Η γεωπολιτική των ναρκωτικών

Του Τζορτζ Φρίντμαν – 28 Ιουλίου 2025

Τον περασμένο μήνα, ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ χαρακτήρισε – όχι για πρώτη φορά – τα καρτέλ ναρκωτικών στη Λατινική Αμερική ως διεθνείς τρομοκράτες. Και σε κάποιο βαθμό, είναι, καθώς λειτουργούν μέσω της χρήσης τρόμου. Όμως δεν είναι θρησκευτικά ούτε ιδεολογικά. Ο στόχος τους είναι να βγάλουν χρήματα και να χρησιμοποιήσουν αυτά τα χρήματα για να προστατεύσουν τις θέσεις εξουσίας τους. Η τρομοκρατία είναι απλώς ένα παρακολούθημα αυτού του στόχου.

Για να παραφράσω τον Άλεν Γκίνσμπεργκ, μερικά από τα καλύτερα μυαλά της γενιάς μου καταστράφηκαν από τα ναρκωτικά, οπότε δεν έχω καμία ηθική αντίρρηση να καταστραφούν οι οργανώσεις που τα διακινούν. Όμως η καταστροφή τρομοκρατικών οργανώσεων δεν είναι εύκολη υπόθεση, ιδίως όταν είναι τόσο εξαιρετικά πλούσιες. Όμως ο πλούτος είναι μόνο μία πτυχή της ισχύος τους. Οι άλλες βασίζονται σε θεμελιώδη στοιχεία της ανθρώπινης φύσης: τον φόβο και την απληστία. Ο συνδυασμός αυτών των δύο παραγόντων καθιστά τα καρτέλ ναρκωτικών πολύ ισχυρότερα από ομάδες με ιδεολογικά κίνητρα. Οι τελευταίες μπορούν να σκοτώσουν· τα καρτέλ ναρκωτικών μπορούν να σκοτώσουν, αλλά μπορούν επίσης να ανταμείψουν πλουσιοπάροχα. Η ιδεολογία είναι μια ισχυρή δύναμη, αλλά δεν πλησιάζει καν τη δύναμη της απληστίας και του φόβου, που δημιουργεί ένα πειστικό αμυντικό σύστημα.

Ο μόνος τρόπος για να καταστραφούν τα καρτέλ είναι να κοπεί η ροή χρημάτων που αγοράζει την αφοσίωση στις χώρες τους και αλλού. Και η ροή χρημάτων στηρίζεται στη μαζική ζήτηση σε όλο τον κόσμο – και ιδίως στις Ηνωμένες Πολιτείες – για τα ναρκωτικά που διακινούν, τα οποία δημιουργούν μια πιστή και απεγνωσμένη πελατειακή βάση. Η ζήτηση, όσο και η απληστία, είναι το θεμέλιο της ικανότητάς τους να μετακινούν τα εμπορεύματά τους διασυνοριακά. Ο φόβος της αγριότητάς τους και η προοπτική χρηματικού κέρδους μπορούν και καταρρίπτουν τις πολιτικές ελέγχου συνόρων.

Έτσι, ο μόνος τρόπος για να καταστραφούν τα καρτέλ είναι να μειωθεί δραστικά η τιμή των ναρκωτικών. Αναμφίβολα, έχουν υπάρξει πολλές ανεπιτυχείς προσπάθειες μείωσης της ζήτησης. Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι θα μπορούσα να βρω γρήγορα μια πηγή για οποιοδήποτε ναρκωτικό, αν το επιθυμούσα. Η ιδέα ότι μπορούμε να σταματήσουμε τη ροή ναρκωτικών προς τις Ηνωμένες Πολιτείες ενώ οι τιμές και η ζήτηση παραμένουν τόσο υψηλές είναι μια αυταπάτη που αποτυγχάνει εδώ και δεκαετίες.

Υπάρχει προηγούμενο για αυτό σε μια άλλη ουσία: το αλκοόλ. Οι επιπτώσεις του μπορεί να είναι εξίσου εθιστικές και καταστροφικές με οποιοδήποτε ναρκωτικό. Σε μια προσπάθεια υπονόμευσης της επιρροής του στην κοινωνία, οι ΗΠΑ απαγόρευσαν την πώληση και παραγωγή αλκοολούχων προϊόντων τη δεκαετία του 1920. Η Ποτοαπαγόρευση, όπως ονομάστηκε, δημιούργησε αρκετά καρτέλ στις ΗΠΑ και μερικά από τα αποτελέσματά της εξακολουθούν να υφίστανται. Η θεωρία ήταν ότι καθιστώντας το αλκοόλ παράνομο, κανείς δεν θα αγόραζε ή πουλούσε αλκοολούχα ποτά. Αυτή ήταν μια αυταπάτη. Η Ποτοαπαγόρευση δεν μπορούσε να εξαλείψει την επιθυμία για αλκοόλ – όχι μόνο μεταξύ των αλκοολικών αλλά και μεταξύ εκείνων που το απολάμβαναν υπεύθυνα. Με το να καταστήσει το αλκοόλ παράνομο, η Ποτοαπαγόρευση αύξησε δραματικά την τιμή του ποτού χωρίς να μειώσει τη ζήτηση. Αν μη τι άλλο, αύξησε τη ζήτηση κάνοντάς το «μοδάτο».

Όποιες μειώσεις της ζήτησης μπορεί να προκάλεσε η Ποτοαπαγόρευση αντισταθμίστηκαν από την αύξηση της τιμής. Τελικά, το αποτέλεσμα της Ποτοαπαγόρευσης ήταν η ενίσχυση των οργανωμένων εγκληματικών ομάδων, οι οποίες ενισχύθηκαν από τον εθισμό που προκαλούσε το αλκοόλ – και από τη σαγήνη που μπορεί να αποπνέει ένα παράνομο εμπόρευμα. Τα χρήματα που παρήγε το οργανωμένο έγκλημα οδήγησαν σε εκτεταμένη διαφθορά δημόσιων και ιδιωτικών θεσμών, σε ορισμένες περιπτώσεις και της ίδιας της αστυνομίας. Η Ποτοαπαγόρευση τερματίστηκε το 1933 επειδή οι συνέπειες ήταν όμοιες με αυτές που βλέπουμε σήμερα στον πόλεμο κατά των ναρκωτικών.

Δεν μου προκαλεί καμία χαρά να το λέω, αλλά το ισχυρότερο πλήγμα κατά του οργανωμένου εγκλήματος της εποχής της Ποτοαπαγόρευσης ήταν η νομιμοποίηση του αλκοόλ. Μόλις νομιμοποιήθηκε, τα χρήματα από το εμπόριο αλκοόλ κατέληξαν στα χέρια οργανωμένων επιχειρήσεων και όχι εγκληματικών ομάδων. Δεν έλυσε τα προβλήματα του εθισμού και της ζήτησης, αλλά μείωσε την τιμή του ποτού, στερώντας έτσι από τις εγκληματικές ομάδες την πηγή της ισχύος τους. Όσο μπορώ να κρίνω, ο μόνος τρόπος να διαλυθούν τα καρτέλ είναι να νομιμοποιηθούν ή έστω να αποποινικοποιηθούν τα ναρκωτικά.

Η Ποτοαπαγόρευση θα έπρεπε να μας έχει διδάξει ότι αν κάτι που οι άνθρωποι επιθυμούν είναι παράνομο, η απλή αύξηση των τιμών διοχετεύει την εξουσία στα χέρια εκείνων που, εξ ορισμού, είναι εγκληματίες. Η ισχύς του οργανωμένου εγκλήματος της εποχής της Ποτοαπαγόρευσης διήρκεσε πολύ καιρό μετά το τέλος της. Τόσο μεγάλη ήταν η επιρροή που ασκούσαν σε νόμιμους θεσμούς. Ο αγώνας κατά των καρτέλ δεν μπορεί να κερδηθεί αν δεν μειωθεί δραστικά η ζήτηση και αν οι τιμές παραμείνουν υψηλές. Υπάρχουν απλώς υπερβολικά πολλά χρήματα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να αγοραστεί προστασία και να οικοδομηθεί εξουσία. Αναμφίβολα, πρόκειται για ένα παράδοξο. Δεν ξέρω πώς να μειώσω τη ζήτηση, και θα κατέστρεφα πρόθυμα τα καρτέλ ναρκωτικών αν είχα τη δύναμη να το κάνω.

Συμφωνώ με τον Τραμπ σε αυτό το ζήτημα, αλλά θα χρησιμοποιούσα μια άλλη και σχεδόν σίγουρα πιο αντιδημοφιλή λύση. Δεν είναι δικός μου ρόλος να προτείνω λύσεις, αλλά η εξουδετέρωση των καρτέλ χωρίς την υπονόμευση του επιχειρηματικού τους μοντέλου δεν πρόκειται να αποδώσει. Οι κυβερνήσεις δεν μπορούν να εξαρθρώσουν τα καρτέλ ναρκωτικών επειδή ο φόβος και η απληστία κυβερνούν αυτές τις χώρες.

Ο εύλογος φόβος είναι ότι η νομιμοποίηση των ναρκωτικών θα αυξήσει και θα νομιμοποιήσει τη χρήση τους. Το αντεπιχείρημα είναι ότι η χρήση ναρκωτικών είναι ανεξέλεγκτη παρά την παρανομία τους, και η παρανομία είναι το θεμέλιο της ισχύος των καρτέλ. Υπάρχει μια πραγματική ηθική επιταγή να μη νομιμοποιηθεί κάτι που καταστρέφει ζωές. Αλλά τότε πρέπει να αντιμετωπίσουμε το γεγονός ότι ο μεγαλύτερος εχθρός της νομιμοποίησης των ναρκωτικών είναι τα ίδια τα καρτέλ.

Δεν συνιστώ αυτή τη στρατηγική. Λέω απλώς ότι δεν μπορείτε να νικήσετε τα καρτέλ χωρίς να υπονομεύσετε την ισχύ τους, και η ισχύς τους βασίζεται στα χρήματα που αγοράζουν αφοσίωση και όπλα, και είναι το θεμέλιο του τρόμου που προκαλούν τα καρτέλ.

Τζορτζ Φρίντμαν
https://geopoliticalfutures.com/author/gfriedman/
Ο Τζορτζ Φρίντμαν είναι διεθνώς αναγνωρισμένος γεωπολιτικός αναλυτής και στρατηγικός σύμβουλος διεθνών υποθέσεων και ιδρυτής και πρόεδρος του Geopolitical Futures. Ο Δρ. Φρίντμαν είναι επίσης συγγραφέας bestseller των New York Times.