ΤΟΥΡΚΙΑ Αναθεωρητισμός και Συγκρούσεις

Print Friendly, PDF & Email
- Advertisement -

Πρόσφατα κυκλοφόρησε το τελευταίο βιβλίο του Ταξιάρχου ε.α. Χρήστου Μηνάγια με τίτλο: Τουρκία: αναθεωρητισμός και συγκρούσεις.

Το κείμενο που ακολουθεί δίνει μια καλή εικόνα του περιεχομένου του αλλά και των σύγχρονων τάσεων στην τουρκική κοινωνία και πολιτική.

Την τελευταία δεκαετία, η Τουρκία βρίσκεται σε μια πορεία ευρείας πολιτειακής, πολιτικής και διοικητικής μεταρρύθμισης στη βάση νέων ιδεολογικοπολιτικών στερεοτύπων με ολιγαρχικά χαρακτηριστικά. Εν τω μεταξύ, η μεταρρύθμιση αυτή που τροφοδοτείται από τον αναθεωρητισμό, σύμφωνα με εκτιμήσεις κύκλων που στηρίζουν τον Tayyip Erdoğan θα περάσει στην πολιτική επιστήμη και στην βιβλιογραφία της πολιτικής ιστορίας ως «ερντογανισμός».

Επιπρόσθετα, ο Erdoğan παραπλανητικά δηλώνει σε όλους τους συνομιλητές του ότι, δεν ίδρυσε ένα ιδεολογικό κόμμα αλλά ένα κόμμα «κέντρο». Μάλιστα, προσπαθεί να τους πείσει ότι αυτός δεν άλλαξε, αλλά εξελίχθηκε υλοποιώντας μια πολιορκητική πολιτική για να εξουδετερώσει τις στρεβλές σχέσεις που υπήρχαν στη χώρα του μεταξύ πολιτικής, ΜΜΕ, στρατού, κρατικού μηχανισμού και κεφαλαίου.

Εκτός τούτου, η ερντογανική αντίληψη θεωρεί ότι:

  • Πριν το πραξικόπημα, οι χώρες της Δύσης προσπάθησαν να εκμεταλλευθούν τη νέα κοινωνική πραγματικότητα που είχε ως κεντρικό άξονα την προαναφερθείσα πολιορκητική πολιτική του Τούρκου προέδρου, ωστόσο, αυτό δεν το πέτυχαν.
  • Εάν ο Erdoğan δεν αναθεωρούσε τα πολιτικά του συμπεράσματα και δεν υλοποιούσε μια στρατηγική σύμφωνη με τη ροή των διεθνών εξελίξεων που είχαν δρομολογηθεί η σημερινή Τουρκία δεν θα υπήρχε.

Από την άλλη πλευρά, τουρκικοί κύκλοι που διακρίνονται για την ελεύθερη σκέψη τους θεωρούν ότι, τα τελευταία χρόνια και ειδικά μετά την απόπειρα πραξικοπήματος στις 15-07-2016, η Τουρκία βιώνει μια πολύ σοβαρή θεσμική κατάρρευση, η οποία εστιάζεται σε δύο θεωρίες που η μια επικαλύπτει την άλλη: τη θεωρία της «Μεγάλης Αθλιότητας» και τη θεωρία της «Πολιορκίας του Κράτους».[1]

Σύμφωνα με τη θεωρία της «Μεγάλης Αθλιότητας», η Κατάσταση Εκτάκτου Ανάγκης που επιβλήθηκε κατά των γκιουλενιστών στις 20-07-2016 και παρατάθηκε για επτά τρίμηνα μέχρι τις 18-07-2018, επεκτάθηκε ενσυνείδητα και σε άλλους αντιπάλους του Erdoğan. Αυτό έχει ως στόχο την επιβολή από τον κρατικό μηχανισμό μιας κατάστασης, όπου όλες οι ανεξάρτητες σκέψεις θα ασφυκτιούν από τα νέα ιδεολογικοπολιτικά στερεότυπα που επέβαλε ο Τούρκος πρόεδρος.

Η δεύτερη θεωρία  της «Πολιορκίας του Κράτους» αναφέρει ότι, μετά την αποπομπή των γκιουλενιστών από τις θέσεις που αυτοί κατείχαν στον κρατικό μηχανισμό, πραγματοποιήθηκε μια ταχεία και ευρεία «ανακατάληψη» της δικαιοσύνης, καθώς επίσης των Φορέων άμυνας, ασφάλειας και πληροφοριών. Μάλιστα, τα άτομα που τοποθετήθηκαν στις θέσεις αυτές εντάσσονται σε μια σύνθεση που περιλαμβάνει ευρασιατιστές, ακραίους εθνικιστές και ομάδες του παλαιού βαθέος κράτους. Εκτός τούτου, στις περισσότερες περιπτώσεις μεσαίων και χαμηλόβαθμων στελεχών δεν τέθηκε ως βασικό κριτήριο η αξιολόγηση βάσει προσόντων, αλλά οι συστατικές επιστολές από τον κομματικό μηχανισμό, πρωτίστως του κυβερνόντος κόμματος ΑΚΡ και δευτερευόντως του Εθνικιστικού Κόμματος ΜΗΡ που στηρίζει τις επιλογές Erdoğan.

Συνεπώς, η κατάσταση που έχει διαμορφωθεί εν όψει όλων των παραπάνω έχει ως εξής:

  • Ο νέος κρατικός μηχανισμός θεωρεί ότι, η Τουρκία τελεί υπό πολιορκία και ότι συνεχώς αυτός καλείται να αντιμετωπίσει τα νέα σχέδια που συντάσσονται για το διαμελισμό της χώρας. Η αντίληψη αυτή, πέραν της γεωπολιτικής διάστασης, έχει ως στόχο την προσέλκυση ψηφοφόρων της εθνικιστικής συντηρητικής βάσης, οι οποίοι έχουν δύο βασικά συνθήματα: «Το Έθνος Στρατιώτης» και «Για μια Νέα Μεγαλύτερη Τουρκία».
  • Στην κατάσταση του «πολέμου χωρίς τέλος» που έχει περιέλθει η Τουρκία, γίνεται ευρεία χρησιμοποίηση του όρου «εσωτερικός εχθρός», στοχοποιώντας με αυτόν τον τρόπο τις αντιπολιτευόμενες εφημερίδες, δημοσιογράφους και ακαδημαϊκούς, την κοινωνία των πολιτών, καθώς επίσης πολιτικές και πολιτιστικές πρωτοβουλίες, όπως συνέδρια, ημερίδες και συζητήσεις με τη συμμετοχή Τούρκων και αλλοδαπών επιστημόνων-ερευνητών.
  • Η πολιτική επικαιρότητα της Τουρκίας θα συνεχίσει να είναι επικεντρωμένη σε τέσσερα θέματα: στους γκιουλενιστές, στην οικονομική κρίση που διέρχεται η χώρα, στις περιφερειακές εξελίξεις, καθώς επίσης στα προβλήματα της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής με τις Ηνωμένες Πολιτείες όπως, οι S-400, τα F-35 και η απόφαση της Άγκυρας να ενεργεί αυτόνομα στη Συρία. Όλα αυτά έχουν ως συνέπεια η Τουρκία να χαρακτηρίζεται ως μια χώρα που απομακρύνεται από τη Δύση και ως μια σύμμαχος του ΝΑΤΟ που δεν εμπνέει εμπιστοσύνη και θέτει σε κίνδυνο την ασφάλεια της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας. Μάλιστα, το γεγονός ότι, η Τουρκία τείνει να συμπεριληφθεί από τους Αμερικανούς στην κατηγορία των χωρών που επιβάλλονται κυρώσεις (όπως η Ρωσία, το Ιράν και η Βενεζουέλα) αναμφίβολα θα πρέπει να τύχει ιδιαίτερης αξιολόγησης από την ελληνική πλευρά όχι μόνο για τις ευκαιρίες που δημιουργούνται αλλά και για τους κινδύνους-ασύμμετρες απειλές που μπορεί να προκύψουν.

Η Τουρκία αποτελεί μια δύναμη μεσαίου μεγέθους στο παγκόσμιο σύστημα, κατέχοντας την 37η θέση στην έκταση, την 19η στον πληθυσμό, την 17η στην οικονομία και την 9η στις ένοπλες δυνάμεις. Συγκεκριμένα, αυτή δεν είναι ούτε υπερδύναμη, ούτε μεγάλη δύναμη, ούτε περιφερειακή δύναμη, αλλά είναι μια χώρα που έχει τις δυνατότητες να παρεμβαίνει στρατιωτικά, πολιτιστικά και οικονομικά σε περιφερειακό επίπεδο. Γι’ αυτό το λόγο Τούρκοι αναλυτές θεωρούν ότι η χώρα τους αποτελεί μια «υποπεριφερειακή» δύναμη, της οποίας η θέση στην παγκόσμια ισορροπία ισχύος αποτυπώνεται στο ακόλουθο διάγραμμα:[2]

Τα στοιχεία που καθορίζουν τις αρχές της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής διακρίνονται σε δύο κατηγορίες: στα δομικά και σε αυτά που αφορούν σε συγκεκριμένες χρονικές περιόδους. Σε ό,τι έχει να κάνει με τα δομικά στοιχεία, αυτά σχεδόν δεν έχουν αλλάξει από την τελευταία περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και περιλαμβάνουν τη γεωγραφία, τη δημογραφική δομή, την ιστορία και τους βασικούς στόχους της εθνικής πολιτικής. Ειδικότερα:

Η γεωγραφία έχει να κάνει με το γεγονός ότι, η Τουρκία ευρίσκεται στο κομβικό γεωπολιτικό σημείο, το οποίο διαχωρίζει τον υπερατλαντικό κόσμο με τον αντίστοιχο ασιατικό όπου οι οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικές αναταράξεις βρίσκονται συνεχώς στο προσκήνιο. Το γεγονός αυτό έχει ως συνέπεια οι εν λόγω κλυδωνισμοί να επηρεάζουν άμεσα την Τουρκία.

Η δημογραφική δομή της Τουρκίας έχει τις ρίζες της σε μουσουλμάνους με καταγωγή από την Κεντρική Ασία. Ωστόσο, οι οθωμανικές καταβολές και οι μετακινήσεις πληθυσμών κατέστησαν την Τουρκία μια χώρα η οποία διεκδικεί δημογραφικό ρόλο, ταυτόχρονα, στην Ευρώπη, στην Ασία, στη Μεσόγειο, στη Μαύρη Θάλασσα, στα Βαλκάνια και στον Καύκασο.

Η ιστορία, ως δομικό στοιχείο της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής, αφορά στην επιδίωξη της Άγκυρας να αποκαταστήσει τις γέφυρες επικοινωνίας με τους λαούς και τα κράτη που τελούσαν υπό την κατοχή των Οθωμανών και στη συνέχεια να διεισδύσει σε αυτά πολιτιστικά, οικονομικά και πολιτικά.

Και τέλος, οι βασικοί στόχοι της εθνικής πολιτικής έχουν να κάνουν με την τουρκική αντίληψη ότι, μια ανεξάρτητη εσωτερική πολιτική και οικονομική ισχύς θα έχει ως αποτέλεσμα τη δυνατότητα ενάσκησης μιας ανεξάρτητης εξωτερικής πολιτικής σε έναν ευρύ γεωγραφικό χώρο εξοπλισμένη με την ιστορία και την πολιτιστική ταυτότητα. Φυσικά, η ανεξαρτησία στην εσωτερική πολιτική φαίνεται ότι έχει επιτευχθεί με τη νέα δομή του προεδρικού συστήματος. Όμως, αυτό που προκαλεί αμφιβολίες είναι η ανεξαρτησία της τουρκικής οικονομίας, η οποία εκτιμάται ότι δεν θα επιτευχθεί πριν από το τέλος του 2020. Επιπρόσθετα, η απόφαση της Άγκυρας να τηρεί ίσες αποστάσεις μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών και Ρωσίας μπορεί να δημιουργεί προβλήματα στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις με άμεσες επιπτώσεις στην οικονομική της ισχύ, ωστόσο η Τουρκία εκτιμά ότι, τελικά θα αναβαθμισθεί το περιφερειακό και εν μέρει το παγκόσμιο προφίλ της. Αναφορικά με τις ρωσοτουρκικές σχέσεις, η ακόλουθη δήλωση του Tayyip Erdoğan είναι ενδεικτική των τουρκικών προθέσεων και σχεδιασμών: «Τα κύρια στοιχεία που καθορίζουν τις σχέσεις της Τουρκίας με τη Ρωσία είναι η καλή γειτονία, τα κοινά συμφέροντα και ο αμοιβαίος σεβασμός. Μέχρι τώρα έγιναν αρκετά βήματα, όμως αυτά δεν είναι αρκετά. Γι’ αυτό θα συνεχίσουμε τις προσπάθειες ώστε η συνεργασία μας να βελτιωθεί ακόμη περισσότερο.».

Στο βιβλίο αυτό γίνεται προσπάθεια καταγραφής των πολύπλοκων και πολυδιάστατων εσωτερικών ισορροπιών που υπάρχουν στην Τουρκία, καθώς επίσης μια λεπτομερής περιγραφή της στρατηγικής αντίληψης και των σχεδιασμών της Άγκυρας προκειμένου να υλοποιηθούν οι επιδιώξεις της. Όλα τα στοιχεία του βιβλίου αποτελούν προϊόν προσωπικής έρευνας του συγγραφέα και προέρχονται αποκλειστικά από τουρκικές ανοικτές πηγές όπως, εφημερίδες, περιοδικά, βιβλία, τηλεοπτικές εκπομπές, κέντρα στρατηγικών μελετών, καθώς επίσης αναλύσεις και συνεντεύξεις Τούρκων πολιτικών, ανωτάτων αξιωματικών ε.α., δημοσιογράφων, διεθνολόγων κ.λπ.

Η γενική εικόνα που προκύπτει από την αξιολόγηση των παγκόσμιων εξελίξεων αποτυπώνεται σε τέσσερεις όρους: «ασάφεια», «αστάθεια», «εύπλαστα σύνορα» και «διασύνδεση όλων των εξελίξεων μεταξύ τους». Στο πλαίσιο αυτό, οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις από τη μια πλευρά αναδιοργανώνουν τη δομή τους και από την άλλη προσπαθούν να ανταποκριθούν σε αποστολές, οι οποίες συνεχώς διαφοροποιούνται και πολλαπλασιάζονται. Μάλιστα, η συνεχής διαφοροποίηση των αποστολών δημιουργεί πολλούς κινδύνους αποτυχίας δεδομένου ότι, για κάθε μια από αυτές απαιτούνται διαφορετική ηγεσία και καθοδήγηση, διαφορετικές προδιαγραφές, ικανότητες, δυνατότητες, γνώσεις και πληροφορίες, καθώς επίσης διαφορετική εκπαίδευση, λογιστική υποστήριξη, εξοπλισμός και χρόνος ολοκλήρωσης.[3]

Στο Πρώτο Μέρος του βιβλίου περιγράφεται η ιδεολογική και πολιτική δομή, η σκληρή ισχύς (hard power) και τα γεωπολιτικά οράματα της Τουρκίας, όπως αυτά διαμορφώθηκαν μετά την απόπειρα του πραξικοπήματος στις 15-07-2016. Επιπλέον, αναλύεται η ανατομία του παραπάνω πραξικοπήματος, ο σχεδιασμός της εθνικής ασφάλειας της Τουρκίας, τα νέα δόγματα επιχειρήσεων των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων και χρησιμοποίησης της ναυτικής ισχύος, καθώς επίσης το δόγμα συγκρότησης παραστρατιωτικών δομών.

Επειδή η τουρκική τακτική της επιβολής τετελεσμένων δεν μας είναι άγνωστη και με αφορμή τις ανησυχητικές δηλώσεις κυβερνητικών αξιωματούχων της Τουρκίας, στα Κεφάλαια 7 και 8 του Πρώτου Μέρους γίνεται μια καταγραφή της επιθετικής στρατηγικής της Τουρκίας στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, καθώς επίσης αποτυπώνεται η επιχειρηματολογία και η προπαγάνδα της Άγκυρας για το καθεστώς των ελληνικών νησιών στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Συγχρόνως, καταδεικνύεται η τουρκική επιδίωξη επικαιροποίησης των Συνθηκών και Συμφωνιών που έχουν υπογραφεί ώστε να εξυπηρετηθούν τα συμφέροντα της Τουρκίας στο πλαίσιο του Πολιτικού και όχι του Διεθνούς Δικαίου.

Με την ίδια διαδικασία σκέψης, η Άγκυρα διατύπωσε επίσημα τη γεωπολιτική διάσταση του όρου «Mavi Vatan (Γαλάζια Πατρίδα)» με πέντε φράσεις: α. Η Τουρκία θα υπερασπισθεί τα νόμιμα και κυριαρχικά δικαιώματα της σε όλες τις περιοχές της θαλάσσιας δικαιοδοσίας της στη Μεσόγειο, τις οποίες είτε ανακήρυξε είτε δεν ανακήρυξε ακόμη. β. Η Τουρκία θα ανταπαντήσει σε κάθε είδους παραβίαση που θα γίνει στη «Mavi Vatan», όπως έπραξε στις παραβιάσεις που έγιναν στον τουρκικό χερσαίο χώρο. γ. Η Τουρκία δεν θα επιτρέψει σε καμία δύναμη να σφετερισθεί το μερίδιο της «KKTC» (σ.σ. ψευδοκράτος στην κατεχόμενη Κύπρο) από τον πλούτο της Μεσογείου. δ. Η Τουρκία θα υπερασπισθεί τα δικαιώματα της «KKTC» με τον ίδιο τρόπο που υπερασπίζεται τα δικά της δικαιώματα. ε. Η Τουρκία θα τηρήσει την ίδια στάση και συμπεριφορά έναντι όλων των κρατών που επιθυμούν μια ακριβοδίκαιη συνεργασία στη Μεσόγειο στο πλαίσιο μιας ειλικρινούς και καλόπιστης αντίληψης.

Στο Δεύτερο Μέρος του βιβλίου αναλύεται ο στρατηγικός σχεδιασμός της Άγκυρας που φέρει την ονομασία «Ασπίδα της Τουρκίας (Türkiye Kalkanı)» προκειμένου να αποτραπεί η γεωπολιτική αποσύνθεση, όπως την αντιλαμβάνονται οι Τούρκοι, της ευρύτερης περιοχής. Ειδικότερα, επιχειρείται η αποκωδικοποίηση της τουρκικής αντίληψης και η αξιολόγηση των ενεργειών της Τουρκίας που αφορούν στη διαχείριση των κρίσεων στα Θέατρα Επιχειρήσεων στη Συρία και το βόρειο Ιράκ.

Στο Τρίτο Μέρος του βιβλίου παρατίθενται τα δημογραφικά χαρακτηριστικά, καθώς επίσης οι πολιτικές και κοινωνικές τάσεις που υπάρχουν στην Τουρκία προκειμένου να αναδειχθούν όλα εκείνα τα στοιχεία που θα δώσουν στον αναγνώστη τη δυνατότητα να αντιληφθεί την πραγματική διάσταση της τουρκικής δημογραφικής ισχύος μετά το 2014. Σημειωτέον ότι, την εν λόγω χρονική περίοδο ο Tayyip Erdoğan εκλέχθηκε δύο φορές πρόεδρος Δημοκρατίας, διεξήχθησαν τρεις φορές βουλευτικές εκλογές, μια φορά δημοτικές εκλογές και το δημοψήφισμα για την αλλαγή του Συντάγματος και του πολιτεύματος της χώρας από προεδρευόμενη σε προεδρική Δημοκρατία, καθώς επίσης πραγματοποιήθηκε η απόπειρα πραξικοπήματος στις 15-07-2016 και διεξήχθησαν στρατιωτικές επιχειρήσεις πέραν των συνόρων στη Συρία και το βόρειο Ιράκ.

Στο Τέταρτο Μέρος του βιβλίου παρατίθενται τα εξαγόμενα συμπεράσματα και οι προβληματισμοί που δημιουργούνται για την Ελλάδα και την Κύπρο. Επισημαίνεται ότι, οι προβληματισμοί αυτοί προκύπτουν από το νέο δόγμα της Άγκυρας «και στο πεδίο των επιχειρήσεων και στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων», καθώς επίσης από την αναθεωρημένη αντίληψη της περί εθνικής ασφάλειας. Επίσης στο Μέρος αυτό παρατίθενται τα Παραρτήματα και οι Χάρτες που αφορούν στους επιχειρησιακούς σχεδιασμούς των Τούρκων.

Τέλος, η επιλογή της φωτογραφίας στο εξώφυλλο του βιβλίου και της ρήσης του Ιφικράτη στην αρχική σελίδα αυτού προέκυψε από την αναγκαιότητα να επισημανθούν:

  • Η Τακτική της Ημισελήνου (Hilal Taktiği), η οποία αναλύεται εκτενώς, διότι αποτελεί τη βάση των τουρκικών επιθετικών σχεδιασμών από το στρατηγικό έως το τακτικό επίπεδο, προκειμένου ο αντίπαλος να βρεθεί προ αδιεξόδου και να αποστερηθεί από αυτόν κάθε δυνατότητα αντίδρασης. Η εν λόγω τακτική εφαρμόζεται στα γεωπολιτικά πεδία δράσης της Άγκυρας, καθώς επίσης στις στρατιωτικές επιχειρήσεις των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων, πέραν των συνόρων, στη Συρία και το βόρειο Ιράκ.
  • Οι στρατιωτικές αρετές και η πολιτική σοφία του Αθηναίουστρατηγού Ιφικράτη (415-353) π.Χ., οι οποίες αποτελούν παράδειγμα για τη σύλληψη και εφαρμογή των νεωτερισμών που θα συμβάλουν στην αντιμετώπιση της Hilal Taktiği (Τακτική της Ημισελήνου).

[1] Τουρκική εφημερίδα Cumhuriyet, Aslı Aydıntaşbaş, 25-10-2017

[2] Sait Yılmaz, 21yyte.org/tr, 04-03-2019

[3] www.milliyet.com.tr, Nihat Ali Özcan, 12-02-2019

*Το κείμενο δημοσιεύθηκε στη “Μακεδονία της Κυριακής”

spot_img

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Διαβάστε ακόμα

Stay Connected

2,900ΥποστηρικτέςΚάντε Like
2,767ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
29,800ΣυνδρομητέςΓίνετε συνδρομητής
- Advertisement -

Τελευταία Άρθρα