ρώσου εταίρου του. Η Μόσχα και η Άγκυρα βρίσκονται σε αντίθετα στρατόπεδα στη Λιβύη, οι στόχοι τους είναι ανταγωνιστικοί στη Συρία, και πρόσφατα η Τουρκία έχει επιβληθεί στη ρωσική αυλή, υποστηρίζοντας στρατιωτικά το Αζερμπαϊτζάν στον πόλεμο εναντίον των αρμενικών δυνάμεων για τον έλεγχο της αμφισβητούμενης περιοχής του Ναγκόρνο-Καραμπάχ στον νότιο Καύκασο.
«Πολεμική ρητορική»
Με την αποχώρηση του Ντόναλντ Τραμπ από τον Λευκό Οίκο, ο Ερντογάν χάνει έναν ισχυρό σύμμαχο με τον οποίο συνομιλούσε τακτικά μέσω τηλεφώνου, ακόμη και κατά τη διάρκεια των παιχνιδιών του γκολφ. Καθ’όλη τη διάρκεια της θητείας του, ο απερχόμενος πρόεδρος των ΗΠΑ έχει δείξει μεγάλη συμπαιγνία με τον Τούρκο ομόλογό του, του οποίου έλεγε ότι ήταν «μεγάλος θαυμαστής». Ο Ερντογάν μπορεί να μην έχει την ίδια επιείκεια από τον Τζο Μπάιντεν.
Τον Δεκέμβριο του 2019, ο Μπάιντεν χαρακτήρισε τον Τούρκο πρόεδρο αυταρχικό και δεσμεύτηκε να στηρίξει την αντιπολίτευση, πυροδοτώντας την οργή των πολιτικών από όλες τις πλευρές στην Τουρκία. Σε μια συνέντευξη με τους The New York Times, ο Μπάιντεν δεν μάσησε τα λόγια του. «Αυτό που πιστεύω ότι πρέπει να κάνουμε είναι να ακολουθήσουμε μια πολύ διαφορετική προσέγγιση τώρα, καθιστώντας σαφές ότι υποστηρίζουμε τους ηγέτες της αντιπολίτευσης». Η Ουάσιγκτον θα πρέπει να «ενθαρρύνει» την τουρκική αντιπολίτευση να «αντιμετωπίσει και να νικήσει τον Ερντογάν», είπε, «όχι με πραξικόπημα, αλλά μέσω μιας εκλογικής διαδικασίας».
Η σύγκρουση στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, και ιδιαίτερα η υποστήριξη που έδωσε ο Ερντογάν στο Μπακού, προκάλεσε περαιτέρω κριτική από τον Τζο Μπάιντεν. Ενώ ο Ντόναλντ Τραμπ παρέμεινε σιωπηλός, ο Δημοκρατικός σε μια δήλωση στις 13 Οκτωβρίου είπε ότι «η προμήθεια όπλων από την Τουρκία στο Αζερμπαϊτζάν και η πολεμική ρητορική που προωθεί μια στρατιωτική λύση είναι ανεύθυνη». Επανέλαβε τις παρατηρήσεις του στις 28 Οκτωβρίου, επικρίνοντας την εισροή Σύριων «μισθοφόρων» που στάλθηκαν στο Αζερμπαϊτζάν από την Άγκυρα.
Ο νέος Αμερικανός πρόεδρος συχνά υπερηφανεύεται για την εμπειρία του στην εξωτερική πολιτική, αποτέλεσμα της εποχής του ως προέδρου της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της Γερουσίας και των δύο θητειών του ως αντιπροέδρου. Αυτή η εμπειρία είναι ένα δίκοπο μαχαίρι, όταν πρόκειται για την Τουρκία και τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, δεδομένου ενός μεγάλου καταλόγου διαφορών μεταξύ των δύο χωρών. Οι περιφερειακές φιλοδοξίες της Άγκυρας, ιδίως το στρατιωτικό κυνιγητό των Κούρδων μαχητών της Συρίας, σύμμαχοι των Ηνωμένων Πολιτειών στον αγώνα κατά της οργάνωσης του Ισλαμικού Κράτους στη βορειοανατολική Συρία, οι στρατιωτικοί-βιομηχανικοί δεσμοί της με τη Ρωσία, η επιθετικότητά της στην ανατολική Μεσόγειο δεν αφήνει πολλούς φίλους της Τουρκίας στην Ουάσιγκτον.
Οικονομία σε κακή κατάσταση
Η αγορά ρωσικών συστημάτων αεροπορικής άμυνας S-400 από την Τουρκία, ασύμβατα με την άμυνα του ΝΑΤΟ, αυξάνει την προοπτική κυρώσεων των ΗΠΑ. Αυτή η εξαγορά τοποθετεί την Άγκυρα στο πεδίο εφαρμογής του νόμου Countering America‘s Adversaries Through Sanctions Act (Caatsa). Κατά τη διάρκεια της θητείας του, ο Πρόεδρος Τραμπ απέβαλε την Τουρκία από το κατασκευαστικό πρόγραμμα για το αμερικανικό αεροσκάφος F-35 τελευταίας γενιάς ως αντίποινα στην αγορά των S-400, αλλά το Κογκρέσο θα μπορούσε να σχεδιάσει αυστηρότερες κυρώσεις.
Οι τέσσερις εκτοξευτές S-400 βρίσκονται επί του παρόντος στην Άγκυρα, έτοιμοι να χρησιμοποιηθούν. Η Ουάσινγκτον έχει απειλήσει κυρώσεις εάν τα συστήματα ενεργοποιηθούν πλήρως. Το ισχυρό ραντάρ που 
τους εξοπλίζει, είναι ικανό να αποκρυπτογραφήσει τα μυστικά του αεροσκάφους F-35 stealth. «Η Άγκυρα είναι απίθανο να κάνει αυτό το βήμα προτού ο Joe Biden αναλάβει τον Ιανουάριο», γράφει ο Τούρκος στρατιωτικός εμπειρογνώμονας Metin Gurcan, σε μια ανάλυση που δημοσιεύθηκε στον διαδικτυακό ιστότοπο ειδήσεων Al–Monitor. Η Άγκυρα θα πρέπει επίσης να υπολογίσει τη δικαστική έρευνα των ΗΠΑ για την Halkbank, την κρατική τράπεζα της Τουρκίας που κατηγορείται ότι βοήθησε το Ιράν να αποφύγει τις κυρώσεις των ΗΠΑ. Ωστόσο, ακόμη και η παραμικρή κύρωση κινδυνεύει να έχει επιβλαβείς συνέπειες στην τουρκική οικονομία, που βρίσκεται σε κακή κατάσταση, θύμα της επανεμφάνισης της επιδημίας Covid-19, της υποτίμησης της λίρας, η οποία έχασε 
το ένα τέταρτο της αξίας της το 2020 και της δραστικής πτώσης των ξένων επενδύσεων : από 16 δισεκατομμύρια ευρώ που ήταν το 2007 έπεσαν σε 7 δισεκατομμύρια ευρώ το 2019.
Σίγουρη για τη γεωστρατηγική της ελκυστικότητα, η ισλαμο-συντηρητική κυβέρνηση αρνείται να πιστέψει στις κυρώσεις, πιστεύοντας ότι η νέα αμερικανική κυβέρνηση θα επιδιώξει κυρίως να σώσει τη σχέση τους, στο όνομα της σταθερότητας της Ατλαντικής Συμμαχίας, της οποίας η Τουρκία είναι ο μεσανατολικός πυλώνας. Για την Άγκυρα, η παρουσία του τουρκικού στρατού στη Συρία, τη Λιβύη και τον νότιο Καύκασο δεν κάνει παρά να ενισχύει την ικανότητα του ΝΑΤΟ να συγκρατεί τον ρωσικό επεκτατισμό.
«Η ισορροπία δυνάμεων»
«Ο Πρόεδρος Τζο Μπάιντεν πιθανότατα θα παρακολουθήσει την ισορροπία δυνάμεων στη Μέση Ανατολή για 
λογαριασμό των αμερικανικών συμφερόντων και δεν θα επιδιώξει να διατηρήσει τις εντάσεις με την Τουρκία», δήλωσε πρόσφατα ο Numan Kurtulmus, αντιπρόεδρος του Προεδρικού Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP). Προς το παρόν, ο Πρόεδρος Ερντογάν προσπαθεί να εμφανιστεί συμβιβαστικός. «Δεν έχουμε κανένα πρόβλημα με μια χώρα ή έναν θεσμό που δεν μπορεί να επιλυθεί μέσω πολιτικής, διαλόγου και διαπραγματεύσεων», είπε στις 22 Νοεμβρίου, προτρέποντας την Ευρωπαϊκή Ένωση να σεβαστεί τις συμφωνίες για τους μετανάστες και τις βίζες. «Θέλουμε το ίδιο πράγμα στις σχέσεις μας με τον Αμερικανό σύμμαχό μας».
Αν θέλει να ξανα-κολλήσει τα κομμάτια της κατεστραμμένης σχέσης με τους Δυτικούς συμμάχους του, ο Τούρκος πρόεδρος «δεν φαίνεται πλέον να έχει στη διάθεσή του μια ομάδα ικανή να επαναφέρει τις σχέσεις στον σωστό δρόμο. Η θεσμική ικανότητα της Άγκυρας έχει διαβρωθεί τόσο πολύ ώστε να είναι αδύνατη η διαρκής και ουσιαστική της επανόρθωση », εκτιμάει ο αναλυτής Metin Gurcan.
Ο Τούρκος πρόεδρος δύσκολα μπορεί να ελπίζει να επωφεληθεί από οποιαδήποτε διαφοροποίηση εντός της Δημοκρατικής ομάδας. Στο Λευκό Οίκο, ο Τζο Μπάιντεν θα έχει τον Jake Sullivan ως σύμβουλο εθνικής
ασφάλειας. Ο τελευταίος είχε δημοσιεύσει, το 2018, στον ιστότοπο Politico, μια ανακοίνωση καταγγέλλοντας μια Τουρκία «εκτός ελέγχου» κατά της οποίας θεώρησε νόμιμη την απειλή των αμερικανικών κυρώσεων. «Ο στόχος της Ουάσιγκτον δεν πρέπει να είναι η αντιπαράθεση με την Άγκυρα για χάρη της αντιπαράθεσης, ή απλώς και μόνο επειδή ο Ερντογάν την εξοργίζει», πρόσθεσε ο Jake Sullivan. Αντίθετα, ο στόχος πρέπει να είναι ο καθορισμός των προϋποθέσεων και των βασικών κανόνων, για μια εποικοδομητική δέσμευση».
Τον Ιούλιο του 2020, ο Antony Blinken, στενός σύμβουλος του Joe Biden που διορίστηκε υπουργός Εξωτερικών, κατέστη εξίσου σαφής κατά τη διάρκεια μιας συζήτησης στο Ινστιτούτο Hudson, μια δεξαμενή σκέψης της Ουάσιγκτον. «Προφανώς θέλουμε να βρούμε έναν τρόπο να έχουμε μια πιο παραγωγική και θετική σχέση με την Τουρκία, αλλά αυτό απαιτεί από την ίδια την τουρκική κυβέρνηση να θέλει το ίδιο», είπε.
