Μάριος Πούλλαδος
Σε μια ιστορική απόφαση για το Διεθνές Δίκαιο και Δίκαιο της Θάλασσας (ITLOS) με προεκτάσεις και για την Κύπρο, το Τμήμα τους Διεθνούς Δικαστηρίου για το Δίκαιο της Θάλασσας αποφάσισε ότι το Ηνωμένο Βασίλειο δεν έχει κυριαρχία επί του Αρχιπελάγους Τσάγκος. Επικρίνει, μάλιστα, το Λονδίνο για την αποτυχία του να παραδώσει το έδαφος στον Μαυρίκιο.
Η απόφαση των δικαστών επιβεβαιώνει τη σχετική Γνωμοδότηση του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης (ICJ) και την επακόλουθη ψηφοφορία στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών.
Το Αρχιπέλαγος Τσάγκος στον Ινδικό Ωκεανό περιλαμβάνει μια στρατιωτική βάση των ΗΠΑ. Το Ηνωμένο Βασίλειο είπε ότι θα παραδώσει τα νησιά όταν δεν χρειάζονται πλέον για αμυντικούς σκοπούς.
Συμφωνα με το ΒΒC, ως απάντηση στην απόφαση, εκπρόσωπος του βρετανικού Υπουργείου Εξωτερικών δήλωσε: «Το Ηνωμένο Βασίλειο δεν έχει καμία αμφιβολία ως προς την κυριαρχία μας επί του βρετανικού εδάφους του Ινδικού Ωκεανού (BIOT), το οποίο βρίσκεται υπό συνεχή βρετανική κυριαρχία από το 1814. Ο Μαυρίκιος δεν κατείχε ποτέ κυριαρχία, πέρα από το BIOT, και το ΗΒ δεν αναγνωρίζει τον ισχυρισμό του».
Το Τμήμα του ITLOS επέκρινε ρητά την αποτυχία του Ηνωμένου Βασιλείου να παραδώσει το έδαφος στην πρώην αποικία του, τον Μαυρίκιο, μέχρι τον Δεκέμβριο του 2019, όπως είχε ζητηθεί νωρίτερα από μια σχεδόν ομόφωνη ψηφοφορία στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ.
«Η απόφαση… είναι σαφής και ξεκάθαρη. Ο Μαυρίκιος είναι κυρίαρχος στο Aρχιπέλαγος του Τσάγκος», δήλωσε ο Πρωθυπουργός του Μαυρικίου, Πραβίντ Τζουγκνάουτ.
Ζήτημα αξιοπιστίας για Ηνωμένο Βασίλειο
Ένας διεθνής δικηγόρος Διεθνούς Δικαίου που εκπροσωπεί τον Μαυρίκιο στη διαμάχη του με το Ηνωμένο Βασίλειο κάλεσε τη βρετανική κυβέρνηση να κινηθεί γρήγορα για να παραδώσει τον έλεγχο των νησιών.
«Αυτό σημαίνει για το Ηνωμένο Βασίλειο ότι εάν θέλει να έχει αξιοπιστία σε όλον τον κόσμο για το κράτος δικαίου και το παγκόσμιο εμπορικό σήμα του, πρέπει να κινηθεί αμέσως για να τερματιστεί αυτή η θλιβερή κατάσταση», δήλωσε ο δικηγόρος και καθηγητής Διεθνούς Δικαίου στο UCL, Philippe Sands.
Υποστηρίζει ότι οι δικαστές του ITLOS επέλεξαν να «τιμωρήσουν» το Ηνωμένο Βασίλειο επειδή αγνόησε μια προηγούμενη απόφαση του ICJ στη Χάγη.
Η απόφαση της Πέμπτης προέκυψε από μια σχετικά ασαφή νομική διαμάχη σχετικά με τους χάρτες των ωκεανών, τα αλιευτικά δικαιώματα και τους υφάλους, καθώς ο Μαυρίκιος προσπάθησε να επιλύσει μια διαμάχη με ένα άλλο νησιωτικό έθνος του Ινδικού Ωκεανού, τις Μαλδίβες, σχετικά με τα θαλάσσια σύνορά τους.
Στήριξη από Μαλδίβες
Οι Μαλδίβες -που υποστηρίζουν τον ισχυρισμό του Ηνωμένου Βασιλείου για το Αρχιπέλαγος Τσάγκος- επέμειναν ότι το ζήτημα των ορίων δεν μπορούσε να επιλυθεί ενόσω η κυριαρχία παραμένει υπό αμφισβήτηση. Οι δικαστές του ITLOS απέρριψαν αυτό το επιχείρημα.
Το Ηνωμένο Βασίλειο, που ήταν η πρώην αποικιακή δύναμη στον Μαυρίκιο, έχει υποσχεθεί επανειλημμένα να παραδώσει τον έλεγχο του Αρχιπελάγους Τσάγκος στον Μαυρίκιο όταν τα νησιά δεν χρειάζονται πλέον για αμυντικούς σκοπούς.
Μετά από μια μυστική συμφωνία μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και των κυβερνήσεων των ΗΠΑ στη δεκαετία του 1960, ένας από τις μεγαλύτερους κοραλλιογενείς υφάλους, ο Ντιέγκο Γκαρσία, έγινε αμερικανική στρατιωτική βάση.
«Το τέλος της κυριαρχίας του Ηνωμένου Βασιλείου δεν έχει επιπτώσεις στην αμερικανική στρατιωτική βάση στο Ντιέγκο Γκαρσία, την οποία ο Μαυρίκιος δεσμεύεται να διατηρήσει», επιβεβαίωσε ο Πρωθυπουργός Τζουγκνάουτ την Πέμπτη.
Αγωνία για κινεζική επιρροή
Σύμφωνα με το BBC, το Ηνωμένο Βασίλειο και οι ΗΠΑ προσπαθούν αγωνιωδώς να αντιμετωπίσουν την πιθανή επέκταση της κινεζικής στρατιωτικής δύναμης στον Ινδικό Ωκεανό και υποστήριξαν ότι τα ζητήματα ασφάλειας υπερτερούν των συναισθηματικών επιχειρημάτων σχετικά με την ιδιοκτησία «μιας χούφτας μικροσκοπικών και αραιοκατοικημένων νησιών».
Μετά την ψηφοφορία για το Brexit, το Ηνωμένο Βασίλειο φάνηκε να χάνει την υποστήριξή του στον ΟΗΕ.
Ο ΟΗΕ είχε στείλει το ζήτημα του Τσάγκος στο Διεθνές Δικαστήριο (ICJ) για γνωμοδότηση, η οποία κατέληξε με συντριπτική πλειοψηφία εναντίον του Ηνωμένου Βασιλείου το 2019, δηλώνοντας ότι το Ηνωμένο Βασίλειο παραβίασε το Διεθνές Δίκαιο και πρέπει αμέσως να κινηθεί για να ολοκληρώσει τη διαδικασία «απο-αποικιοποίησης» σε σχέση με τον Μαυρίκιο.
Όπως σημειώνεται, η γνωμοδότηση του ICJ έχει πλέον επιβεβαιωθεί και από το ITLOS.
Η απόφαση αυτή επιτρέπει στο ITLOS να προχωρήσει στην εκδίκαση της ουσίας της διαφοράς σε σχέση με την οριοθέτηση των θαλασσίων ορίων μεταξύ Μαλδίβων και Μαυρικίου.
Ποια η σημασία για την Κύπρο;
Μιλώντας στη «Σημερινή» ο Διδάκτωρ Διεθνούς Δικαίου Νικόλας Ιωαννίδης, με ειδίκευση στο Δίκαιο της Θάλασσας, εξήγησε πως η υπόθεση του Μαυρικίου προσιδιάζει στην περίπτωση των Βρετανικών Βάσεων στην Κύπρο, καθώς πρόκειται περί βρετανικών υπερπόντιων περιοχών, επί των οποίων το Ηνωμένο Βασίλειο ισχυρίζεται πως διατηρεί κυριαρχία. «Ωστόσο, καίτοι το ΗΒ έχει κάποια δικαιοδοσία επί των συγκεκριμένων περιοχών, εντούτοις δεν ασκεί πλήρη κυριαρχία, καθώς η απο-αποικιοποίηση αυτών δεν έχει ολοκληρωθεί σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο. Συνεπώς, η παραμονή του ΗΒ στα ρηθέντα εδάφη αποτελεί μια συνεχιζόμενη παράνομη πράξη, που ενεργοποιεί τη διεθνή ευθύνη του ΗΒ», είπε.
Όπως εξήγησε ο Δρ Ιωαννίδης, προσφάτως εκδοθείσα απόφαση του ITLOS πραγματεύεται διάφορα προδικαστικά ζητήματα, μεταξύ των οποίων το βασικό ερώτημα σε σχέση με το ποιο πρέπει να θεωρείται το παράκτιο κράτος όσον αφορά το Αρχιπέλαγος Τσάγκος.
«Ένα Διαιτητικό Δικαστήριο που είχε συσταθεί για να επιληφθεί της διαφοράς μεταξύ Μαυρικίου και ΗΒ απεφάνθη το 2015 ότι δεν είχε αρμοδιότητα να εκδικάσει το ζήτημα αυτό, γιατί ο μηχανισμός επίλυσης διαφορών της Σύμβασης ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας δεν προβλέπει την επίλυση εδαφικών διαφορών. Το Τμήμα του ITLOS, όμως, ξεπέρασε τον συγκεκριμένο δικονομικό σκόπελο λέγοντας ότι δεν υπάρχει πλέον εδαφική διαφορά και ότι μετά τη Γνωμοδότηση του 2019 παράκτιο κράτος θεωρείται ο Μαυρίκιος», είπε.
Βέβαια, συνέχισε ο Δρ Ιωαννίδης, το συγκεκριμένο εύρημα του Δικαστηρίου δεν ερείδεται σε στέρεα νομική βάση, καθώς το Τμήμα δεν αιτιολόγησε επαρκώς την απόφασή του να θεωρήσει τον Μαυρίκιο ως το παράκτιο κράτος σε σχέση με το Αρχιπέλαγος.
Εν πάση περιπτώσει, επεσήμανε, η απόφαση αυτή αποτελεί κόλαφο για το ΗΒ και επιβεβαιώνει ότι η παρουσία του στο Αρχιπέλαγος είναι επισφαλής. «Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στον τεράστιο διπλωματικό και νομικό αγώνα στον οποίο έχει αποδυθεί το κράτος του Μαυρικίου τα τελευταία χρόνια. Αξίζει να σημειωθεί ότι για τις θαλάσσιες οριοθετήσεις της Κύπρου με τα γειτονικά κράτη είχαν χρησιμοποιηθεί τμήματα των ακτών της νήσου που βρίσκονται υπό βρετανικό έλεγχο».
«Αυτό, όμως, έγινε σε διακρατικό επίπεδο και όχι ενώπιον δικαστηρίου. Οι εξελίξεις αναφορικά με το δίκαιο της απο-αποικιοποίησης τα τελευταία χρόνια καταδεικνύουν πως η πρακτική που εφαρμόζει το ΗΒ στο Τσάγκος και την Κύπρο παραβιάζουν το Διεθνές Δίκαιο. Συνακόλουθα, η Κυπριακή Δημοκρατία έχει ισχυρά νομικά όπλα για να μπει σε μια συζήτηση με το ΗΒ για το καθεστώς των Βρετανικών Βάσεων στην Κύπρο», κατέληξε.
