Του Θεόδωρου Καρυώτη, www.mignatiou.com
Σαν σήμερα, στις 23 Ιουνίου 1996, έφυγε ο μεγάλος μου δάσκαλος Ανδρέας Γ. Παπανδρέου. Ήταν ο μοναδικός πολιτικός από την εποχή του Περικλή στον οποίον οι Έλληνες πάντα αναφερόντουσαν μόνο με το μικρό του όνομα και αναμφίβολα θα τον θυμούνται για την εκπληκτική του ευφυΐα και τις τεράστιες ηγετικές πολιτικές του ικανότητες.
Πολλοί από μας όμως, θα τον θυμόμαστε και θα τον έχουμε πάντοτε στην καρδιά μας σαν ένα μεγάλο πανεπιστημιακό δάσκαλο και σαν τον μεγαλύτερο Έλληνα οικονομολόγο της Ελλάδας από την εποχή του Αριστοτέλη.
Έφυγε νέος από την Ελλάδα και σπούδασε οικονομικές επιστήμες στο διάσημο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ όπου υπήρξε φοιτητής ενός από του πιο διάσημους οικονομολόγους της περιόδου εκείνης, του Joseph Schumpeter.
Όταν τελείωσε το διδακτορικό του πτυχίο το 1943, παρέμεινε και δίδαξε στο Χάρβαρντ μέχρι το 1947. Κατόπιν έγινε καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Μινεσότας και το 1955 πήγε στο Πανεπιστήμιο Berkeley στην Καλιφόρνια, όπου διετέλεσε και Πρόεδρος του Οικονομικού Τμήματος. Κατά την διάρκεια της θητείας του στο Berkeley έγραψε τα πιο σημαντικά βιβλία του με κορυφαίο αυτό που έφερε τον τίτλο «Τα Οικονομικά σαν Επιστήμη», βιβλίο που αφιέρωσε στους γονείς του Γιώργο και Σοφία.
Τα χρόνια της Χούντας, στο Τορόντο του Καναδά, παρόλο που ήταν ο ηγέτης του αντιστασιακού αγώνα στο εξωτερικό δεν παραμέλησε ποτέ τα καθηγητικά του καθήκοντα. Στο Τορόντο συντελέστηκε επίσης η αλλαγή του από ορθόδοξο σε ριζοσπαστικό οικονομολόγο που τον ακολούθησε την υπόλοιπη ζωή του. Η αλλαγή αυτή έγινε παγκοσμίως γνωστή με την συγγραφή του τελευταίου επιστημονικού του έργου με τίτλο «Πατερναλιστικός Καπιταλισμός». Το βιβλίο αυτό υπήρξε βιβλίο αναφοράς την περίοδο εκείνη και χιλιάδες φοιτητές σε όλα τα πανεπιστήμια του κόσμου το χρησιμοποίησαν ως σύγγραμμα στις οικονομικές σπουδές τους. Ο Ανδρέας Παπανδρέου ξεκάθαρα αναφέρει ότι ο καπιταλισμός δεν είναι σε θέση να δώσει ικανοποιητικές απαντήσεις σε ερωτήματα που σχετίζονται με τα πιο κρίσιμα θέματα της πολιτικής οικονομίας, δηλαδή στα ερωτήματα της κατανομής του εισοδήματος και του πλούτου.
Αναφέρει χαρακτηριστικά σε ένα σημείο του βιβλίου του:
“Οι οικονομολόγοι, περιγράφοντας την οικονομία της αγοράς, υποθέτουν γενικά, άμεσα ή έμμεσα, ότι υπάρχουν κοινωνικοί θεσμοί που είναι απόλυτα ταυτισμένοι με τον καπιταλισμό της αγοράς. Είναι ξεκάθαρο ότι μια ριζοσπαστική πολιτική ανακατανομής θα έρθει σε κάθετη σύγκρουση με τις βασικές αρχές της καπιταλιστικής αγοράς. Επομένως, είναι ολοφάνερο ότι ο καπιταλισμός της αγοράς δεν είναι σε θέση να προσαρμοστεί σε όλα τα είδη κατανομής του πλούτου. Η σιγή των οικονομολόγων σε τέτοια θέματα, καθώς και ο ισχυρισμός της ουδετερότητας σε σχέση με τα «ηθικά» προβλήματα, αποτελεί χτυπητό παράδειγμα ιδεολογικής προκατάληψης.»
Το παράδοξο στην ιστορία είναι ότι ό μεγαλύτερος Έλληνας οικονομολόγος, που υπήρξε και ο πρώτος οικονομολόγος Πρωθυπουργός στην ιστορία της Ελλάδας, δεν ανέλαβε από την αρχή της εξουσίας του μέχρι το τέλος της ζωής του την διαχείριση των οικονομικών θεμάτων. Βέβαια, το γεγονός αυτό, ενώ φαίνεται παράδοξο στην ουσία κάθε άλλο παρά είναι, διότι ο Παπανδρέου δεν ήταν μόνο επιφανής οικονομολόγος αλλά και ο πιο ευφυής Έλληνας πολιτικός και γνώριζε ότι η πολιτική του φθορά θα ήταν πολύ μεγάλη εάν ήταν ο κύριος υπεύθυνος της οικονομικής πολιτικής. Ωστόσο, τίποτα δεν γινόταν χωρίς την δική του συμμετοχή και έγκριση, πάντα χωρίς να φαίνεται ο ίδιος, αλλά πάντα στο παρασκήνιο.
Κάποτε ο διάσημος καθηγητής του Παπανδρέου, ο Joseph Schumpeter, του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ, όταν ήταν νέος στη Βιέννη είχε πει ότι ήθελε να γίνει «ο μεγαλύτερος εραστής της Βιέννης, ο μεγαλύτερος ιππέας της Αυστρίας και ο μεγαλύτερος οικονομολόγος του κόσμου.» Σίγουρα, ο μαθητής του που είχε παρόμοιες φιλοδοξίες δεν έγινε ποτέ μεγάλος ιππέας .
Κάποιοι προσπαθούν τώρα, δεκαοχτώ χρόνια μετά τον θάνατό του, να αμαυρώσουν τη μνήμη του, με ένα πολύ φτηνό και πρόστυχο τρόπο, αναμασώντας την τσίχλα ότι ο ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ είναι ο κύριος υπεύθυνος για την οικονομική κρίση της πατρίδας μας. Αλλά το μεγαλείο του ανδρός διαφαίνεται ανεξίτηλα από το μεγάλο μίσος που τρέφει εναντίον του μια μερίδα του ελληνικού λαού που θυμίζει το μίσος που έτρεφε η ίδια μερίδα του λαού στον άλλον μεγάλο του 20ου αιώνα τον Ελευθέριο Βενιζέλο.
Σήμερα τιμώ την μνήμη του, αφιερώνοντάς του αυτό το τραγούδι:
Νομίζω πως σήμερα είναι 30 Νοεμβρίου 2023 και όχι 23 Ιουνίου 1996 και έχουν περάσει από τον θάνατο του Ανδρέα- θα γιόρταζε σήμερα (ο Θεός που στο τέλος Τον πίστεψε να αναπαύει την ψυχή του)-27 χρόνια.
Να είναι καλά και ο κ. Καρυώτης που τον θυμήθηκε ,αλλά ΟΛΟΙ οι Έλληνες δεν θυμούνται τον Ανδρέα για καλό οικονομολόγο .
Για πολλά άλλα μας άφησε καλή και κυρίως κακή κληρονομιά.
ΣΙΓΟΥΡΑ ΟΜΩΣ ΑΝ ΖΟΥΣΕ ΘΑ ΗΤΑΝ ΜΕΤΑΣΟΣΙΑΛΙΣΤΗΣ- ΕΞΥΠΝΟΣ ΓΙΑΤΙ -.
Προς τι η αναδημοσίευση;
Μάλλον για να τον θυμηθούν ανήμερα της ονομαστικής του γιορτής οι τότε πρασινοφρουροί ,που ακόμη επιμένουν στο σύνθημα του ”ο λαός δεν ξεχνά τι σημαίνει Δεξιά”, ενώ κυβέρνησε ο ίδιος 10 χρόνια και άλλα τόσα οι κ.κ. Σημίτης και ο πρωτότοκος γιος του Γεώργιος , ο οποίος μας ανήγγειλε μάλιστα από το Καστελόριζο ,ανήμερα της δικής του ονομαστικής γιορτής το 2010 (ντροπιάζοντας τον μεγάλο οικονομολόγο πατέρα του) το ”δυστυχώς επτωχεύσαμεν” αλλά και πάλι έφταιγε η Δεξιά .
Σίγουρα το πράσινο νησί θα τον θυμηθεί για όλα του .
Πάντως υπήρξε εκλεγμένος πρωθυπουργός της Μεταπολιτευτικής πολυκομματικής Δημοκρατίας της Ελλάδος .