Τα νέα όπλα ακριβείας της Τουρκίας τροφοδοτούν περιφερειακές εντάσεις

7 Αυγούστου 2025 | FDD’s Long War Journal

Σινάν Τζιντί | Ανώτερος Συνεργάτης

Ο υπερηχητικός βαλλιστικός πύραυλος Tayfun Block-4 σε έκθεση στη Διεθνή Έκθεση Αμυντικής Βιομηχανίας (IDEF) στην Κωνσταντινούπολη, Τουρκία, στις 27 Ιουλίου 2025. (Murat Sengul/Anadolu μέσω Getty Images)

Στα τέλη Ιουλίου, τουρκικές αμυντικές εταιρείες αξιοποίησαν τη Διεθνή Έκθεση Αμυντικής Βιομηχανίας 2025 (IDEF) για να παρουσιάσουν τις τελευταίες προσθήκες στο οπλοστάσιο της χώρας. Στην κορυφή της εκδήλωσης βρέθηκαν δύο εντυπωσιακές εξελίξεις: ο υπερηχητικός βαλλιστικός πύραυλος «Tayfun Block-4» και η διατρητική, μη πυρηνική θερμοβαρική βόμβα «Gazap». Και τα δύο όπλα, τα οποία πλέον βρίσκονται στη διάθεση των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων, είναι ικανά να πλήξουν στόχους βαθιά εντός των εδαφών του Ισραήλ, της Ελλάδας και της Κύπρου — γειτόνων που ήδη αντιμετωπίζουν με έντονη καχυποψία τις φιλοδοξίες της Άγκυρας.

Ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν παρουσίασε την πρεμιέρα αυτών των συστημάτων ως ένα εθνικό ορόσημο. Μιλώντας στην τελετή έναρξης της IDEF, δήλωσε: «Σήμερα, δεν παρακολουθούμε μόνο την ανάπτυξη της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας, αλλά και την πορεία ενός έθνους προς την ανεξαρτησία· βλέπουμε την ιστορία μιας χώρας που αναδύεται κάτω από τον δικό της ουρανό, με τα δικά της φτερά».

Η διατύπωση του Ερντογάν είναι σκόπιμη. Η παρουσίαση των Tayfun 4 και Gazap δεν αποτελεί μεμονωμένο γεγονός, αλλά το πιο πρόσφατο στάδιο σε μια ευρύτερη μεταμόρφωση. Υπό την ηγεσία του, ο τομέας της άμυνας στην Τουρκία έχει εξελιχθεί σε έναν από τους μεγαλύτερους παγκοσμίως, καλύπτοντας εκτιμώμενα το 80 τοις εκατό των στρατιωτικών αναγκών της χώρας. Ο κλάδος περιλαμβάνει πλέον περισσότερες από 3.500 εταιρείες, απασχολεί πάνω από 100.000 άτομα και παράγει ετήσιο κύκλο εργασιών που ξεπερνά τα 20 δισεκατομμύρια δολάρια.

Η ώθηση της Τουρκίας για μια αυτάρκη αμυντική βιομηχανία χρονολογείται από τη δεκαετία του 1970, όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες επέβαλαν πολυετές εμπάργκο όπλων στην Τουρκία μετά την εισβολή της τελευταίας στην Κύπρο το 1974. Η αναστολή αυτή διέκοψε την προμήθεια ανταλλακτικών και βασικών συστημάτων για τις τουρκικές αεροπορικές και τεθωρακισμένες μονάδες, ωθώντας την Άγκυρα στην υιοθέτηση πολιτικών που στόχευαν στην εγχώρια παραγωγή. Για δεκαετίες, η πρόοδος ήταν περιορισμένη και επικεντρωμένη κυρίως σε κρατικές πρωτοβουλίες υπό την Κρατική Εταιρεία Μηχανικής και Χημικής Βιομηχανίας (MKE).

Η κατάσταση άλλαξε μετά την άνοδο του Ερντογάν στην εξουσία το 2003. Η κυβέρνησή του κατέστησε την καινοτομία στην άμυνα, την έρευνα και την ανάπτυξη εθνική προτεραιότητα, ενισχύοντας συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και επεκτεινόμενη επιθετικά σε συστήματα υψηλής τεχνολογίας. Τα αποτελέσματα είναι χειροπιαστά: ανάπτυξη εγχώριων αρμάτων, υποβρυχίων, πολεμικών πλοίων, ελικοπτέρων και του τουρκικού μαχητικού πέμπτης γενιάς stealth, του «Kaan», που βρίσκεται σήμερα σε φάση δοκιμών.

Τα Tayfun 4 και Gazap αποτελούν περαιτέρω άλμα. Τούρκοι αξιωματούχοι περιγράφουν το Tayfun (Τυφώνας) ως πύραυλο «τέταρτου μπλοκ» που «φτάνει σε υπερηχητικές ταχύτητες», με μήκος 10 μέτρα και βάρος 7.200 κιλά. Το Gazap—που στα τουρκικά σημαίνει «οργή»—είναι το ισχυρότερο μη πυρηνικό όπλο της χώρας, μια θερμοβαρική βόμβα ακριβείας που «δεν έχει κατασκευαστεί απλώς για να προκαλεί ζημιές—\[αλλά] να κατακλύζει… \[προκαλώντας] καταστροφή με χειρουργική ακρίβεια». Και τα δύο συστήματα επεκτείνουν την επιθετική εμβέλεια της Τουρκίας, ενισχύοντας την ικανότητα της Άγκυρας να προβάλει ισχύ σε όλη την ανατολική Μεσόγειο και βαθιά στη Μέση Ανατολή.

Για την Ελλάδα και την Κύπρο, τα νέα όπλα επιβεβαιώνουν διαχρονικές ανησυχίες. Και τα δύο κράτη-μέλη της ΕΕ επισημαίνουν το ναυτικό δόγμα της Τουρκίας περί «Γαλάζιας Πατρίδας», το οποίο επιδιώκει την αναθεώρηση των θαλάσσιων συνόρων στο Αιγαίο και την ανατολική Μεσόγειο κατά τρόπο που θα συρρίκνωνε δραματικά τα χωρικά τους ύδατα. Με προηγμένες πυραυλικές δυνατότητες, η Άγκυρα μπορεί πλέον να αναπτύσσει επιθετικά μέσα κατά μήκος των ακτών της ή σε περιοχές της κατεχόμενης βόρειας Κύπρου—τοποθετώντας μεγάλο μέρος της ελληνικής νησιωτικής αλυσίδας και την ίδια την Κύπρο εντός εμβέλειας.

Οι ανησυχίες του Ισραήλ κινούνται σε παράλληλο άξονα. Από τις επιθέσεις της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου, η Άγκυρα έχει ευθέως ταχθεί υπέρ της παλαιστινιακής οργάνωσης, προσφέροντας πολιτική και υλική στήριξη με στόχο την υπονόμευση της ισραηλινής ασφάλειας. Η τουρκική δραστηριότητα στη Συρία έχει επίσης αυξηθεί, περιλαμβανομένων προσπαθειών αντιμετώπισης ισραηλινών επιχειρήσεων υπέρ της μειονότητας των Δρούζων. Αναλυτές επισημαίνουν ότι οι συμφωνίες της Τουρκίας για βάσεις στο εξωτερικό—όπως η στρατιωτική παρουσία στη Σομαλία—και οι υφιστάμενες δυνάμεις της στη βόρεια Κύπρο της επιτρέπουν να απειλεί το Ισραήλ από πολλαπλούς άξονες. Η προσθήκη υπερηχητικών και βαθέως πλήγματος όπλων εντείνει αυτή την αντίληψη περικύκλωσης.

Για τον Ερντογάν, το μήνυμα στην IDEF ήταν αυτό της αυτάρκειας και της τεχνολογικής υπεροχής. Για το Ισραήλ, την Ελλάδα και την Κύπρο, το υπονοούμενο ήταν ένα προειδοποιητικό σήμα: η Τουρκία εξοπλίζεται όχι μόνο για την άμυνα, αλλά για στρατηγική κυριαρχία σε μια περιοχή ήδη γεμάτη ρήγματα.

Ο Σινάν Τζιντί είναι ανώτερος συνεργάτης χωρίς έδρα στο Ίδρυμα για την Υπεράσπιση των Δημοκρατιών (FDD), αναπληρωτής καθηγητής σπουδών εθνικής ασφάλειας στο Πανεπιστήμιο των Πεζοναυτών και ειδικός στην τουρκική εσωτερική πολιτική και εξωτερική πολιτική.