Προκλήσεις και αναχρονισμοί, πορεία μπροστά και βήματα οπισθοχώρησης. Αποτελούν ψηφίδες που συνιστούν το παζλ της ελληνικής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης: τα ΑΕΙ τρέχουν με διαφορετικές ταχύτητες, καθώς άλλα υποτάσσονται στις δυνάμεις της εσωστρέφειας που στιγματίζουν την πολιτική ζωή του τόπου, άλλα αναπτύσσονται δυναμικά αναζητώντας να προσαρμοστούν στον βηματισμό της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας. Και αυτό αναπαράγεται και μεταξύ των πανεπιστημιακών. Οι περιπτώσεις που καταδεικνύουν τις αντίρροπες δυνάμεις στην ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι πολλές τις τελευταίες δεκαετίες. Εκείνη βεβαίως που έχει χαραχθεί στην πρόσφατη πολιτική ιστορία της είναι η άκριτη ίδρυση τμημάτων σε διάφορες πόλεις της περιφέρειας με κύριο, μικροκομματικό, στόχο οι «μετανάστες» φοιτητές να τονώσουν τις τοπικές οικονομίες. Μερίδιο ευθύνης φέρουν και οι πανεπιστημιακοί, που «ευνοήθηκαν» από αυτή την πολιτική, καθώς βρήκαν νέες θέσεις διορισμού στη δημόσια εκπαίδευση. Ωστόσο, η τοπική ανάπτυξη δεν έρχεται έτσι και σαφώς δεν είναι αυτός ο ρόλος ενός πανεπιστημίου και δη περιφερειακού.

Χαρακτηριστική περίπτωση είναι το Τμήμα Μουσειολογίας στην Ηλεία, για τη μεταφορά του οποίου στην Πάτρα έχουν προκληθεί οξύτατες αντιδράσεις τοπικών βουλευτών και παραγόντων. Ομως, φοιτητές του σε επιστολή τους που δημοσίευσε η «Κ» παρατηρούν: «Το τμήμα είναι αφενός μεν υποστελεχωμένο από εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό, αφετέρου δε το ήδη υπάρχον προσωπικό είναι προσωρινό, με αποτέλεσμα πολλά μαθήματα να μη διεξάγονται καθόλου ή να μετατίθενται χρονικά σε επόμενα εξάμηνα». Την ίδια στιγμή, στην Ηλεία, η «Θερινή Ακαδημία Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων της Ολυμπίας» κλείνει δύο δεκαετίες ζωής και αποδεικνύει πώς χτίζεται η ανάπτυξη και η εξωστρέφεια με στέρεες βάσεις. Μετρά πάνω από 1.500 αποφοίτους από περισσότερες από 70 χώρες και σε αυτήν έχουν διδάξει μερικοί από τους πιο πρωτοπόρους επιστήμονες στον τομέα τους διεθνώς. «Μια πρόκληση που αντιμετωπίσαμε ήταν προφανώς η οικονομική. Το πρόγραμμα δεν διεκδίκησε ποτέ δημόσιους πόρους. Τα καταφέραμε, όμως, με μια ελκυστική και αξιόπιστα αξιοκρατική πολιτική διδάκτρων και τη στήριξη διαφόρων ιδιωτικών ιδρυμάτων και επιχειρήσεων. Η συνεργασία με τον ιδιωτικό και τον μη κερδοσκοπικό τομέα, που ιστορικά πάντα ήθελε να υποστηρίξει την παιδεία αλλά συχνά δεν βρίσκει τον τρόπο, αποδείχθηκε κρίσιμη», λένε σήμερα στην «Κ» δύο πανεπιστημιακοί, εκ των βασικών στελεχών του προγράμματος.

Ενα ακόμα ερώτημα

Ανάπτυξη και πώς; Είναι ένα ακόμη ερώτημα στο οποίο η ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευση αναζητεί ισορροπίες. Ενδεικτική είναι η πρόσφατη ανακάλυψη του Γεωπονικού Παν. Αθηνών, ενός βιοαισθητήρα που χρησιμοποιείται για self test για τον κορωνοϊό αλλά και για την ταχεία και μαζική αξιολόγηση φαρμάκων για την ασθένεια. Οι έρευνες έγιναν με αυτοχρηματοδότηση. Δίπλα, όμως, στις ανακαλύψεις των Ελλήνων επιστημόνων υπάρχουν και οι ιδεολογικοπολιτικές στρεβλώσεις.

Χαρακτηριστική περίπτωση, η προσπάθεια του Πολυτεχνείου Κρήτης να αξιοποιήσει τρία κτίριά του στα Χανιά. Ενα από τα τρία κτίρια, που αντιμετωπίζει σοβαρά στατικά προβλήματα, τελούσε υπό κατάληψη από αναρχικούς από το 2004! Η προσπάθεια των νυν πρυτανικών αρχών να πιάσουν το νήμα από τις προηγούμενες ανάλογες απόπειρες για αξιοποίηση των κτιρίων προσέκρουσε σε ιδεολογικοπολιτικές αγκυλώσεις της τοπικής κοινωνίας των Χανίων. Πριν από λίγες ημέρες, τα κτίρια επανακαταλήφθηκαν από τους αναρχικούς, παρότι η αξιοποίηση της περιουσίας των ΑΕΙ παραμένει μια αυτονόητη επιλογή στο πλαίσιο του αυτοδιοίκητου των ΑΕΙ και της εξεύρεσης πόρων για την υποστήριξη του διδακτικού και ερευνητικού έργου τους. Αυτό συμβαίνει σε όλο τον κόσμο…

“Καθημερινή”