Ρίτσαρντ Γουέλτς: η Ζωή ενός Κατασκόπου του Χάρβαρντ

Η ένδοξη —και μυστική— καριέρα του Ρίτσαρντ Σκέφινγκτον Γουέλτς στη CIA

του Τόμπι Χάρντεν

Από το τεύχος Νοεμβρίου-Δεκεμβρίου 2025

Ένας άνδρας με γκρίζο κοστούμι κάθεται με αυτοπεποίθηση σε μια vintage πολυθρόνα, κρατώντας ένα ποτήρι.
Ρίτσαρντ Σκέφινγκτον Γουέλτς, 1970 | Φωτογραφία ευγενώς παραχωρημένη από τον Τόμπι Χάρντεν

Ο Ρίτσαρντ Γουέλτς, απόφοιτος Χάρβαρντ του 1951, δεν ήταν Τζέιμς Μποντ. Είχε διά βίου αποστροφή προς τα όπλα και απολάμβανε τις λεπτομέρειες της αριστοτελικής λογικής. Το φαλακρό του κεφάλι, τα γυαλιά και το περιποιημένο μουστάκι του έδιναν την όψη καθηγητή της Ivy League. Αυτή θα ήταν η εικόνα που θα χαραζόταν στη δημόσια συνείδηση όταν η φωτογραφία του εμφανίστηκε σε όλο τον κόσμο.

Στην πραγματικότητα, ο Γουέλτς ήταν ο απόλυτος κατάσκοπος. Όταν δολοφονήθηκε από μαρξιστές τρομοκράτες έξω από την κατοικία του στην Αθήνα, τον Δεκέμβριο του 1975, βρισκόταν στην κορυφή της καριέρας του: ήταν αρχηγός σταθμού της Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών (CIA) και μελλοντικός υποψήφιος για την ηγεσία της μυστικής υπηρεσίας της. Παραμένει ο ανώτατος αξιωματούχος της CIA (ο βαθμός του ισοδυναμούσε με υποστράτηγο) που σκοτώθηκε εν ώρα καθήκοντος. Με τον θάνατό του, ενδέχεται να συνέβαλε στη διάσωση της υπηρεσίας που αγαπούσε.

Ο Γουέλτς είχε χάσει τη χρήση του αριστερού του ματιού το 1938, σε ηλικία οκτώ ετών, σε ατύχημα με μια αιχμηρή μεταλλική ράβδο στο σπίτι. Εκείνη τη χρονιά, η άνετη ζωή του, κατά την οποία τον πήγαινε οδηγός στο δημοτικό σχολείο, έλαβε απότομο τέλος. Ο πατέρας του, συνταγματάρχης Τζορτζ Πάτρικ Γουέλτς, απόφοιτος Χάρβαρντ του 1923, επενδυτικός τραπεζίτης που είχε χάσει το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του κατά τη Μεγάλη Ύφεση, εγκατέλειψε το οικογενειακό σπίτι για να γίνει συγγραφέας και στρατιώτης. Μεγαλώνοντας στο Πρόβιντενς του Ρόουντ Άιλαντ, ο Γουέλτς βρήκε παρηγοριά στη μελέτη των κλασικών και κέρδισε υποτροφία για το Χάρβαρντ.

Αποφοίτησε με βαθμό magna cum laude, ενώ παράλληλα κέρδιζε χρήματα συχνάζοντας στα μπιλιαρδάδικα της Νότιας Βοστώνης, στοιχηματίζοντας ενάντια σε ντόπιους εργάτες που ήταν σίγουροι ότι μπορούσαν να νικήσουν τον εκλεπτυσμένο διανοούμενο που τους είχε προκλητικά προκαλέσει. Η τάξη του διακρινόταν από έντονο πατριωτισμό και, όπως σημείωσε ένας συμμαθητής του, από μια «βαθιά έλλειψη κυνισμού απέναντι στην κυβέρνηση» που σήμερα ίσως φαντάζει αφελής.

Ο Γουέλτς ανήκε στο κατά προσέγγιση 5% της τάξης του 1951 που εντάχθηκε στη CIA. Ξεχώρισε ως ο μοναδικός μισότυφλος αξιωματικός της υπηρεσίας που πέρασε τις ιατρικές εξετάσεις εισόδου με αξιολόγηση 20/20 και στα δύο μάτια. Ευνοϊκά, το τεστ όρασης περιλάμβανε τις πρώτες προτάσεις από το έργο Η Παρακμή και Πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας του Έντουαρντ Γκίμπον, τις οποίες ο Γουέλτς είχε αποστηθίσει στο Χάρβαρντ. Κατάφερε να τις επαναλάβει όταν κάλυψαν το δεξί του μάτι.

Ο Γουέλτς ήταν γοητευτικά δύστροπος και εξίσου πρόθυμος να εκφραστεί είτε με τη γλώσσα ενός λοχία πεζικού είτε με εκείνην ενός λόγιου διανοουμένου. Κατά τη διάρκεια μιας μετακίνησης στο εξωτερικό, ένας γραφειοκράτης της CIA του ζήτησε δείγμα ούρων από τη νεογέννητη κόρη του.  Προσβεβλημένος από αυτή την γελοία γραφειοκρατική απαίτηση, προσέφερε αντ’ αυτού ένα φιαλίδιο με υγρό από τον μπάσετ χάουντ του — που έφερε το όνομα του Τζον Χ. Φίνλεϊ Τζούνιορ, απόφοιτου του 1925, διδάκτορα του 1933 και επίτιμου διδάκτορα του 1968, αγαπημένου διευθυντή του Eliot House και καθηγητή ελληνικής φιλολογίας. Έπειτα, ο Γουέλτς απολάμβανε να λέει στους φίλους του ότι «ο Φίνλεϊ πέρασε το τεστ».

Ο Γουέλτς υπηρέτησε υπό κάλυψη στην Αθήνα και την Κύπρο, εξελισσόμενος σε έναν από τους πιο ικανούς στρατολόγους πληροφοριοδοτών της CIA – μεταξύ αυτών και η προσωπική γραμματέας του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, προέδρου της νεοσύστατης Κυπριακής Δημοκρατίας, η οποία διασφάλιζε το νότιο σκέλος του ΝΑΤΟ. «Ξέραμε κάθε ανάσα που έπαιρνε ο Μακάριος», θυμάται ένας συνάδελφός του.

Μετά από τοποθετήσεις ως επικεφαλής σταθμού στη Γουιάνα και στο Περού, ο Γουέλτς επέστρεψε στην αγαπημένη του Ελλάδα το καλοκαίρι του 1975. Ως τότε, ήταν ήδη φημισμένος στη CIA ως μάστορας των μυστικών πολιτικών επιχειρήσεων.

Τα αποτελέσματα των γενικών εκλογών στην Ελλάδα το 1956 και στη Γουιάνα το 1968 οφείλονταν σε μεγάλο βαθμό στη μυστική του δράση.

Στα 46 του, έγραψε στα τρία του παιδιά ότι ένιωθε «ακριβώς όπως όταν ήμουν πρωτοετής στο Χάρβαρντ, ένας Ιρλανδός της Νέας Αγγλίας σε άνοδο». Ήταν μια χαοτική χρονιά για τη CIA: ακροάσεις στο Κογκρέσο για παλαιές παραβάσεις της υπηρεσίας, σκανδαλώδεις αποκαλύψεις στον Τύπο και κακόβουλες διαρροές ονομάτων μυστικών πρακτόρων – του Γουέλτς περιλαμβανομένου.

Το αντι-CIA κλίμα ανετράπη όταν ο Γουέλτς, στοχοποιημένος ως σύμβολο του αμερικανικού ιμπεριαλισμού, πυροβολήθηκε θανάσιμα, και ο Πρόεδρος Τζέραλντ Φορντ τον παρουσίασε ως πρότυπο προσφοράς και θυσίας προς το έθνος.  Δεδομένης της πονηριάς του Γουέλτς στο να επηρεάζει τα γεγονότα, πιθανότατα θα θαύμαζε τον τρόπο με τον οποίο η υπηρεσία αξιοποίησε τον θάνατό του.

 «Η CIA δεν έχασε την ευκαιρία να εκμεταλλευτεί τον θάνατο του Γουέλτς», έγραψε ένας συνάδελφος, «για να κατευνάσει τα κύματα διαφωνίας που είχε αναταράξει η κοινοβουλευτική έρευνα».

Η κηδεία του Γουέλτς στο Εθνικό Κοιμητήριο του Άρλινγκτον είχε όλη την επισημότητα μιας κρατικής τελετής. Ένας βετεράνος της υπηρεσίας την χαρακτήρισε πιθανώς ως τη μεγαλύτερη δημόσια συγκέντρωση στελεχών της υπηρεσίας πληροφοριών στην αμερικανική ιστορία. Οι λέξεις «Central Intelligence Agency» (Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών) αναγράφονται στην ταφόπλακα του Γουέλτς – η πρώτη φορά που πράκτορας της CIA κατονομάζεται στον τάφο του.

Ο Τόμπι Χάρντεν, πρώην ανταποκριτής ξένου Τύπου, είναι συγγραφέας ενός βιβλίου για τους παρασημοφορηθέντες με τον Σταυρό Διακεκριμένης Πληροφορίας της CIA — μεταξύ αυτών και ο Ρίτσαρντ Γουέλτς — το οποίο θα κυκλοφορήσει από τον εκδοτικό οίκο Simon & Schuster το 2026.

Harvard Magazine