11 Ιουλίου. Τέτοια μέρα, πολύτιμη. Της αγίας ισαποστόλου Όλγας, που την έστρεψε στο Άκτιστο Φως από τη βάρβαρη ως τότε ζωή της η επίσκεψή της στη Βασιλεύουσα. Και ίσως, κάτι μέσα μου σήμερα το ψιθυρίζει, συνέβαλε σε αυτό και το φως από τα μικρά παράθυρα στις ποικίλες κόγχες του ναού της του Θεού Σοφίας. Κι ίσως, μου λέει ακόμη ο λογισμός, συνέβαλλαν και οι ψαλμωδίες, που άκουσε εκεί να χτυπούν σε τρούλους και τρουλίσκους, ημιχώνια και σφαιρικά τρίγωνα, κάνοντας ένα τεράστιο, σοφά μελετημένο αντηχείο. Και επέστρεψε στην πατρίδα της να μιλήσει για την ακριβή της εμπειρία. Και όποιος κατάλαβε.
Να τολμήσω να πω πως λυπάμαι σήμερα, 11 Ιουλίου, για την Αγια-Σοφιά; Όχι, δεν θα το τολμήσω. Γιατί δεν ξέρω τι σημαίνει η σημερινή απόφαση της γείτονος κυβέρνησης στο μείζον σχέδιο της Οικονομίας του Θεού. Γιατί όσοι μιλούν για τη διατήρηση του μουσειακού καθεστώτος στηρίζονται σε έναν «οικουμενικό και υπεράνω θρησκευμάτων χαρακτήρα» του κτίσματος, τυφλοί τον τε νουν τα τε όμματα. Γιατί θυμάμαι έναν μακαριστό πια ιερωμένο, σοφό Κωνσταντινουπολίτη, που πριν είκοσι τόσα χρόνια είχε πει: Αν ποτέ ξανακάνουν την Αγία Σοφία τζαμί, να σκεφτείτε ότι ίσως τότε κάποιες ψυχές, έστω μουσουλμάνοι, θα μπουν στον ναό με φόβο Θεού και όχι αδιάφορα, σαν τουρίστες. Και ίσως τότε κάτι να τους αποκαλυφθεί.
Συγχωρέστε με, όμως, σήμερα, παπούλη μου, που σας χρωστάω τόσα πολλά. Δεν θα ήθελα να σας κρύψω μια μικρούλα, ανθρώπινη θλίψη στην καρδιά μου. Στο μυαλό μου συμφύρονται οι έννοιες και οι λέξεις. Σοφία: η θεϊκή ιδιότητα, η ανθρώπινη αρετή, το ίδιον των ιερών συγγραφέων-θεοπνευστία, το θείο δώρο-δώρο του Αγίου Πνεύματος, η ανθρώπινη ενασχόληση-φιλοσοφία ή εν γένει η επιστήμη, τελικά και κυρίως ο Ίδιος ο Θεός και μάλιστα ο Υιός και Λόγος, το Δεύτερο Πρόσωπο της Αγίας Τριάδος ενσαρκωμένο, η του Θεού Σοφία. Και τόσο που μου αρέσει να ακούω τους παλιούς καιρούς. Και τόσο που αγαπώ να αφουγκράζομαι μορφές αναδυόμενες από παλιές σελίδες. Μα σήμερα έχω θλίψη.
Μου μοιάζει σήμερα κι αυτή να είναι μια απώλεια. Λέτε να κάνω λάθος; Δεν θέλω να σκεφτώ τις διάφορες στιγμές του ναού μες στους αιώνες. Δεν θέλω να σκεφτώ την αρχική, κωνσταντίνεια βασιλική ή τους μετέπειτα ευρηματικούς αρχιτέκτονες Ανθέμιο και Ισίδωρο. Δεν θέλω να σκεφτώ τις αλλεπάλληλες καταστροφές και δοκιμές στον μεγάλο τρούλο ή τους ανά τους αιώνες ζωγράφους και ψηφοθέτες. Δεν θέλω να σκεφτώ τις στέψεις και τα κηρύγματα, δεν θέλω να σκεφτώ τις αλώσεις και τις βεβηλώσεις. Δεν θέλω να σκεφτώ τα κρυμμένα κάτω από σοβάδες Χερουβείμ, που αποκαλύπτουν ακόμη σήμερα οι αρχαιολόγοι. Δεν θέλω να σκεφτώ τα ψηφοθετημένα πρόσωπα αυτοκρατόρων και αυτοκρατορισσών, παλίμψηστα της Ιστορίας. Δεν θέλω καν να σκεφτώ το άρρητο κάλλος του Προσώπου του Κυρίου στο αφιερωματικό ψηφιδωτό του Λέοντος Στ΄ του Σοφού ή στις Δεήσεις. Σκέπτομαι μονάχα σήμερα, 11 Ιουλίου, τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Ζ΄ τον Πορφυρογέννητο να συνοδεύει με έναν τρόπο ανδρείο και ευγενή τη βασίλισσα των Ρως Όλγα στον ναό της του Θεού Σοφίας. Να δρασκελίζουν τις βαριές της Αγια-Σοφιάς τις πόρτες και να εισέρχονται, καίτοι βασιλείς ελάχιστοι κι αυτοί, στο Φως.
Τέτοια μέρα σήμερα, πολύτιμη, κι εμείς θλιβόμενοι αλλ’ ου στενοχωρούμενοι. Μέρα ενός ανθρώπινου πένθους για Τον Ναό. Μέρα μιας μικρής θλίψης. Με την ελπίδα αυτή η θλίψη να μας λειάνει λίγο ακόμη. Να γίνουμε ψηφίδες αλμυρές στο Πρόσωπό Του, έτσι όπως σχηματίζεται η Ιστορία του κόσμου.
