του ΠΑΝΤΕΛΗ ΣΑΒΒΙΔΗ.
Ο τίτλος είναι παράφραση ενός από τα συνθήματα του Μάη του ’68, του οποίου φέτος τιμούμε –όσοι τιμούμε– την 50ή επέτειο. Γιατί δεν είναι σίγουρο ότι όλοι αποτιμούν θετικά την εξέγερση αυτή. Το σύνθημα της σουρεαλιστικής αυτής έκρηξης ήταν: Κάτω από το λιθόστρωτο, η παραλία.
Ένα ακόμη από τα πολλά συνθήματα, ήταν «απαγορεύεται το απαγορεύεται». Λες και από τότε η εξέγερση μόνη της προέβλεψε να απευθυνθεί στους καπήλους της και ήθελε να τους το απαγορεύσει. Κανείς δεν δικαιούται την καπηλεία της.
Πολλοί από αυτούς τους κάπηλους, που καλυμμένοι πίσω από τη σημερινή αρχή «αλήθεια είναι ό,τι πιστεύουν οι περισσότεροι ότι είναι αλήθεια», μπορούν να βρουν τον εαυτό τους σ’ ένα άλλο από τα πολλά συνθήματα του Μάη: «Στην επανάσταση υπάρχουν αυτοί που την κάνουν και αυτοί που επωφελούνται».
Δυστυχώς για τις επαναστάσεις, αυτοί που επωφελούνται είναι αυτοί που τις εκφυλίζουν. Διότι ο επαναστάτης δεν ενδιαφέρεται να επωφεληθεί. Οι επαναστάσεις είναι τομές στην ιστορική εξέλιξη της ανθρωπότητας και θέτουν νέα αιτήματα: κοινωνικά, πολιτικά, οικονομικά. Οι επαναστάσεις δεν είναι πολιτικά προγράμματα κάποιου κόμματος, όπως φαίνεται να κάνουν, για να τις εκμεταλλευτούν, οι πολιτικοί σχηματισμοί παντού – όχι μόνο στην Ελλάδα. Είναι η έκρηξη νέων ιδεών στο κεκορεσμένο από απαρχαιωμένα νοήματα ανθρώπινο σύμπαν που παράγει παθογένειες. Και η αποτυχία των κομμάτων να εφαρμόσουν τις νέες ιδέες δεν είναι αποτυχία των επαναστάσεων. Οι επαναστάσεις εξαντλούν το ρόλο τους τη στιγμή του big bang. Από κει και πέρα αναλαμβάνει η κοινωνική αναγκαιότητα την υλοποίηση των νέων ιδεών.
Ο Μάης του ’68 μπορεί να ξεκίνησε ως αμφισβήτηση των κοινωνικών σχέσεων παραγωγής. Εξελίχθηκε όμως ως κάτι πολλαπλάσια ευρύτερο, και ουσιαστικά κατέληξε στην αμφισβήτηση του μέχρι τότε τρόπου ζωής.
Οι οικονομικές, πολιτικές, και κυρίως κοινωνικές ρυθμίσεις του μεταπολέμου εξάντλησαν τη δυνατότητα που είχαν να κρατούν συνεκτικές τις κοινωνίες.
Νέα αιτήματα προέκυψαν από την κοινωνική εξέλιξη τα οποία οι κάθε λογής εξουσίες δεν τα έβλεπαν, δεν ήθελαν να τα δουν, δεν ήθελαν να τα αναγνωρίσουν. Οι ανάγκες αυτές, όμως, έπνιγαν τις κοινωνίες. Και οδήγησαν σε εξεγέρσεις. Έτσι γίνεται πάντοτε με τις επαναστάσεις.
Η σημασία του Μάη του ’68 ήταν, ακόμη, ότι έδωσε δυναμική στους κοινωνικούς σχηματισμούς. Μια δυναμική που διήρκεσε ως σήμερα. Πενήντα ολόκληρα χρόνια. Πολλά χρόνια για κοινωνίες που αλλάζουν τόσο γρήγορα και τόσο καταλυτικά με τις νέες τεχνολογίες. Αλλά φαίνεται πως μέχρι εδώ έφτασε η δύναμη των ιδεών του. Πλέον, η ανθρωπότητα ζητά κάτι νέο. Κάτι άλλο. Και γι’ αυτό, μια άλλη επαναστατική κρίση θα εμφανιστεί για να δώσει ώθηση σε μια κοινωνία που αναπτύσσει τις τεχνολογίες, μεταβάλλει τις κοινωνικές και παραγωγικές σχέσεις, αλλά δεν έχει δώσει ακόμη απάντηση στο ερώτημα: για ποιον οι αλλαγές. Προσωρινά, γι’ αυτούς που τις ελέγχουν. Όταν εκδηλωθεί η επαναστατική κρίση, θα μπει στο προσκήνιο η κοινωνία. Και θα αναζητήσει να ρυθμίσει η ίδια τις εξελίξεις. Όπως και το ’68.
Ένα νέο ’68 με τα δικά του χαρακτηριστικά πρέπει να θεωρείται σίγουρο. Το πότε, κανείς δεν μπορεί να το προσδιορίσει. Αρκεί μια σπίθα για την κοινωνική έκρηξη.
Ποιες είναι οι αλλαγές που έχουν συμβεί;
Καταρχάς έχει αλλάξει το υποκείμενο, όπως λένε οι φιλόσοφοι. Αναδύεται ένα νέο είδος υποκειμένου: το εικονιστικό υποκείμενο, όπως λέει και ο Θεοφάνης Τάσης, το οποίο λειτουργεί μέσω διαδικτύου. Αναζητά να νοηματοδοτήσει τη ζωή του για να διαχειριστεί τη θνητότητά του μέσω της εικόνας, αφού δεν μπορεί να το κάνει με την παραγωγή νέων αξιών.
Αυτό το υποκείμενο, όμως, που ο κόσμος στον οποίο ζει είναι τόσο διαφορετικός από τον προηγούμενο, όπως ο 
μεσαιωνικός άνθρωπος από τον άνθρωπο του Διαφωτισμού, τα πολιτικά συστήματα το διαχειρίζονται με τις δύο ξεπερασμένες πολιτικές θεωρίες: του σοσιαλισμού ή του φιλελευθερισμού. Και επειδή η διαχείρισή του με τις αρχές αυτών των πολιτικών και φιλοσοφικών θεωριών δεν μπορεί να είναι αποτελεσματική, αναζητείται μια καταλληλότερη και πιο σύγχρονη θεωρία. Εμφανίζονται, έτσι, οι Αμερικανοί κοινοτιστές που προτείνουν μια σύγκλιση των δύο μεγαλύτερων και σημαντικότερων ρευμάτων. Με δυο λόγια, μια σύγκλιση της ελευθερίας και των δικαιωμάτων του φιλελευθερισμού με την ισότητα και τη δικαιοσύνη του σοσιαλισμού. Μπορεί αυτό το αμάλγαμα να αποτελέσει θεωρία; Μάλλον δύσκολα.
Τα στοιχεία της νέας φιλοσοφικής και πολιτικής θεωρίας θα προκύψουν από τη νέα σύγκρουση και τη νέα εξέγερση, τύπου Μάη ’68. Ποια θα είναι, δεν μπορεί ακόμη να προσδιοριστεί. Σίγουρα, όμως, θα έχουν την επαναστατική δυναμική που θα δώσουν οι κοινωνίες, μόλις οι συνθήκες ωριμάσουν.
Πάντως, όπως έλεγε και ένα από τα συνθήματα του Μάη: «Η πλήξη είναι αντεπαναστατική».
Και αυτή την πλήξη την βιώνει η σημερινή κοινωνία μέσα σ’ ένα χαοτικό περιβάλλον. Μην εκπλαγείτε αν δείτε κάποιους να φωνάζουν –και να μην σταματούν μέχρι να το πετύχουν– «θέλουμε να ζήσουμε». Θα είναι ο εαυτός μας της κοινωνίας που διαμορφώνεται.
Συμφωνώ τόσο πολύ με το ωραίο αυτό κείμενο…
Η έκρηξη του ’68, έδειξε ότι το κοινωνικό Σώμα δεν είναι το άθροισμα της «κοινωνικής βάσης» των κομμάτων ή των κοινωνικών «τάξεων», αλλά ένα ένας ολοζώντανος Συλλογικός Εαυτός.
Δεν είναι ζώσα κοινωνία οι αγέλες των κομμάτων, ούτε οι «αστοί» ή η «εργατιά». Ο «λαός» ως εκλογικό σώμα είναι σκέτη Διαδικασία, όπως τα πολιτικά προγράμματα. Η Κοινωνία βρίσκεται απέναντι από όλα αυτά γιατί ο «πολιτικός μηχανισμός» έχει στηθεί ως μέρος του όλου κρατικού συστήματος Έξω από την Κοινωνία.
Ακριβώς για τον λόγο αυτόν, η έκρηξη του ’68 δεν ήταν μόνο έξω από το πολιτικό σύστημα ήταν εναντίον του.
Και ακριβώς για να κρύψει αυτήν την αλήθεια, το σύστημα την αποκάλεσε «πολιτιστική» επανάσταση.
Δυστυχώς, δυστυχέστατα, δεν έγινε αντιληπτό ότι αυτό που ονομάστηκε «κοινωνικό κίνημα» για να κάνει αντίθεση με το πολιτικό κόμμα, δεν έχει καμία σχέση με τα «ρεύματα» ιδεών, με τις οργανωμένες «κινήσεις», με τον «ακτιβισμό», τις «συλλογικότητες».
Όπως είναι η λάβα για το ηφαίστειο, είναι η έκρηξη νέου Νοήματος/ «ιδεών» για τον κοινωνικό Εαυτό. Όπως το big bang (που γράφει ο Π. Σαββίδης) εξαντλείται στο ρόλο το «θεσμίζοντος κοινωνικού φαντασιακού». Το «ήδη θεσμισμένο», το «σύστημα» (η «κοινωνική αναγκαιότητα») ‘αναλαμβάνει την υλοποίηση’.
Ακόμα πιο δυστυχώς, οι «προοδευτικοί διανοούμενοι» έκαναν τη (βρωμο)δουλειά του συστήματος: την «οικειοποίηση»-«απορρόφηση» της Αμφισβήτησης σαν να πρόκειται για φρέσκο «Προοδευτισμό». Κατασκευάστηκε έτσι ένας «μεταμοντέρνος» κόσμος ιδεών-σημασιών και επομένως ένας «μεταμοντέρνος» τύπος ανθρώπου, ένα νέο είδος «υποκειμένου», ένας ανθρώπινος τύπος που δεν έχει καμία σχέση με τον «μοντέρνο» άνθρωπο των σημασιών του Διαφωτισμού, οι οποίες διαμόρφωσαν το κρατικό-πολιτικό σύστημα και «κοινωνικά υπεύθυνο» και «πολιτικά ενεργό» υποκείμενο καλοκουρδισμένο με όρους φιλελευθερισμού-σοσιαλισμού. Οι «μεταμοντέρνες» σημασίες διαμόρφωσαν ένα κοινωνικά και πολιτικά αδιάφορο, απαθές υποκείμενο.
Καμία «πολιτική θεωρία-ιδεολογία» δεν είναι λειτουργική για τα νέα δεδομένα. Όχι μόνο οι υπάρχουσες, αλλά ούτε και κάποια μείξη σημασιών του Μοντέρνου Συστήματος.
Η νέα έκρηξη Αμφισβήτησης πρέπει να γίνει με τους όρους του Μεταμοντέρνου Συστήματος. Εδώ έγκειται η σημαντικότητα της «Ανάγνωσης» που κάνει ο Θεοφάνης Τάσης, η οποία «εγγράφεται στην παράδοση του new criticism» των «Cultural Politics».
Η πενηντάχρονη «δυναμική», δυστυχέστατα, δεν ανήκει στην Κοινωνία αλλά στην αντεπίθεση του Συστήματος. Η δική μας «Μεταπολίτευση», όπως και η «Μεταμοντέρνα Κατάσταση» στις άλλες δυτικές κοινωνίες, είναι εκφράσεις της θεσμισμένης κοινωνίας όχι της θεσμίζουσας.
Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίον το θεσμίζον κοινωνικό φαντασιακό θα ξαναεκραγεί ‘σίγουρα'(όπως τονίζει ο Π. Σαββίδης). Επειδή δηλαδή η ισχύουσα κοινωνική φαντασιακή θέσμιση δεν υπηρετεί την αληθινή Κοινωνία, το ΕΜΕΙΣ. Η «ανάπτυξη», η «τεχνοεπιστήμη», το «κράτος», όλα υπηρετούν ατομικά συμφέροντα (αυτό που αποκαλείται με θετικό νόημα «κοινωνία πολιτών»). Το Εμείς ‘πνίγεται’και θέλει να ζήσει…