Τα υποτιθέμενα κέρδη της Τουρκίας είναι δαπανηρές ψευδαισθήσεις

του Δημήτρη Τσαϊλά, Υποναυάρχου ε.α.

Η σύνοδος κορυφής Τραμπ-Ερντογάν στις 25 Σεπτεμβρίου 2025 ήταν μια δίωρη παράσταση στον Λευκό Οίκο όπου η αμερικανική ισχύς, το προσωπικό εγώ και η συναλλακτική πολιτική επισκίασαν συμμαχίες, θεσμούς και δημοκρατικούς κανόνες.

Ο ισχυρισμός του πρέσβη Τομ Μπαράκ ότι ο Ερντογάν χρειαζόταν την «νομιμότητα» των ΗΠΑ δεν ήταν απλώς ουδέτερος, ήταν μάλλον προσβλητικός. Υπονοούσε ότι η κυριαρχία της Τουρκίας, η συναίνεση του λαού της και η αξιοπιστία των εκλογών της θα μπορούσαν με κάποιο τρόπο να «παραχωρηθούν» από την Ουάσιγκτον. Οι ηγέτες της τουρκικής αντιπολίτευσης δικαίως το επεσήμαναν αυτό: η νομιμότητα προέρχεται από το έθνος, όχι από μια ξένη πρωτεύουσα ή έναν ηγέτη τύπου ριάλιτι.

Ο ίδιος ο Τραμπ, που ποτέ δεν σεβόταν τις διπλωματικές συμβάσεις, αστειεύτηκε ότι ο Ερντογάν «γνώριζε περισσότερα για τις νοθευμένες εκλογές από οποιονδήποτε άλλον», υποβιβάζοντας τις πολύπλοκες σχέσεις μεταξύ κρατών σε μια ωμή σύγκριση προσωπικών αυταρχισμών. Οι δηλώσεις του Ρούμπιο ήταν χειρότερες: Η Τουρκία, ισχυρίστηκε, «παρακαλούσε» τις ΗΠΑ για προσοχή, ενώ ακόμη και η Χαμάς υποτίθεται ότι υποτάσσονταν στον Τραμπ. Το μήνυμα ήταν αδιαμφισβήτητο: οι σύμμαχοι είναι πελάτες, οι ηγέτες είναι θεοί και η διεθνής διπλωματία είναι ένα στάδιο για την αμερικανική αυτο-εξύψωση.

Κι όμως, τα υποτιθέμενα «κέρδη» για την Τουρκία είναι δαπανηρές ψευδαισθήσεις. Μια 20ετής συμφωνία για το LNG αυξάνει την ενεργειακή εξάρτηση από τις ΗΠΑ, μια συμφωνία για την πυρηνική ενέργεια για πολιτικούς σκοπούς συνδέει την Τουρκία με μια ακόμη τροχιά αμερικανικής επιρροής και η παραγγελία αεροσκαφών της Boeing μοιάζει περισσότερο με δωροδοκία για καλή θέληση παρά με στρατηγική νίκη. Στα πραγματικά ζητήματα, όπως πρόσβαση των F-35, προμήθεια F-16, διαμεσολάβηση στη Γάζα, η Τουρκία δεν έλαβε τίποτα άλλο παρά αόριστες υποσχέσεις και υπό όρους χειρονομίες.

Φαίνεται ότι η Τουρκία δεν πρόκειται να καταφέρει προσέγγιση με τους Αμερικανούς όσον αφορά τους S-400, όσα σχέδια και να προβάλλουν, εκτός κι αν τους στείλουν πίσω στη Ρωσία. Αυτή η εκτίμηση απορρέει από αυτά που μας διδάσκει ο Θουκυδίδης με τους λόγους του Διοδότου για τις σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας και τη προμήθεια του Ρωσικού Α\Α συστήματος S-400.

Οι ΗΠΑ βρέθηκαν μπροστά στην πιο ορθολογική διαχείριση της ισχύος, που επιβάλλει ότι τους αδύναμους δεν πρέπει να τους εξοντώνει ο ισχυρός, αλλά να τους απομυζεί. Οι αποστάτες, Τούρκοι πρέπει να επιστρέψουν στην ηγεμονία – με την ουρά στα σκέλια – όσο το δυνατό πιο σύντομα και πιο ανέξοδα. Όσοι πιστεύουν στην εκ των προτέρων καθορισμένη θανατική ποινή σε βάρος της Τουρκίας, είναι προφανές ότι δεν εξυπηρετεί αυτόν τον προσανατολισμό, καθώς θα τους εξαναγκάσει να αγωνιστούν μέχρις εσχάτων φέρνοντας μόνο ζημιές. Η σύνεση, ως παντοδύναμο πολιτικό όπλο των ισχυρών, καθιστά σαφές ότι δεν υπάρχει πιο σώφρων πολιτικός δρόμος από την κερδοφορία που τελεί εν ειρήνη. Οι εξάρσεις και οι αποστασίες δε συμφέρουν τους ισχυρούς. Πόσο μάλλον η χρονική παράτασή τους. Η συγχώρεση οφείλει να προβάλλεται ως ύψιστη γενναιοδωρία. Αν η ισχύς καταφέρει και φορέσει πειστικά το ουμανιστικό προσωπείο, θα διαρκέσει επ’ άπειρο, αφού θα έχει ματαιώσει όλες τις αντιστάσεις. Ο υποτελής πρέπει να νιώθει προστατευμένος από τον ισχυρό και – αν είναι δυνατό – να μην αντιλαμβάνεται την εκμετάλλευση που υφίσταται.

Αυτή η σύνοδος κορυφής υπογραμμίζει μια επικίνδυνη τάση: η περσοναλιστική διπλωματία υπερισχύει των θεσμικών κανόνων, οι συναλλακτικές σχέσεις και οι κολακείες αντικαθιστούν τις στρατηγικές συνεργασίες και οι δημοκρατικές αρχές υποβαθμίζονται υπέρ του θεάματος. Η Τουρκία αντιμετωπίστηκε λιγότερο ως σύμμαχος του ΝΑΤΟ και περισσότερο ως πιόνι στο σκηνικό του Τραμπ, στο οποίο αναμενόταν να υποκύψει στις αμερικανικές ιδιοτροπίες, ενώ παράλληλα ταπεινώθηκε δημόσια.

Αν αυτή η σύνοδος κορυφής μείνει στη μνήμη των Τούρκων για κάτι, αυτό θα πρέπει να είναι ως μια προειδοποιητική ιστορία: όταν η διπλωματία γίνεται τσίρκο, το έθνος πληρώνει το τίμημα, ενώ οι προσωπικότητες παίζουν πολιτικά με τον κόσμο.

*Ο Δημήτριος Τσαϊλάς είναι απόστρατος Αξιωματικός του ΠΝ, δίδαξε επί σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως καθώς και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου. Σήμερα είναι συνεργάτης και ερευνητής του Institute for National and International Security(INIS), και του Strategy International (SI) και του Research Institute for European and American Studies (RIEAS).