Τα δακτυλικά αποτυπώματα της Ρωσίας και της Τουρκίας είναι παντού στην κρίση των συνόρων της Ευρώπης.

του Δημήτρη Τσαϊλά, Υποναυάρχου ε.α.

Η συζήτηση για τη μετανάστευση στην Ευρώπη έχει κολλήσει σε έναν κύκλο: περισσότεροι φράχτες, περισσότερες ναυτικές περιπολίες, περισσότερες «συμφωνίες» με ισχυρούς άνδρες που υπόσχονται να κρατήσουν τους απελπισμένους ανθρώπους μακριά από τις ακτές μας. Αλλά πίσω από τα σκάφη που διασχίζουν τη Λιβύη, υπάρχει μια δυσάρεστη αλήθεια που κανείς δεν θέλει να πει δυνατά: αυτή η κρίση δεν αφορά μόνο τη φτώχεια και τις συγκρούσεις – αφορά την ισχύ και την αποσταθεροποίηση των γειτόνων. Και τόσο η Τουρκία, όσο και η Ρωσία χρησιμοποιούν τη μετανάστευση ως όπλο.

Η σημερινή Λιβύη αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα. Μια διαιρεμένη χώρα, κατεστραμμένη από εμφύλιο πόλεμο, κατακλυσμένη από πολιτοφυλακές, με απέραντες ακτές ανοιχτές στους παράνομους διακινητές ανθρώπων. Η ανατολική Λιβύη διοικείται από τον Χαλίφα Χαφτάρ, του οποίου το φέουδο στηρίζεται από ρωσικά χρήματα, μισθοφόρους και όπλα. Από την πτώση του Άσαντ στη Συρία, το Κρεμλίνο έχει στραφεί στη Λιβύη ως στρατηγική άγκυρά του στη Μεσόγειο, και χρησιμοποιεί το χάος προς όφελός του.

Σύμφωνα με αξιόπιστες πηγές, το δίκτυο του Χάφταρ, με επικεφαλής τώρα τον γιο του Σαντάμ, χειρίζεται μια μηχανή λαθρεμπορίου που μεταφέρει ανθρώπους από την Ασία και την Αφρική στην πόρτα της Ευρώπης και ιδιαίτερα στην Ελλάδα. Είναι ένας κύκλος εργαλειοποίησης με θύματα τους μετανάστες. Οι μετανάστες πληρώνουν τους διακινητές, οι διακινητές πληρώνουν τις δυνάμεις του Χάφταρ για προστασία και άδεια, οι Τούρκοι πράκτορες διατηρούν όλη την απάτη σε λειτουργία, οι Ρώσοι με πολεμικά πλοία που ναυλοχούν στο Τομπρούκ και τους κληρονόμους της παραστρατιωτικής Ρωσικής Ομάδας Wagner, τους γνωστούς «Africa Corps», ασφαλίζουν τους αγωγούς.

Δεν πρόκειται για παράλληλη δραστηριότητα. Είναι υβριδικός πόλεμος με άλλο όνομα. Σκοπός τους η δημιουργία αστάθειας, δοκιμή της ενότητας της ΕΕ, τροφοδότηση της ακροδεξιάς και εξαναγκασμός της ΕΕ να διαπραγματευτεί με ανθρώπους που επωφελούνται από την ανθρώπινη δυστυχία.

Μέχρι στιγμής, η αντίδραση της Ευρώπης ήταν προβλέψιμη. Απωθήσεις, φράχτες και η ελπίδα ότι η Ελλάδα ή η Ιταλία θα κάνουν τη βρώμικη δουλειά. Αλλά οι λαθρέμποροι προσαρμόζονται. Τα σκάφη συνεχίζουν να έρχονται. Και το Κρεμλίνο βασίζεται στην παράλυσή της ΕΕ.

Αν η ΕΕ και το ΝΑΤΟ ενδιαφέρονται σοβαρά για την ασφάλεια, όχι μόνο για τα συνθήματα, πρέπει να αντιμετωπίσει αυτήν την απειλή στη ρίζα της με τέσσερεις  μεθόδους:

Πρώτον, δώστε μάχη ενάντια στη λαθροδιακίνηση και τους υποστηρικτές τους

Καταστρέψτε τα σκάφη στο λιμάνι. Επιβάλετε κυρώσεις στους μεσάζοντες που διαχειρίζονται τους αεροπορικούς διαδρόμους που μεταφέρουν μετανάστες από την Ασία στη Λιβύη. Παγώστε τα περιουσιακά στοιχεία βασικών μελών της οικογένειας Χαφτάρ και των υπεράκτιων δικτύων τους. Αντιμετωπίστε την αυτοκρατορία λαθροδιακίνησης του Σαντάμ Χαφτάρ ως ένα διακρατικό συνδικάτο εγκλήματος που συνδέεται με εχθρικές υβριδικές επιχειρήσεις, όχι ως μια τοπική ενόχληση που δωροδοκείται για να «συνεργαστεί».

Αυτό σημαίνει καλύτερη ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ του ΝΑΤΟ και της ΕΕ. Σημαίνει κοινές επιχειρήσεις, ναυτικές, κυβερνο-οικονομικές, για την αποσυναρμολόγηση της υποδομής που μετατρέπει την ανθρώπινη δυστυχία σε μοχλό πίεσης. Και ναι, σημαίνει άμεση αντιμετώπιση των παραγόντων που τη βοηθούν να ενεργήσει η Μόσχα.

Δεύτερον, προσφέρετε στους πρόσφυγες ασφαλείς, νόμιμες διαδρομές ώστε να σταματήσουν να διακινδυνεύουν τον πνιγμό στη θάλασσα

Όταν οι πρόσφυγες δεν έχουν νόμιμη οδό, οι λαθροδιακινητές ευημερούν. Είναι τόσο απλό. Η ΕΕ πρέπει να επεκτείνει τις ποσοστώσεις επανεγκατάστασης, να επιταχύνει την έκδοση ανθρωπιστικών θεωρήσεων σε χώρες όπως το Πακιστάν, το Μπαγκλαντές ή το Σουδάν, και να ανοίξει ρεαλιστικές οδούς εργασίας για ανθρώπους που διαφορετικά θα πλήρωναν έναν λαθρέμπορο για να φτάσουν στις ευρωπαϊκές ακτές.

Όταν υπάρχουν νόμιμες πύλες, τα πλοία αδειάζουν. Και η επιρροή του Κρεμλίνου και της Άγκυρας συρρικνώνονται.

Τρίτον, να σταματήσει η ψευδαίσθηση ότι η Ελλάδα μπορεί να απορροφήσει τις επιπτώσεις μόνη της

Τα συνοριακά κράτη της Ευρώπης δεν αποτελούν αναλώσιμα προστατευτικά φράγματα για την πολιτική ευκολία των βόρειων πρωτευουσών. Η δίκαιη κατανομή των βαρών είναι αδιαπραγμάτευτη αν θέλουμε να αποφύγουμε μια ηθική και πολιτική κατάρρευση κάθε καλοκαίρι.

Ήρθε η ώρα να καταστεί η μετεγκατάσταση υποχρεωτική, όχι προαιρετική. Η ΕΕ πρέπει να στηρίξει τα κράτη της πρώτης γραμμής όπως η Ελλάδα με πραγματική χρηματοδότηση για τη φιλοξενία και την ένταξη, επιβάλλοντας παράλληλα αυστηρά μέτρα κατά των λαθρεμπόρων που εκμεταλλεύονται το χάος.

Τέταρτον, ονομάστε την απειλή για αυτό που είναι, υβριδικός πόλεμος

Είναι η λαθραία μετανάστευση όντως μια «υβριδική απειλή»; Ναι, εφόσον χώρες όπως η Λευκορωσία και η Λιβύη έχουν χρησιμοποιήσει τις μεταναστευτικές ροές ως εργαλεία πίεσης ωθώντας τους ανθρώπους προς τα σύνορα της ΕΕ για να κερδίσουν παραχωρήσεις.

Σαφώς οι άνθρωποι δεν είναι όπλα, ωστόσο η αντιμετώπιση των απελπισμένων ανθρώπων αποκλειστικά ως απειλών για την ασφάλεια παραβλέπει τον ανθρώπινο πόνο που βρίσκεται στη ρίζα της κρίσης. Οι φράχτες και οι φρεγάτες μπορεί να προστατεύουν τα σύνορα, αλλά δεν επιλύουν τα αίτια.

Η παρουσίαση της μετανάστευσης ως απειλής για την ασφάλεια επίσης είναι ένα ακόμη σοβαρό θέμα καθώς ανάμεσα στους μετανάστες διεισδύουν και τρομοκράτες.  Αυτό, ενέχει τον κίνδυνο να παγιοθούν τα έκτακτα μέτρα που διαβρώνουν την προστασία του ασύλου. Ωστόσο, η αγνόηση του πραγματικού κινδύνου εκμετάλλευσης από εχθρικούς παράγοντες είναι επίσης αφελής.

Η νέα Στρατηγική Αντίληψη του ΝΑΤΟ ορθώς χαρακτηρίζει την παράτυπη μαζική μετανάστευση ως «υβριδική απειλή» την οποία εκμεταλλεύονται εχθρικοί παράγοντες. Αυτό πρέπει να σημαίνει κάτι στην πράξη. Όταν η Μόσχα ή οι τοπικοί αντιπρόσωποί της μηχανεύονται εργαλείο μετανάστευσης για να αποσταθεροποιήσουν τα σύνορα της Ευρώπης, η συμμαχία πρέπει να απαντήσει, όχι μόνο με πλοία και drones, αλλά με σαφείς κόκκινες γραμμές που σηματοδοτούν ότι δεν θα εκβιαστούμε από την εργαλειοποιημένη μετανάστευση.

Συμπέρασμα

Πρέπει να παύση η προσποίηση ότι το κύμα παράνομων μεταναστών μπορεί να αναχαιτιστεί με έναν μεγαλύτερο φράχτη. Επιτέλους πρέπει να αντιμετωπίσουμε τη σκληρή πραγματικότητα: η μετανάστευση δεν αφορά μόνο τους ανθρώπους που εγκαταλείπουν τον πόλεμο. Πρόκειται για καθεστώτα και πολιτοφυλακές που χρησιμοποιούν τον ανθρώπινο πόνο ως όπλο για κέρδος και εξουσία.

Η Ελλάδα έχει δίκιο να υπερασπίζεται τα σύνορά της. Αλλά δεν μπορεί, και δεν πρέπει, να αφεθεί μόνη της. Αν η Ευρώπη θέλει να διατηρήσει τα σύνορά της ασφαλή, πρέπει να σταματήσει να αντιμετωπίζει τη μετανάστευση ως κρίση κάποιου άλλου, διαφορετικά η επόμενη κίνηση του Κρεμλίνου θα είναι φθηνότερη από οποιοδήποτε άρμα μάχης ή πύραυλο και εξίσου αποσταθεροποιητική.

Μπορούμε να αντιδράσουμε. Αλλά μόνο αν τολμήσουμε να δούμε τι πραγματικά συμβαίνει πέρα από τον ορίζοντα.

*Ο Δημήτριος Τσαϊλάς είναι απόστρατος Αξιωματικός του ΠΝ, δίδαξε επί σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως καθώς και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου. Σήμερα είναι συνεργάτης και ερευνητής του Institute for National and International Security(INIS), και του Strategy International (SI) και του Research Institute for European and American Studies (RIEAS).